Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 11 października 2018 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi, X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w pkt.1 i 2 Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. z dnia 15 czerwca 2018 r. w ten sposób, że: przyznał wnioskodawcy prawo do zasiłku pogrzebowego w kwocie 3 518,40 zł.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

A. Z. zmarła w dniu 10 maja 2018r. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Ł. poniósł koszty pogrzebu zmarłej w kwocie 3.518,40 zł. Pochówek zlecił firmie H.S., z którą ma zawartą umowę w tym zakresie. Umowa obejmuje m.in. kompleksowe załatwianie formalności w urzędach oraz u zarządcy cmentarza, w tym wniesienie wszystkich niezbędnych opłat. Na koszty pogrzebu ww. zmarłej złożyły się wymienione w umowie koszty kompleksowego załatwiania formalności w urzędach oraz u zarządcy cmentarza na kwotę 10 zł. W skład tych kosztów wchodzą m.in. koszty przejazdu do USC celem odebrania aktu zgonu, dojazdu do cmentarza celem załatwienia formalności, koszty kontaktu telefonicznego lub pocztowego z rodziną zmarłego.

Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy i załączonych do niej.

Sąd I instancji wskazał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie. Zaskarżona decyzja jest nieprawidłowa, bowiem w niniejszej sprawie zaistniały przesłanki przyznania prawa do zwrotu także kosztów w wysokości 10 zł.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że zgodnie z przepisami zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci (...) osoby pobierającej emeryturę (..) osobie, która pokryła koszty pogrzebu (art.77 ust.1 pkt 1 i art.78 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – t.j. Dz.U. z 2018 poz.1270). W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez inną osobę niż wymieniona w art. 77 ust. 1 pkt 4, pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę, powiat, osobę prawną kościoła lub związku wyznaniowego, zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż określona w art. 80 (art.79 ust.1 Ustawy).

Według Sądu I instancji, z przytoczonych wyżej przepisów wynika, że wypłata danej osobie zasiłku pogrzebowego ma na celu zwrócenie tej osobie poniesionych przez nią kosztów pogrzebu. Przepisy ustawy nie precyzują jednak, które z kosztów ponoszonych w związku ze śmiercią i pochówkiem danej osoby – wydatkowane przez osobę, do której odnosi się przepis art. 79 ust. 1 ustawy – mogą zostać zrekompensowane poprzez wypłatę zasiłku pogrzebowego. Nie wskazują zatem jakie znacznie winno się nadać sformułowaniu „koszty pogrzebu”, jaki jest jego zakres przedmiotowy. Sąd Rejonowy zaakcentował, że z tego też względu przyjmuje się, że przy wyjaśnieniu tej kwestii należy posiłkowo odwoływać się do dorobku judykatury i doktryny, powstałego na tle stosowania przepisów kodeksu cywilnego posługujących się identycznym sformułowaniem (tj. przepisów art. 446 i art. 922 k.c.). Zwraca się zatem uwagę, że koszty pogrzebu (w rozumieniu wskazanych przepisów) obejmują wydatki odpowiadające zwyczajom panującym w środowisku, do którego zmarły należał. Zwyczaje przyjęte w danym środowisku rozumie się jako zwykle ponoszone wśród określonego kręgu podmiotów koszty związane z pochowaniem zmarłego. Do kosztów tych zalicza się zatem, przykładowo, koszty nabycia trumny oraz odzieży żałobnej, przewozu zwłok, koszty samej ceremonii pogrzebowej, zakupu kwiatów i wieńców, zorganizowania stypy, a nawet wystawienia nagrobka (por. K. Antonów, M. Bartnicki, Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komentarz, Warszawa 2007, uwaga 1 do art. 78; zob. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2007 r., V CSK 459/06, LEX nr 277273; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1988 r., III CZP 86/88, OSNCP 1989/12/201; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 1982, II CR 556/81, Monitor Prawniczy 2001/8 str. 467; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1969 r., II PR 641/68, OSNC 1970/2/33). Z uwagi na korzystanie przez oba akty prawne (tj. przepisy ustawy i przepisy k.c.) z identycznego sformułowania („koszty pogrzebu”) winno się mieć na uwadze ten pogląd przy wykładni przepisu art. 77 i n. ustawy”(patrz wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 maja 2014r IV U 27/14 Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).

Zdaniem Sądu I instancji do kosztów takich niewątpliwie należą także wydatki wynikające z dojazdu do USC celem odebrania aktu zgonu oraz na cmentarz celem załatwienia formalności. Nie ulega wątpliwości, że bez tych czynności niemożliwe byłoby przeprowadzenie ceremonii pogrzebowej. Akt zgonu jest niezbędnym dokumentem w takich okolicznościach. Kwota wydatku została nadto udokumentowana poprzez złożenie stosownej faktury. Tym samym nie sposób uznać, iż tego rodzaju koszty nie należą do grupy kosztów niezbędnych podczas organizacji pogrzebu. Sam fakt, iż zwykle są to koszty niewielkich rozmiarów nie wyklucza ich z tej puli. Zwłaszcza, że w przypadku wnioskodawcy ma to większą skalę z uwagi na to, iż jest to zadanie własne gminy.

Sąd Rejonowy podkreślił, że trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę na to, że przepisy ustawy nie przewidują żadnych ograniczeń co do wysokości poszczególnych wydatków mieszczących się w zbiorczym pojęciu kosztów pogrzebu. Takiej kwotowej limitacji nie można także wywodzić z samego sformułowania „koszty pogrzebu”. Za koszty te trzeba uważać kwoty wydatkowane w związku z podjęciem określonych czynności stanowiących zwyczajowo przyjęte elementy ceremonii pogrzebowej, niezależnie od tego jaki koszt z tego tytułu poniesiono. Sformułowanie to narzuca zatem jedynie pewne ograniczenie rodzajowe, nie zaś kwotowe. Granice finansowej odpowiedzialności organu rentowego wyznacza wyłącznie suma zasiłku pogrzebowego. Organ rentowy zwraca zatem koszty pogrzebu w kwocie nie wyższej jednak niż wartość zasiłku pogrzebowego. Powyższy limit pieniężny odnosi się do ogólnych, łącznych kosztów pogrzebu, nie zaś do poszczególnych, jednostkowych wydatków, który na te koszty pogrzebu się składają.

Według Sądu Rejonowego, organ rentowy nie powinien tym samym, powołując się na omawiane przepisy, dokonywać redukcji poszczególnych kosztów pogrzebu (uznając je np. tylko do pewnej sumy), lecz może co najwyżej odmówić stronie rekompensaty tych kosztów pogrzebu, które wykraczają poza należną kwotę zasiłku pogrzebowego ( patrz wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 maja 2014r IV U 27/14 Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).

Reasumując, w ocenie Sądu I instancji w rozpoznawanej sprawie brak było podstaw do odmowy przyznania prawa do zwrotu kosztów związanych z kompleksowym załatwianiem formalności w urzędach oraz u zarządcy cmentarza. Wszelkie czynności opisane wyżej związane z załatwieniem wszelkich formalności czy to w urzędzie czy to u zarządcy cmentarza służą do realizacji celu jakim jest dokonanie pochówku zmarłego. Jak wyżej wskazano organ rentowy ma jedynie prawo i obowiązek zbadać czy koszty pogrzebu nie przekroczyły należnej kwoty zasiłku chorobowego i czy stanowią zwyczajowo przyjęte elementy ceremonii pogrzebowej. Trudno jest sobie wyobrazić aby ceremonia pogrzebowa odbyła się w obecnych czasach bez załatwienia formalności w urzędach i u zarządcy cmentarza. Gdyby przyjąć tok rozumowania organu rentowego stwierdzić można by zakupienie gotowych wieńców i zniczy też jest wydatkiem nadmiarowym gdyż pracownicy MOPS mogli sami upleść wieńce i wytworzyć znicze. Jeszcze raz należy powtórzyć - prawem i obowiązkiem organu jest badanie czy wydatki mieszczą się kwocie zasiłku pogrzebowego i czy służę realizacji ceremonii pogrzebowej w zwyczajowych ramach. Nie ma natomiast uprawnienia do kontestowania wysokości wydatków na poszczególne czynności związane z realizacją ceremonii pogrzebowej przeprowadzonej zgodnie ze zwyczajem.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. art.477 ¹⁴§ 2 k.p.c. Sąd Rejonowy zmienił zaskarżoną decyzję orzekając jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku złożył pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. zaskarżając go w całości, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art.78 ust. 1 i 2, 79 ust. 1, art.80 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U. z 2017 r., poz.1383 z późn. zm.) poprzez przyznanie Miejskiemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej kwoty 10 zł tytułem zasiłku pogrzebowego.

Pełnomocnik organu rentowego wskazał, że w niniejszej sprawie koszt 10,00 zł poniesiony przez wnioskodawcę w związku z „kompleksowym załatwianiem formalności w urzędach oraz u zarządcy cmentarza” jest „wydatkiem nadmiarowym ”, który nie jest jednocześnie wydatkiem niezbędnym, bezpośrednio związanym z pochówkiem i umiarkowanym. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, jako jednostka będąca profesjonalistą w zakresie realizowania zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych (zgodnie z ustawą o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r., t.j. Dz. U. z 2004 r. nr 64, poz. 593), a także realizująca zadania w zakresie zastępczego sprawiania pogrzebów, w tym osobom bezdomnym, ww. czynności związane z uzyskaniem aktu zgonu z USC, mogła dokonać samodzielnie, bez generowania dodatkowych kosztów. Pełnomocnik wskazał ponadto, iż koszty pogrzebu obejmują wydatki odpowiadające zwyczajom panującym w środowisku, do którego zmarły należał. Do wydatków tych zalicza się : koszty nabycia trumny, zakupu odzieży żałobnej, zakupu miejsca na cmentarzu, wykopania grobu, przewiezienia zwłok, koszty nabycia kwiatów. Instytucja lub osoba organizująca pogrzeb może ponieść wydatki ponadstandardowe, np. kompleksowe załatwienie formalności w urzędach oraz u zarządcy cmentarza. Jednakże nie ma podstaw do uznania, że taki wydatek należy pokryć ze środków ubezpieczeń społecznych, jako koszt pogrzebu.

Wskazując na powyższe, pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania.

W odpowiedzi na apelację, pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem orzeczenie Sądu Rejonowego jest prawidłowe i znajduje oparcie zarówno w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, jak i w obowiązujących przepisach prawa.

W odniesieniu do podnoszonego przez skarżącą naruszenia art. art.78 ust. 1 i 2, 79 ust. 1, art.80 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U. z 2018 r., poz.1270) wypada w tym miejscu przytoczyć wyrok Sądu z dnia 13 grudnia 2010 r. (I UK 222/10, OSNAP 2012/5-6/70), w którym wyjaśniono, że przepisy art. 78-79 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu (...) określają zasadę wypłaty zasiłku pogrzebowego lub zwrotu kosztów pogrzebu w udokumentowanej wysokości - oprócz bliskich - także osobom obcym, bez jakiegokolwiek ich różnicowania, oraz na rzecz podmiotów wymienionych w art. 78 ust. 2 tej ustawy. Użyte w art. 78 ust. 1 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych określenie "osoba" obejmuje wszystkie osoby fizyczne i wskazane osoby prawne. W obrębie ogólnej kategorii osób fizycznych nie zachodzi żadne pierwszeństwo krewnych lub innych osób bliskich przed osobami obcymi; od wszystkich wymagane jest pokrycie kosztów pogrzebu. Tym samym przepisy art. 78-79 ustawy wprowadzają zasadę wypłaty zasiłku pogrzebowego lub zwrotu kosztów pogrzebu w udokumentowanej wysokości - oprócz bliskich - także osobom "obcym", bez jakiegokolwiek ich różnicowania, oraz na rzecz podmiotów wymienionych w art. 78 ust. 2 (pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związek wyznaniowy). Jedynymi podmiotami wyłączonymi z możliwości ubiegania się o zasiłek pogrzebowy, pomimo zorganizowania pogrzebu i pokrycia jego kosztów, są na podstawie art. 79 ust. 2 ustawy - oprócz Państwa, co jest oczywiste - organizacje polityczne lub społeczne, jeżeli zasiłek nie przysługuje im z tytułu pokrycia kosztów pogrzebu własnego pracownika.

W analizowanej sprawie nie ulega wątpliwości, że Miasto Ł. – Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Ł. udokumentowało poniesione koszty pogrzebu stosowną fakturą, a nadto, iż do kosztów związanych z pochówkiem zalicza się niewątpliwie koszty związane z załatwianiem wszelkiego rodzaju formalności w urzędach, czy też np. u zarządcy cmentarza.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, jako bezzasadną.

Przewodnicząca: Sędziowie: