Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 grudnia 2018 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Renata Gąsior

po rozpoznaniu posiedzeniu niejawnym w dniu 5 grudnia 2018 r. w Warszawie

sprawy L. W. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania L. W. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 7 grudnia 2017 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

SSO Renata Gąsior

UZASADNIENIE

W dniu 4 stycznia 2018 r. L. W. (1) złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 7 grudnia 2017 r. znak: (...) w przedmiocie ustalenia i podjęcia emerytury. Odwołująca wniosła o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego przyznanego przez ZUS z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu pracy
w szczególnym charakterze.

W uzasadnieniu odwołania L. W. (1) wskazała, że w okresie od 11 maja 1987 r. do 9 maja 1989 r. przebywała na urlopie wychowawczym na chore dziecko, przy czym, przez cały czas formalnie pozostawała w stosunku pracy. Gdyby po urlopie macierzyńskim wróciła do pracy to na pewno często przebywała by na zwolnieniu lekarskim przeznaczonym na opiekę i rehabilitację chorej córki, a okres ten byłby zaliczony do pracy w szczególnym charakterze. W okresie od 22 czerwca 1989 r. do 20 września 1989 r. w czasie urlopu bezpłatnego w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) pracowała
w Ośrodku (...) w P., gdzie była zatrudniona
w charakterze bibliotekarki w wymiarze ¼ etatu, przy czym z uwagi na skutek zmian personalnych na początku zatrudnienia powierzono jej dodatkowe obowiązki pracownika kulturalno-oświatowego w pełnym wymiarze czasu pracy, co wiązało się ze wzrostem wynagrodzenia oraz zmianą wymiaru czasu pracy. Praca ta, w pełnym wymiarze czasu pracy, była kontynuowana
w okresach od 23 lipca 1991 r. do 30 sierpnia 1991 r. oraz od 30 lipca 1992 r.
do 28 sierpnia 1992 r. w czasie bezpłatnego urlopu w Spółdzielni Mieszkaniowej (...). Dodatkowo odwołująca w okresie
od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2000 r. kontynuowała zatrudnienie stale
i w pełnym wymiarze na stanowisku organizatora działalności oświatowo-kulturalnej w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) co było zaliczone
do pracy w szczególnym charakterze. W oparciu o powyższe odwołująca wniosła o wymienione okresy pracy do pracy stałej w szczególnym charakterze
i ponowne przeliczenie świadczenia emerytalnego z uwzględnieniem rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach (odwołanie k. 3-5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 12 kwietnia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Uzasadniające swoje stanowisko w sprawie organ rentowy wyjaśnił,
że decyzją z dnia 23 października 2017 r. przyznano odwołującej prawo
do emerytury, przy czym jego wypłata została zawieszona z uwagi
na kontynuowanie przez odwołującą zatrudnienia bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą na rzecz którego wykonywała je bezpośrednio przed nabyciem prawa do emerytury. W dniu 31 października 2017 r. odwołująca złożyła wniosek o podjęcie wypłaty świadczenia, do którego załączyła świadectwo pracy, wobec czego organ rentowy zaskarżoną decyzją
z dnia 7 grudnia 2017 r. podjął wypłatę emerytury od 1 października 2017 r. Organ rentowy wskazał przy tym, że wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu pracy
w warunkach szczególnych został wniesiony dopiero w odwołaniu
od powyższej decyzji. We wniosku o emeryturę odwołująca nie zaznaczyła,
że wnosi o emeryturę wraz z rekompensatą. W związku z powyższym w dniu
27 marca 2018 r. wydano decyzję na podstawie której odmówiono jej prawa
do rekompensaty z uwagi na fakt, iż nie udowodniła 15 lat pracy w warunkach szczególnych (odpowiedź na odwołanie k. 21 a.s.).

W dniu 2 maja 2018 r. L. W. (1) złożyła również odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 27 marca 2018 r. znak: (...) odmawiającej jej prawa do rekompensaty
z tytułu pracy w szczególnym charakterze. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona podniosła tożsame okoliczności jak w odwołaniu z dnia 4 stycznia 2018 r. i wniosła o zaliczenie wskazanych okresów pracy do stażu pracy
w szczególnym charakterze, a także ponowne przeliczenie świadczenia emerytalnego z uwzględnieniem rekompensaty za pracę w szczególnym charakterze (odwołanie z 02.05.2018 r. k. 3-5 a.s. sygn. akt VII U 665/18).

W odpowiedzi na powyższe odwołanie z dnia 29 maja 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie
na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. wskazując, że ubezpieczona nie udowodniła piętnastoletniego okresu pracy w szczególnych warunkach (odpowiedź
na odwołanie k. 15 a.s. sygn. akt VII U 665/18).

W piśmie procesowym z dnia 21 maja 2018 r. odwołująca podtrzymała stanowisko w sprawie i wskazała, że wnosi o zaliczenie następujących okresów pracy do stażu pracy w szczególnym charakterze: w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) na pełen etat w działalności oświatowo-kulturalnej
od 1 września 1983 r. do 31 grudnia 2000 r., w Ośrodku (...)
w P. od 22 sierpnia 1989 r. do 20 września 1989 r., od 24 lipca 1991 r. do 30 sierpnia 1991 r. i od 24 lipca (...). do 28 sierpnia 1992 r. oraz
w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) od 2 stycznia 2001 r. do 1 stycznia 2009 r. (k. 29-31 a.s.).

Zarządzeniem z dnia 8 czerwca 2018 r. sprawa z odwołania L. W. (1)
od decyzji ZUS (...) Oddział w W. z dnia 27 marca 2018 r.
znak: (...) sygn. akt VII U 665/18 została połączona ze sprawą
z odwołania L. W. (1) od decyzji ZUS (...) Oddział w W. z dnia
7 grudnia 2017 r. znak: (...) sygn. VII U 22/18 celem łącznego rozpoznania i dalszego oprowadzenia pod sygn. akt VII U 22/18 (k. 18 a.s.
sygn. akt VII U 665/18).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca się L. W. (1) urodziła się w dniu (...) Posiada wykształcenie wyższe i tytuł magistra ekonomii, w 1980 r. ukończyła Szkołę Główną Planowania i Statystyki w specjalności ekonomiki pracy
i polityki społecznej. Odwołująca nie posiada uprawnień pedagogicznych, posiada uprawnienia do pracy z zespołami zainteresowań lalkarskich
w charakterze instruktora kategorii drugiej (akta osobowe odwołującej
z SM (...) cz. A – dyplom, zaświadczenie kwalifikacyjne nr (...) – okoliczności bezsporne).

W okresie od 1 września 1983 r. do 31 grudnia 2000 r. L. W. (1) była zatrudniona w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w W.. Początkowo odwołująca pracowała na stanowisku instruktora kulturalno-oświatowego w klubie osiedlowym (...), od października równolegle wykonywała również obowiązki sprzątaczki. Od 1 kwietnia 1985 r. odwołującej powierzono stanowisko kierownika klubu (...), do jej obowiązków należało m. in. rozwieszanie plakatów reklamowych wynikających z działalności organizowanej przez klub, inicjowanie i organizowanie systematycznych wystaw w klubie z różnych dziedzin sztuki, prowadzenie sekcji plastycznej
dla najmłodszych oraz niezbędnej dokumentacji oraz zakup materiałów
do działalności plastycznej. Od 1 grudnia 1989 r. odwołująca została przeniesiona z klubu (...) do klubu (...) z zachowaniem dotychczasowych warunków zatrudnienia. Od 29 marca 1990 r. obowiązki odwołującej polegały m. in. inicjowanie, organizowanie i prowadzenie działalności programowej
w powierzonej placówce zgodnie z zapotrzebowaniem środowiska, organizowanie sekcji zainteresowań i klubów hobbystycznych, współpraca
z samorządem mieszkańców, przygotowanie programu pracy placówki
i przedkładanie ich w Dziale Społeczno-Wychowawczym, sporządzanie preliminarzy kosztów i planowanie wpływów z planowanej działalności.
Od 1 marca 1995 r. odwołującej ponownie powierzono stanowisko klubu (...). Od 1 kwietnia 1999 r. odwołującej powierzono stanowisko organizatora działalności społeczno-wychowawczej. Zakres obowiązków odwołującej uległ zwiększeniu o takie czynności jak m. in. nawiązywanie współpracy
z organizacjami i instytucjami w celu lepszego zaspokajania potrzeb w zakresie działalności społeczno-wychowawczej mieszkańców osiedla oraz zawieranie umów-zleceń z instruktorami prowadzącymi zajęcia w stałych sekcjach (świadectwo pracy k. 23-25 a.r., tom I; akta osobowe odwołującej
z SM (...) cz. A i B – zakresy obowiązków, informacje
o przeszeregowaniu, zmianach warunków pracy i stanowisku, pisma i podania odwołującej).

W trakcie zatrudnienia w SM (...) L. W. (1) przebywała na urlopie wychowawczym od 11 maja 1987 r. do 9 maja 1989 r. a także
na urlopach bezpłatnych w okresach: od 2 czerwca 1989 r. do 20 września 1989 r., od 1 lipca 1990 r. do 31 sierpnia 1990 r., od 22 czerwca 1991 r. do 31 sierpnia 1991 r. oraz od 22 czerwca 1992 r. do 31 sierpnia 1992 r. (akta osobowe odwołującej z SM (...) cz. B i C – świadectwo pracy, pismo
z 16.12.2012 r., wniosek o urlop wychowawczy).

Przebywając na urlopach bezpłatnych w powyższych okresach L. W. (1) podejmowała zatrudnienie była zatrudniona na podstawie umów o pracę w Ośrodku (...) w P. należącego do Federacji Związków Zawodowych (...) w Polsce. Odwołująca w poszczególnych okresach była zatrudniona kolejno jako: bibliotekarka (1/4 etatu), pracownik kawiarni-sprzedawca oraz osoba wykonywująca pracę kulturalno-oświatową (informacja z (...) k. 57 a.r., świadectwa pracy k. 59-65 a.r. – tom I).

Od 15 listopada 2000 r. L. W. (1) podjęła zatrudnienie w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w W. na stanowisku specjalisty i starszego specjalisty ds. oświatowo-kulturalnych, gdzie pracowała do 30 października 2017 r. W zakres obowiązków odwołującej wchodziły m. in. takie czynności jak: sporządzanie placów zbiorczych działalności oświatowo-kulturalnej, organizowanie imprez centralnych w ramach działalności oświatowo-kulturalnej Spółdzielni, inicjowanie i koordynowanie działalności spółdzielczych placówek oświatowo-kulturalnych, pomoc metodyczna przy opracowywaniu projektów programów działalności oświatowo-kulturalnej placówek osiedlowych
w porozumieniu z kierownikami klubów, współpraca z organizacjami
i instytucjami w zakresie związanym z działalnością oświatowo-kulturalną
i społeczną Spółdzielni, opracowywanie materiałów informacyjnych, analitycznych i sprawozdawczych z zakresu działalności oświatowo-kulturalnej, prowadzenie sekretariatu redakcji gazety (...) oraz obsługa Komisji Oświatowo-Kulturalnej, Pomocy (...) Rady Nadzorczej oraz innych komisji – w miarę potrzeby (akta osobowe odwołującej z SM (...) cz. A i B – umowa o pracę, świadectwo pracy, zakresy obowiązków, informacje o zmianie warunków zatrudnienia).

L. W. (1) ubiegała się o wcześniejszą emeryturę nauczycielską
na podstawie art. 88 ustawy Karta Nauczyciela. Wniosek w tym przedmiocie został przez odwołującą złożony w marcu 2008 r. w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.. Organ rentowy decyzją z 24 lutego
2009 r. znak (...) (...) odmówił odwołującej prawa
do emerytury z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia oraz nieudowodnienie
20-letniego okresu pracy jako nauczyciel. Powyższa decyzja była przedmiotem zaskarżenia przez ubezpieczoną w drodze odwołania, które zostało rozpoznane przez tutejszy Sąd Okręgowy pod sygn. akt VII U 413/09 i oddalone wyrokiem z dnia 3 grudnia 2009 r. Wniesiona przez odwołującą apelacja od powyższego wyroku została oddalona przez Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem
z dnia 7 czerwca 2010 r. (wniosek k. 3 i nast. a.r., decyzja ZUS 24.02.2009 r.
k. 55 a.r., odwołanie z 10.03.2009 r. k. 69 a.r., wyrok SO Warszawa-Praga
w W. z 03.12.2009 r. k. 83 a.r., wyrok SA w Warszawie z 07.06.2010 r. k. 99 a.r. – tom II).

W kwietniu 2017 roku L. W. (1) ubiegała się o wcześniejszą emeryturę
z warunków szczególnych. Na podstawie decyzji z dnia 8 maja 2017 r.
znak: (...) organ rentowy odmówił jej prawa do wnioskowanego świadczenia ponieważ na dzień 1 stycznia 1999 r. odwołująca nie udowodniła 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy uwzględnił przy tym do stażu pracy w warunkach szczególnych okresy zatrudnienia w G.-(...):

- od 1 września 1983 r. do 10 maja 1987 r.,

- od 10 maja 1989 r. do 21 czerwca 1989 r.,

- od 21 września 1989 r. do 24 lipca 1990 r.,

- od 1 września 1990 r. do 22 lipca 1991 r.,

- od 1 września 1991 r. do 29 lipca 1992 r.,

- od 29 sierpnia 1992 r. do 31 grudnia 1998 r.

z wyłączeniem okresów zasiłków chorobowych oraz urlopów bezpłatnych na podstawie świadectwa pracy z SM (...), łącznie 12 lat,
7 miesięcy i 20 dni. L. W. (1) odwołała się od powyższej decyzji
do tutejszego Sądu Okręgowego (sygn. akt VII U 716/17). Postępowanie
w sprawie zostało umorzone postanowieniem z dnia 6 grudnia 2017 r. (wniosek o emeryturę z 07.04.2017 r. k. 1 i nast. a.r., decyzja ZUS z 08.05.2017 r.
k. 12 a.r., odwołanie z 07.08.2017 r. k. 31-33 a.r., postanowienie o umorzeniu postępowania k. 64 a.r. – tom IV).

Ubiegając się o powyższe świadczenia emerytalne odwołująca wnioskowała do SM (...) w W. oraz Federacji Związków Zawodowych (...)
w Polsce o przedstawienie jej świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych za okresy zatrudnienia od 2 czerwca 1989 r. do 20 września
1989 r., od 1 lipca 1990 r. do 31 sierpnia 1990 r., od 22 czerwca 1991 r.
do 31 sierpnia 1991 r., od 22 czerwca 1992 r. do 31 sierpnia 1992 r. oraz
15 listopada 2000 r. do 30 października 2017 r., jednakże ww. podmioty odmówiły wydania jej stosownych dokumentów wskazując, że tego rodzaju praca nie była przez nią wykonywana (stanowisko (...) dotyczące kwalifikacji pracy odwołującej w ośrodkach wczasowych k. 29 a.r., tom IV; akta osobowe odwołującej z SM (...) k. 60 a.o.).

W dniu 7 września 2017 r. L. W. (1) złożyła w ZUS (...) Oddziale
w W. wniosek o emeryturę. Po rozpoznaniu wniosek organ rentowy decyzją z dnia 23 października 2017 r. znak: (...) przyznał L. W. (1) zaliczkę na poczet emerytury od 1 października 2017 r. w kwocie 2.395,41 zł i jednocześnie zawiesił wypłatę emerytury z uwagi
na kontynuowanie przez odwołującą zatrudnienia (wniosek z 07.09.2017 r.
k. 1-3 a.r., decyzja ZUS z 23.10.2017 r. k. 7 a.r. – tom V).

W dniu 31 października 2017 r. L. W. (1) złożyła wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia emerytalno-rentowego. Do wniosku odwołująca załączyła świadectwo pracy z 30 października 2017 r. wystawione przez SM (...) w W. oraz oświadczenie o zakończeniu zatrudnienia i wniosek o podjęcie wypłaty emerytury (wniosek z 30.10.2017 r.
z załącznikami k. 9-13 a.r.).

Decyzją z dnia 9 listopada 2017 r. ZUS (...) Oddział w W. ustalił kapitał początkowy L. W. (1) na dzień 1 stycznia 1999 r. w wysokości 139.469,88 zł. Do ustalenia kapitału początkowego odwołującego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru w kwocie 1.686,90 zł, okresy składkowe
w wymiarze 15 lat i 23 dni (184 miesiące) oraz okresy nieskładkowe
w wymiarze 6 lat, 7 miesięcy i 17 dni (79 miesięcy), w tym okresy sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze 2 lata, 2 miesiące i 29 dni oraz okresy nauki w szkole wyższej w wymiarze 4 lat, zaś do obliczenia wskaźnika wysokości podstaw wymiaru kapitału początkowego organ rentowy przyjął okres
10 kolejnych lat kalendarzowych z okresu ubezpieczenia z lat 1989-1998, ustalając wysokość wskaźnika w wymiarze 138,17%. Następnie decyzją z dnia
7 grudnia 2017 r. znak: (...) ZUS (...) Oddział w W. ustalił wysokość emerytury brutto na kwotę 2.734,55 zł i podjął jej wypłatę (wniosek
z 30.10.2017 r. z załącznikami k. 9-13 a.r., skarżona decyzja ZUS
z 07.12.2017 r. k. 17 a.r. – tom V, decyzja ZUS ws. ustalenia kapitału początkowego z 09.11.2017 r. – tom III).

L. W. (1) złożyła odwołanie od powyższej decyzji w dniu 4 stycznia 2018 r. i wniosła o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego przyznanego przez ZUS z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu pracy w szczególnym charakterze (odwołanie k. 3-5 a.s.). Po wniesieniu odwołania przez L. W. (1) ZUS (...) Oddział w W. wydał w dniu 27 marca 2018 r. trzy decyzje:

⚫

decyzję znak: (...) na podstawie której przyznał odwołującej okresową emeryturę kapitałową od 1 października 2017 r.
w kwocie 362,07 (z uwzględnieniem waloryzacji);

⚫

decyzję znak: (...) o przyznaniu łącznie emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej w łącznej kwocie 3.178,11 zł;

⚫

decyzję znak: (...) na podstawie której odmówił L. W. (1) prawa do rekompensaty w myśl art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych wskazując, że odwołująca nie udowodniła co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

(decyzje ZUS z 27.03.2018 r. – nieoznaczone karty a.r. tom V).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie załączonych do sprawy dokumentów wymienionych wyżej co do kart akt. Dokumentacja załączona do odwołania w formie załączników stanowiła kserokopie dokumentów złożonych przez odwołującą w ZUS wraz z wnioskiem
o emeryturę, przy czym Sąd oparł się na dokumentach w postaci oryginałów przedłożonych w aktach rentowych. Wskazane wyżej dowody nie były kwestionowane przez strony postępowania i nie budziły zastrzeżeń co do ich wiarygodności.

Sąd nie uwzględnił dokumentów przedłożonych przez odwołującą
w postaci oświadczenia H. M. z 10 października 2017 r.
(k. 9 i 49 a.s.) oraz jej małżonka Z. W. (k. 10 i 50 a.s.). Pierwszy
z ww. dokumentów stanowił nieczytelną kserokopię. Drugi dokument częściowo korespondował z dokumentacją załączoną w ZUS, jednakże przedstawiona w nim okoliczności – powierzenie powódce stanowiska pracownika kulturalno-oświatowego zamiast stanowiska bibliotekarki w 1989 r. – nie znalazły potwierdzenia w pozostałej dokumentacji udostępnionej przez (...).

Strony nie wnosiły o uzupełnienie materiału dowodowego, a mając
na względzie charakter sprawy i powyższą okoliczność Sąd uznał zebrane
w sprawie dowody za wystarczające do wydania rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania były niezasadne.

Sąd Okręgowy rozpoznał niniejszą sprawę na posiedzeniu niejawnym zgodnie z art. 148 ¹ § 1 k.p.c. W ocenie Sądu przeprowadzenie rozprawy
w niniejszej sprawie nie było konieczne, gdyż z okoliczności prawnych
i faktycznych niniejszej sprawy nie wynika żadna okoliczność uzasadniająca jej przeprowadzenie, w szczególności o podjęcie takiej czynności sądowej odwołująca nie wnosiła w myśl art. 148 ¹ § 3 k.p.c. Postępowanie zostało przeprowadzone w oparciu o dowody z dokumentów dotyczących odwołującej zgodnie z postanowieniem z dnia 5 grudnia 2018 r. (k. 107 a.s.).

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się wokół kwestii prawa odwołującej do rekompensaty w myśl przepisów ustawy z dnia 19 grudnia
2008 r. o emeryturze pomostowej (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1924). L. W. (1) zakwestionowała decyzję ZUS z dnia 7 grudnia 2017 r. w zakresie, w jakim
na jej podstawie organ rentowy nie przyznał jej prawa do rekompensaty
w związku z wykonywaniem pracy w szczególnym charakterze. Sąd Okręgowy miał przy tym na względzie, że odwołująca składając w dniu 7 września 2017 r. w ZUS wniosek o emeryturę nie wnosiła o przyznanie jej prawa
do rekompensaty. Organ rentowy już po wniesieniu odwołania od powyższej decyzji wydał w dniu 23 marca 2018 r. decyzję w tym przedmiocie,
na podstawie której odmówił jej prawa do tego świadczenia. Decyzja ta również została zaskarżona przez ubezpieczoną w drodze odwołania, zaś postępowanie zainicjowane wniesionym środkiem odwoławczym zostało połączone
do łącznego rozpoznania ze sprawą niniejszą. Odwołująca nie kwestionowała sposobu wyliczenia emerytury zgodnie z decyzją z dnia 7 grudnia 2017 r.,
zaś jej roszczenia w całości skupiły się na żądaniu przeliczenia świadczenia emerytalnego z uwzględnieniem rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach. W konsekwencji przedmiotem sporu było ustalenie,
czy odwołującej przysługuje prawo do rekompensaty, czy też nie.

Przechodząc do meritum wskazać należy, że zgodnie z art. 2 pkt 5
o emeryturach pomostowych (dalej jako u.e.p.), rekompensata
to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Warunki uzyskania prawa do tego świadczenia określa art. 21 ust. 1 i 2 u.e.p. Zgodnie z tymi przepisami rekompensata przysługuje ubezpieczonemu,
jeżeli ma on okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat, przy czym zgodnie z ust. 2 nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy
o emeryturach i rentach z FUS.

Nieco niezręczne sformułowanie ust. 2 wymaga doprecyzowania, że jego istota sprowadza się nie do nabycia jakiejkolwiek emerytury na podstawie wspomnianej ustawy, lecz nabycia emerytury wcześniejszej, a zatem
w obniżonym wieku emerytalnym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 września 2017 r. III AUa 529/16). Powyższe ma znaczenie o tyle,
że odwołującej przyznano prawo do emerytury, okoliczność ta nie stoi jednak
na przeszkodzie do nabycia prawa do rekompensaty, jeżeli spełniałby przesłanki jej nabycia. W świetle art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 u.e.p. przesłankami nabycia prawa do rekompensaty jest:

1)  nienabycie prawa do emerytury pomostowej (z powodu nieuznania pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych);

2)  osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Z uwagi na charakter oraz cel omawianego świadczenia określony
w art. 2 ust. 5 u.e.p. stwierdzić należy, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały co najmniej przez 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
w rozumieniu przepisów obowiązujących do 31 grudnia 2008 r. Zastosowanie znajduje tu art. 32 i 33 w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270).

Na tle powyższych przepisów zastosowanie znajdują z kolei przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983 nr 8 poz. 43 – dalej jako „rozporządzenie” lub „rozporządzenie RM z 7 lutego 1983 r.”).
Zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia,
lub w świadectwie pracy. Ogólne zasady nabywania prawa do wcześniejszej emerytury określał § 4 rozporządzenia, zgodnie z którym pracownik,
który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach.

W myśl § 15 rozporządzenia nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1-7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2018 r.
poz. 967 – dalej także jako KN) , określoną w tej ustawie jako praca zaliczona do I kategorii zatrudnienia, nabywa prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 i jest uważany za wykonującego prace w szczególnym charakterze. W kontekście powyższego Sąd zwrócił uwagę, że odwołująca formułując żądania używała pojęć pracy „w szczególnych warunkach” oraz
„w szczególnym charakterze” w sposób naprzemienny. W celach porządkowych należy wspomnieć, że choć cytowane wyżej rozporządzenie nie zawiera definicji tych pojęć, to niewątpliwie są to pojęcia odmienne, choć jednocześnie przepisy wiążą z nimi tożsame skutki.

Prawo do rekompensaty przysługuje tym osobom, które wykonywały pracę w myśl przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przepisy te,
jak wskazano wyżej, przewidywały, że pracę nauczycieli należy kwalifikować jako pracę w szczególnym charakterze. Należy przy tym podkreślić, że przepis ten ulegał istotnym zmianom, co w sytuacji odwołującej się miało znaczenie. Przepis art. 1 ust. 1 ustawy Karta Nauczyciela wymienia rodzaje szkół, przedszkoli oraz innych placówek i rodzajów wykonywanych prac podlegających ustawie. Przepis ten był jednak zmieniany, m. min. na podstawie ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela i innych ustaw (Dz. U. z 2000 r. nr 19 poz. 239). Powyższa nowelizacja wprowadziła nowe określenie zakresu podmiotowego obowiązywania ustawy KN poprzez
m. in. wyłączenie z tego zakresu nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w dniu wejścia w życie tej ustawy w placówkach kształcenia artystycznego dzieci i młodzieży, placówkach opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych, prowadzonych przez spółdzielnie, instytucje i organizacje społeczne, które działalność oświatowo-wychowawczą i kształcenie artystyczne prowadzą na podstawie statutu.
Przy czym zgodnie z art. 6 ww. ustawy osoby te zachowywały uprawnienia wynikające z ustawy KN do czasu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy pod warunkiem, że były zatrudnione na ww. warunkach w dniu wejścia w życie ustawy. Oznacza to, że okresy pracy nauczycielskiej sprzed wejścia nowelizacji, w tym pracy w spółdzielniach mieszkaniowych, mogły być zaliczane jako okresy pracy w szczególnym charakterze.

Powyższa okoliczność ma znaczenie o tyle, że w przypadku odwołującej kwestia ewentualnych uprawnień emerytalnych z innych tytułów była już rozważana, co skutkowało częściowym zakwalifikowaniem jej okresów zatrudnienia jako pracy w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy zważył,
że organ rentowy już wcześniej wydawał decyzje w przedmiocie wniosków odwołującej o świadczenia emerytalne. Odwołująca ubiegała się zarówno
o wcześniejszą emeryturę nauczycielską na podstawie art. 88 ustawy Karta Nauczyciela, a także o wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych, przy czym w obu przypadkach organ rentowy odmawiał przyznania jej wnioskowanych świadczeń. W przypadku drugiej decyzji
ZUS zaliczył okres pracy odwołującej się w SM (...)
na przełomie lat 1983-1998 z wyłączeniem okresów nieskładkowych,
tj. okresów urlopu wychowawczego oraz urlopów bezpłatnych jako niepodlegających zaliczeniu jako okres pracy w warunkach szczególnych. Postępowanie wszczęte odwołaniem od decyzji ZUS w tym przedmiocie zostało umorzone. Wskazać należy, że okres ten był rozważany zarówno
przy rozpatrywaniu wniosku odwołującej o wcześniejszą emeryturę nauczycielską w rozumieniu art. 88 Karty Nauczyciela, jak również wniosku
o wcześniejszą emeryturę z warunków szczególnych z 2017 roku.
W tym drugim przypadku okres ten został uwzględniony w wymiarze wskazanym powyżej. Odwołująca nie przedstawiła przy tym nowych okoliczności pozwalających na inne rozstrzygnięcie, a postępowanie
z odwołania od tej decyzji zostało umorzone.

W ocenie Sądu Okręgowego kwestia ewentualnego zaliczenia okresów zatrudnienia odwołującej w SM (...) jako pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze budzi pewne wątpliwości. Należy przy tym nadmienić, że zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 6 KN w brzmieniu sprzed wspomnianej wyżej nowelizacji w zw. z § 15 rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. za wykonującego prace w szczególnym charakterze jest uważany nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę w placówkach kształcenia artystycznego dzieci i młodzieży, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, prowadzonych przez spółdzielnie, instytucje
i organizacje społeczne, które działalność oświatowo-wychowawczą
i kształcenie artystyczne prowadzą na podstawie statutu. Wspomniany wyżej
art. 1 KN w brzmieniu przed nowelizacją dotyczył więc nauczycieli, wychowawców oraz innych pracowników pedagogicznych, natomiast zebrany
w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do uznania, że praca odwołującej mogła być zakwalifikowana w ramach któregoś z wymienionych zawodów. W aktach osobowych odwołującej znajduje się informacja, zgodnie
z którą odwołująca ukończyła Szkołę Główną Planowania i Statystyki
w specjalności ekonomiki pracy i polityki społecznej, posiada tytuł magistra ekonomii, jednakże brak informacji odnośnie posiadanych przez odwołującą uprawnień do wykonywania zawodu nauczyciela lub wychowawcy czy też uprawnień pedagogicznych. Z ustaleń Sądu wynika również, że przez większą część zatrudnienia w SM (...) odwołująca była zatrudniona jako kierownik klubu (...) i (...), jej zakres obowiązków był ściśle związany
z prowadzeniem tych klubów w ujęciu administracyjno-organizacyjnym,
choć przewidywał również czynności o charakterze oświatowo-wychowawczym. Dopiero pod koniec zatrudnienia w Spółdzielni, od 1 kwietnia 1999 r., odwołującej powierzono stanowisko organizatora działalności społeczno-wychowawczej, przy czym zakres jej obowiązków nie uległ diametralnej zmianie w tym ujęciu, aby zaczęły przeważać obowiązki
o charakterze oświatowo-wychowawczym. Stąd też zdaniem Sądu nawet gdyby przyjąć, że odwołująca wykonywała pewne prace oświatowo-wychowawcze,
to nie stanowiły one czynności przeważających, takich, które byłyby wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Brak przy tym również dowodów na to, czy SM (...) prowadziło w istocie działalność oświatowo-wychowawczą i kształcenie artystyczne na podstawie statutu.
Sąd Okręgowy miał również na względzie oświadczenie zarządu SM (...) z dnia 25 listopada 2009 r. znajdujące się w aktach osobowych odwołującej i stanowiące odpowiedź na jej wniosek o skorygowanie świadectwa pracy, w którym wskazano, że nie wykonywała pracy w warunkach szczególnych. W przedmiotowym oświadczeniu odmówiono odwołującej zmiany świadectwa pracy i wskazano, że Spółdzielnia nie może zaświadczyć,
że jej zatrudnienie wiązało się z pracą na stanowisku pedagogicznym m. in.
z uwagi na brak kwalifikacji nauczycielskich oraz niestosowanie wobec niej przepisów ustawy Karta Nauczyciela.

W ocenie Sądu Okręgowego również pozostałe okresy nie podlegały uwzględnieniu jako praca w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. Okoliczność ta nie zachodziła w szczególności w stosunku
do okresów wskazanych przez ubezpieczoną w treści odwołania,
które przypadały na okres zatrudnienia w SM (...). W okresie
od 11 maja 1987 r. do 9 maja 1989 r. odwołująca przebywała na urlopie wychowawczym, który to okres podlega uwzględnieniu jako nieskładkowy i nie zalicza się jako okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych ani szczególnym charakterze niezależnie od okoliczności przytoczonych przez ubezpieczoną w treści odwołania, w tym również przyczyn sprawowania opieki nad dzieckiem.

Co się zaś tyczy pozostałych okresów, tj. okresów od 2 czerwca 1989 r.
do 20 września 1989 r., od 1 lipca 1990 r. do 31 sierpnia 1990 r., od 22 czerwca 1991 r. do 31 sierpnia 1991 r. oraz od 22 czerwca 1992 r. do 31 sierpnia 1992 r., to okresy te również nie podlegały uwzględnieniu jako okresy pracy
o szczególnym charakterze z dwóch przyczyn. Po pierwsze, nie można zaliczyć tych okresów jako pracy w warunkach szczególnych z tytułu zatrudnienia
w SM (...), gdyż w tych okresach odwołująca przebywała
na urlopie bezpłatnym u tego pracodawcy i nie świadczyła na jego rzecz pracy. Po drugie, zdaniem Sądu Okręgowego nie było również podstaw
do uwzględnienia tych okresów jako pracy w warunkach szczególnych z tytułu zatrudnienia w ramach czasowych umów o pracę w Ośrodku (...) w P.. Odwołująca nie wykazała, aby w okresach przebywania
na urlopach wychowawczych na przełomie 1989-1992 w trakcie zatrudnienia
na umowy o pracę w Ośrodku (...) wykonywała pracę
w warunkach szczególnych w rozumieniu ww. przepisów. Sąd dysponował
przy tym jedynie dokumentacją złożoną w ZUS, odwołująca nie przedstawiła natomiast żadnych nowych dowodów na okoliczność charakteru wykonywanej przez niej w tym czasie pracy. Na tej podstawie Sąd ustalił, że w pierwszym
z wymienionych okresów (od 2 czerwca 1989 r. do 20 września 1989 r.) odwołująca pracowała w wymiarze ¼ etatu, a tym samym nie wykonywała pracy w pełnym wymiarze czasu pracy i okres ten nie może być zaliczony.
Sąd nie uwzględnił przy tym oświadczeń małżonka odwołującej ani samej odwołującej co do ewentualnej zmiany warunków zatrudnienia (wymiaru etatu
i stanowiska) w tym okresie, bowiem nie mógł oprzeć się jedynie
na oświadczeniach osób zainteresowanych uzyskaniem przez odwołującą korzystnego dla niej rozstrzygnięcia, tym bardziej, że treść tych oświadczeń pozostawała w sprzeczności z dokumentacją udostępnioną przez pracodawcę oraz jego oficjalnym stanowiskiem w tej sprawie. W drugim z wymienionych okresów (od 1 lipca 1990 r. do 31 sierpnia 1990 r.) odwołująca pracowała jako pracownik kawiarni-sprzedawca, a taki rodzaj zatrudnienia nie został uznany przez ustawodawcę jako praca w warunkach szczególnych ani szczególnym charakterze. W trzecim i czwartym okresie (od 22 czerwca 1991 r.
do 31 sierpnia 1991 r. oraz od 22 czerwca 1992 r. do 31 sierpnia 1992 r.) stanowisko odwołującej określono jako „osoba wykonywująca pracę kulturalno-oświatową”, przy czym brak informacji o tym czym dokładnie odwołująca się zajmowała. Sąd miał przy tym na względzie, że w aktach rentowych znajduje się oświadczenie Federacji Związków Zawodowych (...) w Polsce w odniesieniu do wniosku odwołującej
o korektę świadectwa pracy i wystawienie jej świadectwa wykonywania pracy
w szczególnych warunkach. W oświadczeniu powyższa organizacja wskazała, że brak podstaw do tego rodzaju korekty, gdyż praca odwołującej nie może zostać zakwalifikowana w ten sposób. Sąd zważył również,
że Karta Nauczyciela przed wspomnianą wyżej nowelizacją, w związku
z § 4 rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r., nie kwalifikowała pracy kulturalno-oświatowej wykonywanej w ośrodkach wczasowych jako pracy w warunkach szczególnych. Praca nauczycieli w kontekście treści wspomnianych przepisów była określona stosunkowo dokładnie i zdaniem Sądu nie ma podstaw aby traktować ją rozszerzająco.

Odnosząc się z kolei do okresu zatrudnienia odwołującej w SM (...) Sąd Okręgowy zważył, że wspomniane wyżej zmiany w przepisach Karty Nauczyciela w kontekście § 15 rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. miały również skutek wobec ewentualnej kwalifikacji tego okresu, przy czym z uwagi na wspomniane na wstępie ograniczenia ocenie podlegał okres od listopada 2000 r. do 31 grudnia 2008 r. Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika,
że odwołująca podjęła zatrudnienie w tej Spółdzielni z dniem 15 listopada 2000 roku, a więc po nowelizacji Karty Nauczyciela. Tym samym rozporządzenie RM z 7 lutego 1983 r., przewidujące uwzględnienie jako pracy w warunkach szczególnych pracy nauczycieli wymienionych w art. 1 pkt 1-7 Karty Nauczyciela, nie obejmowało już pracy w spółdzielniach mieszkaniowych.
Nie można było przy tym uwzględnić tych okresów, gdyż z uwagi
na wspomnianą wyżej nowelizację Karty Nauczyciela obowiązującą od kwietnia 2000 roku – a więc jeszcze przed zatrudnieniem odwołującej w SM (...) – zatrudnienie w placówce opiekuńczo-wychowawczej prowadzonej przez spółdzielnię zostało wyłączone z art. 1 KN, a tym samym przepis
§ 15 rozporządzenia do tego rodzaju pracy już się nie odnosił.

Sąd Okręgowy miał przy tym na względzie, że w żadnym z omówionych wyżej przypadków zatrudnienia odwołująca nie otrzymała od pracodawców świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych zgodnie
z wymogami określonymi w § 2 ust. 2 rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r., natomiast pisemne wnioski i prośby odwołującej o wydanie dokumentu potwierdzającego wykonywanie tego rodzaju pracy spotkały się z reakcją odmowną.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy zważył, że obie zaskarżone decyzje były zasadne. Jak wspomniano na wstępie rozważań, odwołująca nie kwestionowała wysokości samej emerytury ani też sposobu jej obliczenia dokonanego przez organ rentowy, a jej żądania w całości skupiły się
na dochodzeniu przez nią prawa do rekompensaty w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Mimo jednak podnoszonych zastrzeżeń i okoliczności odwołująca nie wykazała, aby praca wykonywana przez nią w spornych, wskazanych w treści odwołania
i późniejszych pism procesowych okresach zatrudnienia mogła być zakwalifikowana do stażu pracy istotnego z perspektywy art. 21 ust. 1 u.e.p., taki wniosek nie płynie również z zebranego w toku postępowania materiału dowodowego. W konsekwencji Sąd nie miał podstaw do uznania, że odwołująca posiada okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszący
co najmniej 15 lat, a tym samym, że spełnia warunki do uzyskania prawa
do rekompensaty na podstawie ww. przepisu ustawy o emeryturach pomostowych.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy orzekł o oddaleniu obu odwołań na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. zgodnie z sentencją wyroku.

SSO Renata Gąsior

ZARZĄDZENIE

(...)