Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem zaocznym z dnia 12 października 2018 roku, wydanym
w sprawie o sygn. I C 380/18, z powództwa (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego przeciwko A. K.
o zapłatę, Sąd Rejonowy w Brzezinach zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 2246,54 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 2173,86 zł od dnia 19 stycznia 2018 roku, oddalił powództwo w pozostałej części, orzekł o kosztach procesu i rygorze natychmiastowej wykonalności.

Uzasadniając opisane rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy ustalił, że strony zawarły umowę pożyczki w dniu 21 grudnia 2016 r. na kwotę 3000 zł. Zgodnie z umową pozwana miała spłacić miała 3000 zł otrzymanego kapitału, 3000 zł opłaty operacyjnej i 401,62 zł. odsetek. W dniu 24 października 2017 r. pożyczkodawca wypowiedział umowę, w tym dniu pozwana zalegała z zapłatą kwoty 636,40 zł. Powód zawarł umowę sekurytyzacyjną z (...) spółka z o.o. we W..

Na podstawie tak poczynionych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy uznał, że pozwana na poczet pożyczki spłaciła kwotę 1284,20 zł. Pozwanej naliczono za ten okres 1100 zł
z tytułu opłaty operacyjnej. Sąd ten powołując się na art. 36 a ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim uznał, że maksymalna wysokość kosztów pozaodsetkowych nie może w rozpoznawanej sprawie wynosić więcej niż 3460 zł.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył powód, zaskarżając powyższy wyrok w części i zarzucając mu naruszenie:

1. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sporu, a to okoliczności wynikających z treści zawartej na piśmie umowy pożyczki w zakresie ustalenia warunków związanych z całkowitą kwotą pożyczki oraz całkowitym kosztem pożyczki, a także pozostałymi jej warunkami;

2. art. 232 k.p.c. - poprzez naruszenie zasady kontradyktoryjności;

3. art. 339 § 2 k.p.c. poprzez odmowę przyznania za prawdziwe twierdzeń powoda
o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie oraz pismach procesowych powoda, a także poprzez nieuzasadnione uznanie, że twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych budzą uzasadnione wątpliwości, podczas gdy z treści tego przepisu wynika domniemanie prawdziwości twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych, które może być obalone jeżeli okoliczności te budzą uzasadnione wątpliwości;

4. art. 36 a ustawy o kredycie konsumenckim poprzez uznanie, że zapisy umowy pożyczki dot. opłaty operacyjnej są sprzeczne z przepisami prawa i jako takie nie wiążą pozwanej.

Wobec podniesionych zarzutów skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie roszczenia na rzecz powoda zgodnie z żądaniem pozwu; ewentualnie
o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, w celu przeprowadzenia w całości postępowania dowodowego. Ponadto skarżący wniósł
o zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności wyjaśnienia wymaga, że niniejsza sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, w związku z czym Sąd Okręgowy na podstawie art. 505 ¹⁰ § 1 i § 2 k.p.c. rozpoznał apelację na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego.

Zaznaczyć należy również, że w postępowaniu uproszczonym zgodnie z art. 505 ⁹ § 1 ¹ k.p.c. apelację można oprzeć tylko na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy. Natomiast stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. należy uznać za chybiony. Ocena materiału obwodowego przeprowadzona przez Sąd I instancji nie narusza granic swobodnej oceny dowodów, wyznaczonej dyspozycją przywołanego przepisu, nie jest sprzeczna z zasadami logicznego rozumowania, czy doświadczenia życiowego i mieści się w ramach swobody sądu ( por. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 listopada 1998 r., sygn. III CKN 4/98, publ. LEX nr 322031). Zarzut obrazy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie może też polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla skarżącego oceny materiału dowodowego (tak też SN w postanowieniu z dnia 10 stycznia 2002 r., sygn. II CKN 572/99, publ. LEX
nr (...) i w wyroku z dnia 27 września 2002 r., sygn. II CKN 817/00, publ. LEX nr 56906).

Bezpodstawny jest też zarzut naruszenia art. 232 k.p.c. Z powołanego przepisu wynika zasada, że to strony, a nie sąd, powinny przedstawiać materiał pozwalający poczynić ustalenia faktyczne, z których wywodzą skutki prawne. Sąd nie jest odpowiedzialny za wynik procesu ( wyrok SN z dnia 7 października 1998 r., II UKN 244/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662). Wskazany przepis jest zatem adresowany do stron postępowania. Przepisu tego Sąd Rejonowy nie mógł więc naruszyć w sposób i w formie zarzucanej przez skarżącego.
W niniejszej sprawie sąd nie przeprowadził żadnego dowodu z urzędu. Nie miał też takiego obowiązku, gdyż przewidziane w art. 232 k.p.c. uprawnienie sądu dopuszczenia dowodu nie wskazanego przez strony ma charakter wyjątkowy, co oznacza, że nieprzeprowadzenie tego dowodu przez sąd z urzędu tylko w szczególnym wypadku może uzasadniać podstawę zarzutu ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 marca 1998 roku, sygn. II CKN 656/97, publ. OSNC 1998/12/208). Skarżący konstruując powyższy zarzut zdaje się nie dostrzegać, że Sąd Rejonowy wydając zaskarżone rozstrzygnięcie oparł się w całości na materiale dowodowym przedstawionym przez powoda, a przekonanie o częściowej niezasadności powództwa wynika przede wszystkim z oceny materialnoprawnej ustaleń wynikających ze zgromadzonych dowodów.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 339 § 2 k.p.c., wskazać należy, że okoliczność, iż w sprawie wydano wyrok zaoczny nie oznacza, że powództwo
w takim wypadku jest zawsze uwzględniane w całości. Niezajęcie stanowiska przez pozwanego odnośnie żądania pozwu nie zwalnia powoda z obowiązku wykazania zobowiązania pozwanego. W art. 339 § 2 k.p.c. określono podstawę faktyczną wyroku zaocznego. Zgodnie z tym przepisem sąd – jeżeli nie ma uzasadnionych wątpliwości
– zobligowany jest do uznania podanej przez powoda podstawy faktycznej (tj. twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych) za zgodną z prawdą bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Sąd zawsze jest zobowiązany rozważyć, czy w świetle przepisów obowiązującego prawa materialnego, twierdzenia powoda uzasadniają uwzględnienie żądań pozwu, w zakresie tym nie obowiązuje bowiem domniemanie z art. 339 § 2 k.p.c., negatywny zaś wynik takich rozważań powoduje wydanie wyroku zaocznego oddalającego powództwo (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 1972 r. III CRN 30/72, publ. LEX nr 7094).

Dyspozycja wskazanego przepisu wskazuje wyraźnie, że sąd orzekający może przyjąć za prawdziwe twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, jedynie wtedy, gdy nie budzą one uzasadnionych wątpliwości i nie zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Skoro okoliczności wskazywane przez powoda jako uzasadnienie powództwa częściowo budzą wątpliwości, to nie pozwala to na jego uwzględnienie w całości.

Przechodząc do oceny zarzutu naruszenia prawa materialnego wskazać należy, że łącząca strony umowa pożyczki została zawarta w oparciu o przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim ( tj. Dz.U. z 2018 roku, poz. 993 ze zm.). Sąd Okręgowy nie kwestionuje uprawnienia wierzyciela jako pożyczkodawcy do pobierania od pozwanego jako klienta opłat o charakterze administracyjnym, pozaodsetkowych kosztów związanych
z obsługą pożyczki, jednakże stoi na stanowisku, że opłaty takie powinny być ustalone na rozsądnym poziomie i nie mogą godzić w interesy konsumenta. Należy pamiętać bowiem, że działalność administracyjna jest zwykłą częścią działalności wierzyciela, a koszty tej działalności to właśnie koszty prowadzenia działalności gospodarczej, które zostały przerzucone przez powoda na pozwanego jako konsumenta. Główny profil działalności, sprowadzający się do udzielania pożyczek, powinien być dla przedsiębiorcy opłacalny, co jednak nie może się wiązać z rażącym naruszaniem interesów klienta. Poszczególne czynności obsługowe o charakterze administracyjno – zarządzającym (np. czynności związane z zarządzaniem kontem umowy pożyczki oraz monitorowaniem terminowości obsługi pożyczki) muszą być wycenione realnie, w oparciu o rzeczywiście ponoszone koszty. ( por. wyrok SA w Warszawie z 23 kwietnia 2013 roku, sygn. VI ACa 1526/12, publ. LEX nr 1331152). Warunek taki w sprawie niniejszej nie został spełniony.

W ocenie Sądu Okręgowego, strona powodowa nie wykazała przede wszystkim, że podejmowała czynności, które obejmowała opłata operacyjna. Z umowy nie wynika nawet, jakie czynności obejmuje ta opłata równa przecież kwocie udzielonej pozwanej pożyczki. Nie sposób ustalić zatem, z jakiego tytułu opłata ta została pobrana i czy jest adekwatna do podejmowanych przez powoda czynności. W tym stanie rzeczy uznać należy, że naliczenie opłaty operacyjnej stanowić miało jedynie dodatkowe źródło dochodu dla powoda.

Niedopuszczalna jest bowiem sytuacja, w której jedna ze stron wykorzystując swoją pozycję profesjonalisty, kształtuje wzorzec umowny w taki sposób, że wprowadza do niego konstrukcję prawną, która prowadzi do pokrzywdzenia jednej ze stron stosunku prawnego,
w tym wypadku konsumenta. W szczególności nie może mieć miejsca przypadek, w którym konsument zostaje obciążony nadmiernymi, a wręcz rażąco wygórowanymi kosztami dochodzenia należności, w żaden sposób nie przystającymi do rzeczywistych wydatków ponoszonych w tym zakresie. Strona powodowa arbitralnie narzuciła pozwanej zawyżoną wysokość opłaty, kierując się w tej sferze wyłącznie własnym partykularnym interesem. Wprowadzenie przez stronę powodową opłat na wskazanym poziomie niewątpliwie godziło
w dobre obyczaje i uczciwe praktyki oraz naruszało interes pozwanego jako konsumenta
w sposób rażący. Te postanowienia umowy pożyczki miały zatem charakter klauzul abuzywnych.

W ocenie Sądu Okręgowego omawiane wyżej postanowienia, zastrzegając nadmierną wysokość opłaty operacyjnej ewidentnie naruszają interesy konsumenta oraz kształtują jego prawa w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a tym samym stanowią klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. Występujący na tej płaszczyźnie brak równowagi kontraktowej skutkuje więc stwierdzeniem bezskuteczności tych postanowień w zakresie wysokości określonej w nich opłaty operacyjnej.

W tym miejscy podkreślenia wymaga, że opłata operacyjna stanowi 100 % oddanej do dyspozycji pozwanej sumy pożyczki. Z pewnością tak ukształtowane koszty nie mogą zostać uznane za „koszty niezbędne do uzyskania kredytu w rozumieniu art. 5 pkt 6 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim ( t. j. Dz.U. z 2016 roku, poz.1528), a ich ocenie w świetle art. 385 ¹ k.c. nie sprzeciwia się art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim.

Jak ustalono pozwana spłaciła z tytułu zawartej z powodem umowy pożyczki kwotę 1.284,20 zł. Sąd Rejonowy zasądził zaś dodatkowo na rzecz powoda od pozwanej kwotę 2.246,54 zł. Oznacza to, że powód otrzyma od pozwanej łącznie kwotę 3.530,74 zł, a zatem kwotę przewyższającą o 129,12 zł należność wynikającą z umowy pożyczki, przy uznaniu za bezskuteczne postanowień dotyczących opłaty operacyjnej (kwota udzielonej pożyczki (3000 zł) + odsetki naliczone za cały okres obowiązywania umowy (401,62 zł)). Biorąc jednak pod uwagę zakaz wynikający z art. 384 k.p.c. oraz niezaskarżenie wyroku Sądu Rejonowego przez pozwaną, Sąd Okręgowy nie mógł orzec na niekorzyść skarżącego i oddalił jako bezzasadną apelację powoda na podstawie art. 385 k.p.c.