Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2019r. w Gliwicach

sprawy z powództwa D. C.

przeciwko Zarządcy Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowo-Produkcyjnego (...) A. B., (...) Spółka Jawna

o odszkodowanie i odprawę

na skutek apelacji powódki i pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w G.

z dnia 20 grudnia 2017 r. sygn. akt VI P 435/17

1)  oddala obie apelacje;

2)  odstępuje od obciążenia pozwanego kosztami procesu w postępowaniu apelacyjnym.

(-) SSR del. Magdalena Kimel (-) SSO Patrycja Bogacińka-Piątek (spr.) (-) SSO Jolanta Łanowy-Klimek

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt VIII Pa 33/19

UZASADNIENIE

Powódka D. C. żądała zasądzenia od pozwanej Przedsiębiorstwa Handlowo – Usługowo – Produkcyjnego (...) A. B., (...) Spółki Jawnej z siedzibą w G. kwoty 41.843,77 zł brutto wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od:

-

kwoty 1.239,85 zł brutto od dnia 13 lipca 2017 roku do dnia zapłaty,

-

kwoty 359,46 zł brutto od dnia 13 lipca 2017 roku do dnia zapłaty;

-

kwoty 9.000,00 zł brutto od dnia 13 lipca 2017 roku do dnia zapłaty;

-

kwoty 15.622,23 zł brutto od dnia 13 lipca 2017 roku do dnia zapłaty;

-

kwoty 15.622,23 zł brutto od dnia 13 lipca 2017 roku do dnia zapłaty

oraz zasądzenia od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając żądanie powódka wyjaśniła, że w okresie ostatnich 6 miesięcy przed ustaniem stosunku pracy pozwany nieterminowo wywiązywał się z obowiązku zapłaty powódce wynagrodzenia. W konsekwencji powódka rozwiązała z pozwanym umowę o pracę w trybie art. 55 § 1 pkt 1 k.p. bez wypowiedzenia, z uwagi na dopuszczenie się ww. ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika. Pomimo zaś związania stosunku pracy pozwana nie wywiązał się z zapłaty wszystkich należnych powódce roszczeń pracowniczych, wynikających z łączącego strony stosunku pracy.

Powódka wskazała, że na dochodzoną przez nią kwotę 41.843,77 zł brutto, składają się:

-

kwota 1.239,85 zł brutto tytułem zapłaty należnego wynagrodzenia za miesiąc lipiec w okresie od dnia 1 do dnia 9 lipca 2017 r.,

-

kwota 359,46 zł brutto tytułem zapłaty należnego wynagrodzenia za okres od dnia 10 do 12 lipca (...)., na podstawie art. 92 § 1 pkt. 1 k.p.;

-

kwota 9.000,00 zł brutto tytułem ekwiwalentu za niewykorzystany urlop w łącznej wysokości 36 dni (20 dni za 2016 r., oraz 16 dnia za 2017 r.);

-

kwota 15.622,23 zł brutto tytułem należnego odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 55 § 1 pkt 1 k.p. z powodu dopuszczenia się ciężkiego naruszenia podstawowego obowiązku wobec pracownika, która to kwota odpowiada wysokości 3- miesięcznego wynagrodzenia należnego za okres wypowiedzenia;

-

kwota 15.622,23 zł brutto tytułem należnej powódce odprawy pieniężnej z tytułu rozwiązania z nią stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika, w oparciu o art. 8 w zw. z art. 10 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy niedotyczących pracowników ( Dz. U. z 2016 r. poz 1474 z późn. zm.).

Powódka wskazała także, że jest uprawniona do naliczania należnych odsetek za opóźnienie począwszy od dnia 13 lipca 2017 roku, a więc dnia następującego po dniu wymagalności roszczeń, tj. po dniu 12 lipca 2017 roku. Nadto powódka wykazała, że zgodnie z łączącą strony umową, za świadczoną przez powódkę na rzecz pozwanej pracę, powódka uprawniona była do otrzymania wynagrodzenia w kwocie 5.207,41 zł brutto (3.900,07 zł netto). Pozwany nie wypłacił powódce wynagrodzenia za miesiąc lipiec za pierwsze 9 dni w wysokości 1.239,85 zł brutto oraz należnego jej w terminie od dnia 10 do 12 lipca 2017 roku, w związku z pozostawianiem na zwolnieniu chorobowym, wynagrodzenia w wysokości 80% podstawy, wynoszącego 359,46 zł brutto.

Powódka zaznaczyła również, że pomimo rozwiązania stosunku pracy, pozwany nie wypłacił powódce ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy za okres 36 dni w tym 20 dni za rok 2016 oraz 16 dnia za rok 2017.

Równocześnie, w związku ze sposobem rozwiązania przez powódkę umowy o pracę, powódka wskazała, że przysługuje jej odszkodowanie należne jak w okresie wypowiedzenia. Podała, że strony łączyła umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony przez ponad 13 lat. Wobec czego okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące, a zatem należne odszkodowanie to suma trzymiesięcznego wynagrodzenia, co łącznie stanowi kwotę 15.622,23 zł brutto.

W dalszej części uzasadnienia powódka wskazała, że pozwany nigdy nie kwestionował trybu rozwiązania z powódką umowy o pracę, o czym świadczy wydanie powódce świadectwa pracy. Treść świadectwa pracy wskazuje w sposób jednoznaczny w punkcie 4 na ustanie stosunku pracy z przyczyn rozwiązania umowy o pracę przez pracownika z winy pracodawcy bez zachowania okresu wypowiedzenia.

W dniu 10 października 2017 roku powódka oświadczyła, że cofa powództwo co do kwoty 10.000 zł, wyjaśniając, że w dniach 29 sierpnia 2017 roku oraz 30 sierpnia 2017 roku pozwana przekazała na jej konto kwoty po 5.000 zł – łącznie 10.000 zł. Pozwana nie wskazała, które z istniejących wobec powódki długów reguluje.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w części ponad 15.070,29 zł oraz o rozłożenie dochodzonej pozwem kwoty 15 070,29 zł na 12 równych rat, płatnych co miesiąc oraz o odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami procesu.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana nie kwestionowała okoliczności rozwiązania przez powódkę umowy o pracę. W konsekwencji pozwana nie kwestionowała co do zasady słuszności dochodzonego przez powódkę odszkodowania oraz odprawy pieniężnej. Kolejno pozwana zaznaczyła, że powódka dochodzi należności w wysokości brutto z tytułu wynagrodzenia, ekwiwalentu za niewykorzystany urlop oraz odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę oraz odprawy z tytułu rozwiązania umowy o pracę, od których to należności należy odliczyć obowiązkowe składki na ubezpieczenie oraz podatki. Dopiero kwota powstała po odliczeniu składek oraz podatków stanowi należności przysługujące powódce. Kwota ta wynosi zaś 33.070,29 zł.

Pozwana w dalszej treści pisma oświadczył, że dokonał zapłaty na rzecz powódki w łącznej kwocie 18.000 zł, na poczet należności dochodzonych przez powódkę:

-

kwota 2.000 zł w dniu 12 października 2017 roku;

-

kwota 5.000 zł w dniu 29 sierpnia 2017 roku;

-

kwota 5.000 zł w dniu 30 sierpnia 2017 roku;

-

kwota 3.000 zł w dniu 2 listopada 2017 roku;

-

kwota 3.000 zł w dniu 16 listopada 2017 roku.

Pozwana wskazała, że z uwagi na dokonane wpłaty jest zobowiązana do zapłaty na rzecz powódki jedynie kwoty 15.070,29 zł.

W dalszej kolejności pozwana podniosła, że wnosi o rozłożenie należnej powódce kwoty na raty oraz o nie zasądzanie odsetek od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat.

Powódka w dniu 5 grudnia 2017 roku złożyła oświadczenie, że cofa powództwo co do kwoty 8.000 zł. Wskazała, że w dniach 12 października 2017 roku pozwana wpłaciła na jej rzecz 2 000 zł. Natomiast w dniu 2 listopada 2017 roku oraz 16 listopada 2017 roku pozwany wpłacił po 3 000 zł.

Na rozprawie w dniu 6 grudnia 2017 roku pełnomocnik powódki przyznał, że pozwany uiścił na rzecz powódki kwoty w łącznej wysokości 18.000 zł. Wskazał, że przekazane na rzecz powódki kwoty powinny być traktowane jako kwoty brutto. Pełnomocnik sprecyzował zawarte w pismach procesowych oświadczenia o cofnięciu pozwu, wskazując, że w określonych zakresach cofa pozew ze zrzeczeniem się roszczenia.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2017 roku Sąd Rejonowy w G.orzekł, że:

1.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 21.154,66 zł brutto tytułem odszkodowania oraz odprawy z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 lipca 2017 roku do dnia zapłaty;

2.  część należności zasądzonej w pkt 1 w wysokości 10.000 zł, rozkłada na 4 raty miesięczne w kwocie po 2.500 zł płatnych do dnia 10. każdego miesiąca, poczynając od miesiąca następnego, od tego, w którym wyrok się uprawomocnił – z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia płatności poszczególnych rat;

3.  umarza postępowanie w zakresie żądania kwoty 18.000 zł;

4.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

5.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

6.  nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności w zakresie punktu 1 co do kwoty 5.207,41 zł;

7.  nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w G. – kwotę 1.958 zł tytułem opłaty, od uiszczenia której powódka była zwolniona.

Sąd Rejonowy ustalił, że:

W okresie od dnia 4 maja 2004 roku do dnia 12 lipca 2017 roku powódkę łączył z pozwaną stosunek pracy, nawiązany na podstawie umowy o pracę z dnia 24 marca 2004 roku, zawartej na czas nieokreślony. W okresie bezpośrednio poprzedzającym rozwiązanie umowy o pracę powódka świadczyła pracę na stanowisku zastępcy dyrektora ds. finansowych – główny księgowy. Powódka w okresie od dnia 4 maja 2004 roku do dnia 31 sierpnia 2016 roku zatrudniona była w wymiarze pełnego etatu, a w okresie od dnia 1 września 2016 roku do dnia 12 lipca 2017 roku, w wymiarze 1/3 etatu.

Zgodnie z pismem datowanym na dzień 29 maja 2017 roku powódka została poinformowana przez pozwaną, że wynagrodzenie za pracę będzie wypłacane miesięcznie z dołu do dnia 10 – go następnego miesiąca.

Pismem z dnia 12 lipca 2017 roku powódka złożyła oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, wskazując, że na mocy art. 55 k.p., w związku z regularną w okresie ostatnich 6 miesięcy nieterminową wypłatą wynagrodzenia, z dniem 12 lipca 2017 roku rozwiązuje bez wypowiedzenia z winy pracodawcy umowę o pracę zawartą w dniu 24 marca 2004 roku.

W dniu 18 lipca 2017 roku pozwany wystawił powódce świadectwo pracy, wskazując w jego punkcie 4 rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika z winy pracodawcy bez zachowania okresu wypowiedzenia – art. 30 § 1 pkt 3 kodeksu pracy w związku z art. 55 § 1 ¹ kodeksu pracy, jako przyczynę ustania stosunku pracy. Pozwany w treści świadectwa pracy wskazał, że powódce przysługuje ekwiwalent za niewykorzystany urlop w liczbie 16 dni za rok 2017 oraz w liczbie 20 dnia za rok 2016.

W dniach od 10 do 12 lipca 2017 roku powódka była niezdolna do pracy z powodu choroby.

W toku procesu pozwany zapłacił na rzecz powódki kwotę w łącznej wysokości 18.000zł. Pozwany uiszczał wpłaty na rzecz powódki przelewami bankowymi:

-

w dniu 29 sierpnia 2017 roku kwota 5.000 zł, tytuł płatności wynagrodzenie;

-

w dniu 30 sierpnia 2017 roku kwota 5.000 zł, tytuł płatności wynagrodzenie;

-

w dniu 12 października 2017 roku kwota 2.000 zł, tytuł płatności wpłata;

-

w dniu 2 listopada 2017 roku kwota 3.000 zł, tytuł płatności zapłata wynagrodzenia;

-

w dniu 16 listopada 2017 roku kwota 3.000 zł, tytuł płatności zapłata wynagrodzenia.

Powódka dokonała rozliczenia przelanych jej kwot.

Poza sporem pozostawało, że roszczenia dochodzone przez powódkę w ramach niniejszego postępowania co do zasady zasługują na uwzględnienie. W odpowiedzi na pozew pozwana wprost bowiem wskazała, że nie kwestionuje co do zasady słuszności roszczeń o zapłatę odszkodowania oraz odprawy. Wskazała również, że nie kwestionuje okoliczności rozwiązania z powódką umowy o pracę. Przypomnienia zaś wymaga, że do jej rozwiązania doszło na skutek oświadczenia powódki o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z z uwagi na naruszenie obowiązków pracodawcy – nieterminową wypłatę wynagrodzenia - co znalazło potwierdzenie w wystawionym jej przez pozwaną świadectwie pracy. W odpowiedzi na pozew – do złożenia której pozwana była zobowiązana pod rygorem utraty powoływania twierdzeń, zarzutów i dowodów w dalszym toku postępowania - pozwana nie zakwestionowała zaś co do zasady pozostałych roszczeń powódki, tj. roszczenia o wynagrodzenie za pracę oraz ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

W odpowiedzi na pozew pozwana wskazała jednak, że w toku postępowania zapłaciła na rzecz powódki kwotę łącznie 18.000 zł, a zatem po odliczeniu ww. kwoty od sumy żądań powódki, do zapłaty pozostała kwota 15.070,29 zł. W jej bowiem ocenie, roszczenia powódki powinny być rozliczane w kwotach netto i wynoszą łącznie 33.070,29 zł netto. Pozwana nie kwestionowała przy tym wysokości brutto, dochodzonych pozwem żądań.

Poza sporem pozostawało zatem również, że w toku postępowania pozwana spełniła część roszczeń powódki dochodzonych w jego ramach. Istota sporu sprowadzała się zatem do rozstrzygnięcia kwestii sposobu rozliczenia należności pomiędzy stronami, tj. czy winny one zostać rozliczone w kwotach tzw. brutto czy netto.

Sąd Rejonowy wskazał, że zasądzając wynagrodzenie za pracę sąd pracy nie odlicza od tego wynagrodzenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składek na ubezpieczenie społeczne, a zatem zasądza je w kwocie tzw. brutto (por. uchwała SN z dnia 7 sierpnia 2001 r., sygn. akt III ZP 13/01, OSNAPiUS 2002/2/35). Nie można jednak pomijać, że - jak słusznie wskazano w ww. uchwale - „zawsze pracodawca przeznacza na wynagrodzenie pracownika kwotę wymienioną w ustawie i przepisach płacowych, a obowiązek opłacenia podatku powoduje jedynie zmniejszenie kwoty wypłaconej do rąk pracownika. Odliczenia następują dopiero w chwili wypłaty wynagrodzenia”. Ujmując zatem rzecz skrótowo wynagrodzenie zasądzone w kwocie brutto przybiera na etapie jego zapłaty pracownikowi postać wyrażoną w kwocie netto. Te same zasady dotyczą również ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

Dochodzone pozwem odszkodowanie za rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 55 § 1 pkt 1 k.p. z powodu dopuszczenia się ciężkiego naruszenia podstawowego obowiązku wobec pracownika oraz odprawa pieniężna z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika, w oparciu o art. 8 w zw. z art. 10 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy niedotyczących pracowników ( Dz. U. z 2016 r. poz 1474 z późn. zm.) są należnościami, od których pracodawca nie dokonuje odliczeń na ubezpieczenia społeczne. Zgodnie bowiem z § 2.1. pkt. 3 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U.2017.1949 j.t.) odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy. W myśl z kolei art. 21 ust. 1 pkt. 3a) i pkt. 3b) ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych ( Dz.U.2016.2032 j.t. ze zm.) odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie przepisów o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego oraz inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono, są wolne od podatku dochodowego.

W świetle powyższego brak było podstaw by w całości zaakceptować prezentowany przez powódkę sposób zaliczenia uiszczonej przez pozwaną w toku postępowania kwoty 18.000 zł na poczet jej należności dochodzonych pozwem.

Zdaniem Sądu I instancji nie ma wątpliwości, że w świetle art. 451 § 1 i 3 k.c. w zw. z art. 300 k.c. powódka była uprawniona do zaliczenia tej kwoty na poczet długów najdawniej wymagalnych – w tym w pierwszej kolejności należności odsetkowych. Zgodnie z przywołanym art. 451 § 3 k.c. w braku oświadczenia dłużnika lub wierzyciela spełnione świadczenie zalicza się przede wszystkim na poczet długu wymagalnego - a jeżeli jest kilka długów wymagalnych - na poczet najdawniej wymagalnego. W myśl z kolei 451 § 3 k.c. dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić. Jednakże to, co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może przede wszystkim zaliczyć na związane z tym długiem zaległe należności uboczne oraz na zalegające świadczenia główne.

W tym zatem stanie rzeczy, kwotę zapłaconą przez pozwaną w toku postępowania celem zaspokojenia należności powódki z tytułu wynagrodzenia za pracę lub ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy należy traktować jako kwotę netto. Aby zaś ustalić w jakiej części zaspokaja ona żądania powódki dochodzone z ww. tytułów wyrażone w wartości brutto, należało ją przeliczyć na wartość brutto.

W świetle powyższego Sąd I instancji stwierdził, że aby zaspokoić roszczenia powódki o wynagrodzenie za pracę oraz ekwiwalent pieniężny w łącznej kwocie 10.599,31 zł brutto (żądania 1, 2 i 3 pozwu) wystarczyło uiszczenie na jej rzecz przez pozwaną kwoty 7.452 zł netto. Poprzez uiszczenie powódce kwoty 7.452 zł, pozwana zaspokoiła zatem ww. roszczenia powódki wyrażone w wartości 10.599,31 brutto.

W dalszej kolejności, Sąd stwierdził, że z uiszczonej w toku postępowania kwoty 18.000 zł - należało odjąć kwotę 7.452 zł i w ten sposób określić jej część, która powinna być zaliczona następnie na dalsze należności, które w pozwie zostały wyrażone w wartościach brutto. Uzyskaną w ten sposób kwotę 10.548 zł należało zatem zaliczyć – zgodnie z metodą przyjętą przez powódkę – w pierwszej kolejności na wszystkie należności uboczne w wysokościach prawidłowo wskazanych w pismach procesowych powódki (łącznie 458,2 zł) – a następnie na poczet odszkodowania i odprawy, których wartość łącznie wynosiła 31.244,46 zł brutto.

W świetle powyższego, z żądanej pozwem kwoty 41.843,77 zł brutto – przy uwzględnieniu faktu uiszczenia na rzecz powódki w toku postępowania kwoty 18.000 zł i przyjęciu ww. sposobu jej zaliczenia – w dalszym ciągu zasadnym było żądanie powódki zasądzenia od pozwanej kwoty 21.154,08 zł brutto z tytułu odszkodowania i odprawy (pkt. 1 wyroku). O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.

Sąd częściowo uwzględnił wniosek pozwanej o rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty i wskazał na przepis art. 320 k.p.c. Zdaniem Sądu Rejonowego w doktrynie i orzecznictwie podnosi się, że okoliczności pozwalające na zakwalifikowanie określonego wypadku jako „szczególnie uzasadnionego” mogą wynikać głównie ze stanu majątkowego strony, który uniemożliwia natychmiastowe spełnienie świadczenia. Celem zaś rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty może być potrzeba usprawnienia i urealnienia wykonalności orzeczenia oraz uniknięcia egzekucji oraz jej dolegliwości i kosztów, a przez to zwiększenia szansy wierzyciela na uzyskanie zaspokojenia. W konsekwencji Sąd uznał, że wyważając zarówno interesy powódki jak i pozwanej, część zasądzonego świadczenia – w wysokości niemalże jego połowy – powinna zostać rozłożona na raty.

Według Sądu I instancji pozwana znajduje się aktualnie w trudnej sytuacji finansowej, która stanowi przyczynę braku możliwości uiszczenia dochodzonych pozwem należności. Z drugiej zaś strony – spełniając część świadczenia w toku postępowania poprzez względnie regularne uiszczanie na rzecz powódki kwot w wysokościach realnie zaspokajających jej roszczenia – pozwana okazała, że dysponuje możliwością częściowego, sukcesywnego spełnienia świadczenia. Jeśli zaś chodzi o konieczność priorytetowego traktowania należności powódki jako należności ze stosunku pracy – co podkreślał jej pełnomocnik - Sąd wskazał, że jej wyrazem jest nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności do kwoty 5.207,41 zł, stanowiącej część nierozłożonego na raty świadczenia (art. 477 ¹ § 1 k.p.c.).

Wobec cofnięcia pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie żądania kwoty 18.000 zł Sąd umorzył postępowanie w tym zakresie (art. 355 § 1 k.p.c.).

W pozostałym zakresie – z uwagi na prezentowane wyżej argumenty dotyczące sposobu zaliczenia kwoty 18.000 zł spełnionej przez pozwaną w toku postępowania - Sąd oddalił powództwo jako bezzasadne.

O kosztach zastępstwa procesowego powódki Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 3 k.p.c. w zw. 100 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 w zw. z § 9.1.pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 roku, poz. 1800 ze zm.).

Wyrok zaskarżyła apelacją powódka - w części tj. co do pkt 2 wyroku. Rozstrzygnięciu zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 320 k.p.c. polegające na bezpodstawnym przyjęciu, iż w niniejszej sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, uzasadniający rozłożenie przez sąd na raty części dochodzonych pozwem należności, mając na uwadze, iż prowadzone postępowanie sądowe, egzekucyjne czy zabezpieczające w stosunku do pozwanej nie jest okolicznością nadzwyczajną, przy jednoczesnym pominięciu, że dochodzona pozwem należność wynika ze stosunku pracy i powinna być traktowana priorytetowo;

2.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 233 § 1 k.p.c. poprzez ocenę materiału dowodowego w sposób wybiórczy, niewszechstronny i wewnętrznie sprzeczny, skutkujący całkowitym pominięciem interesu powódki, który wynika z faktu, iż należność ze stosunku pracy jest podstawowym źródłem utrzymania każdego pracownika oraz pominięcie, że rozłożenie należności zasądzonej wyrokiem na raty, doprowadzi do uprzywilejowania pozwanej oraz innych wierzycieli kosztem powódki.

Podnosząc powyższe powódka wniosła o:

1.  zmianę wyroku Sądu Rejonowego poprzez uchylenie pkt 2 w całości:

2.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania odwoławczego przed Sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że toczące się przeciwko pozwanej postępowanie sądowe, egzekucyjne lub zabezpieczające nie stanowi żadnej wyjątkowej okoliczności, albowiem praktycznie zawsze, gdy pracodawca nie reguluje zobowiązań z tytułu stosunku pracy jest to związane z różnymi problemami finansowymi pracodawcy. Rozstrzygnięcie Sądu w zaskarżonej części prowadzi do pokrzywdzenia powódki.

Wyrok Sądu Rejonowego został zaskarżony apelacją także przez pozwaną, w części, tj. w punkcie 1, 2, 6 i 7. Pozwana wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez rozłożenie zasądzonego roszczenia w kwocie 21.154,66 zł na 12 równych rat, płatnych co miesiąc oraz o odstąpienie od obciążania pozwanej kosztami procesu.

Pozwana rozstrzygnięciu zarzuciła:

1.  naruszenie prawa procesowego przepisu art. 233 § 1 k.p.c., które to naruszenie miało wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, a polegało na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów poprzez przyjęcie, że przedstawione przez pozwanego dokumenty nie dowodzą, iż w sprawie zachodzi szczególny przypadek uzasadniający rozłożenie zasądzonego roszczenia na 12 rat, podczas gdy prawidłowa analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego pozwalałaby na ustalenia, iż pozwana nie będzie w stanie spłacić części należności w kwocie 11.154,66 zł niezwłocznie po uprawomocnieniu się wyroku, a pozostałej kwoty 10.000 zł w czterech ratach po 2.500 zł, a w jej sytuacji finansowej realną do spłaty jest wysokość rat w liczbie wnioskowanej przez pozwaną;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych będących podstawą wyroku, który miał wpływ na treść orzeczenia, będący skutkiem naruszenia zasad swobodnej oceny dowodów, a polegający na sprzeczności istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że w sprawie nie zachodzą okoliczności uzasadniające rozłożenie roszczenia na raty zgodnie z wnioskiem pozwanego, podczas gdy prawidłowo ustalony stan faktyczny wskazywałby, że tylko raty zawnioskowane przez pozwaną są realne do spłaty w jej obecnej sytuacji;

3.  naruszenie prawa procesowego przepisu artykuł 102 k.p.c., poprzez jego niezastosowania i nie odstąpienie od obciążania pozwanej kosztami procesu, podczas gdy z przedstawionych przez pozwaną dokumentów wynika, że w sprawie zachodzi szczególny przypadek uzasadniający odstąpienie od obciążania pozwanej kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwana wskazała, że przedstawione przez nią dokumenty jednoznacznie wskazują, iż obecnie praktycznie uniemożliwione zostało prowadzenie działalności gospodarczej w związku z dokonaniem zajęcia rachunków bankowych jak i wierzytelności od kontrahentów i nie ma środków na prowadzenie działalności gospodarczej. Zdaniem pozwanej raty zasądzone przez Sąd Rejonowy są nierealne do spłaty w jej obecnej sytuacji finansowej. W sprawie zachodzi szczególny wypadek albowiem zachodzą podstawy do przyjęcia, że wyrok zasądzający całe świadczenie stanowiłby tytuł egzekucyjny bez szans na realizację. Pozwana podniosła również, że zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek, uzasadniający odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami procesu. Obecna sytuacja ma charakter wyjątkowy, bowiem zabezpieczenie środków w kwocie 8.000.000 zł zupełnie zablokowało prowadzoną przez pozwaną działalność.

Powódka złożyła odpowiedź na apelację pozwanej, w której wniosła o oddalenie apelacji pozwanej w całości i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego przed Sądem II instancji według norm przepisanych. Powódka podtrzymała swoje stanowisko.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacje nie są zasadne.

Postanowieniem z dnia 27 września 2018r., XII GU 555/17, XII GR 9/18 Sąd Rejonowy w G. otworzył postępowanie sanacyjne pozwanej i wyznaczył zarządcę. W związku z powyższym postanowieniem z dnia 17 stycznia 2019r. Sąd Okręgowy w Gliwicach na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. zawiesił postępowanie, a następnie na podstawie art. 180 § 1 pkt 5d k.p.c. podjął postępowanie z udziałem zarządcy w postępowaniu sanacyjnym Przedsiębiorstwa Handlowo – Usługowo - Produkcyjnego (...) A. B., (...) Spółki Jawnej.

Zarządca w postępowaniu sanacyjnym pismem z dnia 31 stycznia 2019r podtrzymał apelację.

Sąd I instancji przeprowadził prawidłowo postępowanie dowodowe i ustalił stan faktyczny. Sąd II instancji ustalenia te podziela i przyjmuje za własne. Zarzuty obu apelacji są chybione.

Na etapie postępowania apelacyjnego sporna pomiędzy stronami była kwestia rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty. Rozstrzygniecie Sądu Rejonowego jest trafne. Przepis art. 320 k.p.c. pozwala sądowi w szczególnie uzasadnionych wypadkach na odroczenie wykonania wymagalnego roszczenia przez rozłożenie go na raty - jeżeli jest to roszczenie pieniężne. Przepis ten ma charakter procesowo - ustrojowy, dookreślający zakres władzy sędziego. Z tych względów zaliczany jest do tzw. prawa sędziowskiego, czyli włączany do obszaru, na którym sędzia ma większą niż w innych wypadkach swobodę interpretacji oraz decyzji – tak Sąd Apelacyjny w W. w wyroku z dnia 20 lipca 2018r, V ACa 1384/17 – stanowisko to Sąd Okręgowy podziela. Kompetencje sądu w tym zakresie określa się mianem "moratorium sędziowskiego" (por. także A. Góra-Błaszczykowska, Czynności decyzyjne (w:) T. Wiśniewski (red.), System Prawa Procesowego Cywilnego, t. II. Postępowanie procesowe przed sądem pierwszej instancji, cz. 2, Warszawa 2016, s. 592 i n. oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 19 sierpnia 2016 r., Lex nr 2116502). Oznacza to, iż kontrola instancyjna może prowadzić do zmiany rozstrzygnięcia w tym przedmiocie jedynie wówczas, gdy stanowisko Sądu I instancji jest w sposób oczywisty i rażący wadliwe.

Powyższe okoliczności nie wystąpiły w sprawie. Wręcz przeciwnie - przepis ten został zastosowany przez Sąd Rejonowy prawidłowo i z rozwagą. Przy rozłożeniu świadczenia na raty należy wziąć pod uwagę zarówno interesy wierzyciela jak i dłużnika. Rozłożenie świadczenia na raty ma za zadanie umożliwić uniknięcie wyrządzenia szkody dla obu stron. Z jednej strony ma zapewnić wierzycielowi uzyskanie zaspokojenia roszczeń w ratach stanowiących dla niego odczuwalną wartość ekonomiczną, a z drugiej strony umożliwić spełnienie dłużnikowi świadczenia w całości bez wszczynania postępowania egzekucyjnego. Orzeczenie Sądu Rejonowego spełnia powyższe wymogi. Sąd słusznie wziął pod uwagę trudną sytuację majątkową pozwanej, która obecnie jest w postępowaniu restrukturyzacyjnym i fakt, że w toku postępowania spełniała na rzecz powódki świadczenia objęte pozwem. Prawidłowo Sąd I instancji nie orzekł o rozłożeniu na raty świadczenia w całości. Apelująca pozwana domagała się rozłożenia na 12 równych rat kwoty 21.154,66 zł. Uwzględnienie tego wniosku skutkowałoby naruszeniem przepisu art. 320 k.p.c. ponieważ pozwana zostałaby w konsekwencji zobowiązana do uiszczania na rzecz powódki po 1.762,88 zł miesięcznie przez rok. Takie rozstrzygnięcie godziłoby w interesy powódki, która przez zbyt długi okres czasu zobowiązana byłaby do oczekiwania na zaspokojenie jej roszczeń pracowniczych, które ze swej natury winny zostać zaspokojone w pierwszej kolejności jako stanowiące źródło utrzymania. Ponadto kwota po 1.762,88 zł miesięcznie dla powódki, która otrzymywała u pozwanej wynagrodzenie w wysokości 5.207,41 zł miesięcznie, nie stanowiłaby realnej ekonomicznej wartości.

Z drugiej strony zasądzenie od pozwanej całej kwoty 21.154,66 zł bez rozłożenia jej na raty, w sytuacji kiedy zostały zajęte konta bankowe, spowodowałoby brak zapłaty na rzecz powódki tej kwoty. Rozłożenie zaś należności na raty, zgodnie z wyrokiem Sądu Rejonowego, umożliwi pozwanej, która w dalszym ciągu prowadzi działalność gospodarczą, zapłatę.

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że Sąd I instancji nie dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych i nie naruszył prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. i art. 320 k.p.c.

Sąd Rejonowy nie naruszył także przepisu art. 102 k.p.c.

Brak podstaw do zastosowania w rozpatrywanej sprawie regulacji przewidzianej w powołanym wyżej przepisie tj. art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może nie obciążyć kosztami strony przegrywającej.

Przesłanek do zastosowania powyższego przepisu należy poszukiwać w konkretnych okolicznościach danej sprawy, przekonujących o tym, że w danym przypadku obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne, niesprawiedliwe. Należą do nich zarówno fakty związane z samym procesem, jak i leżące poza nim, a dotyczące sytuacji życiowej, stanu majątkowego stron, które powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego, w świetle których uprawniona jest ocena, że chodzi o wypadek szczególnie uzasadniony.

Skorzystanie z możliwości zastosowania przepisu art. 102 k.p.c. ustawodawca pozostawił uznaniu sądu. W związku z tym, jak przyjmuje się w orzecznictwie (por. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2007r., I CZ 110/07, LEX nr 6621775 i z dnia 1 października 2010r., I CZ 142/10 niepublikowane) zmiana takiego orzeczenia o kosztach przez sąd odwoławczy powinna mieć charakter wyjątkowy i dotyczyć sytuacji oczywistego naruszenia przytoczonych wskazań do zastosowania art. 102 k.p.c.

Na tle motywów zaskarżonego rozstrzygnięcia oraz uzasadnienia wniesionej apelacji sytuacja taka nie zachodzi. Pozwana ma trudną sytuację majątkową, zostały zajęte jej konta bankowe, a nieruchomości i ruchomości obciążone są prawami rzeczowymi. Prowadzi jednak nadal działalność gospodarczą i posiada nieruchomości o wartości 11.806.338,40 zł i ruchomości o wartości 2.369.637,09 zł – co wynika ze sprawozdania zarządcy przymusowego (karta 257-288). Nie można zatem przerzucić na powódkę obowiązku ponoszenia kosztów procesu spowodowanego niewywiązaniem się przez pozwaną z obowiązków, które miała jako pracodawca. Działanie pozwanej spowodowało konieczność wystąpienia przez powódkę na drogę postępowania sadowego w celu dochodzenia swoich słusznych roszczeń.

Mając powyższe na uwadze obie apelacje zostały oddalone na podstawie art. 385 k.p.c.

W postępowaniu apelacyjnym o kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd miał na uwadze, że obie apelacje zostały oddalone, a pozwany nie złożył wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym. W tej sytuacji słusznym było odstąpienie od obciążania strony pozwanej kosztami procesu.

(-) SSR del. Magdalena Kimel (-) SSO Patrycja Bogacińka-Piątek (spr.) (-) SSO Jolanta Łanowy-Klimek

Sędzia Przewodniczący Sędzia