Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 czerwca 2019r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 19 czerwca 2019 roku w Suwałkach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w B.

przeciwko E. Ł.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda (...) S.A. w B. od wyroku Sądu Rejonowego w Ełku z dnia 19 marca 2019 , sygn. akt I C 37/19

I.  Zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  W pkt I wyroku w miejsce kwoty 11 970,48 zł ( jedenaście tysięcy dziewięćset siedemdziesiąt złotych 48/100) wpisuje kwotę : „19 741,48 zł ( dziewiętnaście tysięcy siedemset czterdzieści jeden złotych 48/100)”;

2.  Uchyla pkt II wyroku.

3.  W pkt III wyroku w miejsce kwoty 903,40 zł ( dziewięćset trzy złote 40/100) wpisuje kwotę 3917,00 zł ( trzy tysiące dziewięćset siedemnaście złotych).

II.  Zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1289,00 zł ( jeden tysiąc dwieście osiemdziesiąt dziewięć złotych) tytułem zwrotu kosztów w postępowaniu apelacyjnym.

SSO Małgorzata Szostak - Szydłowska SSO Agnieszka Kluczyńska SSO Elżbieta Iwona Cembrowicz

Na uzasadnieniu brak podpisu

SSO Małgorzaty Szostak – Szydłowskiej,

bowiem od 01. 07. 2019r. przebywa na urlopie wypoczynkowym poza m. zam.

Sygn. akt I Ca 194/19

UZASADNIENIE

(...) spółka akcyjna z siedzibą w B. domagała się od E. Ł. zapłaty kwoty 19 741,48 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 15 grudnia 2018 roku do dnia zapłaty. Nadto, wniosła o zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym z tytułu kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że poprzez podpisanie weksla w dniu 6 czerwca 2018 roku pozwana zobowiązała się do zapłaty w dniu 14 grudnia 2018 roku kwoty wskazanej w wekslu. Dnia 14 listopada 2018 roku strona powodowa zażądała wykupu weksla, jednak pozwana nie wykonała tego obowiązku. Weksel wystawiony zaś został przez pozwaną na zabezpieczenie zwrotu całego zadłużenia z tytułu pożyczki udzielonej przez (...) na podstawie umowy pożyczki nr (...) z dnia 4 czerwca 2018 roku.

W odpowiedzi na pozew E. Ł. reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem z dnia 19 marca 2019 roku w sprawie sygn. akt I C 37/19 z powództwa (...) spółka akcyjna z siedzibą w B. przeciwko E. Ł. o zapłatę Sąd Rejonowy w Ełku zasądził od pozwanej E. Ł. na rzecz strony powodowej (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w B. kwotę 11 970,48 zł z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 15 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty ( pkt I); oddalił powództwo w pozostałym zakresie ( II); zasądził od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 903,40 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego ( pkt III).

Sąd Rejonowy w Ełku oparł swe rozstrzygnięcie w oparciu o następujący stan faktyczny i zważenia:

W dniu 4 czerwca 2018 roku E. Ł. zawarła z (...) umowę pożyczki nr (...). Na mocy wymienionej umowy (...) udzielił jej pożyczkę gotówkową w kwocie 18 000 zł. Na kwotę tą składała się Całkowita Kwota P. (suma wszystkich środków pieniężnych, nieobejmujących kredytowanych kosztów pożyczki, udostępnionych przez pożyczkodawcę) w kwocie 9 000 zł i Kredytowane Koszty P. w kwocie 9 000 zł. Kredytowane Koszty P. zostały przeznaczone na zapłatę kosztów należnych w dniu zawarcia umowy, tj. opłaty przygotowawczej w wysokości 129 zł, wynagrodzenia prowizyjnego w wysokości 7 771 zł i wynagrodzenia z tytułu przyznania usługi (...) w wysokości 1 100 zł. Pożyczka była oprocentowana według stałej stopy oprocentowania w wysokości 9,86% w skali roku. Została ona udzielona na okres 36 miesięcy, a jej spłata miała następować w 36 miesięcznych ratach w wysokości po 580 zł płatnych poczynając od 14 lipca 2018 roku. Całkowita kwota do zapłaty opiewała na sumę 20 880 zł.Zabezpieczenie spłaty należnych kwot (tj. całkowitej kwoty do zapłaty i odsetek maksymalnych za opóźnienie) stanowił podpisany przez E. Ł. weksel in blanco nie na zlecenie wraz z deklaracją wekslową. W deklaracji wekslowej E. Ł. upoważniła (...) spółka akcyjna z siedzibą w B. do wpisania w wekslu domicyliatu i uzupełnienia go na sumę odpowiadającą jej zadłużeniu z tytułu zawartej umowy m. in. gdy opóźnienie w płatności kwoty równej wartości jednej raty przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu dłużniczki do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.Wobec naruszenia postanowień umowy polegające na nie płaceniu zobowiązań umownych zgodnie z ustalonym kalendarzem spłat w dniu 14 listopada 2018 r. (...) spółka akcyjna z siedzibą w B. wypowiedziała umowę pożyczki i wezwała dłużniczkę do natychmiastowego uregulowania należności w kwocie 19 741,48 zł, w tym kwoty 19 710 zł z tytułu niespłaconej pożyczki i kwoty 31,48 zł z tytułu odsetek za opóźnienie. Tym samym pismem poinformowano E. Ł. o wypełnieniu weksla in blanco i wezwano ją do jego wykupienia w terminie 30 dni pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Weksel in blanco uzupełniono w ten sposób, że jako sumę wekslową płatną w dniu 14 grudnia 2018 roku wpisano kwotę 19 741,48 zł.

Sąd był uprawniony do badania treści stosunku podstawowego, tj. umowy pożyczki z dnia 4 czerwca 2018 roku, której zabezpieczenie stanowił weksel przedłożony w niniejszej sprawie. Przedmiotowa umowa pożyczki wypełniała definicję umowy o kredyt konsumencki w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tj. Dz.U. z 2018 r. poz. 993, dalej zwana ukk) i stosować do niej należało wymogi wskazane w tej ustawie. Wskazane w umowie pożyczki kredytowane koszty kredytu stanowiły zatem pozaodsetkowe koszty kredytu w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 6a ukk.Dla umowy nr (...) tak ustalona maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu wynosiła 10239,04 zł ((9000 zł x 25%) + (9000 x (...) x 30%)). Zgodnie natomiast z art. 36a ust. 2 ukk, pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 6 ukk. Pozaodsetkowe koszty kredytu zawarte w umowie nr (...) nie mogły przekraczać kwoty 9000 zł i właśnie w tej wysokości zostały określone w umowie.

Podkreślenia wymaga, iż ustalenie, że pozaodsetkowe koszty kredytu określone w umowie mieszczą się w limicie określonym w art. 36a ukk nie wyłącza możliwości ich prawnej analizy także przez pryzmat innych norm prawa cywilnego. Zwrócić bowiem należy uwagę, że celem regulacji określonych w ustawie o kredycie konsumenckim jest ochrona konsumentów przed nadmiernym obciążaniem ich kosztami udzielonych kredytów, a nie przyznawanie pożyczkodawcy uprawnienia do naliczania opłat w maksymalnej przewidzianej przez tą ustawę wysokości bez względu na to czy poniósł on jakiekolwiek koszty związane z zawarciem umowy pożyczki. W szczególności kontrola ta może być przeprowadzona przez pryzmat art. 385 ¹ § 1 k.c.W świetle przytoczonego przepisu, zakwestionować należy postanowienie ust. 1.4 lit. b umowy pożyczki, określające należne wynagrodzenie prowizyjne. Określono je bowiem na poziomie 7771 zł, co stanowi kwotę odpowiadającą 86% udostępnionego pożyczkobiorcy kapitału (9 000 zł). Podkreślenia wymaga, że jednocześnie z tytułu odsetek pozwana była zobowiązana do zapłaty kwoty 2880 zł, co stanowi 32% udostępnionego kapitału, a stopa odsetek określona została w wysokości 9,86%, a więc na poziomie bliskim maksymalnym odsetkom ustawowym. W ocenie Sądu, określenie prowizji na wskazanym poziomie, przy jednoczesnym oprocentowaniu umowy pożyczki w zbliżonej do maksymalnej wysokości, jest rażąco wygórowane i z tego powodu należy to postanowienie umowne uznać za sprzeczne z dobrymi obyczajami i godzące w interes konsumenta. W toku procesu strona powodowa nie wskazała jakichkolwiek okoliczności, które uzasadniałyby przekonanie o racjonalności i celowości określenia prowizji właśnie na tak wysokim poziomie. Wziąć też należy pod uwagę, że suma kwot należnych z tytułu opłaty przygotowawczej, wynagrodzenia z tytułu przyznania (...) i wynagrodzenia prowizyjnego, stanowiących pozaodsetkowe koszty kredytu w rozumieniu art. 6a ust. 1 pkt 6a ukk, odpowiada wysokości maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu ustalonych w oparciu o art. 36 ust. 1 i 2 ukk. Prowadzi to do wniosku, że strona powodowa zastosowała w umowie automatyzm w ustalaniu wynagrodzenia prowizyjnego i przyjęła, że stanowi ono różnicę pomiędzy kwotą określoną w oparciu o art. 36a ukk a sumą kwot z tytułu innych niż prowizja pozaodsetkowych kosztów kredytu, co uzasadnia twierdzenie o pozbawieniu pożyczkobiorcy rzeczywistego wpływu na określenie treści tego postanowienia umownego. Mając na uwadze powyższe Sąd uznał roszczenia pozwu w zakresie kwoty określonej w ust. 1.4 lit. b umowy nr (...) za niezasadne, gdyż postanowienia umowy zobowiązującej pozwaną do zapłaty w/w kwoty są abuzywne i nie są dla niej wiążące (art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c.). Sąd nie stwierdził natomiast podstaw do kwestionowania przez pryzmat art. 385 ¹ § 1 k.c. pozostałych świadczeń ubocznych określonych w ust. 1.4 umowy. Opłata przygotowawcza w kwocie 129 zł odpowiadała bowiem realnym kosztom czynności przygotowawczych do zawarcia umowy i nie była wygórowana. Natomiast usługa (...) stanowiła usługę dodatkowa, przyznawaną na wniosek samego pożyczkobiorcy, a wynagrodzenie za jej udostępnienie było jednoznacznie określone w umowie.Mając powyższe na względzie, Sąd uznał, że zasadnym jest żądanie pozwu w zakresie świadczenia głównego w części wynoszącej 11 970,48 zł, która to kwota stanowi różnicę pomiędzy żądaniem głównym pozwu (19741,48 zł), a kwotą wskazaną w ust. 1.4 lit. b umowy nr (...) (7771 zł), a w pozostałym zakresie to powództwo jako niezasadne należało oddalić.Zasądzono kwota świadczenia głównego mieści się w granicach zakreślonych w deklaracji wekslowej (k. 8). Weksel in blanco zabezpieczał bowiem całe zadłużenie z tytułu umowy nr (...), na które składały się: całkowita kwota do zapłaty 20880 zł oraz należne maksymalne odsetki za opóźnienie, liczone zgodnie z art. 481 § 2 ¹ k.c. za każdy dzień opóźnienie w płatności każdej z rat. Nadto wskazać należy, że w deklaracji wekslowej nie zawarto żadnych postanowień w przedmiocie oznaczenia o jaką datę płatności należy uzupełnić weksel in blanco. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach stanowił art. 100 k.p.c. Powództwo zostało uwzględniono jedynie częściowo. Strona powodowa wygrała proces w części wynoszącej w przybliżeniu 60%, a pozwana w części wynoszącej 40%. W takim też stosunku (60:40) należało zatem rozdzielić koszty procesu, tzn. pozwana winna zwrócić stronie powodowej 60% poniesionych przez nią kosztów procesu, a strona powodowa winna zwrócić pozwanej 40% poniesionych przez nią kosztów procesu.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiodła strona powodowa, w zakresie pkt I i III wyroku, zarzucając obrazę prawa materialnego , tj art. 385 ¹ kc poprzez błędną wykładnię skutkującą nieuzasadnionym przyjęciem że postanowienia umowy pożyczki określające pozaodsetkowe koszty kredytu są abuzywne, gdy tymczasem sformułowane są w sposób jednoznaczny i określają wynagrodzenie, co wyklucza kontrolę abuzywności oraz naruszenie art. 58 § 2 kc poprzez przyjęcie że pozaodsetkowe koszty kredytu są sprzeczne z zasadami uczciwości kupieckiej oraz prawami konsumenta oraz naruszenie art. 36 a Ustawy o kredycie konsumenckim poprzez odmowę zasądzenia całości kwot pozaodsetkowych kosztów kredytu podczas gdy koszty mieszczące się w limicie wprowadzonym przez ww przepis wyłączone są z możliwości badania czy stanowią niedozwolone postanowienia umowne.

W oparciu o powyższe apelujący wniósł o zmianą ww wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Odpowiedź na apelację złożyła pozwana domagając się jej oddalenia , uznając, że sąd rejonowy prawidłowo ocenił postanowienia umowy pożyczki w aspekcie abuzywności;

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja podlegała uwzględnieniu w całości.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne sądu rejonowego, jednak rzeczywiście doszło w rozumowaniu sądu do naruszenia prawa materialnego, a mianowicie art. art. 385 ¹ kc.

W szerokiej literaturze przedmiotu ścierają się wprawdzie dwa stanowiska co do możliwości stosowania tej normy w odniesieniu do postanowień, które nie należą do essentialia negotii umowy, jednakże Sąd oczekający w sprawie niniejszej jest stanowiska , że należy tu podzielić argumentację prezentowaną przez część komentatorów oraz w orzecznictwie ETS , który definiuje główne świadczenia stron jako także postanowienia określające odpłatność za świadczenia charakterystyczne, choćby sama odpłatność nie należała do elementów charakteryzujących dany typ stosunku prawnego ( por F Zoll Prawo Bankowe…Komentarz tom 2 , wyd 2005r., do art. 109 pr bank) . Niewątpliwie pozaodsetkowe koszty kredytu stanowią swego rodzaju formę odpłatności w zamian za kwotę pożyczonego kapitału. Zatem – należy kwalifikować je jako główne świadczenia stron – i tym samym nie podlegają one wykładni pod kątem abuzywności. Analizując treść umowy pożyczki stwierdzić należy, że zostały one sformułowane w sposób jednoznaczny, tj nie pozostawiający jakichkolwiek wątpliwości co do ich wysokości.

Dodatkowo warto przywołać w tym miejscu argumenty wysuwane przez m.in. przez F. Zolla ( vide : Prawo Bankowe, Komentarz”) , który wskazał, że poza zakresem stosowania art. 385 ¹ kc pozostają te postanowienia umowy, które jedynie odwzorowują treść przepisów prawa, choćby względnie wiążących – nie można bowiem wówczas uznać, że naruszają interesy konsumentów. Skoro zatem norma art. 36 a ustawy o kredycie konsumenckim ma charakter bezwzględnie obowiązujący a postanowienia umowy pożyczki w zakresie wyliczenia pozaodsetkowych kosztów kredytu stanowi jej odzwierciedlenie , to jasnym jest, że stosowanie art. 385 ¹ kc jest wyłączone. Stanowisko to jest zresztą odzwierciedleniem Dyrektywy 93/13/EWG który stanowi, że warunku umowy odzwierciedlające obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze (…) nie będą podlegały jej postanowieniom. Należy uznać , że postanowieniem określającym główne świadczenie jest postanowienie określające odpłatność za świadczenie charakterystyczne ( cenę, wynagrodzenie) choćby sama odpłatność nie należała do elementów charakteryzujących dany typ stosunku ( por. F. Zoll jw.).

Powyższe rozważania są koherentne również z zamierzeniami samego ustawodawcy. Sięgając bowiem do uzasadnienia projektu zmian w ustawie o kredycie konsumenckim ( druk sejmowy VII kadencji , Nr 3460, s 21) można stwierdzić, że limit całkowitego kosztu kredytu z wyłączeniem odsetek nie może przekroczyć 100 % kwoty kredytu. Propozycja ta miała właśnie na celu ochronę interesów konsumentów. Dopiero przekroczenie powyższego limitu powoduje sankcję w postaci nienależnego świadczenia i po stronie kredytodawcy ex lege powstaje obowiązek ich zwrotu konsumentowi na podstawie art. 405 kc w z w z art. 410 kc.( tak T. Czech „Limit pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego, artykuł Prawo Bankowe 2016/2/52-75).

Warto również odnotować że postanowienia określające główny przedmiot umowy wyjątkowo podlegać mogą kontroli , jeżeli nie zostały sformułowane jednoznacznie; zatem sformułowania proste i zrozumiałe nie podlegają kontroli w aspekcie art. 385 ( 1) § 1 kc , bowiem konsument ma możliwość ocenić rozmiar swego zobowiązania ( swojego świadczenia) i porównać oferty występujące na rynku ;

Powyższe rozważania prowadza do konkluzji , że postanowienie umowy pożyczki obejmujące pozaodsetkowe koszty kredytu było zgodne z ustawą o kredycie konsumenckim i wiąże strony umowy ( tak m.in. wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 17 sierpnia 2018 roku , III Ca 686/18, Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 17 kwietnia 2019 roku , sygn. akt I Ca 159/19, Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 27 września 2018 roku II Ca 1127/18, Sądu Okręgowego w Radomiu z dnia 24 października 2018 roku, IV Ca 258/18, Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 26 lipca 2018 roku , II Ca 171/18, Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 26 kwietnia 2018 roku II Ca 574/18 – orzeczenia opublikowane w Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych).

W następstwie powyższego Sąd Okręgowy dokonał zmiany zaskarżonego wyroku w sposób szczegółowo opisany w pkt I , na podstawie art. 386 § 1 kpc.

Powyższy stan rzecz implikował konieczność zmiany orzeczenia o kosztach procesu przed sądem I instancji. O kosztach tych orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i § 3 kpc zasądzając od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3917 złotych, na którą złożyła się opłata od pozwu w wysokości 300 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 3600 zł, którego wysokość została ustalona w oparciu o treść § 2 pkt. 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 roku (Dz.U. z 2015 r, poz. 1804 ze zm.) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c., w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. zasądzając od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1289 zł, na którą złożyła się należna opłata od apelacji 389 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika (900 zł), którego wysokość została ustalona w oparciu o treść 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 roku (Dz.U. z 2015 r, poz. 1804 ze zm.).

SSO A. Kluczyńska SSO M. Szostak – Szydłowska SSO E. Cembrowicz