Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2018 r. w Szczecinie

sprawy L. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o objęcie ubezpieczeniem społecznym

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 8 stycznia 2018 r. sygn. akt VI U 150/17

1.  oddala apelację,

2.  przyznaje radcy prawnemu A. C. od Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Szczecinie kwotę 120 (sto dwadzieścia złotych) powiększoną o kwotę podatku od towarów i usług, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Romana Mrotek SSA Beata Górska SSA Urszula Iwanowska

Sygn. akt III AUa 203/18

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją nr (...) z dnia 12 grudnia 2016 r. stwierdził, że L. L. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 30 czerwca 2002 r. oraz od 1 lipca 2004 r. do 31 stycznia 2011 r., a podstawa wymiaru składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych i Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego wynosi za okres od grudnia 2006 r. do stycznia 2011 r. oraz na Fundusz Pracy za okres od grudnia 2006 r. do czerwca 2009 r. kwoty szczegółowo określone decyzją.

Z powyższą decyzją nie zgodził się płatnik składek L. L., który w odwołaniu z dnia 16 grudnia 2016 r. wniósł o unieważnienie decyzji.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację, jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 8 stycznia 2018 r., wydanym w sprawie o sygn. VI U 150/17, oddalono odwołanie ubezpieczonego (pkt I) oraz przyznano od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Szczecinie na rzecz radcy prawnego A. C. kwotę 90 zł powiększoną o stawkę podatku VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (pkt II).

Sąd Okręgowy oparł powyższe rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych oraz rozważaniach prawnych:

L. L. od 1992 r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. W marcu 1992 r. z tego tytułu po raz pierwszy uzyskał numer REGON. W trakcie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, L. L. zgłosił się do ubezpieczeń społecznych od dnia 1 stycznia 1999 r. i zadeklarował podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za okres od stycznia 1999 r. do grudnia 1999 r. Z dniem 31 stycznia 2011 r. płatnik składek zgłosił zawieszenie wykonywania indywidualnej pozarolniczej działalności gospodarczej.

L. L. jako osoba prowadząca indywidualną pozarolniczą działalność gospodarczą złożył deklaracje rozliczeniowe i opłacił należne składki na ubezpieczenia społeczne w pełnej wysokości za okres od 1 stycznia 1999 r. do 30 czerwca 1999 r. Okres ten został płatnikowi składek zaliczony jako okres składkowy z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej i uwzględniony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na potrzeby ustalenia prawa do emerytury.

W okresie od 1 lipca 2002 r. do 30 czerwca 2004 r. L. L. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników i opłacił składki za III i IV kwartał 2002 r., za I, U, III i W kwartał 2003 r. oraz za I i II kwartał 2004 r.

W zeznaniach podatkowych składanych w latach 1999-2007, 2009 oraz 2010 L. L. jako osoba prowadząca indywidualną pozarolniczą działalność gospodarczą wykazywał przychody z tej działalności. Za 2008 r. oraz za 2011 r. płatnik nie złożył właściwym organom skarbowym zeznań podatkowych.

W okresie od 1 stycznia 1999 r. do 30 czerwca 2002 r. oraz od 1 lipca 2004 r. do 31 stycznia 2011 r. L. L. nie miał innego tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym niż prowadzona indywidualnie pozarolniczą działalność gospodarcza.

Płatnik składek od stycznia 2000 r. w związku z ww. działalnością gospodarczą nie składał dokumentów rozliczeniowych. Od lipca 1999 r. L. L. nie opłacał też należnych składek, z tym że za okres do czerwca 2002 r. oraz od lipca 2004 r. do listopada 2006 r. należności te uległy przedawnieniu.

W dniu 26 października 1998 r. L. L. rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej jako wspólnik spółki cywilnej (...) s.c. (...) ten w obrocie gospodarczym posługuje się identyfikatorem NIP (...). Spółka nie dokonała zgłoszenia L. L. do ubezpieczeń społecznych i nie opłacała za niego składek na ubezpieczenie społeczne.

W dniu 13 lipca 2016 r. L. L. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w S. wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Organ rentowy decyzją z dnia 26 października 2016 r. odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury, ponieważ nie udowodnił on okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze co najmniej 20 lat. W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wyjaśnił, że przyjął za udowodnione 14 lat 9 miesięcy i 5 dni okresów składkowych oraz 2 lata uzupełniających okresów ubezpieczenia rolniczego. Do stażu pracy nie uwzględniono ubezpieczonemu okresu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 stycznia 1999 r. do 31 stycznia 2011 r., ponieważ L. L. nie przedłożył dokumentów pozwalających na ustalenie, w jakich okresach odprowadzał składki. Nadto organ rentowy wyjaśnił, że zgodnie z art. 5 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty dla płatników składek, zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe, nie uwzględnia się okresu, za który nie zostały opłacone składki, mimo podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym w tym okresie. Z powyższą decyzją nie zgodził się L. L., który w dniu 1 grudnia 2016 r. złożył odwołanie, domagając się m.in. zaliczenia jako składkowego okresu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od 1 stycznia 1999 r. do 31 stycznia 2011 r.

Postępowanie w powyższym zakresie toczyło się przed Sądem Okręgowym w Szczecinie pod sygnaturą VI U 2136/16. W toku tego postępowania organ rentowy zaliczył ubezpieczonemu dodatkowy okres ubezpieczenia z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od 1 stycznia 1999 r. do 30 czerwca 1999 r., wskazując że z uwagi na brak opłacenia składek i brak prawidłowych dokumentów rozliczeniowych nie może potwierdzić okresu ubezpieczenia z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od 1 lipca 1999 r. do 30 czerwca 2002 r. oraz od 1 lipca 2004 r. do 31 stycznia 2011 r. Uwzględniony przez organ rentowy okres prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej pozostał bez wpływu na prawo ubezpieczonego do wnioskowanego świadczenia. Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 3 sierpnia 2017 r. odwołanie L. L. od decyzji z dnia 26 października 2016 r. oddalił. Wyrok ten uprawomocnił się z dniem 25 sierpnia 2017 r. wobec niewniesienia apelacji.

W świetle powyższych ustaleń faktycznych oraz w odwołaniu do normy art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 4, art. 18 ust. 8, art. 20, ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 2, art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, a także art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd I instancji wyjaśnił, że przedmiot sporu sprowadzał się w niniejszej sprawie do ustalenia, czy L. L. w okresie objętym zaskarżoną decyzją, tj. od 1 stycznia 1999 r. do 30 czerwca 2002 r. oraz od 1 lipca 2004 r. do 31 stycznia 2011 r., podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, a jeśli tak, to czy był zobowiązany do odprowadzania składek na ww. ubezpieczenia oraz Fundusz Pracy od podstaw wskazanych szczegółowo w zaskarżonej decyzji.

Następnie Sąd orzekający wskazał, że stan faktyczny w niniejszej sprawie sąd w całości ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego oraz w aktach prawomocnie zakończonej sprawy o sygn. VI U 2136/16, toczącej się przed Sądem Okręgowym w Szczecinie z odwołania L. L. od decyzji ZUS z dnia 26 października 2016 r. o odmowie prawa do emerytury. Sąd dostrzegł, iż autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości sądu. Jednocześnie wyjaśniono, że wobec niestawiennictwa L. L. na terminie rozprawy, na którą został skutecznie wezwany, Sąd pominął dowód z zeznań ubezpieczonego.

Sąd mając na względzie specyfikę postępowania w sprawach ubezpieczeń społecznych oraz fakt, iż w przedmiotowej sprawie pomiędzy płatnikiem, a organem ubezpieczeń społecznych powstał spór dotyczący obowiązku ubezpieczeń społecznych (na jaki wskazuje sam ustawodawca w art. 38 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) - Sąd uznał, iż przy rozstrzygnięciu niniejszej sprawy zasadnicze znaczenie winna znaleźć zasada wyrażona w art. 6 k.c., zastosowana odpowiednio w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych. Przenosząc powyższą regułę na grunt niniejszego sporu, Sąd I instancji przyjął, że powód, zaprzeczając twierdzeniom organu rentowego, który na podstawie przeprowadzonego postępowania kontrolnego dokonał niekorzystnych dla niego ustaleń, winien w postępowaniu przed sądem nie tylko podważyć trafność poczynionych w toku postępowania wyjaśniającego ustaleń, ale również, nie ograniczając się do polemiki z tymi ustaleniami, wskazać na okoliczności i fakty znajdujące oparcie w materiale dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych z jego stanowiskiem reprezentowanym w odwołaniu od decyzji. Zdaniem Sądu powód temu obowiązkowi nie sprostał.

Zdaniem Sądu Okręgowego z materiału dowodowego zgromadzonego przed organem rentowy, przy całkowitej bierności płatnika składek nie można wyprowadzić wniosków, pozwalających na przychylenie się do twierdzeń L. L.. Ad meritum Sąd w pierwszej kolejności zważył, że w dniu 13 lipca 2016 r. L. L. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w S. wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Sąd zaznaczył, że organ rentowy decyzją z dnia 26 października 2016 r. odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury, ponieważ nie udowodnił on okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze co najmniej 20 lat. W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wyjaśnił, że do stażu pracy nie uwzględniono ubezpieczonemu okresu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 stycznia 1999 r. do 31 stycznia 2011 r., ponieważ L. L. nie przedłożył dokumentów pozwalających na ustalenie, w jakich okresach odprowadzał składki. Z powyższą decyzją nie zgodził się L. L., który w dniu 1 grudnia 2016 r. złożył odwołanie, domagając się m.in. zaliczenia jako składkowego okresu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od 1 stycznia 1999 r. do 31 stycznia 2011 r. Postępowanie w powyższym zakresie toczyło się przed Sądem Okręgowym w Szczecinie pod sygnaturą VI U 2136/16. Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 3 sierpnia 2017 r. odwołanie L. L. od decyzji z dnia 26 października 2016 r. oddalił, a wyrok ten uprawomocnił się z dniem 25 sierpnia 2017 r. wobec niewniesienia apelacji. Powyższe w ocenie Sądu meriti dowodzi, że i w niniejszej sprawie, i w prawomocnie zakończonej sprawie VI U 2136/16 przedmiotem sporu jest ten sam okres prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej jako okres składkowy. Sąd dostrzegł, że na potrzeby ustalenia prawa do emerytury w sprawie VI U 2136/16 płatnik składek wnosił o ustalenie, że ww. okres sporny jest okresem składkowym, mającym wpływ na staż ubezpieczeniowy, a tym samym na prawo do świadczenia, a w niniejszej sprawie okres ten kwestionuje w sytuacji, gdyby z tego tytułu musiał uiścić zaległe składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Takie postępowanie powoda jest dla Sądu orzekającego nielogiczne, gdyż ten sam okres nie może być oceniany odmiennie na potrzeby różnych postępowań. W tym kontekście Sąd I instancji zważył, że w niniejszym postępowaniu sporny jest okres od 1 stycznia 1999 r. do 30 czerwca 2002 r., a w prawomocnie zakończonej sprawie VIU 2136/16 okres od 1 stycznia 1999 r. do 30 czerwca 1999 r. został zaliczony przez organ rentowy, a ostatecznie także przez Sąd Okręgowy do stażu składkowego powoda.

W konsekwencji w niniejszym postępowaniu, pomimo tego, że organ rentowy w tym zakresie zaskarżonej decyzji nr (...) z 12 grudnia 2016 r. nie zmienił, Sąd Okręgowy przyjął, że okres tych 6 miesięcy jest okresem bezspornym.

Dalej Sąd I instancji wskazał, że L. L. wyroku z dnia 3 sierpnia 2017 r. wydanego w sprawie VIU 2136/16 do tej pory skutecznie nie wzruszył, stąd ustalenia poczynione w tamtej sprawie są wiążące

Z kolei fakt, że w zaskarżonej w niniejszym postępowaniu decyzji ponownie przywołany jest okres tych 6 miesięcy od 1 stycznia 1999 r. do 30 czerwca 1999 r., zdaniem Sądu jedynie potwierdza, iż w tym okresie L. L. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą i opłacająca z tego tytułu należne składki, objęty jest obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym.

Kontynuując ten wątek Sąd Okręgowy wskazał, że gdyby przyjąć, iż w pozostałych okresach wskazanych w zaskarżonej decyzji, tj. od 1 lipca 1999 r. do 30 czerwca 2002 r. (albowiem okres od 1 stycznia 1999 r. do 30 czerwca 1999 r. organ rentowy w toku postępowania VI U 2136/16 uwzględnił) oraz od 1 lipca 2004 r. do 31 stycznia 2011 r., powód jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą i uiści należne oraz nieprzedawnione składki, to sporne okresy mogą być zaliczone jako składkowe (zgodnie z art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS) i służyć uzupełnieniu stażu ubezpieczeniowego powoda celem ustalenia prawa do emerytury. Sąd wyjaśnił, że okresy te stanowią bowiem 9 lat i 7 miesięcy, a w postępowaniu w sprawie VI U 2136/16 L. L. zdołał udowodnić 17 lat 3 miesiące i 5 dni zamiast 20 lat wymaganych przepisami ustawy.

Podejmując dalszą polemikę z zarzutami odwołania, Sąd I instancji wskazał, że prawidłowo pozwany organ rentowy ustalił, iż płatnik składek podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników jedynie w okresie od 1 lipca 2002 r. do 30 czerwca 2004 r. Okres ten nie jest objęty zaskarżoną decyzją. Jakkolwiek kwestionując zasadność objęcia go obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej za okres od 1 stycznia 1999 r. do 30 czerwca 2002 r. oraz od 1 lipca 2004 r. do 31 stycznia 2011 r. powód podnosił, że był wówczas objęty ubezpieczeniem społecznym rolników, za które opłacił składki do KRUS (po czym sam wskazał, że składki zostały mu zwrócone w piśmie procesowym) niemniej w opinii Sądu twierdzeń tych w żaden sposób nie udowodnił.

Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zakwestionowania prawidłowości rozstrzygnięcia pozwanego organu, albowiem Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w zaświadczeniu z 17 sierpnia 2016 r. wskazała, że jedynie w okresie od 1 lipca 2002 r. do 30 czerwca 2004 r. L. L. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników i opłacił składki za III i W kwartał 2002 r., za I, II, III i IV kwartał 2003 r. oraz za lin kwartał 2004 r. Sąd podkreślił, że innych okresów ubezpieczenia społecznego rolników ani przed organem rentowym, ani w toku niniejszego postępowania powód nie wykazał.

Nadto Sąd zważył, że za sporne okresy od 1 lipca 1999 r. do 30 czerwca 2002 r. oraz od 1 lipca 2004 r. do 31 stycznia 2011 r., aby uchylić się od obowiązku objęcia ubezpieczeniem społecznym oraz od obowiązku uiszczenia należnych składek, płatnik mógłby wykazywać, że w ww. okresach faktycznie działalności gospodarczej nie prowadził. Sad wskazał, że słusznie bowiem zauważył płatnik składek, że istotne znaczenie dla ustalenia obowiązku ubezpieczenia ma fakt prowadzenia działalności gospodarczej, a nie sam wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Sąd wspomniał, że wpis do ewidencji działalności gospodarczej ma jedynie charakter deklaratywny, nie kreuje on również bytu prawnego przedsiębiorcy. Tym samym, Sąd przyjął, że istnienie wpisu w ewidencji działalności gospodarczej nie przesądza o faktycznym prowadzeniu takiej działalności, ale prowadzi do domniemania prawnego w rozumieniu art. 234 k.p.c., według którego osoba wpisana w ewidencji jest traktowana jako prowadząca działalność gospodarczą. Zdaniem Sądu domniemanie takie może być obalone, ale wymaga to przeprowadzenia przeciwdowodu.

W ocenie Sądu Okręgowego w toku niniejszego postępowania domniemanie wynikające z treści wpisów w ewidencji działalności gospodarczej nie zostało obalone, albowiem ubezpieczony nie zaoferował też innego materiału dowodowego, z którego można byłoby wyprowadzić wnioski potwierdzające jego stanowisko. W takim układzie procesowym, Sąd swoje rozstrzygniecie oparł na materiale dowodowym zgormadzonym przez pozwany organ rentowy w toku prowadzonego przez niego postępowania wyjaśniającego, zakończonego wydaniem zaskarżonej decyzji.

Zdaniem Sądu I instancji organ ten przeprowadził wyczerpujące i skrupulatne postępowanie w sprawie, w tym zwrócił się do organów skarbowych, celem ustalenia, czy płatnik składek w okresach objętych zaskarżoną decyzją prowadził działalność gospodarczą. Sąd dostrzegł, że z informacji uzyskanych z Urzędu Skarbowego wynika, że w ww. okresach spornych L. L. był podatnikiem jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, a w zeznaniach podatkowych składanych w latach 1999-2007, 2009 oraz 2010 jako osoba prowadząca indywidualną pozarolniczą działalność gospodarczą wykazywał przychody z tej działalności. W ocenie Sądu - wobec braku dowodów przeciwnych - na tej podstawie należy przyjąć, że L. L. faktycznie w spornym okresie działalność gospodarczą prowadził. Przy tym uwadze Sądu orzekającegi nie uszło, że za 2008 r. oraz za 2011 r. płatnik nie złożył właściwym organom skarbowym zeznań podatkowych. Jednak zdaniem Sądu nie sprzeciwia się to przyjęciu, że w latach tych działalności tej nie prowadził, a to z uwagi na treść wpisów w ewidencji działalności gospodarczej i domniemania faktycznego, którego powód nie obalił skutecznie.

Za gołosłowne i pozbawione merytorycznego uzasadnienia Sąd Okręgowy uznał także zarzuty odnoszące się do nieprawidłowego (zawyżonego) ustalenia podstaw wymiaru składek w zaskarżonej decyzji. Sąd zaakcentował, że poza sformułowaniem zarzutu, powód nie przytoczył żadnej argumentacji merytorycznie uzasadniającej takie stanowisko, co więcej nie wskazał nawet, jakie jego zdaniem winny być prawidłowe podstawy wymiaru składek i na czym konkretnie polegają nieprawidłowości pozwanego organu.

W konsekwencji Sąd po analizie stanowisk procesowych stron, odnośnych przepisów prawa oraz materiału dowodowego zgromadzonego przez organ rentowy i zebranego w toku postępowania, uznał, że zaskarżona decyzja organu rentowego w przedmiocie objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 30 czerwca 2002 r. oraz od 1 lipca 2004 r. do 31 stycznia 2011 r. oraz ustalającą podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia i na Fundusz Pracy za okresy i w kwotach wskazanych w decyzji, została wydana prawidłowo i odpowiada przepisom prawa materialnego.

Mając powyższe na względzie, sąd - na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. -oddalił odwołanie płatnika składek L. L., o czym orzekł w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu Sąd Okręgowy orzekł w pkt II wyroku na podstawie § 15 ust. 2 w zw. z § 4 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu, w brzmieniu obowiązującym w dacie złożenia odwołania od zaskarżonej decyzji, przyznając od Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Szczecinie na rzecz radcy prawnego A. C. kwotę 90 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powiększoną o stawkę podatku VAT.

Apelację od powyższego wyroku wniósł ubezpieczony, zaskarżając orzeczenie w całości. Jednocześnie zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucono błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, iż ubezpieczony nie podlegał ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie, podczas gdy z informacji uzyskanej od ubezpieczonego wynika, iż regularnie opłacał on składki na ubezpieczenie społeczne w Kasie Rolniczego Ubezpieczenie Społecznego, które to składki powinny być zaliczone uwzględnione przez Sąd I instancji przy wydawaniu wyroku w przedmiotowej sprawie.

Uwzględniając powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania ubezpieczonego w całości i ustalenie, iż w spornym okresie tj. od 1 stycznia 1999 roku do 30 czerwca 2002 roku oraz w okresie od dnia 1 lipca 2004 roku do dnia 31 stycznia 2011 roku, ubezpieczony opłacał składki na ubezpieczenie społeczne.

W uzasadnieniu swojego stanowiska ubezpieczony wskazał, że w spornym okresie opłacał składki na ubezpieczenie społeczne w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Ubezpieczony wskazał także, iż otrzymał decyzję z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o zwrocie opłaconych przez Ubezpieczonego składek na ubezpieczenie społeczne, które to składki uiszczał regularnie także po dniu 1 lipca 2004 roku. W ocenie apelującego okoliczność, iż KRUS wydał decyzję o zwrocie tych składek nie powinna być okolicznością przemawiająca za tym, że ubezpieczony powinien opłacić składki w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Zdaniem skarżącego składki, które opłacił na rzecz KRUS powinny zostać zaliczone na poczet obliczania okresu, w którym Ubezpieczony był objęty ubezpieczeniem społecznym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Na wstępie zaznaczenia wymaga, że Sąd I instancji w sposób prawidłowy zgromadził w sprawie materiał dowodowy, a następnie w sposób niewadliwy dokonał jego oceny. W konsekwencji ustalił stan faktyczny, odpowiadający treści tych dowodów. Tym samym Sąd Apelacyjny przyjął go za własny. W sytuacji bowiem, gdy sąd odwoławczy orzeka na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji nie musi powtarzać dokonanych ustaleń, gdyż wystarczy stwierdzenie, że przyjmuje je za własne (por. np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1935 r., C III 680/34. Zb. Urz. 1936, poz. 379, z dnia 14 lutego 1938 r., C II 21172/37 Przegląd Sądowy 1938, poz. 380 i z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 83).

Zauważenia wymaga, że okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy nie były w znacznym zakresie między stronami sporne, bowiem analiza uzasadnienia apelacji prowadzi do wniosku, że została ona w praktyce oparta na zarzutach naruszenia prawa materialnego. Ubezpieczony wprawdzie zarzuca błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, iż ubezpieczony nie podlegał ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie, jednak w kontekście tak sformułowanego zarzutu przyjąć należałoby, że strona kwestionuje nie tyle ustalenia faktyczne dokonane w sprawie, co ocenę i wnioski prawne wyciągnięte z poczynionych ustaleń, co skutkowało uwzględnieniem odwołania ubezpieczonej. Dekodując bowiem stanowisko skarżącego w tym zakresie zauważyć trzeba, że nie kwestionuje on w żaden sposób dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych w tych aspektach, choćby poprzez wskazanie błędów w ocenie materiału procesowego, stanowiącego kanwę tych ustaleń, a wyłącznie poprzestaje na kwestionowaniu uprawnienia tego Sądu do wyprowadzenia – w uwarunkowaniach przedmiotowej sprawy – wniosków opisanych w zarzutach apelacji. Tego rodzaju sposób argumentacji, kwalifikowany być winien, na płaszczyźnie procesowej, jako zarzut obrazy prawa materialnego, dotyczący - ściślej rzecz ujmując – fazy jego subsumcji do ustalonego stanu faktycznego. To bowiem czy ubezpieczony w okolicznościach rozpoznawanej sprawy podlega ubezpieczeniom społecznym, nie dotyczy wadliwych ustaleń faktycznych, będących konsekwencją oceny dowodów, dokonanej z przekroczeniem art. 233 § 1 k.p.c., lecz obejmują zagadnienia sui generis materialnoprawne. Dlatego też wyjaśnienie przyczyn poprawności wywodu Sądu Okręgowego w tym zakresie nastąpi równolegle z szczegółowym omawianiem materialnoprawnej podstawy sprawy.

Słusznie Sąd I instancji przyjął, że istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do ustalenia, czy ubezpieczony L. L. prawidłowo została objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności w spornym okresie. Przypomnieć zatem należy, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 121), osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Osoba ta z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności objęta jest również obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym (art. 12 ust. 1) i dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym (art. 11 ust. 2). W myśl art. 13 pkt 4 tej ustawy, osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

Zaznaczyć przy tym należy, że z niekwestionowanych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że L. L. nieprzerwanie od 1992 r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Zaś z dniem 31 stycznia 2011 r. ubezpieczony zgłosił zawieszenie wykonywania indywidualnej pozarolniczej działalności gospodarczej. Bezspornym jest także, że ubezpieczony jedynie w okresie od dnia 1 lipca 2002 r. do dnia 30 czerwca 2004 r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników. W pozostałym zakresie składki opłacone przez L. L. zostały zwrócone ubezpieczonemu prawomocną decyzją KRUS.

Niewątpliwie prowadzenie przez L. L. pozarolniczej działalności gospodarczej w spornym okresie (wobec niespełnienia warunków do podlegania rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu) obligowało organ rentowy do objęcia L. L. obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym z tego tytułu, czego podstawę prawną stanowią przepisy art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1 i art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, co czyni rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego prawidłowym. Oczywiście Sąd Apelacyjny dostrzega, iż ubezpieczony zarówno w toku postępowania rozpoznawczego, jak i apelacyjnego skupił się na wykazywaniu, że w rzeczywistości nie prowadził pozarolniczej działalności gospodarczej. Podnosił przy tym, iż w spornym okresie opłacał składki w KRUS.

W kontekście powyższych twierdzeń ubezpieczonego przypomnieć należy, że wpis do rejestru powoduje istnienie domniemania faktycznego, że działalność została podjęta i jest prowadzona. Wobec powyższego to na ubezpieczonym, jako stronie wywodzącej skutki prawne z zaprzeczeniu wskazanemu domniemaniu, spoczywał obowiązek wykazania, że pozarolniczej działalności gospodarczej w rzeczywistości nie prowadził. Ubezpieczony nie podjął jednak żadnej akcji procesowej, mającej na celu wykazanie prawdziwości swoich twierdzeń. Brak jest bowiem jakichkolwiek podstaw do ustalenia, że pomimo wpisu w Centralnej Ewidencji Informacji o Działalności Gospodarczej działalności gospodarczej nie prowadził. To rzeczą ubezpieczonego, stosownie do dyspozycji art. 232 zdanie pierwsze k.p.c., było zaoferowanie dowodów, umożliwiających ustalenie faktów, w oparciu o które konstruowane były dochodzone odwołaniem roszczenia, co słusznie zaakcentował Sąd I instancji. Skoro zaś ubezpieczony poprzestał w tym zakresie wyłącznie na własnych twierdzeniach, na podstawie których pozytywnego dla niego ustalenia w tym zakresie poczynić nie sposób, to tym samym – w wymiarze materialnoprawnym – obciążają jego skutki określone w art. 6 k.c. Ubezpieczonemu umknęło, że wszystkie okoliczności faktyczne doniosłe dla rozstrzygnięcia sprawy i składające się na podstawę faktyczną rozstrzygnięcia muszą mieć oparcie w dowodach przeprowadzonych w toku postępowania, o ile nie są objęte zakresem faktów przyznanych przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości (art. 229 k.p.c.) oraz co do faktów niezaprzeczonych (art. 230 k.p.c.).

Skoro zatem stan faktyczny w rozpoznawanej sprawie nie pozwolił na ustalenie, że ubezpieczony w spornym okresie nie miał zamiaru i w rzeczywistości nie prowadził działalności gospodarczej w sposób stały, zorganizowany i ciągły w celu zarobkowym, to rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego, jak również poprzedzająca go decyzja muszą zostać uznane za prawidłowe. Na koniec wspomnieć należy, że wbrew odmiennej konstatacji apelującego zwrot składek przez KRUS jest samoistnie podstawą do ustalenia, że L. L. nie podlegał w spornym okresie ubezpieczeniem społecznym rolników. Przeciwstawne stanowisko ubezpieczonego nie znajduje nie tylko oparcia w obowiązujących przepisach prawa, ale jest co najmniej niezrozumiałe i nielogiczne.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację ubezpieczonego.

Sąd Apelacyjny przyznał od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego w Szczecinie radcy prawnemu A. C. kwotę 120 złotych powiększoną o podatek VAT w obowiązującej stawce tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Wysokość wynagrodzenia ustalono na podstawie § 15 ust. 2 w związku z § 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego.

SSA Romana Mrotek SSA Beata Górska SSA Urszula Iwanowska