Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka (...) sp. z o.o. w K. 27 lipca 2018 r. wniosła o zasądzenie od pozwanego B. Z. 10.431,41 zł z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od kwot: 5.931,68 zł od 26 lipca 2018 r. i 4.499,73 zł od dnia wytoczenia powództwa oraz kosztami procesu. Zawarła z pozwanym umowę tzw. faktoringu cichego z prawem regresu co oznacza, że kontrahent pozwanego nie był informowany o faktoringu, a powódka nie ponosiła ryzyka niewypłacalności kontrahenta pozwanego. Powódka żądała zapłaty:

- 5.639,84 zł wypłaconej pozwanemu zaliczki,

- 291,84 zł prowizji podstawowej obliczonej zgodnie z zawartą umową,

- 3.884,74 zł prowizji za ponadterminową obsługę wierzytelności,

- 169,99 zł rekompensaty za koszty odzyskiwania należności,

- 445,00 zł skapitalizowanych na 24 lipca 2018 r. odsetek za opóźnienie w zapłacie zwrotu zaliczki.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zarzucił nieistnienie zobowiązania i brak umocowania pełnomocnika powódki. Twierdził, że nie był stroną umowy, z której powódka wywodziła roszczenie.

Sąd ustalił:

24 października 2017 r. strony za pośrednictwem strony internetowej powódki zawarły umowę, której warunki określono w „Umowie faktoringu z prawem regresu”. Strony ustaliły (pkt. 1.2), że pozwany przelewa na powódkę przysługującą mu wierzytelność handlową potwierdzoną fakturą VAT, a powódka przyzna mu odpowiednią kwotę wskazaną w „Warunkach faktoringu” i wypłaci tę kwotę (zaliczkę) pozwanemu w terminie 1 dnia od dnia zawarcia umowy. Umowa została zawarta w sposób dorozumiany poprzez przyznanie pozwanemu kwoty i jej wypłatę (pkt. 1.3-4, 2.1 umowy). Za wykonaną usługę pozwany zobowiązał się zapłacić powódce prowizję w wysokości wskazanej w Warunkach F. czyli 291,84 zł (pkt. 3.1 umowy, pkt. 2.2 Regulaminu faktoringu). W przypadku niespłacenia zaliczki we wskazanym w „Warunkach faktoringu” powódka mogła naliczyć prowizję za ponadterminową obsługę w wysokości 1,5 % za każdy z pierwszych 4 rozpoczętych tygodni ponadterminowej obsługi i w wysokości 2 % za każdy kolejny tydzień ponadterminowej obsługi (pkt. 3.3 umowy, Tabela Prowizji i Opłat). Powódka była również uprawniona do naliczenia dodatkowych odsetek od zaległych płatności w wysokości 14% rocznie (pkt. 3.4 umowy, Tabela Prowizji i Opłat). Zaliczka oraz naliczone prowizje i odsetki miały zostać spłacone przez pozwanego w ustalonym przez strony terminie (pkt. 4.1 umowy) tj. 23 listopada 2017 r. Powódka nabyła wierzytelność z pełnym prawem regresu wobec pozwanego wobec czego nie ponosiła ryzyka braku spłaty wierzytelności przez dłużnika pozwanego (pkt. 5.1 umowy)

W przypadku braku spłaty należności przez pozwanego, powódka mogła, według własnego uznania, podjąć dowolne działania w sposób, który uzna za stosowny, m. in. prowadzić egzekucję wierzytelności przysługującej do kontrahenta pozwanego lub zgłosić wierzytelność w postępowaniu upadłościowym oraz przenieść lub sprzedać wierzytelność (pkt. 7.1 umowy). Powódka zobowiązała się do dokonania przelewu zwrotnego wierzytelności w razie całkowitej spłaty przez pozwanego zaliczki i innych należności przysługujących powódce (pkt. 7.3 umowy).

24 października 2017 r. powódka wypłaciła pozwanemu kwotę 5.639,84 zł tytułem: „Wypłata zaliczki (...)” oraz wystawiła fakturę za wykonaną usługę faktoringu 291,84 zł. Pozwany przelał na powódkę wierzytelność do Przedsiębiorstwa Produkcji (...) sp. z o.o. w G. (dalej dłużnik pozwanego), a potwierdzonej fakturą nr (...) z 30 września 2017 r. Wobec braku zwrotu zaliczki 11 maja 2018 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty łącznie 9.537,27 zł.

Dowód: umowa factoringu z prawem regresu k. 9, regulamin factoringu k. 10, (...) sp. z o.o. k. 11, faktura z 30 września 2017 r. k. 12, faktura za usługę factoringu k. 13, wezwanie do zapłaty k. 14

Sąd zważył:

Powódka dochodziła zapłaty na podstawie zawartej z pozwanym umowy faktoringu. Umowa ta została określona jako umowa faktoringu z prawem regresu Była więc umową nienazwaną, jako że essentialia negotii tej umowy nie zostały uregulowane w kodeksie cywilnym ani innych aktach prawnych. Zatem do umowy będącej umową o świadczenie usług miały zastosowanie przepisy o zleceniu na podstawie art. 750 k.c. Zgodnie z art. 734 § 1 k.c. w zw. z art. 735 § 1 k.c. i art. 750 k.c. przez umowę o świadczenie usług przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do świadczenia usług na rzecz dającego zlecenie, co do zasady za wynagrodzeniem.

W zasadzie, przez umowę faktoringu rozumie się umowę, na podstawie której jedna strona (faktor, powódka) nabywa lub zobowiązuje się nabywać od drugiej strony (faktoranta, pozwanego) wierzytelności pieniężne z zawieranych przez niego ze swymi klientami w ramach bieżącej działalności gospodarczej umów sprzedaży, zamiany lub umów o świadczenie usług. Często przedmiotem przelewu na faktora są wierzytelności przyszłe faktoranta wobec jego klientów. Znaczenie gospodarcze umowy faktoringu polega na stworzeniu możliwości finansowania bieżącej działalności gospodarczej faktoranta w sytuacji, w której odracza on termin zapłaty za towar dostarczony klientowi lub za wykonaną na rzecz klienta usługę, czyli gdy udziela tzw. kredytu towarowego (vide uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2007 r., IV CSK 160/07). Wyróżnia się przy tym trzy formy faktoringu: tzw. faktoring pełny (bez regresu), faktoring niepełny (z regresem) oraz faktoring mieszany. Przy faktoringu niepełnym dokonanie cesji nie obejmuje przejęcia ryzyka niewypłacalności dłużnika wobec faktora. Ta forma faktoringu oznacza de facto zaciągnięcie kredytu krótkoterminowego przez faktoranta. Przenosząc powyższe uwagi na grunt rozpoznawanej sprawy wskazać należało, że - jak wynika z zawartej przez strony umowy faktoringu - powódka zawarła z pozwanym umowę faktoringu bez przejęcia ryzyka (tzw. faktoring niepełny). Z przedłożonych dokumentów: ,,Umowy faktoringu z prawem regresu” , „Regulaminu faktoringu” i (...) sp. z o.o.” wynikało, że powódka zobowiązała się do wypłaty pozwanemu kwoty 5.639,84 zł (określanej jako zaliczka, a związanej z wysokością wierzytelności przelanej przez pozwanego na jej rzecz), a pozwany do przelania na powódkę wierzytelność przysługującej mu wobec dłużnika pozwanego, ponadto do zwrotu wypłaconej zaliczki w określonym terminie oraz zapłaty prowizji 291,84 zł. W umowie ustalono dalsze opłaty na wypadek niespłacenia przez pozwanego należności: prowizję za ponadterminową obsługę w wysokości 1,5 % za każdy z pierwszych 4 rozpoczętych tygodni ponadterminowej obsługi i w wysokości 2 % za każdy kolejny tydzień ponadterminowej obsługi oraz odsetki umowne od zaległych płatności w wysokości 14% rocznie.

Umowie została zawarta w sposób dorozumiany, poprzez przyznanie odpowiedniej kwoty i wypłatę tej kwoty pozwanemu. Wypłata kwoty została wykazana przez powódkę potwierdzeniem przelewu na rzecz pozwanego kwoty 5.639,84 zł, w tytule którego wpisano „Wypłata zaliczki (...)”. Numer faktury był tożsamy z numerem faktury przedłożonej przez powódkę, a opisującej wierzytelność będącą przedmiotem cesji wierzytelności. Nie znalazł uznania zarzut pozwanego o nieudowodnieniu istnienia zobowiązania wobec powódki. Powódka przedłożyła fakturę opisującą wierzytelność przelaną na powódkę, udostępnioną jej zapewne przez pozwanego w formie elektronicznej oraz potwierdzenie przelewu zaliczki, co wskazuje, że strony zawarły umowę faktoringu o treści wskazanej przez powódkę. Umowa ta została zawarta za pośrednictwem formularza na stronie internetowej powódki, a potwierdzona dokonaniem przelewu, zatem nie sposób żądać, by powódka przedłożyła podpisane przez strony dokumenty, skoro nie sporządzono ich w trakcie zawierania umowy. Ponadto pozwany nie zaprzeczył, że otrzymał przelew, którego potwierdzenie przedłożyła powódka, zatem zgodnie z art. 230 k.p.c. uznano fakt otrzymania przelewu za przyznany, a umowę zawartą między stronami za ważną i zawartą pomiędzy stronami w treści wskazanej przez powódkę.

Z uwagi na zastrzeżenia umowne dotyczące braku przejęcia ryzyka niewypłacalności dłużnika pozwanego (faktoring bez regresu) uznano, że umowa nienazwana zawarta przez strony miała charakter umowy mieszanej jako, że zawierała zarówno elementy umowy faktoringu jak i umowy pożyczki.

Zgodnie z art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę (powódka) zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę (pozwanego) określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Korzystając z zasady swobody umów możliwe jest określenie także dodatkowych zobowiązań stron jak oprocentowanie, prowizja czy kara umowna.

W umowie faktoringu strony ustaliły następujące opłaty:

- prowizję ustalaną przy zawarciu umowy,

- prowizję za ponadterminową obsługę w wysokości 1,5 % za każdy z pierwszych 4 rozpoczętych tygodni ponadterminowej obsługi i w wysokości 2 % za każdy kolejny tydzień ponadterminowej obsługi,

- odsetki za opóźnienie w wysokości 14 % rocznie.

Unormowanie dotyczące prowizji za ponadterminową obsługę wskazane w umowie uznano za nieważne na podstawie art. 58 § 1 k.c. jako sprzeczne z ustawą. Opłata ta była rażąco wygórowana: wynosiła 100 % w stosunku rocznym, stanowiąc jednocześnie w konkretnym przypadku 69 % wypłaconej pozwanemu kwoty i jako taka zmierzała do obejścia przepisów regulujących wysokość odsetek maksymalnych, tj. art. 359 § 2 ¹ k.c.: maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Pozwany niezależnie od prowizji za ponadterminową obsługę wierzytelności zobowiązał się zapłacić odsetki maksymalne za opóźnienie. Prowizja za ponadterminową obsługę w rzeczywistości stanowiła dla powódki źródło dodatkowego zysku, pozwalające omijać przepisy dotyczące wysokość odsetek maksymalnych oraz niedopuszczalności kary umownej za niespełnienie świadczenia pieniężnego (art. art. 483 § 1 k.c.).

Ostatecznie więc pozwany zobowiązany był zapłacić spłacić kwotę wypłaconej mu zaliczki jako udzielonej pożyczki. Powódka była uprawniona także do obciążenia pozwanego prowizją w kwocie 291,84 zł za świadczone na jego rzecz usługi, ustalonych odsetek umownych oraz rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Natomiast zawarte w umowie stron postanowienia dotyczące prowizji za ponadterminową obsługę stanowiły obejście przepisów o odsetkach maksymalnych. Powódce przysługiwała ponadto rekompensata za koszty odzyskiwania należności. Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych powódce, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, przysługuje od pozwanego, bez wezwania, równowartość kwoty 40 euro przeliczonej na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne, stanowiącej rekompensatę za koszty odzyskiwania należności. Fakt opóźnienia w zapłacie pozwanego był bezsporny, w konsekwencji pozwany powinien zapłacić zryczałtowane koszty odzyskiwania należności w kwocie 169,99 zł.

Brak było natomiast podstaw do zasądzenia odsetek umownych od wartości rekompensaty. Równowartość kwoty 40 euro, jak stanowi wprost przepis art. 10 ust. 1 ustawy, stanowi rekompensatę z tytułu kosztów odzyskiwania należności. Ma zatem zbliżony charakter do kosztów sądowych, co do których przesądzono w orzecznictwie niedopuszczalność naliczania odsetek (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2011 r., III CZP 16/11). Dodatkowo zważyć należy, że obowiązek zapłaty odsetek stanowi dla dłużnika swoistą sankcję za niewykonanie świadczenia w terminie. Dopuszczenie możliwości naliczania odsetek od zryczałtowanych kosztów odzyskiwania należności, które realizują się właśnie na skutek nieterminowego uregulowania zobowiązania, prowadziłoby do nadmiernego obciążenia dłużnika i powstania piramidy roszczeń związanych z nieterminowym uregulowaniem zobowiązań.

Zgodnie z art. 359 § 1 i § 2 ¹ k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu, a maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Zasadnym było zatem żądanie przez powódkę zapłaty odsetek od zaległych płatności w wysokości 14 %, liczonych od 23 listopada 2017 r. od kwoty należności głównej, skapitalizowanych na dzień 24 lipca 2018 r. w kwocie 445 zł oraz dalszych odsetek umownych za opóźnienie od wypłaconej zaliczki, skapitalizowanych odsetek oraz prowizji.

Nie znalazł uznania zarzut pozwanego dotyczący nieważności postępowania z uwagi na brak należytego umocowania pełnomocnika. Z dołączonego do pozwu pełnomocnictwa wynika, że zostało ono udzielone przez prezesa zarządu powódki I. S., a złożony przez niego podpis jest wystarczająco czytelny. Ponadto jak wynika z dołączonego wydruku z Krajowego Rejestru Sądowego I. S. był w dniu udzielenia pełnomocnictwa uprawniony do samodzielnej reprezentacji zarządu pozwanej.

Podniesiona przez pozwanego okoliczność niedoręczenia mu wezwania do zapłaty nie miała znaczenia w sprawie, gdyż nie wpływała na ważność zawartej umowy, wysokość zobowiązania ani na datę początkową naliczania odsetek.

W konsekwencji zasądzono od pozwanego kwotę 6.546,67 zł na którą złożyły się:

- 5.639,84 zł należności głównej,

- 291,84 zł prowizji,

- 445,00 zł skapitalizowanych odsetek umownych,

- 169,99 zł rekompensaty za koszty odzyskiwania należności,

wraz z odsetkami maksymalnymi za opóźnienie od kwot:

- 5.639,84 zł od 25 lipca 2018 r.,

- 291,84 zł od 25 lipca 2018 r.,

- 445,00 zł od 27 lipca 2018 r.

Powództwo oddalono w pozostałej części.

O kosztach procesu postanowiono zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia wyrażoną w art. 100 zd. pierwsze k.p.c. Łączne koszty procesu wyniosły 3.917 zł (300 zł - opłata od pozwu, 3.600 zł - wynagrodzenie pełnomocnika, 17 zł - opłata skarbowa od pełnomocnictwa). Powódka utrzymała się z roszczeniem w 62,76%, co powoduje, że pozwany powinien ponieść taką cześć kosztów, tj. 2.458,31 zł (62,76% x 3.917 zł). Zasądzono zatem od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2.458,31 zł kosztów postępowania.

Sędzia