Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2019 r.

Sąd Rejonowy w Zawierciu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2019 r. w Zawierciu

sprawy z powództwa A. P.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódki A. P. kwotę 13 167,11 (trzynaście tysięcy sto sześćdziesiąt siedem 11/100) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26 maja 2018r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódki A. P. kwotę 300,00 (trzysta) złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych oraz kwotę 3 617,00 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 963/18

UZASADNIENIE

A. P. w dniu 9 czerwca 2018r. wystąpiła z pozwem przeciwko pozwanej (...) Spółce Akcyjnej w W. o zapłatę kwoty 13.167,11 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26 maja 2018r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, iż w dniu 28 lipca 2017r. nastąpiło rozwiązanie zawartej z pozwaną w dniu 22 grudnia 2011r. umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi. Na dzień rozwiązania umowy wartość zgromadzonych na rachunku podstawowym środków równała się kwocie 131.393,93 zł. Strona pozwana w związku z zakończeniem realizacji postanowień umowy zatrzymała kwotę 13.167,11 zł jako kwotę potrąceń, która pomimo wezwania nie została zwrócona powódce przez pozwaną. Postanowienia umowy dotyczące pobierania opłat w związku z umową ubezpieczenia, zawarte zwłaszcza w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi ze składką podstawową opłacaną regularnie (...) nie zostały uzgodnione indywidualnie z powódką i kształtują jej prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy, wypełniając tym samym przesłanki klauzul abuzywnych, o których mowa w art. 385 ³ pkt 17 k.c. (nałożenie na powoda obowiązku zapłaty rażąco wygórowanego odstępnego). Ponadto przy zawieraniu umowy w sposób rażący nie uczyniono zadość obowiązkom informacyjnym, uwypuklając ewentualne korzyści płynące z zawarcia umowy z niemal całkowitym pominięciem ryzyk, kosztów mniej atrakcyjniejszych, ale niemniej ważnych dla klienta postanowień umowy. Co do zasady pozwana nie miała prawa pobierać żadnych środków zaewidencjonowanych na rachunku powódki w związku z rozwiązaniem umowy. Uprawnienie pozwanego do zatrzymania tych środków miało mieć związek z rozwiązaniem umowy, to jest likwidacją polisy. W związku z treścią art. 830 § 1 kc uprawnienie pozwanego do zatrzymania środków z rachunku powódki winno być uznane za sprzeczne z prawem, jako ograniczające prawo przyznane ubezpieczającej przez ustawę do złożenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy ubezpieczenia na życie, które zgodnie z obowiązującym stanem prawnym nie jest niczym ograniczone. Zakład ubezpieczeń nie wyjaśnił jednoznacznie i precyzyjnie w OWU zasad kształtowania uprawnienia pozwanego do zatrzymania środków z rachunku powódki w związku z rozwiązaniem umowy stron, a mechanizm ustalania wysokości zatrzymanej kwoty jest niezwykle zawiły i niezrozumiały dla przeciętnego konsumenta oraz zależy wyłącznie od woli pozwanego. Treść postanowień wzorców umownych mających zastosowanie do umowy stron, a odnoszących się w szczególności do opłat likwidacyjnych, jest skrajnie niezrozumiała. W konsekwencji konsument decydujący się na podpisanie umowy nie jest do końca świadomy, jakie konsekwencje grożą mu w sytuacji jej wypowiedzenia. Co więcej, ubezpieczający nie ma możliwości zweryfikowania czy wartość wykupu uwzględnia rzeczywiste koszty pozwanego. Ponadto pozwany w ramach omawianej umowy pobierał szereg różnego rodzaju opłat (opłaty administracyjne, opłaty za ryzyko, za zarządzanie itd.), które zgodnie z umową pokrywały koszty ponoszone przez pozwanego. Pozwana w piśmie z dnia 28 maja 2018r. wskazała, że środki zostały powódce wypłacone według korzystniejszych stawek, opartych na wskazanych w decyzji administracyjnej (...), wydanej przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 2 listopada 2015r. Tymczasem zgodnie z istotnymi poglądami w sprawie wydanymi w dniu 31.05.2017r. przez Prezesa UOKiK w sprawach przeciwko pozwanemu dotyczących sporów między konsumentami, a pozwanym towarzystwem ubezpieczeniowym wskazano, że zakwestionowane przez powódkę postanowienia OWU spełniają przesłanki uznania za klauzule abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ kc. W powołanej przez strony decyzji Prezes UOKiK stwierdził także, że zastosowanie nowych wskaźników wartości wykupu nie oznacza wyłączenia przez konsumenta możliwości dochodzenia dalszych roszczeń, czy też wyłączenia abuzywnego charakteru postanowień OWU określających możliwość ustalania wartości wykupu w oparciu o stosowany przez stronę pozwaną wskaźnik wartości wykupu. W konsekwencji wskazane postanowienia nie wiążą powódki, a środki zatrzymane przez pozwaną w związku z rozwiązaniem umowy ubezpieczenia stanowią bezpodstawnie uzyskaną przez nią korzyść majątkową, która podlega zwrotowi.

Pozwana (...) Spółka Akcyjna w W. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na swoją rzecz od powódki kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz kosztów uiszczonej opłaty od pełnomocnictwa. (k.32-38 akt)

W uzasadnieniu podnosiła, że rozliczenie umowy zostało dokonane zgodnie z decyzją Prezesa UOKIK nr (...) z dnia 2 listopada 2015r. Ponadto powódka otrzymała przed zawarciem umowy wszystkie dokumenty i jest związana OWU, była informowana o warunkach umowy zarówno przed jak i po jej zawarciu. Powódce przysługiwało również prawo do odstąpienia od umowy w ciągu 45 dni. Powódka była świadoma, iż w razie rozwiązania umowy przed terminem 10 lat świadczenie będzie wypłacane z uwzględnieniem wskaźnika wykupu. W niniejszej sprawie strony postanowiły, że zobowiązanie ubezpieczyciela do wypłacenia świadczenia z tytułu wykupu powstaje począwszy od drugiej rocznicy polisy (vide: §30 ust. 1 OWU). Zgodnie z § 29 OWU częściowa wartość polisy wypłacana jest od począwszy od piątej rocznicy polisy. Celem umowy ubezpieczenia było z jednej strony zabezpieczenie na wypadek śmierci, z drugiej zaś inwestowanie składek w wybrane przez ubezpieczającego fundusze inwestycyjne. Umowa została zawarta przy tym na czas określony. Pozwana podniosła ponadto, że w § 28 OWU wyjaśniono stosowanie wskaźnika wykupu. Zawarcie umowy ubezpieczenia wiąże się ze znacznymi kosztami, na które składają się koszty wdrożenia produktu ubezpieczeniowego i koszty akwizycji. Rozliczenie tych kosztów jest rozłożone w czasie trwania umowy w związku z sukcesywnym pobieraniem opłaty administracyjnej i opłaty za zarządzanie. Wobec faktu rezygnacji powódki z ubezpieczenia przed upływem okresu 10 lat, pozwana poniosła z tego tytułu znaczne koszty. Oprócz kosztów pośrednictwa pozwana poniosła również koszty akwizycji, zarówno bezpośrednie jak i pośrednie. Rozwiązanie umowy przed upływem 10 lat skutkuje tylko częściowym skompensowaniem kosztów zawarcia umowy. Dlatego z założenia wartość wykupu do końca 10 roku trwania umowy ubezpieczenia powinna być ustalana z zastosowaniem odpowiedniego wskaźnika, ponieważ dopiero po 10 latach dochodzi do pokrycia kosztów zawarcia umowy. Co więcej wysokość wskaźnika wykupu zastosowana w niniejszej sprawie wynikała z uzgodnień poczynionych w toku postępowania przed Prezesem UOKiK. Oznacza to, że Prezes UOKiK ocenił, że wskaźnik wykupu w tej wysokości nie narusza interesów konsumentów i nie godzi w dobre obyczaje. Wartość środków uzyskanych w drodze inwestowania składek uiszczanych przez powódkę wynosiła 131 393,93 zł, a pozwana zgodnie z decyzją Prezesa UOKiK zastosowała wynikający z aneksu wskaźnik wykupu w wysokości 90% i nie wypłaciła na rzecz powódki kwoty 13 167,11 zł. Według strony pozwanej postanowienia OWU mówiące o wartości wykupu zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i określają główne świadczenia stron. Zatem to na powódce spoczywał ciężar udowodnienia, że którekolwiek z postanowień Ogólnych Warunków Ubezpieczenia i Tabeli opłat i limitów mają charakter abuzywny. W związku z powyższym powództwo powinno być oddalone, ponieważ powódka nie wykazała zgodnie z art. 6 k.c. w związku z art. 385 ¹ § 1 k.c., że kwestionowane przez nią postanowienia OWU nie dotyczą sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron. Ponadto roszczenie powódki w zakresie bonusu przyznanego w wysokości 6000,00 zł jest niezasadne z uwagi na powołany art. 5 k.c. Jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i dlatego też na podstawie art. 5 k.c. nie powinno zostać uwzględnione. Powódka zgodnie z § 16 ust.1 OWU otrzymała za zawarcie umowy od pozwanej kwotę 6000 zł. Bonus jest swego rodzaju premią przyznawaną ubezpieczającemu, który decyduje się na zawarcie długoterminowej umowy ubezpieczenia. Skoro umowa została rozwiązana na wniosek powódki przed upływem określonego w umowie minimalnego okresu jej trwania i powódka nie zrealizowała należycie swojego świadczenia (nie opłacała składki przez 10 lat), to nie ma prawa zatrzymać dodatkowego świadczenia uzyskanego od pozwanej. W związku z powyższym powództwo powinno być oddalone w całości.

Postępowanie w sprawie prowadzono w trybie uproszczonym.

Sąd Rejonowy w Zawierciu ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 22 grudnia 2011r. powódka zawarła z pozwaną umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) za pośrednictwem pracownika firmy (...) S.A. I. S.. Początkowo z powódką nawiązano kontakt telefoniczny. Następnie rozmowy prowadzone były w miejscu zamieszkania powódki. Ona przedstawiła powódce różne formy inwestowania i zachęcała do inwestowania w polisę ubezpieczeniową A.. Powódce przedstawiono polisę (...) letnią, gdyż taką polisę powódka wybrała. Składka roczna miała wynosić 24.000,00 zł. W trakcie rozmów powódka nie została dostatecznie jasno poinformowana o ryzykach związanych z zawartą umową, w szczególności o opłatach, kosztach oraz o zasadach wcześniejszego rozwiązania umowy i związaną z tym wartością wykupu . Uwaga powódki skupiona była na przyszłych dochodach związanych z umową. Ponadto w trakcie rozmów umówiono się na składkę 2.000,00 zł miesięcznie jako składkę podstawową. Przy zawieraniu umowy powódka nie była poinformowana o możliwości odstąpienia od umowy w ciągu 45 dni oraz nie miała możliwości zapoznania się z OWU. Powódka nie miała świadomości co do kosztów i opłat związanych z umową. Polegała jedynie na informacjach przekazanych jej przez pośrednika, a te skupiały się na korzyściach płynących z umowy.

W dniu 10 lutego 2016r. pozwana przesłała do powódki pismo wraz z aneksem do umowy dotyczącym zmiany tabeli opłat i limitów, którego powódka nie podpisała. Powyższe pismo stanowiło realizację zadeklarowanych przez pozwaną zobowiązań objętych treścią decyzji administracyjnej nr (...) wydanej przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w dniu 2 listopada 2015r. oraz porozumienia zawartego pomiędzy pozwaną, a Prezesem UOKiK z dnia 20 grudnia 2016r. W piśmie tym zawarto także klauzulę, że podpisanie aneksu nie zamyka konsumentom drogi do dochodzenia swych prawnie chronionych interesów na drodze sądowej, w tym w zakresie dochodzenia roszczeń na drodze cywilnoprawnej większym rozmiarze, niż wynika to z obniżenia opłaty likwidacyjnej lub podwyższenia wskaźnika wykupu.

dowód: zeznania powódki (k. 108v-109v); wniosek o zawarcie umowy (k. 49-51); polisa nr (...) (k.16-18); pismo pozwanego z 10 lutego 2016r. (k. 52-53); zeznania świadka I. S. (k.105-106v)

W tych okolicznościach została zawarta umowa (...) z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną (...) ze składką podstawową 2000,00 zł płatną comiesięcznie. Okres, na jaki została zawarta umowa wynosił 10 lat zgodnie z § 3 ust. 4-8 OWU. Na zasadach określonych w § 16 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia ubezpieczenie na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowym (...) (zwanymi dalej „OWU”) pozwana przyznała powódce w pierwszym roku polisy premię w łącznej kwocie 6.000,00 zł.

dowód: polisa nr (...) (k. 16-18 akt), Ogólne Warunki Ubezpieczenia ubezpieczenie na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) (k. 20-27 akt), Tabela opłat i limitów (k. 28-29) akt; zestawienie operacji (k. 54-71) akt

W dniu 28 lipca 2017r. powódka rozwiązała umowę. W związku z jej wnioskiem umowa ubezpieczenia została rozwiązana. Na dzień rozwiązania umowy wartość polisy pomniejszona o należne opłaty wyniosła 118 226,82 zł, wypłacone powódce z rachunku. Pozwana potrąciła kwotę 13.167,11 zł z rachunku podstawowego jako kwotę potraceń. Zgodnie z § 30 ust. 1 OWU „począwszy od drugiej rocznicy polisy Ubezpieczający ma prawo dokonać wypłaty wartości wykupu”. Zgodnie z definicją zawartą w § 2 pkt 34 OWU wskaźnik wykupu to „wskaźnik procentowy określony w Tabeli opłat i limitów, służący do wyliczania kwoty wypłaty części wartości podstawowej polisy oraz kwoty wypłaty wartości wykupu.

Jak wynika z karty rozliczeniowej powódka w czasie trwania umowy dokonała wpłaty składek w łącznej kwocie 134.000,00 zł. Kwota umorzenia jednostek (...) wyniosła 131 366,21 zł, a na rzecz powódki jako ubezpieczającego wypłacono 118 226,82 zł. Koszty nominalne dla wymienionej polisy określono na kwotę 31 699,11 zł. Tymczasem w ramach umowy wypłacono prowizję początkową w kwocie 24 000,00 zł oraz łącznie tytułem opłat pozwana pobrała kwotę 10 801,02 zł. Na pobrane opłaty składają się: opłata za zarządzanie 3 945,68 zł, opłata administracyjna 6 676,23 zł, opłata za ryzyko 7,05 zł i opłata operacyjna 172,06 zł. Suma prowizji i opłat stanowi kwotę 34 801,02 zł.

Pismem z dnia 16 maja 2018r. powódka skierował do pozwanej wezwanie do zwrotu zatrzymanej kwoty 13.167,11 zł. W odpowiedzi na wezwanie pozwana pismem z dnia 28 maja 2018r. odmówiła wypłaty zatrzymanej kwoty. Strona pozwana powołała się na ograniczenie kwoty pobieranej w wyniku zastosowania wskaźnika wykupu w przypadku rezygnacji z objęcia ochroną ubezpieczeniową zgodnie z decyzją administracyjną nr (...) wydaną przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 2 listopada 2015r. w trybie art.28 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów.

dowód: pismo powódki z 16 maja 2018 r. (k. 14); odpowiedź pozwanej z 28 maja 2018 r. (k. 13); informacja o rozwiązaniu umowy z 8 sierpnia 2017r. (k. 15); szczegółowe dane dotyczące umowy (k.72), decyzja Prezesa UOKiK Nr (...) (k.85-98); porozumienie zawarte pomiędzy (...) SA w W. a Prezesem UOKiK z dnia 20.12.2016r. (k.99-102).

Stan faktyczny w sprawie został ustalony przede wszystkim na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy i przedstawionej przez obie strony, której wiarygodności żadna ze stron nie kwestionowała, a także na zeznaniach samej powódki. Za wiarygodne Sąd uznał także zeznania złożone przez świadka I. S., aczkolwiek świadek z uwagi na upływ czasu i zakończenie współpracy ze stroną pozwaną 4-5 lat temu nie pamiętała już szczegółów związanych z zawieraniem umowy z powódką. W większym stopniu polegała na tym, jaką procedurę zwykle stosowała przy zawieraniu tego typu umów. W ocenie Sądu zapewne świadek przy zawieraniu umowy z obowiązku zawodowego poinformowała powódkę o ogólnych zasadach pobierania opłat, o skutkach wcześniejszego rozwiązania umowy, jednak rozmowy niewątpliwie skupiały się na korzyściach finansowych, jakie można uzyskać w ramach zawieranej przez strony umowy. Również niewątpliwie kwestie pobieranych opłat i prowizji, wartości wykupu nie podlegały negocjacjom, a powódka została o nich jedynie w ogólnym zarysie poinformowana. Jak stwierdziła sama powódka przy zawieraniu umowy nie przewidywano jej wcześniejszego rozwiązania, więc te kwestie nie były szczegółowo analizowane. Zakładano dokonywanie wpłat na dłuższy termin i także dłuższy kontakt z agentem ubezpieczeniowym, który by informował powódkę o sposobie realizacji umowy.

Sąd Rejonowy w Zawierciu zważył co następuje.

Powódka dochodząc żądanej kwoty powołała się na łączącą wcześniej strony umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi. W okresie obowiązywania umowy powódka zgromadziła na rachunku podstawowym kwotę 131.393,93 zł, zaś po rozwiązaniu umowy kwota 13.167,11 zł została zatrzymana w całości przez pozwaną tytułem opłaty za wykup. Pozwana nie kwestionowała faktu zawarcia umowy. Podnosiła, że kwestionowane przez powódkę postanowienia OWU dotyczących wartości wykupu dotyczą sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron i ze względu na treść art. 385 ¹ k.c. sądowa kontrola tych postanowień jest niedopuszczalna. Ponadto podnosiła, że zapis taki stanowi zabezpieczenie ubezpieczycieli, albowiem w pierwszym okresie obowiązywania umowy generuje ona duże koszty, w szczególności związane z kosztami pośredników w pozyskiwaniu klientów. W niniejszej sprawie sporne pozostawały zatem dwie kwestie: czy kwestionowane postanowienia dotyczą głównych świadczeń stron oraz czy sporne postanowienia kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Bezspornie umowa łącząca powódkę z pozwaną była umową ubezpieczeniową. Zgodnie z art. 805 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić ustaloną składkę. Zgodnie zaś z § 2 pkt 2 powołanego przepisu świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie przy ubezpieczeniu osobowym - umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej. Natomiast z art. 829 § 1 k.c. wynika, że ubezpieczenie osobowe może w szczególności dotyczyć przy ubezpieczeniu na życie - śmierci osoby ubezpieczonej lub dożycia przez nią oznaczonego wieku.

Zawarta umowa miała charakter umowy konsumenckiej. Powódka jako osoba fizyczna zawarła z przedsiębiorcą umowę, która nie była związana bezpośrednio z jego działalnością gospodarczą lub zawodową, więc działała jako konsument w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Zdaniem Sądu wartości wykupu nie można zakwalifikować jako głównego świadczenia stron. Wprawdzie ustawodawca nie określił co należy rozumieć przez sformułowanie „główne świadczenia stron", ale należałoby sądzić, że z reguły są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. W niniejszym przypadku są to: ze strony pozwanej określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, ze strony zaś powódki zapłata ustalonej składki. Na podstawie umowy ubezpieczający zobowiązuje się terminowo opłacać składki, a pozwany zobowiązuje się wypłacić świadczenie w przypadku zajścia w życiu ubezpieczającego zdarzenia przewidzianego w umowie. Do wykupu polisy i pobrania opłaty z tego tytułu dochodzi dopiero po rozwiązaniu umowy, poza zakresem głównych świadczeń stron. Instytucja ta jest tożsama z opłatą likwidacyjną.

Niewątpliwie postanowienia ogólnych warunków umowy nie zostały uzgodnione z powódką indywidualnie. Co więcej, wbrew podpisanemu przez powódkę oświadczenia, że zapoznała się z OWU, Sąd dał wiarę powódce, która twierdziła, że nie miała możliwości zapoznania się z tym obszernym dokumentem przed podpisaniem umowy. Z poczynionych ustaleń wynika, że rozmowy poprzedzające zawarcie umowy były prowadzone przez powódkę z agentem ubezpieczeniowym I. S., przesłuchaną w charakterze świadka. Powódka stwierdziła, że osoba prowadząca z nią rozmowę przede wszystkim skupiła się na tym, jakie korzyści finansowe płyną z zawarcia umowy, nie mówiąc nic lub informując ją jedynie pobieżnie o ryzykach, czy też o kosztach wcześniejszego rozwiązania umowy.

Odnosząc się do drugiej z kwestii spornych w niniejszej sprawie, wskazać należy, że w dniu 23 stycznia 2017r. zapadł wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie sygn. akt XVII AmC 109/15 uznający za niedozwolone i zakazujący wykorzystywania w umowach z konsumentami postanowienia wzorca umowy o treści analogicznej jak w rozpoznawanej sprawie tj. 1) „ „Począwszy od drugiej rocznicy polisy, Ubezpieczający ma prawo dokonać wypłaty wartości wykupu”; 2)Do wyliczenia wartości wykupu stosowany jest wskaźnik wykupu (§ 30 OWU i pkt.14 tabeli opłat i limitów)

W uzasadnieniu wydanego orzeczenia Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wskazał, że powyższe klauzule stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Przedmiotowe postanowienia wzorców umowy w ocenie Sądu wypełniają dyspozycję przepisu (...) pkt 17 k.c. Omawiany koszt wykupu jednostek uczestnictwa musi być bowiem traktowany jako odstępne – w ujęciu wskazanego przepisu - w sytuacji gdy ubezpieczony odstępuje od umowy ubezpieczenia, co prowadzi do jej wygaśnięcia. Zważywszy na podaną wyżej wysokość ,,odstępnego”, zwłaszcza w czasie pierwszych lat obowiązywania umowy, szczególnie w przypadku pierwszych dwóch gdy wypłata wartości wykupu jest niemożliwa, nie sposób przyjąć, aby nie było ono rażąco wygórowane. Tego rodzaju dysproporcja praw przekracza zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta. Należy podkreślić, iż choć przedsiębiorca może stosować postanowienia wzorca umownego określające zasady odpowiedzialności finansowej konsumenta w przypadku wcześniejszego wypowiedzenia umowy, to jednak zasady tej odpowiedzialności muszą pozostawać w zawiązku z kosztami i ryzykiem przedsiębiorcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 marca 2007 roku sygnatura akt III SK 21/06). Owe ryzyko wynikające z prowadzonej przez pozwanego działalności nie może być przenoszone na konsumenta. Wysokość pomniejszonej wartości wykupywanych jednostek zwłaszcza pierwszych latach trwania umowy jest rażąco wygórowana i powoduje, że w przypadku wygaśnięcia umowy ubezpieczony pozbawiony zostaje możliwości uzyskania zwrotu wpłaconych przez niego uprzednio składek, które przepadają na rzecz pozwanego. Wygaśniecie umowy w ciągu dwóch pierwszych lat oznacza de facto, że ubezpieczony traci całość środków wpłaconych przez niego uprzednio tytułem składek. Zaznaczyć należy, że rozwiązanie to jest przy tym całkowicie niezależne od wartości środków jakie wpłacił ubezpieczony. Takie ukształtowanie stosunku prawnego pomiędzy pozwanym jako ubezpieczycielem, a ubezpieczonym konsumentem trudno nie uznać za sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy słabszej strony tego stosunku prawnego tj. konsumenta. Rozwiązanie to narusza wewnętrzną równowagę umowy i słuszność kontraktową, dyskryminując konsumenta.

Sąd Rejonowy w Zawierciu w całości podziela argumentację przytoczoną powyżej. W szczególności nie znajduje uzasadnienia obciążenie konsumenta kosztami pozwanej w początkowym okresie obowiązywania umowy, w tym prowizji agencyjnej wypłaconej na rzecz pośrednika w kwocie 24 000 zł. Jak ustalono przedstawiciel pozyskał powódkę nie informując jej w sposób precyzyjny i zrozumiały o kosztach i opłatach, które będzie musiała ponieść w związku z umową ubezpieczenia, a tym bardziej w razie przedterminowego rozwiązania umowy. Kwestie te nie podlegały żadnym negocjacjom.

W tym stanie rzeczy Sąd doszedł do przekonania, że sporne postanowienia OWU dotyczące opłaty za wykup, a uprawniające pozwaną do zatrzymania znacznej części zgromadzonego przez konsumenta kapitału w wypadku rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od zawarcia ukształtowały prawa i obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c. i stanowią niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu art. 385 ³ pkt. 17 k.c. Należy zauważyć przy tym, że suma pobranych przez stronę pozwaną opłat wyniosła 34 801,02 zł, przy sumie wpłaconych składek w wysokości 134 000 zł. Wysokość pobranych opłat wynosi więc ok. 26% wpłaconych składek. Strona pozwana nie wykazała też w żaden sposób, że koszty obsługi umowy zawartej z powódką były wyższe. Sankcją stwierdzenia, że dane postanowienie umowy jest „niedozwolonym postanowieniem” w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. jest brak związania tym postanowieniem w stosunku nawiązanym przez strony, natomiast pozostała część umowy nadal pozostawała w mocy. Wobec tego należało uznać, że pobranie przez pozwaną dodatkowej opłaty związanej z rozwiązaniem umowy nie miało umocowania w umowie łączącej strony. Kwota wpłacona przez powódkę powinna być w całości wypłacona. Treść wskazanych regulacji oznacza, że stwierdzenie nieuczciwego charakteru określonych postanowień umownych skutkuje koniecznością wyeliminowania takiego niedozwolonego postanowienia. Zatem obowiązkiem sądu jest wyłącznie niestosowanie klauzuli abuzywnej, nie ma natomiast podstaw do przekształcania jej treści tak, aby nadać jej nową, niewadliwą treść. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20.12.2017r. sygn. I ACa 538/17)

Dlatego też pomimo ograniczenia wartości wykupu przez stronę pozwaną, stosownie do warunków porozumienia zawartego w dniu 20 grudnia 2016r. pomiędzy (...) S.A. w W. a Prezesem UOKiK (k.99-102 akt) z 70% do 90% Sąd uznał, że powódce należy się zwrot całej potrąconej przez pozwaną kwoty. Strona pozwana nie zadbała bowiem o to, aby powódka podpisała aneks do umowy o treści rekomendowanej w porozumieniu zawartym z Prezesem UOKiK, co oznacza, że treść umowy zawartej przez strony w dniu 22 grudnia 2011r. nie uległa zmianie i zawierała postanowienia dotyczące określenia wskaźników wykupu, które stanowią w tym wypadku niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu art. 385 ³ pkt. 17 k.c.

Sąd podziela także pogląd strony powodowej, że w związku z treścią art. 830 § 1 kc uprawnienie pozwanego do zatrzymania znacznej części środków z rachunku powódki winno być uznane za sprzeczne z prawem, jako ograniczające prawo przyznane ubezpieczającemu przez ustawę do złożenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy ubezpieczenia na życie, które zgodnie z obowiązującym stanem prawnym nie jest niczym ograniczone.

W rozpoznawanej sprawie powódka dochodziła kwoty 13.167,11 zł z tytułu należnej jej wartości polisy na dzień rozwiązania umowy. Jak ustalono strona pozwana z upływem 12 miesięcy trwania umowy i systematycznego opłacania składki zaksięgowała na koncie powódki w sumie 6 000 zł tytułem bonusu - premii. Wbrew stanowisku pozwanej Sąd uznał, że nie ma podstaw, aby o tę kwotę pomniejszyć należność zasądzoną na rzecz powódki. Bonus został przyznany powódce zgodnie z postanowieniami łączącej strony umowy na skutek dochowania przez nią warunków umowy i w związku z systematycznym opłacaniem składki podstawowej przez okres 12 miesięcy. Zatem skoro powódka spełniła warunki uzyskania bonusu (§ 16 ust.1 OWU) i przez ponad 5 lat, aż do rozwiązania umowy, wywiązywała się ze swoich obowiązków, opłacając umówioną składkę, to miała prawo do skorzystania z dodatkowego, przewidzianego w umowie świadczenia.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.

Ponieważ powództwo w niniejszej sprawie zostało uwzględnione w całości, to na podstawie art. 98 k.p.c. należało zasądzić koszty postępowania od pozwanego na rzecz powódki. Na koszty postępowania poniesione przez powódkę składają się: opłata sądowa od pozwu w kwocie 300,00 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł i koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł w stawce minimalnej wynikającej z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.