Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2019 roku

Sąd Rejonowy w Zgierzu I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodnicząca: Sędzia SR Ewelina Iwanowicz

Protokolant: Patrycja Łuczak

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2019 roku w Zgierzu na rozprawie sprawy

z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G.

przeciwko J. S.

o zapłatę

1.  zasądza od J. S. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą
w G. kwotę 1.614,20 (jeden tysiąc sześćset czternaście 20/100) złotych
z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w skali roku, ale nie więcej niż odsetki maksymalne
za opóźnienie, od dnia 21 października 2017 roku do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. na rzecz J. S. kwotę 405,90 (czterysta pięć 90/100) złotych, w tym należny podatek
od towarów i usług, tytułem części kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej
z urzędu przez adw. M. K.;

4.  przyznaje adw. M. K. tytułem reszty kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu kwotę 332,10 (trzysta trzydzieści dwa 10/100) złote,
w tym należny podatek od towarów i usług, którą nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zgierzu;

5.  nie obciąża pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu;

6.  nie obciąża pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 621/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 2 stycznia 2018 r. (...) S.A. z siedzibą w G. wystąpiła
o zasądzenie od J. S. kwoty 3.614,20 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP rocznie, ale nie więcej niż w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie, od 21 października 2017 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu. Uzasadniając swoje żądanie, powód wskazał, iż strony zawarły umowę pożyczki,
z której warunków pozwana się nie wywiązała. Powód dochodzi niespłaconej należności głównej z tytułu umowy pożyczki. Powód wyjaśnił, iż odsetek umownych za opóźnienie dochodzi od następnego dnia po dokonaniu ostatniej wpłaty przez pozwaną, tj. w dniu
20 października 2017 r.

(pozew – k. 3-8)

Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty i przekazał rozpoznanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Zgierzu.

(postanowienie – k. 9-10)

W dniu 26 marca 2018 r. to Sądu Rejonowego w Zgierzu wpłynęło pismo powoda,
w którym poparł powództwo.

(pismo powoda – k. 17)

Postanowieniem z dnia 15 czerwca 2018 r. Sąd zwolnił pozwaną od kosztów sądowych w niniejszej sprawie w całości oraz ustanowił dla niej adwokata z urzędu.

(postanowienie – k. 37)

W piśmie z dnia 10 września 2018 r. powód wskazał, iż na dochodzoną należność składa się kapitał w kwocie 1.877,46 wraz z należną opłatą przygotowawczą – 150,06 złotych, opłata administracyjną – 1.586,68 złotych i dalszymi odsetkami. Przy czym pozwana wpłaciła tytułem zwrotu pożyczki łącznie 480 zł. Dodał, iż pozaodsetkowe koszty niniejszej pożyczki nie przekraczały kwoty maksymalnej wynikającej z art. 36 a ustawy o kredycie konsumenckim.

(pismo powoda – k. 45-47v)

Na rozprawie w dniu 15 listopada 2018 r. pełnomocnik pozwanej wniósł o oddalenie powództwa z uwagi na art. 5 k.c. oraz rozłożenie spłaty zaległości na raty w wysokości
po 50 zł miesięcznie. Pełnomocnik wniósł również o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu, które nie zostały uiszczone w żadnej części.

(protokół rozprawy – k. 64)

W dniu 26 listopada 2018 r. wpłynęło pismo powoda, w który nie wyraził on zgody
na rozłożenie należności na raty po 50 zł, a ewentualnie na raty po minimum 500 zł miesięcznie.

(pismo powoda – k. 67-67v)

Na ostatnim terminie rozprawy w dniu 15 stycznia 2019 r. pełnomocnik powódki wniósł o oddalenie powództwa. Na wypadek uwzględnienia powództwa wniósł o rozłożenie należności na raty po 50 zł miesięcznie oraz o nieobciążanie jej kosztami procesu.

(protokół rozprawy – k. 73)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 6 kwietnia 2017 r. (...) S.A. z siedzibą w G. zawarła z J. S. umowę pożyczki nr (...) na kwotę 2.000 zł na okres od 6 kwietnia 2017 r. do 13 października 2019 r. Spłata pożyczki miała następować w 30 ratach miesięcznych płatnych do 13-go dnia każdego miesiąca w kwotach po 139,53 zł (§ 3 ust. 1). W związku
z udzieleniem pożyczki pożyczkobiorca zobowiązany został do zapłacenia:

a)  opłaty przygotowawczej za rozpatrzenie wniosku o udzielenie pożyczki, ocenę zdolności kredytowej, przygotowanie, doręczenie i podpisanie umowy pożyczki
w kwocie 300 zł,

b)  opłaty administracyjnej za obsługę pożyczki, ustanowienie zabezpieczeń, wycenę ryzyka, utrzymanie baz danych zgodnie z obowiązującymi przepisami, a także inne koszty z nią związane w kwocie 1.700 zł,

c)  odsetek umownych za cały okres trwania umowy, naliczonych od całkowitej kwoty pożyczki według stopy procentowej określonej w § 2 ust. 6, które wynoszą 185,93 zł (§ 2 ust. 2 umowy).

Całkowity koszt pożyczki obejmował opłaty oraz odsetki, o których mowa w § 2 ust. 2 lit. a), b) i c) i wynosił 2.185,93 zł (§ 2 ust. 9). Pozaodsetkowy koszt pożyczki obejmował opłaty,
o których mowa w § 2 ust. 2 lit. a) i b) i wynosił 2.000 zł (§ 2 ust. 10). Wartość łącznego zobowiązania (całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta), które pożyczkobiorca zobowiązany był zapłacić w związku z zawartą umową obejmował całkowitą kwotę pożyczki wskazaną w § 2 ust. 1, opłaty oraz odsetki należne za okres, na jaki pożyczka została udzielona wskazane w § 2 ust. 2 i wynosiła 4.185,93 zł (§ 2 ust. 11). Niedopełnienie przez pożyczkobiorcę warunków umowy, a w szczególności niezapłacenie w terminach określonych w umowie dwóch pełnych rat pożyczki wraz z należnymi odsetkami i opłatami, uprawniało pożyczkodawcę do wypowiedzenia umowy pożyczki w terminie 30 dni od dnia upływu płatności dwóch pełnych rat pożyczki wraz z należnymi opłatami i odsetkami
i postawienia całej pożyczki wraz z należnymi odsetkami i opłatami w stan natychmiastowej wymagalności. Wypowiedzenie umowy miało poprzedzić pisemne wezwanie do zapłaty zaległych rat w terminie 7 dni (§ 6 ust. 2). Od zadłużenia przeterminowanego pobierane były odsetki karne w wysokości 4-krotności stopy kredytu lombardowego NBP (§ 6 ust. 4).

(bezsporne, nadto poświadczona za zgodność kopia umowy – k. 23-23v)

Pozwana dokonała następujących wpłat na poczet spłaty powyższej pożyczki:

- 140 zł w dniu 22 maja 2017 r.,

- 140 zł w dniu 7 lipca 2017 r.

(bezsporne)

Pismem z dnia 16 sierpnia 2017 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty zadłużenia
z tytułu umowy pożyczki w kwocie 280,55 zł w terminie 7 dni od otrzymania wezwania.

(bezsporne, nadto poświadczona za zgodność kopia wypowiedzenia – k. 24)

Pismem z dnia 18 września 2017 r. powód wypowiedział umowę pożyczki.

(bezsporne, nadto poświadczona za zgodność kopia wypowiedzenia – k. 25)

Pismem z dnia 29 września 2017 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty zadłużenia
z tytułu umowy pożyczki w kwocie 3.792,66 zł.

(bezsporne, nadto poświadczona za zgodność kopia wezwania – k. 26)

20 października 2017 r. pozwana zapłaciła 200 zł.

(bezsporne)

Pozwana zaciągnęła wiele pożyczek zarówno w bankach jak i od innych podmiotów, gdyż w 2010 r. zachorowała na raka i potrzebowała pieniędzy na leczenie. Spłacała pożyczki dopóki mogła pracować, tj. do 2012-2013 r. Starała się regulować niespłacone pożyczki poprzez zaciąganie kolejnych pożyczek. Pozwana choruje na raka gardła i zatorowość płucną. Przeszła chemioterapię i radioterapię. Cierpi na niewydolność serca, płuc i nerek, nadciśnienie tętnicze oraz zakrzepicę żył. Jest osobą leżącą. Uzyskane z pożyczek środki przeznaczała wyłącznie na leczenie. Kupowała leki nierefundowane wspomagające leczenie
i hamujące przerzuty. Były to leki ratujące życie. Pozwana pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z mężem. Uzyskuje emeryturę w wysokości 900 zł, zaś jej mąż
w kwocie 1.800 zł (po zajęciu komorniczym otrzymuje kwotę 1.300 zł). Miesięcznie opłacają czynsz do TBS-u w wysokości ok. 1.000 zł. Na leki wydają ok. 300-400 zł miesięcznie. Przeciwko pozwanej i jej mężowi toczą się egzekucje, spłacają inne pożyczki. Pozwana wraz z mężem nie posiadają żadnych oszczędności. Wszystko, co przedstawiało jakąkolwiek wartość, zostało sprzedane celem uzyskania pieniędzy na leczenie. Pozwana wraz z mężem zamienili się również na tańsze mieszkanie, a różnicę w uzyskanej cenie przekazali na spłatę pożyczek. Pozwana miała nadzieję, że kiedy się wyleczy, wróci do pracy i spłaci zadłużenia. Mąż pozwanej również zaciągał pożyczki na leczenie, kiedy pozwanej z uwagi na niską emeryturę, odmawiano udzielenia pożyczki. Mąż pozwanej choruje na agresywną astmę
i również wymaga leczenia. Przez ostatni tydzień przed otrzymaniem emerytury pozwaną i jej męża stać jedynie na chleb z masłem, ewentualnie z pomidorem.

(przesłuchanie pozwanej – k. 56-57, kopie dokumentacji medycznej – k. 59-63)

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Zgodnie z art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko
co do gatunku, zaś biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Na wstępie wskazać należało, iż należność powoda wobec pozwanej nie jest przedawniona, bowiem od zawarcia umowy, a następnie postawienia jej w stan natychmiastowej wykonalności do wytoczenia powództwa nie upłynęły 3 lata.

Rozpoznając niniejszą sprawę należało mieć na uwadze regulacje zawarte w ustawie z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1528 ze zm.), która stanowi w art. 3 ust. 2 pkt 1, iż kredytem konsumenckim w rozumieniu tej ustawy jest m.in. umowa pożyczki. Ustawa o kredycie konsumenckim określa uprawnienia konsumentów związane z zawieraniem umowy o kredyt konsumencki i wdraża dyrektywę 2008/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki i uchylającą dyrektywę Rady 87/102/EWG. W dniu 11 marca 2016 r. weszły
w życie niektóre przepisy ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw (zmieniające m.in. ustawę o kredycie konsumenckim), które wprowadziły rozwiązania wzmacniające ochronę osób fizycznych
w obszarze kredytów konsumenckich udzielanych przez banki i instytucje pożyczkowe. Ustawa wprowadziła limity kosztów kredytów, którymi mogą zostać obciążeni konsumenci
i ogranicza koszty (z wyłączeniem odsetek), które ponosi konsument w związku z umową
o kredyt konsumencki i obejmuje m.in. prowizje, opłaty, koszty usług dodatkowych.

Zgodnie z art. 36a ust. 1 ustawy maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wzoru:

MPKK ≤ (K x 25%) + (K x n/R x 30%),

w którym poszczególne symbole oznaczają:

MPKK - maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,

K - całkowitą kwotę kredytu,

n - okres spłaty wyrażony w dniach,

R - liczbę dni w roku.

Jednocześnie, zgodnie z ust. 2 cytowanego przepisu, pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu.

Koszty pozaodsetkowe kredytu nie mogą zatem przekroczyć sumy dwóch składników: 25% kredytu (część stała) oraz 30% wartości kredytu w skali roku (część zmienna zależna
od czasu trwania umowy).

Strony zawarły umowę po wejściu w życie cytowanej nowelizacji, zatem mają do niej zastosowanie przywołane przepisy.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1, 2 i 3 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy konsumenta (tzw. niedozwolone postanowienia umowne), lecz nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, przy czym jeżeli postanowienie takie zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie, a nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Klauzulą niedozwoloną jest więc postanowienie umowy zawartej z konsumentem (lub wzorca umownego), które spełnia łącznie przesłanki określone w przepisie art. 385 ¹ k.c., tj.:

1. nie jest postanowieniem uzgodnionym indywidualnie;

2. nie jest postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron;

3. kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco narusza jego interesy.

W niniejszej sprawie powód nie wykazał, by postanowienia umownie były uzgadniane indywidualnie z pozwaną. Powód zawiera masowo pożyczki z konsumentami, posługując się wzorcem umownym, na którego kształt nie mają oni rzeczywistego wpływu. Tym samym spełniona w sprawie jest podstawowa przesłanka, warunkująca sądową kontrolę zgodności postanowień umowy z dobrymi obyczajami, także pod kątem rażącego naruszenia interesów konsumenta.

W piśmiennictwie oraz judykaturze dominuje pogląd, że klauzula dobrych obyczajów, nakazuje dokonać oceny w świetle norm pozaprawnych, przy czym chodzi o normy moralne
i obyczajowe, powszechnie akceptowane albo znajdujące szczególne uznanie w określonej sferze działań, na przykład w obrocie profesjonalnym, w określonej branży, w stosunkach
z konsumentem. Nie można abstrahować od ich treściowego i funkcjonalnego podobieństwa do zasad współżycia społecznego, ale nie należy utożsamiać tych pojęć, bowiem zabieg taki stwarza więcej problemów interpretacyjnych, niż rozwiązuje. Stąd sprzeczność postanowień umowy z dobrymi obyczajami nie musi oznaczać nieważności umowy (art. 58 § 2 k.c.).

W stosunkach z konsumentami szczególne znaczenie mają oceny zachowań podmiotów w świetle dobrych obyczajów, które odwołują się do takich wartości jak np.: szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność oraz fachowość. To właśnie im winny odpowiadać zachowania stron stosunku, także w fazie przedumownej. Postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta nie pozwalając na realizację owych wartości są uznawane za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Tak kwalifikowane są wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki pomiędzy partnerami umowy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, LEX nr 179741,).

Dla uznania klauzuli za klauzulę niedozwoloną, poza kształtowaniem obowiązków i praw konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, musi ona rażąco naruszać jego interesy. Oznacza to, że nie jest wystarczające ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami), lecz konieczne jest również stwierdzenie prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta). Należy przy tym uwzględnić nie tylko interesy o wymiarze ekonomicznym, ale inne, zasługujące na ochronę dobra konsumenta, jak jego zdrowie, czas, dezorganizacja zajęć, prywatność, poczucie godności osobistej i satysfakcja z zawarcia umowy o określonej treści. Przyjmuje się, że postanowienia umowy rażąco naruszają interes konsumenta, jeśli poważnie, znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron umowy. Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza zatem nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, zaś ocena stopnia naruszenia powinna być dokonywana z uwzględnieniem kryteriów przedmiotowych (zatem dotyczących wielkości świadczeń), jak i podmiotowych (np. profesjonalista-lider w branży, konsument-senior). Zwraca się także szczególną uwagę na niedopuszczalność poprzestania na ocenie formalnej (np. wielkości świadczeń), ponieważ dla ustalenia rzeczywistej dysproporcji praw i obowiązków należy dokonać jej materialnej oceny w odniesieniu do strony stosunku (por. M. Bednarek (w:) System prawa prywatnego, t. 5, s. 769; K. Kohutek, Kontrola treści ogólnych warunków umów bankowych na tle nowelizacji kodeksu cywilnego w dziedzinie ochrony konsumenta, Pr. Bank. z 2000 r., nr 12, s. 32–33).

Sam ustawodawca na gruncie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim przewidział możliwość obciążenia konsumenta kosztami związanymi z udzieleniem pożyczki wskazując w art. 5 pkt 6 ustawy, że na całkowity koszt kredytu składają się wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy, a także koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach. Sama dopuszczalność obciążenia pożyczkodawcy np. opłatą przygotowawczą za udzielenie pożyczki czy opłatą administracyjną nie oznacza jednak, że może być ona ustalona przez pożyczkodawcę
w sposób dowolny, całkowicie oderwany od kosztów jakie faktycznie poniósł w związku
z udzieleniem konsumentowi pożyczki czy jej obsługą.

Opłatą przygotowawczą lub też prowizją za udzielenie pożyczki jaką pożyczkodawca może obciążyć pożyczkobiorcę, może być wyłącznie taka opłata bądź prowizja, która służy pokryciu kosztów rozpatrzenia wniosku kredytowego, czy przygotowania i zawarcia umowy kredytowej. Koszty te - ze względów technicznych - mogą mieć charakter zryczałtowany, tym niemniej jednak przyjęty ryczałt powinien korespondować w jakiś sposób z kosztem czynności, jakie pożyczkodawca musiał podjąć w związku z przygotowaniem oraz zawarciem umowy pożyczki. To samo dotyczy opłaty administracyjnej. W umowie wskazano,
że przedmiotowa opłata dotyczy opłaty za obsługę pożyczki, ustanowienie zabezpieczeń, wycenę ryzyka, utrzymanie baz danych zgodnie z obowiązującymi przepisami, a także inne koszty. Powód nie sprecyzował, co kryje się pod pojęciem „inne koszty”. Niezależnie od tego, opłata za obsługę pożyczki powinna odpowiadać rzeczywiście ponoszonym kosztom, których poniesienie powinien wykazać powód. A zatem to pożyczkodawca w przypadku naliczenia opłaty lub prowizji, zgodnie z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c., jest obowiązany wykazać zasadność pobrania opłaty w naliczonej przezeń wysokości. Winien w związku z tym wskazać czytelne kryteria, jakie legły u podstaw obliczenia opłaty lub prowizji,
ze wskazaniem w szczególności jakie czynności kosztochłonne musiały zostać podjęte
w związku z czynnością, za którą pobierana jest opłata.

Tymczasem w niniejszej sprawie powód takich kryteriów nie wykazał, jakie względy, czy czynności podjęte w związku z zawarciem umowy pożyczki i jej obsługą, miałyby przemawiać za zasadnością naliczenia opłaty przygotowawczej na poziomie 300 zł, a opłaty administracyjnej w kwocie 1.700 zł, które to kwoty stanową łącznie równowartość 100 % kwoty wypłaconej pozwanej. Zdaniem Sądu, powód nie sprostał ciążącemu na nim w tym zakresie obowiązkowi ograniczając się jedynie do uwag zawartych w piśmie procesowym
z 10 września 2018 r.

Wprawdzie Sąd dostrzega, iż naliczona pozwanej opłata przygotowawcza i opłata administracyjna nie przekraczają maksymalnej dopuszczalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu wyliczonych zgodnie z art. 36a ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, jednakże, w ocenie Sądu, sam fakt, że ustawodawca określa poziom maksymalnej wysokości tego rodzaju kosztów, nie stanowi jeszcze dostatecznej i wystarczającej podstawy
do przyjęcia, że każdorazowo pożyczkodawca bez względu na rzeczywiście koszty ponoszone przy zawieraniu i obsłudze umowy może naliczać takie pozaodsetkowe koszty kredytu
w wysokości maksymalnej lub zbliżonej do górnego poziomu tychże kosztów. Treść przepisu art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim w żadnym razie nie daje podstaw do takiego stanowiska, albowiem istotą wprowadzenia tej regulacji była ochrona kredytobiorców przed nadmiernym obciążeniem konsumentów kosztami udzielenia pożyczki przez firmy pożyczkowe, nie zaś przyznawanie pożyczkodawcom uprawnienia do naliczania opłat
za udzielenie pożyczek w maksymalnej kwocie bez względu na to, czy w rzeczywistości poniósł on jakiekolwiek koszty w związku z zawarciem umowy pożyczki, czy też nie. O ile nie można wykluczyć, że w związku z zawarciem danej umowy pożyczki usprawiedliwionym mogłoby być obciążenie pożyczkobiorcy maksymalnymi kosztami kredytu liczonymi wedle wzoru ustalonego w art. 36a ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, to zasadność obciążenia pożyczkobiorcy taką opłatą musi być zawsze podyktowana ściśle określonymi względami związanymi z procesem zawarcia konkretnej umowy, a obowiązek dowodowy wykazania w postępowaniu sądowym, że istniały uzasadnione podstawy do ustalenia takiej prowizji
za udzielenie pożyczki spoczywa na stronie powodowej, która w tym zakresie nie podjęła żadnej inicjatywy dowodowej. Powód nie wykazał, jakie czynności musiał podjąć i jakie koszty zostały wygenerowane w związku z zawarciem i obsługą przedmiotowej umowy pożyczki, które uzasadniałyby naliczenie opłat na poziomie aż 2.000 zł.

Skoro jednak umowa została sporządzona przez wykorzystanie standardowego wzorca umownego stosowanego przez pożyczkodawcę trudniącego się udzielaniem pożyczek trudno uznać, aby taki koszt był uzasadniony, bo już tylko zwykłe zasady doświadczenia życiowego wskazują, iż dla firmy udzielającej profesjonalnie pożyczek, koszty przygotowania umowy oraz sprawdzenia zdolności kredytowej kredytobiorcy nie będą wynosiły 300 zł, a koszty jej obsługi 1.700 zł.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga fakt, że zarówno Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie o sygn. akt II Ca 1122/17, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w sprawie o sygn. akt II Ca 43/18, Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawach o sygn. akt III Ca 1240/18 i III Ca 448/18, jak i Sąd Okręgowy w Sieradzu w sprawie o sygn. akt I Ca 323/18 (opublikowane na portalu orzeczeń sądów powszechnych) wprost wskazały, że obecna regulacja określająca maksymalną wysokość kosztów dotyczy wyłącznie takich opłat i prowizji, którym nie można zarzucić abuzywnego charakteru.

Wobec powyższego Sąd uznał, iż postanowienia umowy pożyczki ustalające wysokość opłaty przygotowawczej na 300 zł i opłaty administracyjnej na 1.700 zł (zatem łącznie aż 100% otrzymanej przez pozwanej kwoty) nie wiążą pozwanej i dlatego też pomniejszył dochodzoną przez powoda kwotę o kwotę 2.000 zł, zasądzając w efekcie kwotę 1.614,20 i oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

Na marginesie dodać należało, iż brak było podstaw do oddalenia powództwa
w całości na podstawie art. 5 k.c. Pozwana nie ma obowiązku zwrotu pożyczki ponad kapitał
i odsetki na podstawie przepisów o niedozwolonych klauzulach umownych, jednakże bezspornym było, iż otrzymała od powoda kwotę 2.000 zł tytułem pożyczki i zobowiązała się do terminowej spłaty z odsetkami kapitałowymi na rzecz pożyczkodawcy stanowiącymi jego wynagrodzenie za korzystanie przez nią z jego środków, a także na wypadek nieterminowej spłaty z odsetkami za opóźnienie. Zdaniem Sądu, bardzo poważne problemy zdrowotne
i finansowe pozwanej nie mogły przemawiać za całkowitym zwolnieniem jej z obowiązku regulowania swoich zobowiązań.

Sąd nie znalazł podstaw do rozłożenia spłaty zasądzonej kwoty na raty stosownie
do art. 320 k.p.c., zgodnie z którym, sąd może rozłożyć zasądzone świadczenie na raty
w szczególnie uzasadnionych wypadkach. Szczególnie uzasadnione przypadki to sytuacje, gdy ze względu na stan rodzinny i majątkowy pozwanego jednorazowa zapłata byłaby niemożliwa lub znacznie utrudniona bądź też naraziłaby zobowiązanego na niepowetowane szkody. Jednocześnie jednak sytuacja majątkowa pozwanego umożliwia mu spłacenie należności w częściach. Sąd musi też wziąć pod uwagę uzasadniony interes powoda. W stanie faktycznym niniejszej sprawy pozwana zaciągnęła szereg pożyczek, gdy zapadła na chorobę nowotworową i nie stać ją było na ponoszenie kosztów leczenia. Następnie straciła pracę i nie była już w stanie spłacać zaciągniętych pożyczek. Wszystkie kwoty uzyskane z pożyczek,
w tym przedmiotowej, pozwana przeznaczała wyłącznie na koszty leczenia ratującego jej życie, ewentualnie na spłacenie innych zaciągniętych na ten cel pożyczek.

W niniejszej sprawie, biorąc pod uwagę sytuację finansową pozwanej, Sąd uznał, iż nie byłaby ona w stanie regularnie uiszczać rat nawet w deklarowanej wysokości 50 zł. Poza tym od blisko półtora roku pozwana nie wpłaciła na poczet spłaty przedmiotowej pożyczki żadnej kwoty, nawet po wszczęciu niniejszego procesu, ani tym bardziej po złożeniu wniosku o rozłożenie należności na raty.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c., zasądzając odsetki, zgodnie z żądaniem pozwu od dnia 21 października 2017 r., tj. od następnego dnia po dniu ostatniej wpłaty kwoty 200 zł przez pozwaną na poczet spłaty pożyczki, co nastąpiło już
po wypowiedzeniu pożyczki przez powoda.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c., zgodnie z którym
w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione
lub stosunkowo rozdzielone. Przy czym, powód wygrał proces w 45 %.

Pozwanej należą się koszty związane z wynagrodzeniem pełnomocnika z urzędu.
W pełnej wysokości koszty te wynoszą 738 zł, w tym należny podatek od towarów i usług
(§ 8 pkt 3 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 18). Na rzecz pozwanej należało zatem zasądzić od powoda 405,90 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (55 % x 738 zł).

Powód poniósł koszty procesu w wysokości 100 zł opłaty sądowej, 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa i 900 zł wynagrodzenia pełnomocnika (§ 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Dz. U. z 2018 r., poz. 265 ). Na jego rzecz należałoby zatem zasądzić 457,65 zł od pozwanej (45 % x 1.017 zł). Sąd postanowił jednakże odstąpić
od obciążania pozwanej kosztami procesu stosownie do art. 102 k.p.c. oraz kosztami sądowymi stosownie do art. 113 ust. 1 u.k.s.c. w zw. z art. 102 k.p.c.

Instytucja odstąpienia od obciążenia strony przegrywającej kosztami postępowania przewidziana w art. 102 k.p.c. wyraża zasadę słuszności w orzekaniu o kosztach, stanowiąc wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Wyjątek niepodlegający wykładni rozszerzającej, wykluczający stosowanie wszelkich uogólnień i wymagający do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Przepis nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi. Jego zastosowanie znajduje uzasadnienie wyłącznie w szczególnych wypadkach, które każdorazowo podlegają ocenie przez sąd orzekający na tle okoliczności konkretnej sprawy.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 czerwca 2012 r. (I CZ 34/12, LEX nr 1232459), do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych” w rozumieniu art. 102 k.p.c. należą okoliczności zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące
na zewnątrz. Do pierwszych zalicza się np. charakter żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, do drugich - sytuację majątkową i życiową strony, z zastrzeżeniem, że nie jest wystarczające powołanie się jedynie na trudną sytuację majątkową, nawet jeśli była podstawą zwolnienia
od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu (tak też postanowienia Sądu Najwyższego: z 5 lipca 2013 r., IV CZ 58/13, LEX nr 1396462; z 29 czerwca 2012 r.,
I CZ 34/12, LEX nr 1232459; z 1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11, LEX nr 1101325). Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku powinny być ocenione
z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. W postanowieniu z dnia 26 września 2012 r. (II CZ 100/12, LEX nr 1232760) Sąd Najwyższy wskazał, iż ocena, czy w sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony należy do swobodnej decyzji sądu ze względu
na konieczność zapewnienia poczucia sprawiedliwości oraz realizacji zasady słuszności.

Jak wskazano wyżej pozwana znajduje się w bardzo trudnej sytuacji finansowej
i życiowej. Pożyczkę zaciągnęła w sytuacji przymusowej. Jednocześnie nie uchyla się od jej spłaty. W tych okolicznościach obciążenie pozwanej kosztami procesu i kosztami sądowymi godziłoby w zasady słuszności i poczucie sprawiedliwości.

Nieuiszczoną kwotę wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu w wysokości 332,10 zł (738 zł – 405,90 zł) należał wobec tego przyznać ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego
w Zgierzu.