Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Piątkowska-Bidas

Sędziowie: SSO Magdalena Bajor-Nadolska

SSO Teresa Strojnowska (spr.)

Protokolant: protokolant sądowy Beata Wodecka

po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 2014 r. w Kielcach na rozprawie

sprawy z powództwa K. W.

przeciwko W. S., H. S.

o wydanie nieruchomości

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach

z dnia 2 lipca 2013 r. sygn. VIII C 485/12

zmienia zaskarżony wyrok w punkcie III (trzecim) i IV (czwartym) w ten sposób, że powództwo oddala, zasądza od K. W.na rzecz W. S.i H. S.kwotę 1200 (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem kosztów procesu, zasądza od K. W.na rzecz W. S.i H. S.kwotę 600 (sześćset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 1448/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 2 lipca 2013 r. sygn. akt VIII C 485/12 w sprawie z powództwa K. W.przeciwko małżonkom W. S.i H. S.o wydanie nieruchomości, Sąd Rejonowy w Kielcach nakazał W. S.i H. S.aby wydali K. W.nieruchomość położoną w K.oznaczoną jako działka nr(...), o powierzchni 43 m ², dla której w Sądzie Rejonowym w Kielcach prowadzona jest księga wieczysta nr (...)oraz zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 2 901,00 zł tytułem kosztów procesu.

Rozstrzygnięcie to sąd oparł na następujących ustaleniach:

Działka oznaczona nr (...)o powierzchni 43 m ² wchodzi w skład nieruchomości, położonej w K.przy zbiegu ulic (...)i (...)składającej się także z działki nr(...)Dla nieruchomości tej, składającej się z dwóch działek nr(...), w Sądzie Rejonowym w Kielcach prowadzona jest księga wieczysta nr (...)Powyższa nieruchomość w 2001r. stanowiła własność Gminy K., a prawo użytkowania wieczystego do dnia 24 maja 2075r. przysługiwało E. J.. Na podstawie Decyzji Prezydenta Miasta K.z dnia 12 lutego 2001r. znak(...)przekształcono nieodpłatnie prawo użytkowania wieczystego tej nieruchomości w prawo własności i przyznano na rzecz E. J.. Aktem notarialnym z dnia 22 sierpnia 2011r. Rep.A Nr (...)sporządzonym przed notariuszem A. B.w Kancelarii Notarialnej w K., E. J.sprzedała powyższą nieruchomość, składającą się z działek nr(...), na rzecz małżonków K. O.i K. W..

Działka nr(...)od strony południowej graniczy z działką nr(...), należącą do powoda i jego żony K. O., zaś od północy z działką nr(...), stanowiącą współwłasność małżonków W. S.i H. S.oraz E. S.. Działka nr (...)jest ogrodzona ze wszystkich stron, od południa w granicy z działką nr (...)ogrodzeniem trwałym metalowym na podmurówce betonowej w ten sposób, że stanowi gospodarczo jedną całość z działką nr(...).

Ogrodzenie to wybudowali małżonkowie W. S.i H. S.w czasie budowy domu na działce (...)na podstawie pozwolenia na budowę budynku mieszkalnego w zabudowie bliźniaczej z dnia 11 marca 1969r., wydanego przez Prezydium Miejskiej Rady Narodowej Wydział Budownictwa Urbanistyki i Architektury znak (...), nie później niż w 1975r. Działka nr (...)znajdowała się wówczas w wieczystym użytkowaniu (...)w K.. Od tego czasu w granicach wytyczonych ogrodzeniem metalowym na podmurówce, taki stan posiadania przez małżonków S.działki nr(...)„przygrodzonej” do działki (...)istnieje nieprzerwanie do chwili obecnej. Posiadanie to nie było zakłócone aż do daty wytoczenia przez K. W.przeciwko pozwanym powództwa o wydanie działki nr(...)tj. do dnia 3 lutego 2013r. w niniejszej sprawie.

W czasie kiedy pozwali budowali ogrodzenie działki (...), zgłosiła się do nich H. Z., mieszkająca na posesji przy ul.(...), sprzeciwiając się ogrodzeniu w takim kształcie od strony z jej działką. W dniu 4 października 1975r. małżonkowie W. S.i H. S.zawarli z H. Z.na piśmie nieformalną umowę, na podstawie której H. Z.sprzedała małżonkom S.działkę o powierzchni ok.40 m ² , zlokalizowaną w klinie pomiędzy ul.(...)i ul.(...)Działka nr(...)wchodziła w skład nieruchomości należącej do S. C.i jego żony jako działka nr (...)położona pomiędzy obecnymi ulicami (...)

Zarówno działka nr (...)jak i „przygrodzona” do niej działka nr(...)są zagospodarowane przez pozwanych. Na działce nr (...)rosną min. dwa wieloletnie drzewa owocowe – czereśnie, krzewy ozdobne, trzepak metalowy, w pozostałej części działka nr (...) porośnięta jest trawą.

K. W.przed zakupem nieruchomości od E. J.tj. przed 22 sierpnia 2011r. zapoznał się z mapami przedstawiającymi nieruchomość, którą miał zakupić od E. J.oraz nieruchomości sąsiednie i stwierdził, że jedna z działek, wchodzących w skład nieruchomości, którą miał nabyć jest „przygrodzona” do działki nr (...). Powiadomił o tym właściciela E. J., która następnie udała się do pozwanych, aby ci wydali zajętą działkę nr(...)W odpowiedzi na to wezwanie małżonkowie S.złożyli propozycję kupna tej działki. Ostatecznie nie doszło do zawarcia umowy, gdyż E. J.chciała sprzedać całą nieruchomość składającą się z działek nr(...)o łącznej powierzchni ok.600 m ². Obecny na spotkaniu geodeta wskazał na gruncie, wbijając żelazne szpilki, oznaczenie granic działki nr (...)która w całości znajdowała się w ogrodzeniu wybudowanym przez pozwanych małżonków S., „przygrodzona” do działki nr (...)

Przed wytoczeniem powództwa, pismem z dnia 26 października 2011r. pełnomocnik powoda wezwał pozwanych do wydania działki nr (...)w terminie tygodniowym od otrzymania wezwania lub zajęcia stanowiska odnośnie do tego żądania. Pozwani w piśmie z dnia 3 listopada 2013r. odmówili wydania działki nr (...) i wskazali, że w/w działkę posiadają samoistnie nieprzerwanie od 1975r. na podstawie nieformalnej umowy do chwili obecnej, zatem nabyli jej własność w drodze zasiedzenia.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd uznał, że roszczenie powoda jako współwłaściciela działki nr(...)jest uzasadnione. Nie uwzględnił zarzutu pozwanych, aby nabyli oni przez zasiedzenie własność tej działki, mimo, że ogrodzili ją w 1975r., zagospodarowali w ten sposób, że posadzili na niej drzewa owocowe, krzewy ozdobne, trzepak, blaszany garaż i posiadali nieprzerwanie aż do wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie, do tego czasu nikt nie kwestionował tego posiadania, Jednak zdaniem sądu, pozwani objęli w/w działkę w posiadanie nie na podstawie nieformalnej umowy z H. Z., bo ta sprzedała im działkę zlokalizowaną w klinie pomiędzy ulicą (...)i ulicą (...), zaś sporna działka ma kształt prostokąta. Pozwani nie wykazali, że H. Z.sprzedała im właśnie działkę nr (...)i że przysługiwał jej do tej działki tytuł własności. Ponadto sąd wskazał, że skoro pozwani w okresie od 1969r. do 1991r. byli użytkownikami wieczystymi działki nr(...)to nie mogli nabyć w drodze zasiedzenia własności sąsiedniej działki nr(...)tylko poprzez fakt ogrodzenia tej działki w 1975r. i jej posiadania, zwłaszcza, że jak zeznał pozwany, grodził swoją działkę(...)w granicach wytyczonych przez spółdzielnię. O tym, że pozwani nie czuli się właścicielami działki nr (...)świadczy także okoliczność, iż w czasie rozmów latem 2011r. proponowali właścicielowi E. J.kupno działki nr(...)kiedy ta domagała się od nich wydania tej działki.

Ostatecznie sąd nie uwzględnił zgłoszonego przez pozwanych zarzutu zasiedzenia spornej działki nr (...)i nakazał wydanie powodom działki nr (...)

Apelację od tego wyroku wnieśli pozwani, zaskarżając go w pkt III i IV i zarzucili:

1. rażące naruszenie prawa materialnego, tj. art. 172 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art.336 k.c. poprzez:

- przyjęcie, że pozwani małżonkowie S., którzy według ustaleń sądu ogrodzili działkę nr (...)co najmniej w 1975r. i tak ogrodzoną nieruchomość posiadali nieprzerwanie z zamiarem władania dla siebie przez okres 36 lat, prowadzący do zasiedzenia, to jednak nie nabyli własności tej nieruchomości, ponieważ przylegającą bezpośrednio do tej działki nieruchomość oznaczoną jako działka nr (...) posiadali jako wieczyści użytkownicy od 1969r., a nie jest możliwe nabycie przez zasiedzenie wieczystego użytkowania, który to pogląd jest sprzeczny z art.336 k.c. (por. postanowienie SN z 17.10.2012r. I CSK 51/12), który to pogląd jest sprzeczny z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, poczynając od uchwały 7 Sędziów Sądu Najwyższego w sprawie III CZP oraz kolejnych orzeczeń wskazanych w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 14.04.2011r. IV CSK 446/10,

- przyjęcie, że zaproponowane przez pozwanego W. S.odkupienie spornych 43 m ² stanowiących działkę (...)do czego ostatecznie nie doszło, a było to już po dacie zakończenia biegu zasiedzenia, a uczynił to w tym celu aby uniknąć procesu sądowego, prowadzi do wykluczenia zasiedzenia przez małżonków S.przedmiotowej nieruchomości, w sytuacji, gdy pogląd taki jest sprzeczny z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, np. postanowieniem z dnia 7.04.2011r. IV CSK 425/10 i dalszymi szczegółowo wymienionymi w apelacji,

2. naruszenie prawa procesowego, tj. art.233 p 1 k.p.c., które, jak wynika z uzasadnienia tego orzeczenia, doprowadziło sąd do błędnej wykładni prawa materialnego, przez ustalenie, przy braku dowodów przeciwnych, iż w sprawie, pozwany W. S.zeznał nieprawdę co do tego, że w 1975r. kupił część nieruchomości o powierzchni ok.40 m ² od H. Z., mimo, iż w czasie budowania ogrodzenia w południowej granicy jego działki nr (...)powstał spór graniczny z H. Z.. Po zakupie od H. Z.nieformalną umową z 1975r. części nieruchomości o powierzchni ok.40 m ² pozwani dokończyli budowę ogrodzenia i od tego czasu władali całą nieruchomością tj. działką nr (...)i „przygrodzoną” do niej działką nr(...)przez 36 lat dla siebie, mając świadomość tego, że ten „przygrodzony” grunt, został przez nich nabyty w październiku 1975r. od H. Z.w drodze nieformalnej umowy.

Wskazując na powyższe, pozwani wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku, przez uchylenie pkt III i IV, oddalenie powództwa co do małżonków W. S.i H. S., zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów procesu za obie instancje zgodnie z normami, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Kielcach do ponownego rozpoznania

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja jest uzasadniona i zasługuje na uwzględnienie.

Mają rację pozwani, że w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, sąd naruszył przepisy prawa procesowego tj. art.233 § 1 k.p.c. i przy braku dowodów przeciwnych, odmówił wiarygodności zeznaniom pozwanego W. S.co do tego, że kupując od H. Z.w październiku 1975r, nieformalną umową działkę o powierzchni ok.40 m ², miał świadomość, że nabył faktycznie inną nieruchomość, aniżeli sporna działka, ponieważ w nieformalnej umowie miejsce położenia tej nabywanej nieruchomości określono jako znajdującej się w klinie pomiędzy ulicą (...)i ul.(...)Gdy tymczasem pozwany W. S.przesłuchany w charakterze strony zeznał, że gdy budował ogrodzenie działki nr (...)od strony południowej, a więc tam, gdzie jest zlokalizowana działka Nr(...)sprzeciwiła się temu H. Z.. Miejsce położenia spornej części gruntu wskazał, zeznając na rozprawie w dniu 18 czerwca 2013r. (k.101). Po zawarciu nieformalnej umowy kupna nieruchomości o powierzchni ok.40 m ² , protesty H. Z.ustały, co w ocenie pozwanych jest dowodem na to, że zakupili obecnie sporną część gruntu i z taką świadomością ją posiadali nieprzerwanie aż do dziś. Przy zawieraniu tej umowy nie był obecny geodeta i nie wydzielał dokładnie gruntu kupionego przez małżonków S.. Pozwani do dziś są przekonani, że posiadają i władają z zamiarem dla siebie, pas gruntu przy granicy z działką nr (...)jako ten, który kupili od H. Z.(k.99), mimo, że w 2011r., ówczesny właściciel działki(...)- E. J.wezwała ich do wydania gruntu o powierzchni ok.40 m ², znajdującego się w granicach ogrodzenia w części południowej ich działki, graniczącej z działką nr (...)Prawdziwości twierdzeń pozwanych i ich przekonania, że w części południowej ich działki nr(...)znajduje się grunt kupiony od H. Z., nie może skutecznie podważyć analiza geodezyjna przeprowadzona przez sąd w oparciu o kserokopię dokumentu z k.88 w postaci mapy przedstawiającej podział nieruchomości położonej przy ul. (...), dokumentacji fotograficznej z k.45 (w uzasadnieniu wskazano mylnie k. 49) oraz ustalenie, że „bardziej prawdopodobnym jest natomiast, iż pozwani w 1975r. po zakończeniu budowy domu na działce (...)wykonując ogrodzenie tej działki, dokonali ingerencji w granice działki nr (...)do której pretensje mogła zgłaszać H. Z., gdyż ta przylega równolegle do działki gruntu nr (...)…” (k.114). W niczym to jednak nie podważa prezentowanego przez pozwanych przekonania i przeświadczenia, że tak jak zeznał pozwany na rozprawie w dniu 18 czerwca 2013r. (k.101) H. Z.sprzedała im część gruntu obejmujący wzdłuż południowej granicy ich działki nr(...), bo do tej części zgłosiła pretensje, w czasie gdy pozwani rozpoczęli budowę ogrodzenia.

Ze złożonej przez powoda kserokopii mapy podziału nieruchomości położonej przy ul.(...)(k.88) nie wynika, tak jak przyjął sąd, że działka nr(...)przed jej wydzieleniem stanowiła własność p. C., zeznawał o tym jedynie świadek A. Ł.(k.82), brak jednak na to stosownej dokumentacji. Także przywołana dokumentacja fotograficzna z k.45 przedstawiająca dwa budynki w zabudowie bliźniaczej i fragment działki, na której są posadowione w/w budynki, nie może stanowić dowodu zwalczającego prawdziwość zeznań pozwanego. Na podstawie kserokopii fotografii nie można ani stwierdzić ani wywnioskować granic prawnych lub faktycznych działek zabudowanych w/w budynkami w zabudowie bliźniaczej. Zgromadzona w aktach sprawy VII Ns 514/00, dokumentacja geodezyjna dotyczyła rozgraniczenia nieruchomości sąsiednich tj. działek oznaczonych numerami(...)i (...). Wyrys z mapy ewidencyjnej nie przedstawia ani powierzchni ani granic działek nr(...)i dalszych sąsiednich (k.4-6 akt VII Ns 514/00). Świadkowie zeznający w sprawie potwierdzili zgodnie, że istniejące do dziś ogrodzenie działki pozwanych, zostało przez nich wybudowane w latach 70-tych, przez nikogo nie kwestionowane, że traktowali pozwanych jako właścicieli tego, co znajdowało się w granicach ogrodzenia.

Pozwany W. S.nie potwierdził aby w czasie rozmowy z E. J.2011r. w obecności powoda mówił, że sporną działkę otrzymał od spółdzielni, lecz, że kupili ją z żoną od Pani H. Z., która sprzeciwiała się budowaniu ogrodzenia działki nr (...)od strony południowej. Takie samo stanowisko zostało przedstawione w pisemnej odpowiedzi pozwanych z dnia 13 listopada 2011r., skierowanej do pełnomocnika powoda w odpowiedzi na wezwanie do wydania działki nr (...)zawarte w piśmie z dnia 26 października 2011r. (k.9-10). Tymczasem sąd przyjmuje za prawdziwe takie stwierdzenie, tylko w oparciu o zeznania powoda, nie weryfikując i nie konfrontując ich z odpowiednim stanowiskiem pozwanego i nie uzasadnia dlaczego.

Tak dokonana przez sąd ocena prawdziwości zeznań pozwanego W. S.w oparciu o wskazane dowody jest błędna, nie mieści się w granicach swobodnej oceny dowodów. Spowodowała w konsekwencji mylne przyjęcie przez sąd, że chociaż pozwani ogrodzili w 1975r. działkę (...), zagospodarowali ją, sadząc drzewa, krzewy, umieszczając trzepak, itp. i posiadali ją w sposób niezakłócony, nieprzerwanie do czasu wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie, to posiadanie ich, nie było samoistnym posiadaniem w złej wierze. Mogli jedynie, zdaniem Sądu Rejonowego posiadać działkę nr (...)jako użytkownicy wieczyści, gdyż takie prawo przysługiwało im do działki (...)w okresie od 1969r. do 1991r., przekształcone następnie we własność, zabudowanej przez nich budynkiem mieszkalnym w zabudowie bliźniaczej, co nie doprowadziło do nabycia przez w drodze zasiedzenia własności działki nr (...)Sąd I instancji wykluczył także możliwość zasiedzenia użytkowania wieczystego działki nr(...)jako niedopuszczalnego.

Z przeprowadzonych dowodów nie wynika bynajmniej, że posiadanie przez pozwanych spornej działki, było posiadaniem użytkowania wieczystego a nie właścicielskim.

Ubocznie należy podnieść, wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, że obecnie ugruntowane orzecznictwo Sądu Najwyższego, dopuszcza możliwość zasiedzenia użytkowania wieczystego (tj. użytkowania ustanowionego we właściwym trybie), pod warunkiem, że posiadacz obejmował swoją świadomością i wolą posiadanie w zakresie użytkowania wieczystego nieruchomości, przy spełnieniu dalszych istotnych przesłanek.

W niniejszej sprawie pozwani konsekwentnie twierdzili, że działkę nr (...)jako nabytą w październiku 1975r. w drodze nieformalnej umowy od H. Z., posiadają i władają z zamiarem dla siebie jak właściciele, a nie jak użytkownicy wieczyści. Stan taki istniał nieprzerwanie od października 1975r. aż do wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie tj. 2 lutego 2012r. Poza zaprzeczaniem tym twierdzeniom, powód nie wykazał, że było inaczej ani też, że w czasie samoistnego posiadania przez pozwanych spornej działki, doszło do zmiany charakteru posiadania samoistnego na inne. W żadnej mierze nie obalił domniemania samoistności i ciągłości posiadania pozwanych przewidzianego w art.39 k.c. i art.340 k.c.

Zgodzić się należy ze skarżącymi, że sąd dokonując takiej wykładni samoistnego posiadania, naruszył przepisy prawa materialnego tj. art.172 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art.336 k.c., odmawiając pozwanym przymiotu samoistnego posiadania spornej działki nr (...) a przez to niezasadnie przyjął, że pozwani nie nabyli przez zasiedzenie własności spornej działki gruntu.

Posiadanie w znaczeniu jakie nadają temu pojęciu przepisy kodeksu cywilnego, jest faktycznym władztwem nad rzeczą. Posiadanie samoistne, właścicielskie, polega na faktycznym wykonywaniu tych uprawnień, które składają się na treść prawa własności (art.33 k.c.). Posiadacz włada rzeczą samodzielnie, bezpośrednio lub pośrednio, we własnym imieniu i z reguły we własnym interesie. Sąd Najwyższy wskazał, że cecha samoistnego posiadania wyraża się w występowaniu po stronie posiadacza faktycznej możliwości władania rzeczą w sposób, do jakiego uprawniony jest właściciel (por. post. SN z 7.05.1986, IIICRN 60/86, OSN 1987, Nr 9, poz.138). Posiadanie występuje przy równoczesnym istnieniu elementu fizycznego władania rzeczą (np. zatrzymanie rzeczy, korzystanie, używanie itp.) oraz czynnika psychicznego – zamiaru władania rzeczą dla siebie jak właściciel, co ma szczególne znaczenie w przypadku posiadania „bezprawnego”. Bo nawet bezprawne wejście w posiadanie i realizowanie władztwa nad rzeczą dla siebie, jak właściciel, jest już posiadaniem samoistnym. Zatem zamiar władania rzeczą „dla siebie” rozstrzyga o posiadaniu w rozumieniu art.336 k.c. Decyduje więc wewnętrzna wola posiadania, którą należy uszanować. Ale, aby to było możliwe, posiadacz winien na zewnątrz zamanifestować władanie rzeczą dla siebie. Posiadanie samoistne występuje wówczas, gdy posiadacz włada rzeczą jak właściciel, bez ograniczenia do przypadków władania zgodnego z prawem, może to więc być także posiadanie, powstałe wskutek bezprawnego objęcia władztwa nad rzeczą.

To oznacza, że nawet gdyby pozwani nabyli od H. Z. sporną część gruntu jako od osoby nieuprawnionej, i weszli w posiadanie tego gruntu w sposób bezprawny, lecz posiadali go i władali z zamiarem dla siebie, jak właściciele, również i takie posiadanie należy ocenić jako samoistne, prowadzące do zasiedzenia, przy spełnieniu pozostałych przesłanek przewidzianych w art.172 k.c.

Pozwani posiadali i władali sporną działką z zamiarem dla siebie jak właściciele, co do której byli przekonani, że jest to ta część nieruchomości, którą nabyli od H. Z., tak o niej rozmawiali z sąsiadami, mówiąc, że trochę dokupili od H. Z., co potwierdzili świadkowie, min. S. L.(k.70). Wykonując trwałe ogrodzenie, zagospodarowując tę część nieruchomości, manifestowali otoczeniu swoje właścicielskie uprawnienia, wyrażając w ten sposób wolę wykonywania względem tego gruntu prawo własności (por.wyrok SN z 19.12.2000r., V CKN 164/00, Lex nr 52668). Przekonanie takie prezentują do chwili obecnej.

Oczywiście ustalenie istnienia i treści zamiaru władania rzeczą dla siebie, możliwe jedynie według zewnętrznych zamanifestowanych przejawów posiadania jest trudne, dlatego też ustawodawca sformułował domniemanie prawne, że ten kto faktycznie włada rzeczą, jest posiadaczem samoistnym (art.339 k.c). Ten, kto powołuje się na swoje posiadanie, winien udowodnić tylko fakt władania rzeczą. Domniemanie to może zostać obalone, osoba zainteresowana może więc wykazać, że faktyczne posiadanie jest posiadaniem zależnym, dzierżeniem.

Pozwani wykazali nie tylko fakt posiadania, ale także i to, że ich posiadanie jest samoistne, że posiadają i władają sporną działką z zamiarem dla siebie, jak właściciele, wskazując na nieformalną umowę. Powód nie kwestionował faktu posiadania, zarzucał natomiast, że posiadanie to nie jest samoistne i że nie nastąpiło wskutek nabycia od H. Z.w drodze nieformalnej umowy. Jednak zgłoszonymi dowodami, nie obalił skutecznie, zdaniem Sądu Okręgowego, domniemania samoistności posiadania. Twierdzenie sądu, że pozwani mieli świadomość, iż sporną działkę posiadają jako użytkownicy wieczyści, dlatego, że takie było ich posiadanie działki nr (...)nie znajduje żadnego uzasadnienia w zgromadzonym materiale dowodowym, są to jedynie przypuszczenia sądu, określane jako bardziej prawdopodobne. Nie wykazał powód, że pozwani byli przeświadczeni o tym, iż działka nr (...)wchodzi w skład działki nr(...)użytkowanej wieczyście, że całość gruntu tj. działka nr (...)była przez pozwanych uważana za przedmiot użytkowania wieczystego. Brak świadomości geodezyjnej i prawnej odmienności w odniesieniu do działki nr(...)powodował, że sposób posiadania tej działki przez pozwanych odpowiadał realizacji prawa posiadania właścicielskiego, wynikającego z przekonania pozwanych, że właśnie tę część gruntu nabyli w drodze nieformalnej umowy od H. Z.. Mimo, że sporna działka znalazła się w granicach działki nr(...) to pozwani mieli świadomość tego, że nie jest to jedna nieruchomość, lecz, że składa się niejako z dwóch różnych: tej przekazanej przez spółdzielnię oraz tej nabytej w drodze nieformalnej umowy od H. Z..

Słusznie zarzucają pozwani, że przy tak ustalonym stanie faktycznym, z którego wynika, że pozwani po wybudowaniu domu mieszkalnego na działce nr (...)objętej użytkowaniem wieczystym, w 1975r. wybudowali ogrodzenie działki nr(...)wraz z przylegającą od strony południowej działką nr (...)nabytą w drodze nieformalnej umowy od H. Z.i tak ogrodzoną nieruchomością władali w całości dla siebie, a na spornej części tj. działce nr (...)posadzili drzewa, posadowili trzepak i to posiadanie trwało niezakłócone aż do 2011r., kiedy to ówczesna właścicielka działki (...) E. J.wystąpiła z ustnym żądaniem zwrotu tej działki, sąd błędnie przyjął, że ich posiadanie nie było samoistnym.

Pozwani władając całą ogrodzoną nieruchomością, wiedzieli, że część tej nieruchomości została nabyta od H. Z.w drodze nieformalnej umowy, „przygrodzili ją” do działki nr (...), posiadali i władali jak właściciele, tak też byli postrzegani przez sąsiadów, jako właściciele tego, czym władają w granicach trwałego ogrodzenia.

Przy tak poczynionych ustaleniach sąd błędnie przyjął, iż posiadanie pozwanych nie było posiadaniem samoistnym w złej wierze, naruszając art. 336 k.c. oraz art.172 k.c.

Wbrew wywodom sądu, przymiotu samoistnego posiadania nie wyklucza okoliczność, iż w sierpniu 2011r. między pozwanymi a ówczesnym właścicielem działki (...)– E. J., toczyły się rozmowy w zakresie kupna przez pozwanych przedmiotowej działki. Samoistny posiadacz rzeczy, a takimi niewątpliwie byli pozwani, do czasu zaistnienia sporu w niniejszej sprawie, którzy dla ugodowego rozwiązania konfliktu o grunt, przystaje na pertraktacje w zakresie kupna, nie pozbawia swego posiadania przymiotu samoistności, gdy, jak w przypadku, z innych okoliczności nie wynika, że rezygnuje z samodzielnego i niezależnego od woli innej osoby władania rzeczą (por. post. SN z 28.04.1999r. I CKN 430/98). Ponadto wskazać należy, co podnoszą skarżący, że rozmowy o kupnie działki prowadzone były w sierpniu 2011r., a wiec już po upływie terminu warunkującego nabycie przez pozwanych własności przedmiotowej działki przez zasiedzenie. Skoro pozwani posiadali samoistnie przedmiotowa działkę od 1975r., okoliczność bezsporna, to najpóźniej z dniem 1 stycznia 2006r. nabyli przez zasiedzenie jej własność.

Obok przesłanki samoistnego posiadania, konieczną dla nabycia własności rzeczy przez zasiedzenie, określoną w art.172 k.c. jest upływ czasu. Z brzmienia tego przepisu, obowiązującego od 1 października 1990r., wprowadzonego przez ustawę z dnia 28 lipca 1990r. o zmianie ustawy – kodeks cywilny (Dz.U.Nr 55, poz.321 z późn. zm.) wynika, że dobra wiara posiadacza skraca czas zasiedzenia i wynosi on odpowiednio 20 lat dla posiadania samoistnego w dobrej wierze oraz 30 lat, gdy posiadacz samoistny jest posiadaczem w złej wierze. Przed 1 października 1990r, terminy zasiedzenia wg art.172 k.c. były krótsze i wynosiły odpowiednio 10 lat dla posiadacza samoistnego w dobrej wierze i 20 lat, gdy posiadacz był posiadaczem samoistnym w złej wierze. Te krótsze terminy mogą być stosowane, gdy zasiedzenie nastąpi przez wejściem w życie w/w noweli, tj. przed dniem 1 października 1990r. (por. uchwala SN z 10. 011991r., III CZP 73/90, OSN 1991, nr 7, poz.83).

Jeśli bieg terminu zasiedzenia rozpoczął się, ale nie zakończył przed tą datą tj. przed 1 października 1990r., wówczas mają zastosowanie terminy dwudziestoletni dla dobrej wiary i trzydziestoletni dla złej wiary (art.9 ustawy z dnia 28 lipca 1990r.).

Ponadto należy podnieść, że przed dniem 1 października 1990r. wyłączone było zasiedzenie nieruchomości państwowych (art.177 k.c. skreślony powołaną ustawą z dnia 28 lipca 1990r.). Zatem bieg terminu zasiedzenia takich nieruchomości mógł się rozpocząć dopiero po tej dacie. Jednak przepis art.10 powołanej ustawy z dnia 28 lipca 1990r. stanowi, że do osób, które były posiadaczami samoistnymi takich nieruchomości przed dniem 1 października 1990r., kodeksowe terminy ulegają skróceniu o czas trwania tego posiadania, lecz nie więcej niż o połowę, czyli nie więcej niż o 10 i 15 lat (por. uchwała SN z 31.01.2002r., III CZP 72/01, OSN 2002, nr 9, poz.107).

Sąd Najwyższy w wielu orzeczeniach uznał, że nie jest w dobrej wierze posiadacz samoistny, który nabył posiadanie nieruchomości na podstawie umowy mającej na celu przeniesienie własności, zawartej bez zachowania formy aktu notarialnego, osoba taka zdaje sobie sprawę z tego, że nie nabywa prawa własności (por. min. uchwala SN z 6.12.1991r., III CZP 108/91, OSNCP 1992, nr 4, poz.46).

W świetle takiego stanowiska, samoistne posiadanie pozwanych było niewątpliwie posiadaniem w złej wierze, skoro sporny grunt nabyli od H. Z.w drodze nieformalnej umowy, zawartej w październiku 1975r. Tak więc określony w art.172 k.c. wymagany upływ czasu dla nabycia przez pozwanych jako posiadaczy samoistnych w złej wierze w drodze zasiedzenia własności działki nr (...)wynosi 30 lat.

Pozwani objęli w samoistne posiadanie działkę nr(...)na podstawie nieformalnej umowy kupna, zawartej z H. Z.w październiku 1975r., które trwało nieprzerwanie do czasu wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie o wydanie spornej działki tj. do 3 lutego 2012r. Zatem wymagany 30 letni okres samoistnego, nieprzerwanego posiadania upłynął najpóźniej z dniem 31 grudnia 2005r., więc właścicielami tej działki stali się z dniem 1 stycznia 2006r., także przy przyjęciu, że działka (...)była nieruchomością państwową do 12 lutego 2001r. w świetle powołanego art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990r

Żądanie powoda, zgłoszone w niniejszej sprawie, wydania działki nr(...), spowodowałoby przerwanie biegu zasiedzenia, gdyby przed tą datą nie została spełniona przesłanka upływu czasu dla zasiedzenia tej działki. Samoistne posiadanie w złej wierze przez pozwanych działki nr (...) od października 1975r. skutkowało nabycie przez nich w drodze zasiedzenia własności tej działki najpóźniej z dniem 1 stycznia 2006r.

Jak wynika z powyższych rozważań, zgłoszony przez pozwanych zarzut zasiedzenia spornej działki nr (...)okazał się skuteczny, apelacja pozwanych i zarzuty w niej zgłoszone uzasadnione, dlatego też została uwzględniona, a zaskarżone orzeczenie podlegało zmianie w pkt III i IV.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Zważywszy na wynik sprawy, orzeczono o kosztach procesu na rzecz pozwanych za obie instancje, w kwocie 1 200,00 zł za pierwszą instancję i 600,00 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, orzeczono na podstawie art.98 § 1 i § 2 k.p.c. w zw. z art.108 p 1 k.p.c. i § 10 ust.3, w zw. z § 6 ust.4, i § 13 ust.1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tj. Dz.U. z 2013r., poz.461).

SSO Teresa Strojnowska SSO Ewa Piątkowska-Bidas SSO Magdalena Bajor-Nadolska