Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2019 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 czerwca 2019 r. w Warszawie

sprawy K. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania K. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z dnia 11 maja 2018 r., znak:(...)

1.  oddala odwołanie,

2.  zasądza od K. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

K. W. w dniu 18 czerwca 2018 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. z dnia 11 maja 2018 r., znak: (...) stwierdzającej, że od dnia 1 listopada 2013 r. podlega on ustawodawstwu polskiemu.

Ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyjęcie, że w zakresie ubezpieczeń społecznych podlega prawu i ustawodawstwu słowackiemu ewentualnie o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. W odwołaniu zarzucił naruszenie:

1. prawa materialnego poprzez obrazę przepisów art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29.04.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE nr (...) z 30.04.2004 r. ze zm.);

2. prawa materialnego przez obrazę przepisów art. 58 §1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (Dz. U. z dnia 18 maja 1964 r. ze zm.).

W uzasadnieniu odwołania K. W. podkreślił, że z dniem 1 listopada 2013 r. rozpoczął wykonywanie pracy na podstawie umowy o pracę w firmie mającej siedzibę na terenie Słowacji, w C. ul. (...). Złożył wniosek o ustalenie właściwego ustawodawstwa. Do wniosku dołączył urnowę o pracę z firma (...) s.r.o. Umowa została zawarta na czas nieokreślony od dnia 1 marca 2013 r., gdzie wymiar czasu pracy wynosił 10 godzin tygodniowo z wynagrodzeniem w wysokości 40 Euro. Zgodnie z umową miejscem pracy jest Słowacja, stanowisko pracy - promotor usług i produktów świadczonych przez pracodawcę albo klientów pracodawcy. Odwołujący podniósł, że kwestia ustalania ustawodawstwa właściwego jest uregulowana w art. 13 ust. 3 w/w rozporządzenia (...), zgodnie z którym osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną. Taki zapis nie pozostawia żadnych wątpliwości, co do tego, że w przypadku ubezpieczonego powinno być zastosowane ustawodawstwo słowackie, gdyż to tam właśnie wykonuje on pracę najemną. Zdaniem ubezpieczonego, praca na Słowacji nie miała charakteru pracy marginalnej, jakiej zgodnie z art. 14 ust. 5b rozporządzenia 997/2009 nie bierze się pod uwagę stosując przepisy rozporządzenia 883/2004. Ponadto w decyzji ZUS jest informacja, że słowacka instytucja przekazała informacje dotyczące kontroli przeprowadzonych u 38 słowackich pracodawców zatrudniających osoby prowadzące w Polsce działalność na własny rachunek. Celem tych kontroli było sprawdzenie faktycznego wykonywania pracy przez te osoby na terytorium Słowacji. Według uzasadnienia decyzji otrzymanej z ZUS, w ich wyniku, słowacka instytucja ustaliła, że chodzi o tzw. firmy skrzynkowe, gdzie nie dochodzi do realnego wykonywania pracy w tych firmach. Z pisma tego wynika, że również i firma (...) s.r.o. z siedzibą P. 76 02-201 C. R.- (...) działa na terytorium Republiki Słowackiej, jako „skrzynka pocztowa".

W ocenie odwołującego organ rentowy nie powinien był ustalać mu polskiego ustawodawstwa na podstawie ogólnikowego pisma ze słowackiej instytucji właściwej. Pismo to nie dotyczy ubezpieczonego, lecz 38 podmiotów gospodarczych z terytorium Słowacji, w których przeprowadzono kontrolę. Z pisma tego jednak nie wynika, aby kontrole przeprowadzono konkretnie w jego przypadku, co więcej kontrola u jego pracodawcy zakończyła się protokołem niewykazującym żadnych uchybień. Z uwagi na powyższe ubezpieczony wskazał, że ZUS naruszył szereg przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego oraz jasno sprecyzowany przepis procesowy art. 16 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009, a w konsekwencji art. 13 rozporządzenie podstawowego. ZUS, zgodnie z art. 16 ust. 2 w/w rozporządzenia wykonawczego po otrzymaniu od odwołującego pisma informującego o zaistniałym stanie rzeczy powinien był ustalić mu tymczasowe ustawodawstwo słowackie i zwrócić się do odpowiedniej instytucji słowackiej ze stosowną informacją, oczekując na jej ustalenia w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym. Jednakże ZUS nie zastosował się do jasnego przepisu, wydał decyzję ustalającą mu ustawodawstwo polskie wbrew przepisom unijnym. W tym miejscu ubezpieczony powołał się na szereg orzeczeń Sądu Najwyższego. Odwołujący zaznaczył, że jego praca na Słowacji nie miała charakteru marginalnego. Oceniając jej rozmiar ubezpieczony dla wyliczenia przyjął, że wykonując działalność gospodarczą pracuje średnio 8 godzin dziennie. Przy takim założeniu, jego czas pracy na Słowacji - 10 godzin miesięcznie w średnim miesięcznym obciążeniu pracą w działalności gospodarczej na poziomie 168 godzin stanowi (10* 100) /l68 = 5,95 % czasu pracy w Polsce. Stąd też nie można uznać tej pracy za pracę o charakterze marginalnym z uwagi na kryterium czasu. Co więcej wykonywanie działalności w sposób ciągły nie oznacza, że wykonuje ją 24 godziny, 7 dni w tygodniu i taki wymiar czasu powinien być przyjmowany jako podstawa wyliczenia procentowego udziału mojego czasu pracy na Słowacji do czasu wykonywania działalności gospodarczej w Polsce.

Jeśli chodzi o drugie kryterium, to zdaniem ubezpieczonego, wynagrodzenie z działalności gospodarczej jest bardzo trudne do oszacowania i zależy od wielu czynników. Na pewno wynagrodzeniem nie może być przychód z działalności gospodarczej, bo nie jest on tożsamy z dochodem z działalności, czyli kwotą pozostającą do dyspozycji przedsiębiorcy. Dochód z działalności gospodarczej jest również pojęciem nieprecyzyjnym. Reasumując odwołujący stwierdził, że kryterium wynagrodzenia w przypadku działalności gospodarczej nie ma w ogóle sensu i jako takie nie powinno być stosowane. Pozostaje zatem stosować wskaźnik czasu, który w przypadku odwołującego wynosi 5,95 % zatem powinien podlegać ustawodawstwu słowackiemu, gdyż jego praca tam nie miała charakteru marginalnego (odwołanie k. 3 – 11 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W ocenie organu rentowego zaskarżona decyzja jest prawidłowa, a odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie. K. W. powołał się w odwołaniu na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2013 r. sygn. akt II UK 333/12 w którym przyjął, że instytucja właściwa dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy nie ma znaczenia do oceny ważności stosunku prawnego stanowiącego tytuł ubezpieczenia społecznego w innym państwie członkowskim. Jednakże, Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 września 2016 r. sygn. akt I UZ 13/16 stwierdził, iż instytucja ta (właściwa ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy) ma kompetencję do weryfikacji marginalnego charakteru pracy najemnej w rozumieniu art. 14 ust. 5b rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. w zw. z art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2009 r. Powyższa sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie. Stosownie do art. 14 ust. 5b rozporządzenia 987/2009 praca o charakterze marginalnym nie będzie brana pod uwagę do celów określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa na mocy art. 13 rozporządzenia podstawowego (tj. rozporządzenia nr 883/2004), natomiast rozporządzenie nr 883/2004 w art. 13 ust. 3 stanowi odpowiednio, że osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną. Z historii wpisu w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej wynika, że K. W. prowadził działalność gospodarczą w okresie od 7 grudnia 2009 r. do 14 kwietnia 2015 r. Z kolei w dniu 1 listopada 2013 r. odwołujący zawarł umowę o pracę z W. s.r.o. - przedsiębiorcą działającym na terenie Słowacji - na stanowisku promotora usług i produktów świadczonych przez pracodawcę albo jego klientów. Praca miała być świadczona w wymiarze 10 godzin miesięcznie za wynagrodzeniem w wysokości 40 Euro. Jako miejsce wykonywania pracy strony wskazały Republikę Słowacką. W piśmie z 15 stycznia 2014 r. K. W. wskazał, że na Słowacji zajmuje się roznoszeniem ulotek i dojeżdża tam do pracy własnym samochodem.

Natomiast z informacji posiadanych przez organ rentowy i udzielonych przez słowacką instytucję ubezpieczeniową S. P. wynika, że w firmie (...) s.r.o. nie dochodzi do faktycznego świadczenia pracy na terenie Słowacji przez zatrudnionych w ww. firmie pracowników. K. W. w odwołaniu podniósł, że pismo otrzymane ze słowackiej instytucji ubezpieczeniowej nie dotyczy jego jako osoby, lecz 38 podmiotów gospodarczych z terytorium Słowacji, w których przeprowadzono kontrolę. Co więcej, zdaniem ubezpieczonego, pismo S. P. nie może odnosić się do jego sytuacji, gdyż kontrola była przeprowadzona w dniach od 26 lutego 2013 r. do 7 marca 2013 r., a on zatrudnił się w (...) s.r.o. w dniu 1 listopada 2013 r. W toku postępowania organ zwracał się do K. W. o przedstawienie dokumentów potwierdzających wykonywanie pracy na terenie Słowacji, jednak skarżący nie złożył żadnych (poza kopią jednego paragonu z 2013 r.) dokumentów świadczących o jego aktywności zawodowej poza granicą Polski. W ocenie organu rentowego samo zawarcie umowy o pracę na terenie Słowacji, czy wykonywanie pracy o charakterze marginalnym, nie skutkuje przyjęciem stanowiska, że w sprawie ma zastosowanie słowackie ustawodawstwo z zakresu ubezpieczeń społecznych. W sytuacji świadczenia przez K. W. pracy na Słowacji, to miała ona charakter marginalny. Organ rentowy w zaskarżonej decyzji nawiązał do definicji pracy marginalnej zawartej w Praktycznym Poradniku Ustawodawstwa mającego zastosowanie do pracowników w Unii Europejskiej, Europejskim Obszarze Gospodarczym i Szwajcarii, wydanym przez Komisję Europejską. Za pracę w takim znaczeniu uważa się jednak pracę, która jest stała, ale ma niewielkie znaczenie pod względem czasu oraz zysku ekonomicznego. Zaleca się, aby przyjąć wskaźnik, zgodnie z którym za pracę o marginalnym charakterze uznawać będzie się pracę zajmującą mniej niż 5% regularnego czasu pracy pracownika i/lub przynoszącą mniej niż 5% jego całkowitego wynagrodzenia. W sytuacji świadczenia przez odwołującego pracy na terenie Słowacji w wymiarze określonym w złożonej umowie o pracę, tj. 10 godzin miesięcznie, to praca taka miałaby znamiona pracy marginalnej i nie powinna być brana pod uwagę przy określaniu ustawodawstwa na podstawie art. 13 rozporządzenia nr 883/2004. W ocenie organu rentowego praca odwołującego na Słowacji nie miała dla niego żadnego znaczenia ekonomicznego. Biorąc pod uwagę koszt podróży oraz okoliczność, że odwołujący miał otrzymywać z tytułu umowy o pracę ok. 150 zł miesięcznie, trudno założyć jakąkolwiek opłacalność takiego przedsięwzięcia. Co więcej, K. W. nie kwestionuje faktu, że w spornym okresie kontynuował prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce. Jednak ubezpieczony mimo wezwania organu rentowego nie wskazał jakie osiągał przychody z prowadzonej działalności gospodarczej (odpowiedź na odwołanie z dnia 5 lipca 2018 r., k. 13 – 14 verte a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. W. od 7 grudnia 2009 r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą (okoliczność bezsporna).

Ubezpieczony K. W. w dniu 1 listopada 2013 r. zawarł z firmą (...) s.r.o. z siedzibą w P. 76, 022 01 C., Republika Słowacka, umowę o pracę na czas nieokreślony w wymiarze 10 godzin miesięcznie, na stanowisku promotora usług i produktów świadczonych przez pracodawcę albo klientów pracodawcy, jako miejsce pracy oznaczono Republikę Słowacką, wynagrodzenie określono na 40 EUR miesięcznie (kopia umowy o pracę z dnia 1 listopada 2013 r. - nieponumerowane karty akt organu rentowego).

W dniu 21 listopada 2013 r. ubezpieczony skierował do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o ustalenie właściwego ustawodawstwa w związku z zatrudnieniem na terenie Słowacji w firmie (...) s.r.o. od dnia 1 listopada 2013 r. Do wniosku dołączył kserokopię umowy o pracę zawartej z (...) s.r.o. (wniosek z dnia 21 listopada 2013 r. wraz załącznikami – nieponumerowane karty akt organu rentowego).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. pismem z dnia 23 grudnia 2013r. wezwał ubezpieczonego do złożenia dodatkowych wyjaśnień i dokumentów celem określenia czasu pracy na terenie Słowacji w ramach zawartej umowy o pracę, określenia czasu pracy w Polsce w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, określenia przychodu osiągniętego z tytułu umowy o pracę wykonywanej na terenie Słowacji, określenia przychodu osiągniętego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, okazania schematu pracy na terenie Słowacji i w Polsce oraz wskazania na czym polega praca wykonywana na terenie Słowacji, okazania dowodów potwierdzających wykonywanie pracy na terenie Słowacji, okazania dowodów podróży pomiędzy Słowacją a Polską, okazania dowodów potwierdzających fakt zamieszkania na Słowacji (miejsca zakwaterowania, kopii umowy dzierżawy lub najmu) (pismo z dnia 23 grudnia 2013 r. - nieponumerowane karty akt organu rentowego).

W odpowiedzi na powyższe pismo, w dniu 20 stycznia 2014 r. K. W. oświadczył, że posiada umowę o pracę na czas nieokreślony zawartą z (...) s.r.o., pracuje również w Polsce, osiąga przychód w wysokości 150 zł miesięcznie z tytułu zatrudnienia na terenie Słowacji, zajmuje się tam roznoszeniem ulotek w wymiarze 10 godzin miesięcznie, podróżuje tam na jedną dobę prywatnym samochodem, jako dowód ubezpieczony załączył rachunek z (...), a.s. z dnia 10 grudnia 2013 r., opiewający na kwotę 1,02 EUR na zakup napoju i wody (pismo z dnia 20 stycznia 2014 r. wraz kserokopią paragonu z dnia 10 grudnia 2013 r. - nieponumerowane karty akt organu rentowego).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. pismem z dnia 13 marca 2018 r. poinformował K. W., że na podstawie art. 50 § 1, art. 61 § 1 i § 4 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego w związku z art. 123 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych prowadzi z urzędu postepowanie w sprawie ustalenia ustawodawstwa właściwego. Organ rentowy powiadomił ubezpieczonego, że ma on prawo wypowiedzenia się przed wydaniem decyzji oraz możliwość wglądu do zebranego materiału dowodowego, a także przedstawienia dodatkowych dokumentów i wyjaśnień (pismo ZUS z dnia 13 marca 2018 r. - nieponumerowane karty akt organu rentowego).

W odpowiedzi na powyższe pismo ubezpieczony nie złożył żadnych dodatkowych dokumentów i wyjaśnień, zwrócił się do organu rentowego jedynie o wyjaśnienie podstaw prawnych oraz przepisów związanych z ustalaniem właściwego ustawodawstwa (pismo K. W. z dnia 3 kwietnia 2018 r. - nieponumerowane karty akt organu rentowego).

W wyniku kontroli przeprowadzonej przez instytucję ubezpieczeniową w B., organ rentowy został poinformowany, że firma (...) s.r.o., znajduje się wśród pracodawców, którzy na terenie Republiki Słowackiej realizują działalność jako tzw. firmy skrzynkowe i nie dochodzi do realnego wykonywania pracy przez ich pracowników, natomiast pracownikom, którym nie zostały wystawione formularze E 101 SK/ PD A1, właściwy oddział zakładu ubezpieczeń społecznych wyda postanowienie o braku ubezpieczenia, tzn. że nie podlegają oni słowackim przepisom prawnym (pismo z instytucji ubezpieczeniowej Republiki Słowackiej z dnia 25 lipca 2013 r. - nieponumerowane karty akt organu rentowego).

Decyzją z dnia 11 maja 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. znak: (...) na podstawie art. 83 ust. 1 pkt. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 11 ust. 3a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego stwierdził, że K. W. podlega ustawodawstwu polskiemu od dnia 1 listopada 2013 r. (decyzja ZUS z dnia 11 maja 2018 r. - nieponumerowane karty akt organu rentowego).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie wskazanych dokumentów, które w zakresie, w jakim stały się podstawą ustalonych faktów, nie budziły zastrzeżeń i nie były kwestionowane przez strony postępowania.

Sąd pominął przedkładane przez odwołującego tłumaczenia protokołu kontroli za okres od marca 2013 (k. 21) oraz kserokopii pism z ZUS oraz słowackiej instytucji ubezpieczeniowej dotyczących innych osób niż ubezpieczony (k. 30 – 35 oraz k. 46 -51), ponieważ nie wnosiły do przedmiotowej sprawy informacji związanych z osobą K. W., z uwagi na fakt, że dotyczyły innych postępowań.

Sąd odstąpił od przeprowadzenia dowodu z zeznań K. W., ponieważ odwołujący dwukrotnie wzywany na rozprawy w dniu 27 lutego 2019 r. oraz w dniu 11 czerwca 2019 r. nie stawił się, ani nie usprawiedliwił nieobecności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie K. W. jako niezasadne, podlegało oddaleniu.

Spór w rozpatrywanej sprawie koncentrował się wokół kwestii ustalenia ustawodawstwa właściwego dla K. W. od dnia 1 listopada 2013 r.

Rozstrzygnięcie tego sporu wymagało uwzględnienia przede wszystkim regulacji unijnych zawartych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dotyczącym wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE. L 284 z 2009r., s. 1, z późn. zm. – dalej jako rozporządzenie nr 987/2009 lub rozporządzenie wykonawcze) oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. (Dz. Urz. UE L. z 2004r. 166.1 z późn. zm. – dalej jako rozporządzenie nr 883/2004 lub jako rozporządzenie podstawowe). W świetle tych regulacji koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich Unii Europejskiej opiera się na zasadzie, że osoby przemieszczające się na terytorium Unii Europejskiej podlegają systemowi zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa członkowskiego (art. 11 rozporządzenia nr 883/2004). W okolicznościach przedmiotowej sprawy zasadą, która mogła mieć zastosowanie przy wyborze jednego z dwóch ustawodawstw z zakresu zabezpieczenia społecznego, jest zasada koordynacji określona w art. 13 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004. Zgodnie z tym przepisem osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich, podlega:

a. ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim lub

b. jeżeli nie wykonuje znacznej części pracy w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania: (i) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, jeżeli jest zatrudniona przez jedno przedsiębiorstwo lub jednego pracodawcę; lub (ii) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstw lub pracodawców, jeżeli jest zatrudniona przez co najmniej dwa przedsiębiorstwa lub co najmniej dwóch pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się tylko w jednym państwie członkowskim; lub ( (...)) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, innego niż państwo członkowskie jej zamieszkania, jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się w dwóch państwach członkowskich, z których jedno jest państwem członkowskim jej zamieszkania; lub (iv) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej pracodawców, a co najmniej dwa z tych przedsiębiorstw lub dwóch z tych pracodawców mają siedzibę lub miejsce wykonywania działalności w różnych państwach członkowskich innych niż państwo członkowskie miejsca zamieszkania.

Zgodnie z art. 13 ust. 3 rozporządzenia nr 883/2004 osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną w różnych Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną, zgodnie z przepisami ust. 1.

W celu zastosowania wskazanej zasady regulacje unijne określają procedurę postępowania wyznaczonych instytucji ubezpieczeniowych zainteresowanych państw członkowskich. Procedurę tę określa art. 16 rozporządzenia nr 987/2009. Dla ustalenia kompetencji organu rentowego oraz sądów polskich w zakresie ustalenia istnienia tytułu podlegania ubezpieczeniom w innym państwie członkowskim, odpowiednio możliwości zastosowania art. 13 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004 przy ustalaniu ustawodawstwa właściwego dla ubezpieczonego mającego miejsce zamieszkania w Polsce oraz zastosowania poszczególnych etapów procedury opisanej w art. 16 rozporządzenia nr 987/2009, istotne znaczenie ma stanowisko przyjęte w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2013r. (II UK 333/12, OSNP 2014/3/47). Sąd Najwyższy stwierdził, że nie jest dopuszczalna ocena stosunku prawnego stanowiącego tytuł ubezpieczenia społecznego w innym państwie członkowskim przez instytucję miejsca zamieszkania osoby wnoszącej o ustalenie właściwego ustawodawstwa, ponieważ stwierdzenia spełnienia warunków ubezpieczenia społecznego w systemie prawnym państwa wykonywania pracy podlegającym koordynacji na podstawie rozporządzenia nr 883/2004 dokonują organy właściwe do stosowania tego prawa. Oznacza to, że polski organ rentowy (jako instytucja właściwa według miejsca zamieszkania wnioskodawcy) nie ma kompetencji do oceny spełnienia warunków objęcia wnioskodawcy ubezpieczeniem społecznym w innym państwie członkowskim z tytułu wykonywania tam pracy najemnej. Z powyższego wynika, że do organu rentowego, jak również do sądu polskiego, należy przede wszystkim ustalenie, czy osoba uprawniona podlega ubezpieczeniu społecznemu w danym państwie członkowskim, a nie ustalenie, czy ważnym jest stosunek prawny będący podstawą objęcia jej ubezpieczeniem społecznym w tym państwie. Jeżeli organ rentowy poweźmie wątpliwości, co do ważności stosunku prawnego będącego podstawą objęcia tytułem ubezpieczenia społecznego w innym państwie członkowskim w ramach postępowania w przedmiocie ustalenia ustawodawstwa właściwego, to nie może samodzielnie przesądzać tej kwestii (por. K. Ślebzak, Podleganie ubezpieczeniu społecznemu w przypadku jednoczesnego wykonywania pracy i prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium przynajmniej dwóch państwo członkowskich UE, Praca i Zabezpieczenie Społeczne 2013 nr 11, s. 33).

Ostateczną decyzję wydaje instytucja ubezpieczenia społecznego kraju, w którym złożono wniosek o ustalenie właściwego ustawodawstwa. W rozpatrywanej sprawie jest to Zakład Ubezpieczeń Społecznych, do którego K. W. skierował wniosek z dnia 21 listopada 2013 r. o ustalenie właściwego ustawodawstwa w związku z zatrudnieniem na terenie Słowacji w firmie (...) s.r.o. od dnia 1 listopada 2013 r. Organ rentowy powziął wątpliwości co do faktycznego świadczenia pracy przez ubezpieczonego na terenie Republiki Słowackiej, na prośbę organu rentowego słowacka instytucja ubezpieczeniowa przeprowadziła kontrolę. Pismem z dnia 25 lipca 2013 r. słowacka instytucja ubezpieczeniowa, poinformowała, że firma (...) s.r.o., znajduje się wśród pracodawców, którzy na terenie Republiki Słowackiej realizują działalność jako tzw. firmy skrzynkowe i nie dochodzi do realnego wykonywania pracy przez ich pracowników, natomiast pracownicy, którym nie zostały wystawione formularze E 101 SK/ PD A1, właściwy oddział zakładu ubezpieczeń społecznych wyda postanowienie o braku ubezpieczenia, tzn. że nie podlegają oni słowackim przepisom prawnym.

Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego nie wynika, aby ubezpieczonemu został wydany dokument (...) oraz dokument przenośny A1, odwołujący nie przedłożył ww. dokumentów w toku postępowania.

Z punktu widzenia ustalenia ustawodawstwa w trybie art. 16 rozporządzenia wykonawczego istotne jest, aby w jego wyniku zainteresowany został objęty ubezpieczeniem tylko w jednym państwie członkowskim. Wprawdzie odbywa się to z uwzględnieniem przepisów rozporządzenia podstawowego zawierającego normy kolizyjne, ale nie oznacza to, że zainteresowany może w oparciu o nie kwestionować przed organem jednego państwa członkowskiego (miejsca zamieszkania) wspólne porozumienie, a właściwie weryfikować stanowisko zajęte przez drugie państwo członkowskie (miejsca wykonywania pracy najemnej) o nieistnieniu w tym państwie ważnego tytułu ubezpieczenia, żądając ustalenia wybranego przez siebie ustawodawstwa. Temu bowiem służy inna instytucja koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a mianowicie ustanowione w art. 19 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego uprawnienie zainteresowanego do wystąpienia do instytucji danego państwa członkowskiego z wnioskiem o wydanie poświadczenia na formularzu A1, a wówczas ocena takiego żądania należy do organów i instytucji właściwych tego państwa członkowskiego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 lipca 2017r. III AUa 1740/16; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2016r., I UZ 22/16).

Sąd Okręgowy zważył, że odwołujący zwrócił się w z wnioskiem o ustalenie właściwego ustawodawstwa do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Polsce, wówczas organ rentowy posiadał już wyniki przeprowadzonej kontroli przez instytucję ubezpieczeniową Słowacji, wynikiem której było ustalenie, że firma (...) s.r.o., znajduje się wśród pracodawców, którzy na terenie Republiki Słowackiej realizują działalność jako tzw. firmy skrzynkowe i nie dochodzi do realnego wykonywania pracy przez ich pracowników, natomiast pracownicy którym nie zostały wystawione formularze E 101 SK/ PD A1, właściwy oddział zakładu ubezpieczeń społecznych wyda postanowienie o braku ubezpieczenia, tzn. że nie podlegają oni słowackim przepisom prawnym. Bezspornym w sprawie był również fakt, że ubezpieczony nie posiadał formularzy E 101 SK/ PD A1.

K. W. domaga się stwierdzenia, że podlega ustawodawstwu słowackiemu, a więc to instytucje tego kraju powinny wystawić stosowny dokument. W związku z tym ZUS nie może dokonać oceny stosunku prawnego stanowiącego tytuł ubezpieczenia społecznego w innym państwie członkowskim. Takie uprawnienie nie przysługuje również polskiemu sądowi.

W rozpatrywanym przypadku nie budzi wątpliwości, że K. W. nie przedstawił zaświadczenia A1, a domaga się ustalenia, że w jego przypadku stosuje się ustawodawstwo słowackie. Takiego ustalenia nie dokonał organ rentowy z słowacką instytucją ubezpieczeniową, która poinformowała Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Polsce, że pracownicy firmy (...) s.r.o., nie posiadający formularzy E 101 SK/ PD A1 faktycznie nie świadczą pracy.

Reguły dowodzenia w procesie cywilnym zobowiązują strony do wskazywania dowodów, z których wywodzą one skutki prawne (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.). Zasada ta znajduje zastosowanie również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, których przedmiotem są odwołania ubezpieczonych od decyzji organów rentowych. (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 27 czerwca 2013r. sygn. akt III AUa 132/13). W świetle powyższego to na odwołującym ciążył obowiązek wykazania, że podlegał on ubezpieczeniom społecznym na Słowacji, a wykazanie tej okoliczności sprowadzało się de facto do złożenia druku A1 lub innego alternatywnego dokumentu potwierdzającego podleganie ubezpieczeniom w państwie członkowskim. W niniejszej sprawie odwołujący zadaniu temu nie sprostał.

W tych okolicznościach odwołanie od decyzji ZUS (...) Oddział w W. z dnia 11 maja 2018 r., jako bezzasadne, podlegało oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego, Sąd Okręgowy orzekł w pkt 2 wyroku w oparciu o treść art. 98 k.p.c. w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804), w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia odwołania, zasądzając od odwołującego na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. kwotę 180 złotych.

Zarządzenie: Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć (...)

MW