Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 stycznia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2020 r.

sprawy (...) Sp. z o.o. z siedzibą w R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o podleganie ubezpieczeniu społecznemu

na skutek odwołania (...) Sp. z o.o. z siedzibą w R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

z dnia 13 sierpnia 2018 znak : (...)

I.oddala odwołanie

II.zasądza od (...) Sp. z o.o. z siedzibą w R. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. kwotę po 180 złotych / słownie : sto osiemdziesiąt / tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 1402/18

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 16 stycznia 2020r.

Decyzją z dnia 13 sierpnia 2018 r. Nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. stwierdził, że P. C. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od 25 września 2012r. do 30 września 2016r., a podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za w/w okres wynosi 0 zł.

W uzasadnieniu powyższego Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazywał, iż P. C. został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jako pracownik w okresie od 1 czerwca 2012r. do 30.09.2016r. Od dnia 25 września 2012r. P. C. został jedynym udziałowcem spółki. Będąc Prezesem Zarządu posiadał 100% udziałów, tj. 2400 udziałów o wartości 50 zł. Umową darowizny z 11 lipca 2014r. przekazał on R. C. 64 udziały. Organ rentowy powołując art. 22 kodeksu pracy podnosił, iż stosunek prawny, jaki nawiązał się między P. C. a (...) Sp. z o.o. nie spowodował nawiązania stosunku pracy, gdyż nie posiada cechy kluczowej dla stosunku pracy, tj. elementu podporządkowania pracowniczego.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył pełnomocnik P. C. i płatnika (...) Sp. z o.o. wnosząc o jej zmianę i ustalenie, że spółka w sposób prawidłowy ustaliła podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne dla P. C. za okres od 25.09.2012r. do 30.09.2016r. Podnosił, iż w dniu 11 lipca 2014r. na mocy umowy darowizny R. C. nabyła 64 udziały w spółce. Tym samym stała się wspólnikiem spółki. Odnosząc się do podporządkowania pracowniczego wskazywał, iż na gruncie obecnych realiów społeczno-gospodarczych pojęcie podporządkowania pracowniczego należy rozumieć elastyczniej niż dawniej. Na poparcie swojego stanowiska przytoczył orzecznictwo Sądu Najwyższego. Wyjaśnił, iż P. C. wykonywał polecenia kierownika ds. sprzedaży, stąd w ramach tego stosunku można mówić o podporządkowaniu pracowniczym nawet w tradycyjnym rozumieniu.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o jego oddalenie, podtrzymując uzasadnienie faktyczne, jak i prawne zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w R. została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym pod numerem (...) w dniu 25 stycznia 2012r. początkowo kapitał spółki wynosił 5000,00 zł, a następnie 120 000,00 zł. Wspólnikami byli P. C. i R. L. mający po ½ udziałów do dnia 24 września 2012r. W dniu 25 września 2012r. R. L. sprzedał P. C. wszystkie swoje udziały w spółce (...). Skład zarządu spółki od początku jej istnienia stanowi P. C.– Prezes Zarządu.

Przeważającym rodzajem działalności spółki jest działalność agentów zajmujących się sprzedażą różnego rodzaju towarów, w szczególności sprzętu elektronicznego, telekomunikacyjnego, komputerów, urządzeń peryferyjnych, oprogramowania.

W dniu 11 lipca 2014r. na mocy umowy darowizny R. C. uzyskała 64 udziały w (...) sp. z o.o. od jedynego i pełnoprawnego właściciela 2 400 udziałów o wartości 50 zł.

P. C. zawarł ze spółką umowę o pracę od 1 czerwca 2012r. w niepełnym wymiarze czasu pracy, tj. 0,25 etatu, zaś aneksem z dnia 31.03.2015r. wymiar czasu pracy uległ zmianie na pełny etat, a wynagrodzenie ustalono na 2 768,00 zł. Aneks został podpisany w imieniu pracodawcy przez głównego księgowego E. J.. W dokumentacji brak jest umowy o pracę. Nie posiadał innego tytułu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. W aktach osobowych widnieje m.in. informacja dla pracownika o normie czasu pracy, wymiarze urlopu, terminie wypłaty wynagrodzenia, ewidencji czasu pracy, który to dokument został podpisany wyłącznie przez P. C. jako pracownika brak jest natomiast podpisu pracodawcy.

P. C. był przełożonym pracowników zatrudnionych w spółce. Samodzielnie decydował o funkcjonowaniu spółki, jej rozwoju.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. przeprowadził kontrolę płatnika (...) Sp. z.o.o. w zakresie m.in. prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek, do których pobierania zobowiązany jest Zakład oraz zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Ustalił, że P. C. nie podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako pracownik (...) sp. z o.o. Natomiast od 25 września 2012r. jako wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu na zasadach obowiązujących osoby prowadzące działalność gospodarczą. Ustalona w toku kontroli podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za P. C. za okres od października 2012r. do września 2016r wynosi 0,00 zł.

Powyższe ustalenia skutkowały wydaniem w dniu 13 sierpnia 2018r. decyzji będącej przedmiotem niniejszego postępowania.

(dowód: zeznania P. C. k.109, zeznania świadka M. Z. k. 100, zeznania świadka J. B. k. 109, zeznania świadka R. G. k. 109, zeznania świadka E. J. k. 109, zeznania świadka R. C. k. 109, dokumentacja w aktach ZUS, akta osobowe P. C., dokumentacja w aktach niniejszej sprawy)

Sąd dał wiarę dowodom z dokumentów, albowiem ich autentyczność i treść nie budziły wątpliwości i nie były kwestionowane przez strony postępowania.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków, iż P. C. był właścicielem spółki i przełożonym zatrudnionych w niej pracowników i do niego należało podejmowanie decyzji. Za wiarygodne Sąd uznał zeznania R. C. odnośnie stosunków właścicielskich w spółce, nabyciu udziałów od R. L. oraz otrzymaniu od męża części udziałów. Jednakże świadek nie pamiętał ile tych udziałów było i kiedy je otrzymała.

Sąd nie dał wiary zeznaniom P. C. odnośnie jego podległości służbowej jako pracownika kierownikowi projektu. To on jako właściciel spółki decydował o profilu jej działalności, zatrudnianiu pracowników.

W przedmiotowej sprawie spór dotyczy ustalenia, czy P. C. pozostawał w stosunku pracy z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w R..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie Sąd badał zasadność decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 13 sierpnia 2018r. stwierdzającą niepodleganie przez P. C. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 25 września 2012r. do 30 września 2016r. i ustaleniu podstawy wymiaru składek na w/w ubezpieczenia w wysokości 0,00 zł.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, iż z uwagi na brak umowy o pracę nie można ustalić, kto w imieniu spółki ją podpisał, a tym samym czy jest ona ważna. Zgodnie bowiem z art. 210 § 1 k.s.h. w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.

W tej sytuacji rozważyć należy, czy doszło do powstania pomiędzy P. C. a płatnikiem składek stosunku pracy.

Stosownie do art. 6 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2019 r., poz. 300 j.t.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Obowiązek ten w stosunku do ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego statuują także przepisy art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 powołanej ustawy. Na mocy art. 13 pkt. 1 cyt. ustawy pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Skoro forma wykonywania pracy decyduje o podstawie podlegania ubezpieczeniom społecznym oczywiste jest uprawnienie organu rentowego do kontroli zawieranych umów o pracę, a następnie, w razie sporu, zakres kognicji sądu ubezpieczeń obejmuje badanie ważności danego stosunku prawnego.

Wskazać należy, że o tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy, stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 Kodeksu pracy (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 lutego 2010 r. sygn. akt II UK 204/09). Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Definicja ustawowa stosunku pracy zawarta w art. 22 kodeksu pracy stanowi, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Zatem za podstawowe cechy stosunku pracy odróżniające go od innych stosunków prawnych należy uznać: dobrowolność, osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, podporządkowanie, wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko związane z zatrudnieniem i odpłatny charakter zatrudnienia. Powstały w wyniku zawarcia umowy o pracę stosunek prawny musi charakteryzować się wszystkimi wyżej wymienionymi cechami, w przeciwnym razie nie jest możliwe przyjęcie, że strony łączy stosunek pracy, a jedynie, że została zawarta pewnego rodzaju umowa, mająca za przedmiot świadczenie pracy, nie będąca jednak umową o pracę.

Jak wynika z okoliczności niniejszej sprawy, strony podpisały umowę nazwaną umową o pracę. Wnioskodawca od 25 września 2012r. do 10 lipca 2014r. był jedynym wspólnikiem spółki. To on decydował o profilu działalności, funkcjonowaniu spółki, zatrudnianiu pracowników. Pełnił funkcję Prezesa Zarządu. Jego pozycja nie uległa zmianie po 11 kwietnia 2014r., kiedy to umową darowizny przekazał 64 udziały żonie. Jej udziały wyniosły poniżej 10% wszystkich udziałów. Ona sama nie wie nawet, ile udziałów posiada. Nie angażowała się w sprawy spółki. Wykonywała jedynie pracę na jej rzecz polegającą na rekrutacji pracowników. Wszystkie decyzje odnośnie spółki podejmował samodzielnie P. C..

Nie budzi wątpliwości, iż wykonywanie przez P. C. czynności mogło mieć osobisty charakter, o tyle spornym i wątpliwym w zasadniczym stopniu pozostaje główny element konstrukcyjny stosunku pracy, jakim jest pracownicze podporządkowanie wnioskodawcy swojemu pracodawcy w procesie świadczenia pracy.

Podporządkowanie pracownika uważane jest za jedyną cechę rzeczywiście odróżniającą stosunek pracy od innych prawnych stosunków świadczenia usług, przesądzającą o gospodarczym i społecznym charakterze zatrudnienia pracowniczego. Dla stwierdzenia, że cecha ta występuje w treści stosunku prawnego z reguły wskazuje się na takie elementy, jak: określony czas pracy i miejsce wykonywania czynności, podpisywanie listy obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy oraz obowiązek przestrzegania norm pracy, obowiązek wykonywania poleceń przełożonych, wykonywanie pracy zmianowej i stała dyspozycyjność, dokładne określenie miejsca i czasu realizacji powierzonego zadania oraz ich wykonywanie pod nadzorem kierownika.

Tradycyjne pojmowanie podporządkowania, jako obowiązku wykonywania przez pracownika poleceń pracodawcy, ewoluuje w miarę rozwoju stosunków społecznych. W miejsce dawnego systemu ścisłego, hierarchicznego podporządkowania pracownika i obowiązku stosowania się do dyspozycji pracodawcy, pojawia się nowe podporządkowanie autonomiczne, polegające na wyznaczeniu pracownikowi przez pracodawcę zadań, bez ingerowania w sposób ich wykonania. W tym systemie podporządkowania pracodawca określa czas pracy i wyznacza zadania, natomiast sposób realizacji tych zadań pozostawiony jest pracownikowi (porówn. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 września 1999 r., I PKN 277/99, OSNP 2001 nr 1, poz. 18 i z dnia 9 września 2004 r., I PK 659/03, OSNP 2005 nr 10, poz. 139). Pracownik świadczący pracę w warunkach podporządkowania autonomicznego, sam organizuje sobie pracę oraz nie pozostaje pod stałym i bezpośrednim nadzorem osoby działającej w imieniu pracodawcy. Jednakże nawet w odniesieniu do podporządkowania autonomicznego, należy przyjąć, że pracodawca zachowuje prawo wydawania pracownikowi wiążących poleceń dotyczących pracy. To uprawnienie pracodawcy uznawane jest przez doktrynę za podstawowy przejaw podporządkowania pracowniczego.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że brak jest podstaw do przyjęcia istnienia stosunku pracy z uwagi na brak kierownictwa. W przywoływanym autonomicznym systemie podporządkowania występuje wyraźne oddzielenie pozycji i roli pracodawcy od pozycji i roli pracownika. Kierownicze uprawnienia pracodawcy nie są wprawdzie realizowane w drodze wydawania pracownikowi bezpośrednich poleceń w procesie pracy, ale wyrażają się w określeniu zadań i warunków, w jakich mają być one wykonywane. Trudno przyjąć istnienie tak zdefiniowanego podporządkowania w niniejszej sprawie w sytuacji, gdy to sam odwołujący się jako prezes zarządu, wspólnik spółki posiadający w niej początkowo wszystkie, a od 11 lipca 2014r. ponad 90% udziałów wyznaczał swoimi decyzjami kierunki działania spółki, jej cele ekonomiczne i strategiczne, ponosząc ryzyko niepowodzenia gospodarczego tego podmiotu prawa handlowego.

W przedmiotowej sprawie brak jest elementu podporządkowania, który to element stanowi o istnieniu stosunku pracy. W sytuacji, gdy brak jest szeroko rozumianego podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy nie ma możliwości ustalenia, że strony łączył stosunek pracy. Trudno przyjąć za wiarygodne, że jako Prezes zarządu i większościowy wspólnik odpowiada przed osobami przez siebie zatrudnionymi na stanowisku kierownik projektu.

Nie tylko brak podporządkowania pracowniczego w rozumieniu art. 22 § 1 k.p. przemawia przeciwko przyjęciu pracowniczego stosunku zatrudnienia pomiędzy P. C. a (...) Sp. z o.o. Sprzeciwia się temu także zasadnicza sprzeczność pomiędzy właścicielskim a pracowniczym statusem odwołującego się, jaka pojawia się w takim przypadku. Koncepcja stosunku pracy opiera się na teorii, według której podstawą ustroju pracy jest wymiana świadczeń między dwoma kontrahentami: właścicielem środków produkcji (podmiotem zatrudniającym) a pracownikiem. Zatrudnienie P. C. będącego prezesem zarządu i wspólnikiem Spółki, posiadającym w niej ponad 90% udziałów, na podstawie umowy o pracę prowadziłoby do ekstremalnej postaci symbiozy pracy i kapitału, sprzecznej z aksjologią prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, opartą zasadniczo na oddzieleniu kapitału i pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r. sygn. akt II UK 34/10, LEX nr 619639). Również przyjęcie, że ryzyko produkcyjne, gospodarcze i socjalne nie obciąża w takim stosunku prawnym osoby wykonującej pracę, w dużej mierze jest możliwe jedynie przy zaakceptowaniu upraszczającego, a nieraz wręcz fikcyjnego założenia, że zachodzi wyraźne przeciwieństwo między interesami danej osoby fizycznej jako wspólnika (i interesami jego spółki), a jej interesami jako pracownika spółki (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2007 r., II UK 70/07, OSNP 2008/23-24/366).

Sąd w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 11 września 2013r. sygn. II UK 36/13 (Lex nr 1391783), zgodnie z którym jedyny (lub niemal jedyny) wspólnik spółki z o.o. co do zasady nie może pozostawać z tą spółką w stosunku pracy, gdyż w takim przypadku status wykonawcy pracy (pracownika) zostaje "wchłonięty" przez status właściciela kapitału (pracodawcy). Inaczej mówiąc, tam gdzie status wykonawcy pracy (pracownika) zostaje zdominowany przez właścicielski status wspólnika spółki z o.o. nie może być mowy o zatrudnieniu w ramach stosunku pracy wspólnika, który w takiej sytuacji wykonuje czynności (nawet typowo pracownicze) na rzecz samego siebie (we własnym interesie) i na swoje własne ryzyko produkcyjne, gospodarcze i socjalne.

Powyższe rozważania uprawniają do stwierdzenia, że w rozpoznawanej sprawie, pomiędzy P. C. a (...) Sp. z o.o., nie został nawiązany stosunek pracy, wobec braku konstruktywnego elementu tego stosunku, jakim jest pracownicze podporządkowanie oraz wobec naruszenia zasady rozdziału statusu właścicielskiego i pracowniczego.

Skoro pomiędzy (...) sp. z o.o. a P. C. nie został nawiązany stosunek pracy, to podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za okres od października 2012r. do października 2016r. wynosi 0,00 zł.

Zgodnie bowiem z art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1-3, stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12. Natomiast przepis art. 81 ustawy z 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. 2016r. poz. 1793) do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, d-i i pkt 3 i 35, stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, z zastrzeżeniem ust. 5, 6 i 10.

Mając na uwadze powyższe rozważania faktyczne i prawne Sąd w trybie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł o oddaleniu odwołania z uwagi na jego bezpodstawność.

Orzeczenie o kosztach uzasadnia treść art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2018r. poz. 265 j.t.) – punkt II wyroku.