Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2019 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie III Wydział Cywilny

w składzie następującym: Przewodniczący: SSR del. Michał Marcysiak

Protokolant: sekretarz sądowy Ewa Januszkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2019 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa syndyka masy upadłości Spółdzielczej Kasy (...) w W. w upadłości z siedzibą w W.

przeciwko A. D.

o zapłatę

I.  utrzymuje w całości w mocy nakaz zapłaty wydany w niniejszej sprawie w postępowaniu nakazowym w dniu 29 grudnia 2016 r. pod sygn. III Nc 280/16,

II.  zasądza od A. D. na rzecz syndyka masy upadłości Spółdzielczej Kasy (...) w W. w upadłości z siedzibą w W. kwotę 1800 (tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt III C 2179/17

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 19 sierpnia 2016 r. przeciwko A. D. syndyk masy upadłości Spółdzielczej Kasy (...) w W. w upadłości z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 95 402,62 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 25 lutego 2016 r. do dnia zapłaty. Ponadto powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Powód roszczenie wywodził z wystawionego przez pozwanego A. D., a następnie wypełnionego przez powoda, weksla własnego, wystawionego jako niezupełny na zabezpieczenie wierzytelności (...) w W. z umowy kredytu odnawialnego, zawartej z pozwanym w dniu 13 maja 2014 r.

W dniu 29 grudnia 2016 r. Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym (k.64).

Pozwany wniósł zarzuty od tego nakazu zapłaty zaskarżając go w całości, wnosząc o jego uchylenie i oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia oraz zarzut wypełnienia weksla sprzecznie z porozumieniem wekslowym.

Sąd ustalił, co następuje:

A. D. i Spółdzielcza Kasa (...) w W. (dalej jako „ (...) w W.”) w dniu 13 maja 2014 r. zawarli umowę kredytu odnawialnego (...) nr (...) przeznaczonego na cele konsumpcyjne. Umowa ta została zawarta na okres 12 miesięcy, tj. do dnia 13 maja 2015 r. (punkt 3 umowy). Na mocy punktu 1 umowy (...) w W. udzielił pozwanemu na warunkach określonych w umowie oraz regulaminie kredytów odnawialnych (...) (dalej jako „regulamin”) uprawnienia do wielokrotnego zaciągania jednomiesięcznych kredytów, w ramach przyznanego limitu w wysokości 90 000 zł. Każdorazowa wypłata środków, równoznaczna z zaciągnięciem kredytu w rozumieniu tej umowy w ramach przyznanego miesięcznego limitu, miała następować na podstawie pisemnej dyspozycji pozwanego (punkt 5 w zw. z punktem 8 umowy). Pozwany był w takim przypadku zobowiązany był do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z należnymi odsetkami w terminie jednego miesiąca od daty jego zaciągnięcia, zaś każdorazowa spłata zadłużenia umożliwiała ponowne wykorzystanie przyznanego limitu (punkt 6 i 7 umowy). Zgodnie z punktem 9 umowy kredyt był oprocentowany według stopy referencyjnej ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej powiększoną o stałą marżę (...) w wysokości 13,46 punktu procentowego. W dniu zawarcia umowy stopa referencyjna wynosiła 2,50%. Zmiany oprocentowania w czasie trwania umowy były zależne od zmian wysokości stopy referencyjnej. Ponadto, w ramach całkowitego kosztu kredytu pozwany był zobowiązany uiścić opłatę przygotowawczą w wysokości 720 zł (punkt 14a umowy) oraz prowizję w wysokości 4% kwoty przyznanego limitu, tj. 3600 zł (punkt 15 umowy), określone na podstawie Tabeli Opłat i Prowizji. W przypadku nieterminowej spłaty kredytu przez pozwanego w terminie jednego miesiąca od daty wypłaty środków, należność z tego tytułu stawała się w dniu następnym należnością „przeterminowaną”. W takim przypadku pozwany tracił uprawnienie do zaciągnięcia kolejnego kredytu w ramach umowy, choćby nie wykorzystał całości przyznanego mu limitu i jednocześnie, od niespłaconego w całości lub części kapitału, były zgodnie z punktem 17 i 19 umowy naliczane odsetki, przy czym roczna stopa procentowa tych odsetek wynosiła, zgodnie z umową, czterokrotność stopy procentowej kredytu lombardowego NBP, który na dzień zawarcia umowy wynosił 16% (odsetki te były określone w umowie mianem „odsetek karnych”). Wobec zmiany stopy procentowej kredytu lombardowego na 3,00% zarząd (...) w W. podjął uchwałę nr 842/14, na mocy której dokonano zmiany oprocentowania, a która weszła w życie z dniem 9 października 2014 r. W przypadku zaległości w spłacie kredytu pozwany miał być także zobowiązany do uiszczania opłat za czynności windykacyjne, dokonywane w terminach przewidzianych w umowie, a których wysokość określała umowa na podstawie Tabeli Opłat i Prowizji, dołączonej do akt sprawy (punkt 18). Ponadto, wobec nieterminowej spłaty zadłużenia (...) w W. zgodnie z punktem 19 i 28 miał prawo wypowiedzieć umowę z 30 - dniowym terminem wypowiedzenia, co skutkowało, po upływie tego terminu, postawieniem wszystkich zaciągniętych w ramach limitu kredytów wraz z należnymi odsetkami w stan natychmiastowej wykonalności.

(umowa kredytu odnawialnego – k. 20-21, Tabela Opłat i Prowizji (...) w W. – k. 22, regulamin – k. 25 - 26, uchwała nr 842/14 – k. 40)

Zgodnie z punktem 21 umowy A. D. zobowiązał się, tytułem zabezpieczenia terminowej spłaty kredytu, wystawić weksel własny in blanco, opatrzony klauzulą „nie na zlecenie” lub inną równoznaczną. W przypadku nieterminowej spłaty kredytu (...) w W. miał prawo wypełnić weksel, w tym opatrzyć go datą i miejscem płatności i przystąpić do jego realizacji do sumy odpowiadającej zadłużeniu (niespłaconej kwocie kredytu wraz z odsetkami i innymi należnościami). Wobec powyższego A. D. wystawił w dniu 13 maja 2014 r. weksel własny in blanco na rzecz (...) w W..

W dniu 13 maja 2014 r pozwany zaciągnął w ramach powyższej umowy po raz pierwszy kredyt w wysokości 86 400 zł (po potrąceniu prowizji – 3 600 zł). Następnie dokonał spłaty kapitału wraz z należnymi odsetkami w dniu 13 czerwca 2014 r. W okresie od 13 maja 2014 r. do 19 listopada 2014 r. pozwany regularnie zaciągał jednomiesięczne kredyty do wysokości limitu 90 000 zł i spłacał je w formie gotówkowej po upływie miesiąca wraz z należnymi odsetkami umownymi, jak i odsetkami za opóźnienie w ich spłacie, gdy były naliczane. W dniu 19 listopada 2014 r. pozwany po raz ostatni zaciągnął kredyt w wysokości 89 967,52 zł oznaczony dokumentem wypłaty nr KW (...). A. D. nie spłacił zaciągniętego kredytu w terminie miesiąca, co spowodowało rozpoczęcie naliczania odsetek za opóźnienie („odsetek karnych”), zgodnie z postanowieniami umowy od dnia 19 grudnia 2014 r. W okresie od 19 stycznia 2015 r. do 3 czerwca 2015 r. pozwany dokonywał częściowych spłat w postaci przelewów z rachunku bankowego nr (...) na rachunek (...) na łączną kwotę 5470 zł. Kwoty te zostały zaliczone, zgodnie z punktem 13 umowy, w pierwszej kolejności na poczet opłat za czynności windykacyjne, następnie na „odsetki karne”, odsetki umowne i w ostatniej kolejności na kapitał.

(umowa kredytu odnawialnego – k. 20-21, dokumenty wypłat i wpłat gotówkowych – k.172-176, zestawienie operacji księgowych – k.180-181, wyciąg zleceń płatniczych – 178-179, weksel – jego kopia - k. 19)

Postanowieniem Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 5 lutego 2015 r., sygn. akt: X GU 53/15 została ogłoszona upadłość Spółdzielczej Kasy (...) z siedzibą w W. z możliwością zawarcia układu. Postanowieniem z dnia 19 marca 2015 r. (sygn. akt: X GUp 87/15), ten sam Sąd zmienił ww. postanowienie w ten sposób, że postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu zmienił na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego. (dowód: odpisy postanowień – k. 17 -18)

Wobec nieterminowanego regulowania syndyk (...) wystąpił do pozwanego z wezwaniem do zapłaty w dniu 15 maja 2015 r. Wezwanie to zostało nadane na adres pozwanego wskazany w umowie w dniu 18 maja 2015 r. Z kolei pismem z dnia 23 lipca 2015 r. syndyk (...) w W. wypowiedział pozwanemu umowę zgodnie z jej postanowieniami, z zachowaniem 30 – dniowego terminu wypowiedzenia. Wypowiedzenie zostało odebrane osobiście przez pozwanego w dniu 4 sierpnia 2015 r.

(wypowiedzenie umowy wraz z zpo – k. 31 i 31 verte, wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem nadania – k. 28-29)

Wobec braku spłaty syndyk (...) w W. wypełnił w dniu 13 stycznia 2016 r. wystawiony przez pozwanego weksel na rzecz (...) w W., na kwotę 95 429,62 zł, na którą składały się: kwota 89 881,66 zł tytułem niespłaconego kapitału kredytu, kwota 5 493,96 zł tytułem „odsetek kwota 54 zł – tytułem prowizji i opłat dodatkowych. W wekslu oznaczono datę zapłaty na dzień 24 lutego 2016 r. i miejsce zapłaty – siedziba (...) w W..

Następnie syndyk skierował do pozwanego pismo informujące o wypełnieniu weksla i wezwał go do jego wykupu w dniu 24 lutego 2016 r. w siedzibie (...) w W. przy ul. (...) w W.. Powyższe pismo zostało odebrane przez pozwanego w dniu 20 stycznia 2016 r. W odpowiedzi na zawiadomienie o wypełnieniu weksla, pismem datowanym na dzień 2 marca 2016 r., które powód otrzymał w dniu 30 marca 2016 r. pełnomocnik pozwanego wniósł o wyznaczenie innego terminu celem wykupu weksla. W piśmie tym wskazano, że pozwany nie kwestionuje zadłużenia wynikającego z przedmiotowej umowy zawartej ze (...) w W., a jego niestawiennictwo w dniu 24 lutego 2016 r. celem wykupu weksla jest niemożliwe z uwagi na stan zdrowotny pozwanego. Wobec treści pisma, syndyk (...) w W. wyznaczył pozwanemu nowy termin wykupu weksla na dzień 13 maja 2016 r., lecz pozwany weksla nie wykupił.

(dowód: zawiadomienie o uzupełnieniu weksla wraz z wezwaniem do jego wykupu i zpo – k.37 i 37 verte, kopia weksla – k. 19, pismo pełnomocnika pozwanego z dnia 2 marca 2016 r. wraz z pełnomocnictwem – k. 165 – 167, pismo z dnia 12 kwietnia 2016 r. wraz z potwierdzeniem nadania– k. 168- 171)

Kwota 54 zł uwzględniona w łącznej sumie wekslowej w wekslu została naliczona błędnie, albowiem dwukrotnie naliczono pozwanemu opłatę za wezwanie do wykupu weksla z dnia 13 stycznia 2016 r., wobec czego powód dochodzi w niniejszym postępowaniu należności niższej niż ujęta w wekslu – tj. pomniejszonej o 27 zł, więc 95 402,62 zł. (pozew – k. 4)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie ww. dokumentów. Między stronami bezsporny był fakt zawarcia przedmiotowej umowy kredytu, pozwany nie kwestionował również autentyczności wystawionego weksla. Podstawą ustaleń faktycznych, wobec podniesionego przez pozwanego zarzutu wypełnienia weksla niezgodnie z porozumieniem wekslowym, były też przedłożone do akt sprawy przez powoda dowody w postaci dokumentów wypłat (KW) i wpłat gotówkowych (KP) dokonanych w czasie trwania umowy, a także wyciąg ze zleceń płatniczych i zestawienie księgowe dotyczące ww. umowy. Pozwany do czasu zamknięcia rozprawy nie zakwestionował mocy dowodowej tych dokumentów. Nie wzbudziły one również wątpliwości Sądu.

Sąd zważył, co następuje:

Zarzuty pozwanego były bezzasadne. Wobec tego należało utrzymać nakaz zapłaty w mocy w całości (art. 496 k.p.c.).

Powód wywodził swoje roszczenie z weksla, wobec tego wyjaśnić należy, że weksel własny jest papierem wartościowym sporządzonym w formie określonej ściśle przez ustawę z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 160), zawierającym bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy weksla do zapłacenia określonej sumy pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie i stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność wystawcy weksla i innych osób na nim podpisanych. Zobowiązanie wystawcy weksla ma przy tym, co do zasady, charakter abstrakcyjny. Ustawowe elementy weksla własnego określa art. 101 Prawa wekslowego. Zgodnie z tym przepisem weksel własny zawiera:

1) nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono,

2) przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,

3) oznaczenie terminu płatności,

4) oznaczenie miejsca płatności,

5) nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana,

6) oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu,

7) podpis wystawcy wekslu.

Złożony przez powoda weksel posiada wszystkie te cechy, w związku z czym jest ważny i kreuje zobowiązanie wekslowe. Weksel ten wystawiony został jednak jako niezupełny (tzw. weksel in blanco) , w celu zabezpieczenia wierzytelności (...) w W. z opisanej wyżej umowy kredytu odnawialnego, a następnie wypełniony – stosownie do ww. upoważnienia zawartego w umowie. Taki weksel jest ściśle związany z dodatkową umową zawartą między wystawcą, a remitentem weksla, będącą umową pozawekslową, która wskazuje w jaki sposób weksel może być wypełniony. Tym samym uznaje się, że weksel in blanco nie posiada charakteru dokumentu abstrakcyjnego, a więc umieszczenie przez wystawcę podpisu na wekslu nie stanowi w tym przypadku wyłącznej przyczyny i podstawy zobowiązania wekslowego, a samo zobowiązanie wekslowe nie jest oderwane od stosunku podstawowego. Dlatego też wystawca weksla może bronić się w procesie wytoczonym mu przez remitenta zarzutami wynikającymi ze stosunku podstawowego. Przedmiotem rozstrzygnięcia sądu jest jednak nadal roszczenie wywodzone z weksla, a nie ze stosunku podstawowego. Wystawienie i wręczenie wierzycielowi weksla gwarancyjnego ma bowiem na celu to, aby wierzyciel, w razie niezaspokojenia go w umówionym terminie płatności, miał prawo skarżyć dłużnika na podstawie wręczonego mu weksla, zamiast na podstawie zasadniczego zobowiązania. Zarzuty dotyczące samego stosunku podstawowego mogą być natomiast podnoszone w ramach rozpoznawania żądania opartego jedynie na płaszczyźnie wekslowej, a sąd, o tyle tylko sięga do łączącego strony stosunku podstawowego, o ile bada prawidłowość wypełnienia weksla in blanco z porozumieniem wekslowym. Wyrok uwzględniający takie powództwo jest wyrokiem odnoszącym się do roszczenia wekslowego, chyba że (np. wskutek wykazania w toku procesu, że roszczenie wekslowe nie istnieje) powód zmieni podstawę faktyczną swego żądania. Ponadto, jak trafnie wskazuje się w orzecznictwie sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego, w procesie wekslowym dowód przeciwny, a więc nieistnienia wierzytelności ze stosunku podstawowego, zostaje przerzucony na pozwanego, a to w związku z domniemaniem istnienia tej wierzytelności, które powstaje na skutek wystawienia i wydania weksla. W konkluzji stwierdzić należy, że powód nie był zatem zobligowany do wykazania zasadności i wysokości dochodzonego roszczenia na płaszczyźnie umowy łączącej strony (por. np. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967 r., sygn. III CZP 19/66, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2010 r. w sprawie IV CSK 109/10, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 lipca 2016 r., sygn. I ACa 126/16 oraz z dnia 16 maca 2016 r., sygn. akt I ACa 510/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 listopada 2013 r. w sprawie I ACA 114/13).

W ocenie Sądu przedstawione przez powoda przy piśmie z dnia 26 stycznia 2018 r. dokumenty w postaci dokumentów wpłat i wypłat, wyciągu ze zleceń płatniczych oraz zestawienia księgowego operacji na rachunku kredytu, jednoznacznie wskazują, że umowa kredytu odnawialnego, dla zabezpieczenia której wystawiony został przez pozwanego weksel, była wykonywana. W szczególności (...) w W., w wykonaniu tej umowy, spełniał na rzecz pozwanego świadczenia pieniężne. Niewątpliwie treścią stosunku prawnego, na zabezpieczenie którego wystawiony został weksel, był też obowiązek zwrotu przekazanych pozwanemu kwot w terminach i z odsetkami w wysokości określonej w umowie. Zestawienie księgowe operacji na rachunku kredytu jednoznacznie wskazuje, że pozwany zaciągał zobowiązania w ramach umowy kredytu odnawialnego, a nie w ramach umowy rachunku bankowego. Co więcej, z wyciągu ze zleceń płatniczych wynika, że pozwany dokonywał spłat wskazując jako tytuł przelewu nr umowy kredytu ( (...)). W związku z powyższym oczywiście bezzasadny był zarzut wypełnienia weksla niezgodnie z umową regulującą zasady jego wypełnienia, a więc wypełnienia go zadłużeniem mającym rzekomo wynikać z umowy rachunku bankowego.

Sąd w całości podziela również przedstawioną w piśmie pełnomocnika powoda z dnia 26 stycznia 2018 r. argumentację wskazującą na bezzasadność zarzutu przedawnienia. Trafnie wskazuje powód, że podstawą faktyczną powództwa jest zobowiązanie wekslowe, zaś zgodnie z art. 70 w zw. z art. 103 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe, roszczenia wekslowe przeciw akceptantowi – w tym wypadku wystawcy weksla własnego – ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech, licząc od dnia płatności weksla. Podkreślić należy, że od chwili wypełnienia weksla gwarancyjnego zobowiązanie z niego wynikające ma byt samodzielny i odrębnie należy rozpatrywać przedawnienie roszczenia ze stosunku podstawowego i ze stosunku wekslowego. Niewątpliwie nie doszło zatem do przedawnienia roszczenia wywodzonego z zobowiązania wekslowego.

Z uwagi na niezupełny, w chwili wręczenia go, charakter przedmiotowego weksla, wyjaśnić należy, że wierzyciel może uzupełnić weksel niezupełny jedynie do czasu upływu terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego. Skoro zaś stosunkiem podstawowym w niniejszej sprawie nie był stosunek rachunku bankowego, jak niezasadnie podnosił pozwany, ale z umowy kredytu w rozumieniu art. 69 Prawa bankowego w zw. z art. 36 ust. 2 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. poz. 1450), to termin przedawnienia roszczeń ze stosunku podstawowego należy ustalać zgodnie z art. 118 k.c. – jako roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. W niniejszej sprawie powód wypełnił weksel w styczniu 2016 r., podczas gdy ostatnia wypłata środków w ramach przedmiotowej umowy na rzecz pozwanego miała miejsce w dniu 19 listopada 2014 r., z obowiązkiem spłaty w terminie jednego miesiąca. Wobec tego roszczenia ze stosunku podstawowego na gruncie art. 118 k.c. przedawniłyby się dopiero w dniu 20 grudnia 2017 r. Do wypełnienia weksla doszło więc przed datą przedawnienia roszczeń ze stosunku podstawowego, podobnie jak do wytoczenia powództwa, które miało miejsce w dniu 19 sierpnia 2016 r.

Tylko na marginesie zatem należy wskazać, że dodatkowo nastąpiło uznanie długu uregulowane w art. 123 § 1 pkt 2 k.c., które jest zdarzeniem prawnym przerywającym bieg terminu przedawnienia. Na gruncie niniejszej sprawy należy przyjąć, iż doszło do uznania niewłaściwego wynikającego zarówno z oświadczenia pełnomocnika pozwanego, stanowiącego oświadczenie wiedzy pozwanego z dnia 22 marca 2016 r. jak i z czynności faktycznych w postaci dokonywanych przez pozwanego wpłat, gdzie ostatnia miała miejsce w czerwcu 2015 r., stanowiących częściowe zaspokojenie roszczenia.

O kosztach procesu w punkcie 2. wyroku orzeczono stosownie do zasady odpowiedzialności za wynik procesu określonej w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Powód był reprezentowany przez pełnomocnika w osobie adwokata w obu fazach postępowania nakazowego, a więc należało zasądzić od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1800 zł tytułem brakującej części stawki minimalnej kosztów zastępstwa procesowego, zgodnie z § 2 pkt 6 w zw. z § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 – a więc w brzmieniu obowiązującym w dacie wszczęcia postępowania)