Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 kwietnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2019 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy Miejskiej (...)

przeciwko A. D.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 21 grudnia 2015 r. sygn. akt IX GC 459/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że powództwo oddala i znosi wzajemnie między stronami koszty procesu;

2.  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

SSA Józef Wąsik SSA Paweł Rygiel SSO (del.) Wojciech Żukowski

Sygn. akt A Ga 10/18

UZASADNIENIE

Strona powodowa Gmina Miejska (...) wniosła o zasądzenie od pozwanego A. D. ostatecznie kwoty 486.073,94 zł, wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od daty wytoczenie powództwa. Wskazała na odpowiedzialność pozwanego, jako Prezesa zarządu z mocy art. 299 k.s.h. Na uzasadnienie wysokości żądania wskazała niewyegzekwowane od(...) Sp. z o.o. w K. (dalej: spółka (...)) należności główne, odsetki i koszty postępowań sądowych, objęte tytułami wykonawczymi wyszczególnionymi w pozwie. Wyjaśniła, iż powzięła wiadomość o bezskuteczności prowadzonych postępowań egzekucyjnych z postanowienia Komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z dnia 24.03.2011r., a pozew wniosła przed upływem 3 lat.

Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wniósł o oddalenie powództwa w całości, zarzucając jego przedwczesność z uwagi na toczące się postępowanie o zwrot nakładów w sprawie do sygn. akt (...) Wskazał, iż w przypadku uwzględnienia tam stanowiska dłużnika, odzyska on możliwość zaspokojenia co najmniej części należności wskazywanych w niniejszym pozwie, a w konsekwencji pozwany nie będzie ponosić odpowiedzialności.

Dalej pozwany zarzucił, iż roszczenia są przedawnione (art. 442 ¹ § 1 kc), twierdząc iż powód uzyskał świadomość bezskuteczności egzekucji wcześniej, aniżeli z postanowienia Komornika z 24.03.2011r, gdyż dłużnik pozostawał niewypłacalny od dawna, co wynikał już choćby z wyników wyjawienia majątku w 2006r. Nadto, zdaniem pozwanego przedawnienie wynika stąd, że roszczenia z tytułów wykonawczych dotyczą bezumownego korzystania przez dłużnika z lokalu użytkowego, a to są świadczenia okresowe przedawniające się już po 3 latach (art. 118 k.c.).

Pozwany podniósł też twierdzenie o braku legitymacji biernej, twierdząc iż jego mandat członka zarządu wygasł z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy rok pełnienia funkcji. Umowa spółki nie określała kadencji pozwanego, zaś po 15.04.1994r. nie było uchwały o powołaniu nowego zarządu. Mandat członka zarządu zakończył się najpóźniej z dniem odbycia zgromadzenia 25.09.2002r., a to z uwagi na przepis art. 615 § 2 k.s.h.

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 21 grudnia 2015r:

1/ zasądził od pozwanego A. D. na rzecz strony powodowej Gminy Miejskiej (...) kwotę 486.073,94 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14.03.2014 r. do dnia zapłaty;

2/ umarza postępowanie w pozostałym zakresie;

3/ zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 29 889 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Za podstawę faktyczną wyroku Sąd Okręgowy przyjął następujący stan faktyczny:

Powód dysponuje tytułami wykonawczymi przeciwko dłużnikowi, a nie zaspokojonymi co dochodzonych kwot:

- Wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z 21.11.2011r. sygn. akt(...), obejmujący należność główną 155.548,38 zł, skapitalizowane odsetki 62.658,30zł, należność główną123.286 zł, skapitalizowane odsetki 49.662,63 zł, a nadto koszty postępowania 12.478 zł

- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 21.03.2012r. sygn. akt(...)w zakresie kosztów postępowania 5.400 zł

- Wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z 6.02.2008r. sygn. akt (...) w zakresie kosztów postępowania 7.200 zł

- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 28.10.2008r. sygn. akt(...)w zakresie kosztów postępowania 5.400 zł

- Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego dla K. w K. z 10.05.2013r. sygn. akt (...) obejmujący należność główną 529,36 zł, skapitalizowane odsetki 110,30 zł i koszty postępowania 187,50 zł.

W toku niniejszego postępowania, Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie (...) (k. 283) z dnia 12.12.2014r. zmieniony został wyrok (powołanych w pierwszej podstawie wyliczeń żądań pozwu) w sprawie do sygn. akt (...)Sądu Okręgowego w Krakowie. Zmieniono rozstrzygniecie w ten sposób, iż zasądzono od (...)Sp. z o.o. (tu dłużnika) na rzecz Gminy Miejskiej (...) 44.704,72 zł z ustawowymi odsetkami od 7.02.2011r. Powództwo co do kwoty 43.580,91 zł i odsetek oddalono. Nadto zmniejszono kwotę zwrotu kosztów procesu dla powoda do 1000 zł.

W reakcji powód – oświadczeniem do protokołu k. 315 - cofnął skutecznie część żądań pozwu, co do zakresu odpowiadającego powołanemu Wyrokowi Sąd Apelacyjnego. Nadto powód cofnął żądanie odpowiadające kosztom procesu w sprawie objętej Wyrokiem Sądu Apelacyjnego(...) Z tego względu Sąd umorzył w tym zakresie postępowanie jak w pkt. II wyroku.

Podejmowane przez powoda, na podstawie tych tytułów wykonawczych czynności egzekucyjne w sprawie (...)w stosunku do dłużnika okazywały się skuteczne w znikomym stopniu (postanowienie k. 47). Nie zaspokoiły one należności objętych żądaniem pozwu. Powód ostatecznie został powiadomiony przez Komornika o bezskuteczności egzekucji postanowieniem z 24.03.2011r.

Pozwany jest udziałowcem dłużnika (39 z 40 udziałów w spółce). Pozwany został powołany na funkcję Prezesa zarządu dłużnika, ostatnio uchwałą Nadzwyczajnego zgromadzenia Wspólników(...)Sp. z o.o. z dnia 25.02.2011r.(k. 311). Pozwany pozostaje ujawnionym w Krajowym Rejestrze Sądowym Prezesem zarządu (...) Sp. z o.o. (k. 27-28, 31-32).

Pozwany aktywnie podejmuje działania jako jedyny członek zarządu dłużnika (k. 304), w szczególności udzielając pełnomocnictw (k. 312) i potwierdzając czynności – maj 2012r. - (k. 313, 314). Pozwany działając jako prezes zarządu ponawiał w lipcu 2013r. oświadczenia o braku majątku dłużnika (k. 34).

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo jest uzasadnione. Powód należycie udokumentował istnienie wierzytelności, jej wysokość oraz bezskuteczność egzekucji. Sankcją za kierowanie dłużnikiem (...) Sp. z o.o. w K., w sposób który doprowadził do bezskuteczności egzekucji, jest odpowiedzialność pozwanego z art. 299 k.s.h.

Niezasadny jest zarzut pozwanego o braku legitymacji biernej. Pozwany podnosił, że dopiero obecnie powziął wiadomość, iż na członka zarządu dłużnej Spółki został skutecznie powołany tylko raz, zatem nie był członkiem zarządu, gdy powstawały zobowiązania powoda, więc nie może odpowiadać na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. Pozwany dopiero w toku postępowania przed Sądem zakwestionował znaczenie jego wpisu w KRS jako członka zarządu dłużnika. Pozwany początkowo wnioskował o jego przesłuchanie w charakterze strony, aby wykazać faktyczną rolę jaką miał pełnić w zarządzaniu dłużnikiem. Pozwany zrezygnował ze stawiennictwa w Sądzie celem przeprowadzenia tego dowodu (oświadczenie pełnomocnika pozwanego do protokołu ostatniej rozprawy), co Sąd musiał uszanować i dowód pominąć. W konsekwencji należy przyjąć, iż pozwany pełnił aktywnie czynności zarządu w okresie powstania wierzytelności wskazanych w pozwie.

Przy tym nie można zapominać, iż z danych ujawnionych w KRS wynika, iż pozwany jest większościowym wspólnikiem dłużnika. Pozwany nawet nie twierdził aby dłużnik podejmował uchwałę w przedmiocie odwołania go z pełnionej funkcji Prezesa zarządu w okresie powstawania wierzytelności.

W ocenie Sądu istotne znaczenie ma okoliczność, iż pełnił on we wskazanym okresie świadomie rolę u dłużnika, w tym w szczególności udzielał pełnomocnictw procesowych w sporach z Gmina Miasta (...). Na tym tle podniesiony przez pozwanego zarzut pozostaje w sprzeczności z przepisem art. 14 ustawy z dnia 20.08.1997r. o Krajowym Rejestrze Sądowym , w myśl którego podmiot obowiązany do złożenia wniosku o wpis do Rejestru nie może powoływać się wobec osób trzecich działających w dobrej wierze na dane, które nie zostały wpisane do Rejestru lub uległy wykreśleniu z Rejestru oraz art. 17 ust. 1 i 2, stosownie do którego domniemywa się, że dane wpisane do Rejestru są prawdziwe; jeżeli dane wpisano do Rejestru niezgodnie ze zgłoszeniem podmiotu lub bez tego zgłoszenia, podmiot ten nie może zasłaniać się wobec osoby trzeciej działającej w dobrej wierze zarzutem, że dane te nie są prawdziwe, jeżeli zaniedbał wystąpić niezwłocznie z wnioskiem o sprostowanie, uzupełnienie lub wykreślenie wpisu. Pozwany nie podnosił przy tym i nie wykazał, aby powodowa Spółka posiadała wiedzę, iż wpis do KRS był niezgodny z rzeczywistym stanem rzeczy, nie podważając w istocie samego wpisu, podczas gdy to na pozwanym w okolicznościach niniejszej sprawy spoczywał ciężar wykazania faktu, że dane wpisane do rejestru były niezgodne z rzeczywistością oraz, że strona powodowa o powyższej okoliczności wiedziała. Pozwany nie przejawił inicjatywy dowodowej, aby wykazać, że jego mandat faktycznie wygasł z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu. Dlatego też nie sposób zgodzić się pozwanym, że z dniem zatwierdzenia sprawozdania finansowego za pierwszy pełny rok obrotowy przestał sprawować funkcję.

Do oceny braku podstaw dla pozostałych zarzutów pozwanego w szczególności wygaśnięcia mandatu członka zarządu i kosztów procesu Sąd odwołał się do motywów uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 5.03.2014r. , do sygn. akt (...) (k. 106). Zbieżne zarzuty był już bowiem tam badane w sprawie toczonej przez te same strony, w odniesieniu do ściśle powiązanego stanu faktycznego, a nie znalazły one uznania.

Jako niezasadny został też oceniany zarzut pozwanego, jakoby poprzez złożenie oświadczenia o potrąceniu w innej sprawie cywilnej (...) doszło do zaspokojenia wierzytelności objętej żądaniem pozwu w niniejszej sprawie. Bezspornie na datę orzekania dokonane tam potrącenie nie zostało ocenione jako prowadzące do umorzenia wierzytelności wzajemnych, objętych tytułami wykonawczymi. Aktualne zatem pozostają krytyczne oceny Sądu Apelacyjnego co do istnienia wierzytelności, jak i braku prejudycjalnego charakteru postępowania(...) dla rozstrzygnięcia odpowiedzialności na gruncie art. 299 k.s.h.

Kwestę przedawnienia roszczeń odszkodowawczych w sprawie reguluje zdaniem Sądu obecnie obowiązujący art. 442 ¹ k.c. Moment, w którym strona powodowa dowiedziała się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia winien być liczony od daty doręczenia jej przez komornika postanowienia o bezskuteczności egzekucji z dnia 24 marca 2011r. Nie ma zatem podstaw do przyjmowania jakoby momentem dowiedzenia się o szkodzie było wyjawienie majątku w 2006r., wszak ujawniono wówczas majątek uzasadniający czynności egzekucyjne.

Sąd powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z 3.12.2004r. (sygn. akt IV CK 613/03), iż wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości nie dzieli się na świadczenia okresowe, lecz jest należnością za cały okres korzystania z rzeczy. Zatem argumentacja pozwanego zmierzająca do wywiedzenia zarzutu przedawnienia jest nieuzasadniona.

Zdaniem Sądu wystąpienie przeciwko członkowi zarządu dłużnej spółki, przed doręczeniem odpisu postanowienia komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wobec bezskuteczności egzekucji, byłoby każdorazowo oceniane jako przedwczesne. Skoro dopiero od tego momentu należy liczyć bieg terminu trzyletniego to koniecznym jest rozważenie, od jakiej chwili rozpoczął biegu termin dziesięcioletni. W przeciwnym razi wydłużanie postępowań sądowych, a potem egzekucyjnych mogłoby doprowadzić do faktycznego wyeliminowania normy artykułu 299 k.s.h. bez winy po stronie wierzyciela. Nie zachodzi przy tym konieczność uzasadniania rozstrzygnięcia z art. 5 k.c.

Szkoda o której mowa w art. 299 § 2 k.s.h. nie jest tożsama ze szkodą w rozumieniu art. 361 § 2 kc. W sprawie chodzi o obniżenie potencjału dłużnika , a nie o stratę wierzyciela. Sąd powołał stanowisko Sądu Najwyższego, iż „Nieprawidłowe jest założenie o konstrukcyjnej tożsamości lub podobieństwie obu kategorii roszczeń odszkodowawczych: ogólnego roszczenia deliktowego przewidzianego w art. 415 k.c. i szczególnego roszczenia odszkodowawczego ukształtowanego w art. 299 k.s.h. Chodzi tu o różne jurydycznie typy roszczeń odszkodowawczych, w dodatku o odmiennych funkcjach prawnych.”

Ustalenia faktyczne dotyczące występowania zasadniczych przesłanek odpowiedzialności na podstawie art. 299 k.s.h. nie mogą przesądzać jednocześnie o istnieniu podstaw ogólnej odpowiedzialności deliktowej członków zarządu, i to nawet wówczas, gdy zadłużenie spółki pojawiło się po zakończeniu pełnienia przez pozwaną funkcji prezesa spółki. Delikt ogólny (art. 415 k.c.) i szczególny delikt członków zarządu spółki ("delikt nieprawidłowego zarządzania spółką") to jednak odmienne konstrukcje prawne, wynikające z odmiennych stanów faktycznych” - tak Sąd Najwyższy II CSK 410/11 z dnia 25 kwietnia 2012r. Pogląd ten popiera znacząca cześć doktryny(M. Bąba, Swoistość odpowiedzialności z art. 299, PiP 2009, nr 9, s. 61; P. Jamorski, Odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 k.s.h., Mon.Praw. 2002, nr 14; A. Kappes, Odpowiedzialność z art. 299 k.s.h. Konsekwencje przyjętych rozwiązań (w:) Kodeks spółek handlowych po pięciu latach, Wrocław 2006, K. Strzelczyk, Komentarz, sp. z o.o.., s. 641-642, I. Weiss (w:) Prawo spółek, pod red. S. Włodyki, s. 319-320 oraz A. Wiśniewski, Prawo…, op. cit., t. II, s. 183).

Pozwany odpowiada z tego powodu, że zawinionym działaniem doprowadził do powstania stanu w którym wyegzekwowanie należności od dłużnika okazała się obiektywnie niemożliwe. Szkoda tutaj to utrata możliwości zaspokojenia całego długu i jest wynikiem zachowania pozwanego jako członka zarządu. W konsekwencji szkoda odnoszona do art. art. 442 ¹ k.c. powstała dopiero w dacie, gdy pozwany dopuści do takiego spadku potencjału dłużnika, iż egzekucja stała się bezskuteczna. Z tych względów zarzut przedawnienia we wszystkich wskazywanych podstawach jest niezasadny.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., stosunkowo je rozdzielając. Powód utrzymał się w swych żądaniach co do 88%, a zatem z sumy wyłożonych kosztów 34.949 zł (opłata od pozwu plus wynagrodzenie pełnomocnika 7200 i 17 zł opłaty od pełnomocnictwa) powodowi przysługiwałoby 30.755 zł. Pozwany skutecznie podjął obronę co do 12% co odnosząc do stawek kosztów zastępstwa procesowego (7217zł) dawało 866 zł. Sąd zasądził na rzecz powoda różnicę tych należności – 29.889 zł.

Apelację od tego wyroku – w pkt 1 i 3 - wniósł pozwany, zarzucając:

1/ błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że w stanie faktycznym nin. sprawy ziściła się przesłanka bezskuteczności egzekucji prowadzonej w stosunku do dłużnika - spółki (...) uzasadniająca odpowiedzialność pozwanego na podstawie przepisu art. 299 k.s.h., gdy tymczasem spółka (...) posiada względem powódki nieściągniętą wierzytelność dochodzoną od powódki w postępowaniu(...) toczącym się przed Sądem Okręgowym w Krakowie Wydział I Cywilny wycenianą wg ostatniej opinii biegłego na kwotę 2.161.119 zł,

w przypadku zaś nieuwzględnienia powyższego zarzutu, zaskarżonemu wyrokowi zarzucił nadto:

2/ błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że „...moment, w którym strona powodowa dowiedziała się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia winien być liczony od daty doręczenia jej przez komornika postanowienia o bezskuteczności egzekucji z dnia 24 marca 2011 r." , a tym samym, że nie doszło do przedawnienia roszczenia dochodzonego w nin. postępowaniu, gdyż pozew został wniesiony przed upływem 3-letniego terminu przewidzianego w przepisie art. 442 ¹ k.c., gdy tymczasem początek biegu tego terminu należy w realiach nin. sprawy liczyć od daty doręczenia powodowi pisma - zawiadomienia o stanie egzekucji z dnia 3.03.2011 r. w sprawie egzekucyjnej (...) tj. od daty 8.03.2011 r., już wtedy bowiem Powódka wiedziała, że egzekucja prowadzona przeciwko spółce (...) jest bezskuteczna, przez co roszczenie objęte pozwem w niniejszej sprawie przedawniło się w dniu 8.03.2014 r., tj. przed datą wniesienia pozwu (14.03.2014 r.).

Mając na względzie powyższe, wniosła o zmianę pkt I zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania za obie instancje.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu apelacji, zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona, z uwagi na nowe okoliczności sprawy, które nastąpiły po wydaniu zaskarżonego wyroku oraz ze względu na brak aktywności strony powodowej odnośnie cofnięcia pozwu, mimo zaspokojenia wierzytelności na etapie postępowania apelacyjnego przez potrącenie z wierzytelnością wzajemną przysługującą spółce (...) wobec strony powodowej.

Odnosząc się do zarzutów zawartych w apelacji należy stwierdzić, że na dzień wydania zaskarżonego wyroku odpowiadał on prawu. Sąd I Instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny przyjął za swoje oraz trafnie zastosował przepisy prawa procesowego oraz materialnego.

Bezzasadny jest zarzut błędu w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że „...moment, w którym strona powodowa dowiedziała się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia winien być liczony od daty doręczenia jej przez komornika postanowienia o bezskuteczności egzekucji z dnia 24 marca 2011r." , a tym samym, że nie doszło do przedawnienia roszczenia dochodzonego w nin. postępowaniu, gdyż pozew został wniesiony przed upływem 3-letniego terminu przewidzianego w przepisie art. 442 ¹ k.c., gdy tymczasem początek biegu tego terminu należy w realiach nin. sprawy liczyć od daty doręczenia powodowi pisma - zawiadomienia o stanie egzekucji z dnia 3.03.2011 r. w sprawie egzekucyjnej (...)tj. od daty 8.03.2011 r., już wtedy bowiem Powódka wiedziała, że egzekucja prowadzona przeciwko spółce (...) jest bezskuteczna, przez co roszczenie objęte pozwem w niniejszej sprawie przedawniło się w dniu 8.03.2014 r., tj. przed datą wniesienia pozwu (14.03.2014 r.).

Podstawę prawną roszczenia strony powodowej wobec pozwanego stanowi art. 299 § 1 k.s.h., który jako przesłanki odpowiedzialności członków zarządu wymienia dwie: istnienie niezaspokojonego zobowiązania spółki w której pozwany pełnił funkcję członka zarządu oraz bezskuteczność egzekucji wobec spółki. Wierzyciel nie musi przy tym wykazywać, że wyczerpał wszelkie sposoby egzekucji. Przepis ten wymaga jedynie wykazania bezskuteczności egzekucji za pomocą dostępnych i przekonujących środków dowodowych.

W mniejszej sprawie strona powodowa wykazała, że z jej inicjatywy przeprowadzone zostało postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce z o.o. (...), które zostało umorzone wobec bezskuteczności egzekucji.

Z kolei pozwany nie wykazał istnienia przesłanek zwalniających z odpowiedzialności, o których mowa w tym przepisie.

Termin wymagalności roszczenia, o którym mowa w art. 299 § 1 k.s.h. wobec członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością obecnie nie budzi wątpliwości. W myśl utrwalonego orzecznictwa sądowego termin wymagalności roszczenia opartego na art. 299 § 1 k.s.h. zaczyna biec od co do zasady od otrzymania odpisu postanowienia komornika o umorzeniu egzekucji w stosunku do spółki, czego nie należy mylić ze stanem opóźnienia, w zapłacie, który następuje według zasad określonych w art. 455 § 1 k.c.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje, że stan wymagalności występuje w zasadzie od dnia bezskuteczności egzekucji wierzytelności, objętej prawomocnym tytułem egzekucyjnym wystawionym przeciwko spółce. Z reguły bowiem już wtedy, gdy egzekucja tej wierzytelności okaże się bezskuteczna, wierzyciele spółki dowiadują się o szkodzie i osobie odpowiedzialnej za jej naprawienie (tak SN w uzasadnieniu uchwały 7 sędziów z dnia 7 listopada 2008 r., III CZP 72/08, OSNC 2009, nr 2, poz. 20) .

Kwestię tę należy odróżnić od problemu sposobu wykazania faktu bezskuteczności. W niektórych orzeczeniach przyjęto na korzyść wierzyciela, że istota przesłanki bezskuteczności egzekucji w rozumieniu art. 299 k.s.h. nie ogranicza się wyłącznie do wykazania negatywnego wyniku zakończonego postępowania egzekucyjnego, ale polega także na wykazaniu, że stan majątkowy spółki z o.o. nie pozwala na zaspokojenie jej wierzyciela, bez konieczności wszczynania egzekucji. Jednak to zwykle postanowienie o umorzeniu egzekucji jest uznawane za wystarczający środek dowodowy, za pomocą którego wierzyciel może wykazać bezskuteczność egzekucji z majątku spółki; dokument ten potwierdza bowiem, że z egzekucji nie uzyska on sumy wyższej od kosztów egzekucji (zob. wyroki SN z dnia 2 października 2007 r., II CSK 301/07, LEX nr 332957 oraz z dnia 14 lipca 2010 r., V CSK 30/10, LEX nr 852596, w których podkreślono, że bieg terminu przedawnienia roszczenia z art. 299 § 1 k.s.h. należy liczyć od dnia dowiedzenia się przez powoda o wydaniu postanowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego, o ile z treści tego postanowienia wynika oczywisty brak majątku spółki na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego; z tym bowiem dniem powód dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Należy również zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, że pozwany nie wykazał na dzień orzekania przesłanek uwalniających od odpowiedzialności członka zarządu, których mowa w § 2 art. 299 k.s.h. Zgodnie z ogólną regułą rozkładu ciężaru dowodowego w postępowaniu przeciwko członkom zarządu, to na pozwanym spoczywał obowiązek wykazania, że pomimo spełnienia się przesłanek odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki z o.o., nie ponosi on winy. Odpowiedzialność członków zarządu obejmuje wszelkie zobowiązania, nawet te które powstały już po powstaniu przesłanek do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Powoływanie się w toku sprawy na wzajemną wierzytelność spółki (...) wobec strony powodowej z tytułu nakładów nie mogła odnieść skutku na etapie postępowania przed Sądem I Instancji, gdyż była to wierzytelność wysoce sporna, a pozwany w niniejszym postępowaniu nie wykazał jej istnienia. Nie nadawała się do egzekucji również z uwagi na sporny charakter i brak podstaw do ustalenia jej wysokości. Z tego powodu była też praktycznie niezbywalna.

Należy mieć na uwadze, że w sprawach opartych na art. 299 § 1 k.s.h. wymóg wykazania bezskuteczności egzekucji jako przesłanki odpowiedzialności członka zarządu na podstawie art. 299 k.s.h. jest spełniony również wtedy, gdy wprawdzie egzekucja nie obejmowała całego majątku dłużnej spółki, jednak w realiach sprawy oczywistym jest, że te składniki majątku, do których egzekucji nie skierowano, z uwagi na swoje właściwości nie mogą stanowić źródła zaspokojenia wierzyciela.

Podstawę prawną roszczenia powoda stanowi art. 299 § 1 k.s.h. , który jako przesłanki odpowiedzialności członków zarządu wymienia dwie: istnienie niezaspokojonego zobowiązania spółki oraz bezskuteczność egzekucji Przy czym wierzyciel nie musi wykazywać, że wyczerpał wszelkie sposoby egzekucji. Przepis ten wymaga jedynie wykazania bezskuteczności egzekucji za pomocą dostępnych i przekonujących środków dowodowych. W mniejszej sprawie strona powodowa wykazała, że z jej inicjatywy przeprowadzone zostało postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce. z o.o., które zostało umorzone wobec bezskuteczności egzekucji. Z kolei pozwany nie wykazał istnienia przesłanek zwalniających z odpowiedzialności, o których mowa w tym przepisie.

W toku postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 20 lutego 2019r w sprawie z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. przeciwko Gminie Miejskiej (...) o zwrot nakładów na lokal przy ul. (...) w K., na skutek apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 24 marca 2016 r. sygn. akt(...) zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że między innymi rozstrzygnięciami zasądził od strony pozwanej Gminy Miejskiej (...) na rzecz strony powodowej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 1 106 598,93 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30 sierpnia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r.

Po wydaniu tego wyroku wszystkie wierzytelności dotyczące wierzytelności strony powodowej przeciwko spółce (...), co do których wcześniej stwierdzono bezskuteczność egzekucji wobec spółki i które stanowiły podstawę roszczenia wobec pozwanego w niniejszej sprawie zostały zaspokojone na skutek kompensaty strony powodowej z wierzytelnością wzajemną objętą wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 26.06.2018r w następstwie czego ponownie wszczęte postępowania egzekucyjne prawomocnie umorzono. Gmina (...) kwestionuje jedynie prawidłowość naloczenia przez komornika odsetek w wysokości 5 % zamiast 7 %, ale postanowień Komornika o zakończeniu postępowań egzekucyjnych nie zaskarżyła. Złożyła natomiast wnioski o wykładnię orzeczeń sądowych stanowiących tytuły egzekucyjne (bezsporne oświadczenia stron na rozprawie apelacyjnej w dniu 8 kwietnia 2019r, odpis wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 26 czerwca 2018r, sygn. akt(...)).

Odpowiedzialność członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie ma charakteru samodzielnego tylko jest odpowiedzialnością posiłkową w relacji do spółki i uwarunkowana istnieniem niezaspokojonej wierzytelności w stosunku do spółki, przy braku możliwości wyegzekwowania tej wierzytelności od spółki. Na dzień orzekania przez Sąd Apelacyjny wskazane przesłanki odpowiedzialności pozwanego jako członka zarządu spółki (...) już nie istniały, skoro strona pozwana uzyskała ich zaspokojenie wskutek dokonanej kompensaty z wzajemną wierzytelnością spółki.

Tylko dodatkowo należy podnieść, że nawet bez dokonanej kompensaty, sama możliwość jej dokonania powstała po dniu 26 czerwca 2018r skutkowała by uznaniem, iż przestał istnieć stan bezskutecznej egzekucji wobec spółki warunkujący odpowiedzialność członka zarządu.

Mimo zaspokojenia swojej pretensji wobec spółki (...) strona powodowa nie cofnęła pozwu podtrzymując nadal swoje żądanie, zatem Sąd – biorąc pod uwagę z mocy art. 316 § 1 k.p.c. stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy – oddalił powództwo.

Biorąc pod uwagę przedstawione argumenty Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

Koszt postępowania za obie instancje wzajemnie zniesiono na podstawie art. 102 k.p.c., mając na uwadze, że strona pozwana wprawdzie ostatecznie przegrała sprawę, gdyż nie cofnęła pozwu mimo zaspokojenia wierzytelności w stosunku do spółki (...), ale z drugiej strony dopiero na tym etapie postępowania uzyskała taką możliwość wobec prawomocnego zakończenia sprawy o sygn. akt(...), której przesądzono istnienie wierzytelności spółki (...) wobec strony powodowej z tytułu nakładów na lokal.

Wcześniej wierzytelność ta była wysoce sporna, tak co do zasady jak i co do wysokości zatem nie mogła posłużyć do zaspokojenia i dopiero wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 26 czerwca 2018r, sygn. akt (...) przesądził o istnieniu tej wierzytelności i jej wysokości, stwarzając możliwość dokonania skutecznego potrącenia. Należy też zwrócić uwagę, że pozwany w niniejszym postępowaniu – do momentu przedłożenia wymienionego wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 26 czerwca 2018r - nie przedłożył dowodów na istnienie wierzytelności spółki (...) w stosunku do strony powodowej z tytułu nakładów.

W sprawie niniejszej wystąpiła ostatecznie sytuacja procesowa analogiczna do zaspokojenia powoda przez pozwanego w toku procesu, lecz z uwagi na brak cofnięcia pozwu Sąd oddalił powództwo. Brak było zatem podstaw do zasądzenia na rzecz strony powodowej kosztów postępowania za obie instancje na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. statuującego zasadę wyniku sporu. Z kolei w świetle przedstawionych okoliczności sprawy, zasądzeniu kosztów na rzecz pozwanego sprzeciwia się treść art. 102 k.p.c.

SSO Wojciech Żukowski SSA Paweł Rygiel SSA Józef Wąsik