Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 sierpnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przy udziale –

po rozpoznaniu w dniu 7 sierpnia 2012r. w Katowicach

sprawy z odwołania Z. J. (Z. J. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

z dnia 6 września 2011r. sygn. akt IV U 362/11

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/ SSA W.Bzibziak /-/ SSA L.Jachimowska /-/ SSA K.Merker

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 2500/11

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 stycznia 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił ubezpieczonemu Z. J. przyznania emerytury wskazując, że ubezpieczony na dzień 31.12.1998 r. nie wykazał wymaganego 15 - letniego okresu pracy w warunkach szczególnych,
a jedynie 1 rok, 3 miesiące i 1 dzień. Nie uznano za pracę w szczególnych warunkach zatrudnienia ubezpieczonego w Spółdzielczym Zrzeszeniu (...) w O. w okresach: od 1 kwietnia 1988 roku do 31 stycznia 1993 roku oraz od 1 lutego 1993 roku do 31 grudnia 1998 roku na stanowiskach ślusarza - spawacza oraz ślusarza - traktorzysty, z uwagi na niezgodność podanych stanowisk z resortowym wykazem stanowisk.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony, uznając ją za krzywdzącą podniósł, iż jego łączny staż pracy wynosi 45 lat i 24 dni, w tym ponad 38 lat
w warunkach szczególnych.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, wywodząc jak
w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie wyrokiem z dnia 6 września 2011 r., sygn. akt IV U 362/11 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu emeryturę od dnia 10 czerwca 2011 r., oddalając odwołanie w pozostałym zakresie.

Z ustaleń Sądu Okręgowego, poczynionych na podstawie akt emerytalnych i akt osobowych ubezpieczonego, zeznań świadka B. K. oraz zeznań ubezpieczonego wynika, iż urodzony (...) Z. J., w dniu 3 grudnia 2010 roku złożył wniosek o przyznanie emerytury. Na dzień 1 stycznia 1999 roku organ rentowy uznał za wykazane okresy składkowe i nieskładkowe w łącznym wymiarze 33 lat, 1 miesiąca
i 28 dni. Za udowodnione okresy pracy w szczególnych warunkach uznano okresy od 1 lipca 1968 roku do 30 kwietnia 1969 roku oraz od 22 maja 1969 roku do 21 października 1969 roku; łącznie 1 rok, 3 miesiące i 1 dzień.

Dalej Sąd ten ustalił, że w Spółdzielni (...) w O. (obecnie Spółdzielcze Zrzeszenie (...) w O.) ubezpieczony był zatrudniony w okresie od 1 lutego 1972 roku do 9 czerwca 2011 roku na stanowiskach mechanika, magazyniera, ślusarza - spawacza; ślusarza - traktorzysty oraz kombajnisty. W okresie zatrudnienia w Spółdzielni ubezpieczony w okresach wzmożonych prac polowych, tj. zasadniczo od marca do października wykonywał wyłącznie prace traktorzysty, a od 1976 roku także prace kombajnisty. W okresie zimowym natomiast świadczył usługi transportowe (rozwożąc nawozy sztuczne, wapno, węgiel), a jedynie sporadycznie, w razie potrzeby pomagał przy naprawach ciągników. Od 1980 roku ubezpieczony wykonywał także prace ślusarskie przy montażu konstrukcji stalowych. Czynności te wykonywane były stale i w pełnym wymiarze czasu przy użyciu technik spawalniczych.

Dokonując prawnej subsumcji poczynionych ustaleń faktycznych,
Sąd Okręgowy odwołał się do treści art.184 ust. 1 i art.32 ust.1, ust.2 i ust.4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. z 2009 roku Dz. U. Nr 153, poz.1227 ze zm.) oraz przepisów §1- §4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8,
poz. 43 ze zm.) oraz wskazał warunki nabycia prawa do emerytury
w obniżonym wieku emerytalnym. Sąd pierwszej instancji stwierdził,
że bezspornie na dzień 1 stycznia 1999 roku ubezpieczony wykazał wymagany okres zatrudnienia, natomiast spornym pozostawało czy w/w dacie Z. J. przepracował 15 lat w warunkach szczególnych.

W spornej kwestii Sąd pierwszej instancji wskazał, że ubezpieczony
w celu wykazania wymaganego okresu pracy w warunkach szczególnych przedłożył świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych wystawione przez Spółdzielcze Zrzeszenie (...)w O.
ze wskazaniem, iż w okresie od 1 kwietnia 1988 roku do 31 stycznia 1993 roku wykonywał pracę na stanowisku ślusarza - spawacza, a od 1 lutego 1993 roku do nadal pracę ślusarza - traktorzysty. Na rozprawie w dniu 10 czerwca 2011 roku ubezpieczony wskazał jednak, iż pracę w charakterze traktorzysty wykonywał już od 1972 roku.

Organ rentowy odmówił zaliczenia powyższego okresu zatrudnienia, z uwagi na niezgodność stanowisk z resortowym wykazem stanowisk. Jednakże – jak podkreślił Sąd Okręgowy, odwołując się do poglądu Sądu Najwyższego, wyrażonego m.in. w sprawach III UZP 5/85 (LEX nr 14635) i z dnia
21 września 1984 roku - III UZP48/84 (LEX nr 14630) – w postępowaniu sądowym, okresy pracy w warunkach szczególnych mogą być wykazywane przez zainteresowanego wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi przez kodeks postępowania cywilnego, w szczególności dokumentami
z osobowych akt pracowniczych, zeznaniami świadków, przesłuchaniem stron. Bowiem w obecnym stanie prawnym, zarządzenia resortowe zawierające uściślenia dokonane w innym okresie przez właściwych ministrów, polegające na ustaleniu wykazów stanowisk, powołane w świadectwach wykonywania prac w warunkach szczególnych zakwestionowanych przez organ rentowy nie mają wartości normatywnych, lecz jedynie informacyjną.

Zdaniem Sądu Okręgowego, ubezpieczony wykazał zasadność zaliczenia mu do stażu pracy w warunkach szczególnych, okresu zatrudnienia w Spółdzielczym Zrzeszeniu (...) w O. na stanowiskach mechanika, ślusarza - spawacza oraz ślusarza - traktorzysty. Z wyjaśnień odwołującego wynika bowiem, iż ubezpieczony przez cały okres zatrudnienia w Spółdzielni (...) w O. (obecnie Spółdzielcze Zrzeszenie (...)
w O.) zasadniczo wykonywał pracę kierowcy ciągnika, a po ukończeniu kursu obsługi kombajnów (tj. w okresie od 28 czerwca 1976 roku do 10 lipca 1976 roku) także prace kombajnisty. Czynności te wykonywane były już od marca i trwały do końca października. W okresie późnojesiennym oraz zimowym natomiast świadczył głównie usługi transportowe rozwożąc węgiel, wapno oraz nawozy sztuczne. Charakter oraz wymiar czasu pracy stanowczo potwierdził B. K., pracujący wspólnie z ubezpieczonym. Zeznał on, iż Z. J. zasadniczo cały czas pracował jako traktorzysta, a ponadto przydzielane mu były także prace spawalnicze. Spółdzielnia bowiem od 1980 roku rozpoczęła wykonywanie usług związanych z montażem konstrukcji stalowych i ubezpieczonemu, posiadającemu uprawnienia spawacza (kurs ukończył z dniem 10 marca 1973 roku) powierzono także obowiązki spawacza przy montażu konstrukcji dla potrzeb kolejnictwa oraz górnictwa, tj. burty czy osłony do ścian górniczych. Z. J. natomiast sporadycznie, w razie potrzeby wykonywał prace przy naprawie ciągników, albowiem w spornym okresie zatrudnione były osoby w warsztacie mechanicznym, które zajmowały się wyłącznie takimi naprawami. Także praca magazyniera (wykonywana
od 2 stycznia 1974 roku do lutego 1975 roku) zasadniczo ograniczała się do wydawania paliwa oraz oleju kierowcom ciągników (co również kwalifikuje się do prac wykonywanych w warunkach szczególnych zgodnie z wykazem A, dział IV, poz. 19 rozporządzenia). Czynności te zajmowały mu jednak niewiele czasu - około 30 minut dziennie, a po ich wykonaniu powracał do wykonywania czynności kierowcy ciągnika. Co prawda w aktach osobowych stanowisko pracy odwołującego określane było różnorodnie, m.in. jako ślusarza - spawacza, ślusarza - traktorzysty, jednakże jak wskazał świadek, w Spółdzielni zasadą były angaże z łączonymi stanowiskami, co związane było z wysokością otrzymywanego wynagrodzenia.

Uwzględniając powyższe okoliczności Sąd Okręgowy uznał,
iż odwołanie zasługuje na uwzględnienie, bowiem ubezpieczony wykazał wymagany 15 - letni okres wykonywania prac w warunkach szczególnych,
tj. prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych
(a więc prace wymienione w wykazie A, dział VIII, poz. 3 powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze) oraz prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym i atomowodorowym (tj. prace wymienione w wykazie A, dział XIV, poz. 12 cytowanego rozporządzenia) i dlatego na podstawie
art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego i przyznał ubezpieczonemu wcześniejszą emeryturę od dnia 10 czerwca 2011 roku. Natomiast oddalenie odwołania w pozostałej części na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. uzasadnione było brakiem podstaw do zaliczenia na prawo do emerytury, ustalanej na podstawie art.184 powołanej ustawy, stażu ubezpieczeniowego przebytego po dniu 31 grudnia 1998 r.

Wyrok w całości apelacją zaskarżył organ rentowy zarzucając mu naruszenie przepisów prawa procesowego, tj., błędną ocenę zebranego
w sprawie materiału dowodowego i ustalenie, że ubezpieczony w spornym okresie, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy był zatrudniony w warunkach szczególnych, a w konsekwencji naruszenie przepisów prawa materialnego,
a to art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, w sytuacji niespełnienia przesłanki, wymaganej do przyznania prawa do tego świadczenia, tj. posiadania co najmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący organ rentowy wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania.

Apelujący podkreślił, iż ubezpieczony przedstawił dwa świadectwa pracy w szczególnych warunkach oraz uzupełnienie jednego z tych świadectw wystawione przez pracodawcę - Spółdzielcze Zrzeszenie (...)
w O.. Jednakże w żadnym z tych świadectw pracodawca nie wskazał,
że ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych od dnia zatrudnienia,
tj. od 1 lutego 1972 r. do 31 marca 1988 r. Logiczny wniosek, jaki wypływa
z tego faktu jest jeden: pracodawca nie uznawał tego okresu za pracę
w warunkach szczególnych.

Za takim ustaleniem przemawiają także inne okoliczności, których Sąd I instancji nie wziął pod uwagę. W legitymacji ubezpieczeniowej, której kserokopia znajduje się w aktach kapitału początkowego (k. 17), wpisano stanowisko pracy – mechanik, które zajął ubezpieczony po rozpoczęciu zatrudnienia. Pracę na tym stanowisku potwierdził sam ubezpieczony, oświadczając, że w latach 1972 - 1988 był traktorzystą, mechanikiem, naprawiał każdy sprzęt, jak trzeba było, to jechał w pole. Świadek B. K. zeznał, że ubezpieczony pracował także jako ślusarz — wykonywał przeglądy maszyn. W tym stanie rzeczy należy stwierdzić, że w okresie od l lutego 1972 r. do 31 marca 1988r. ubezpieczony wykonywał prace kombajnisty, czy też traktorzysty, ale nie w pełnym wymiarze czasu pracy, ponieważ przypisane mu były także obowiązki mechanika. Dlatego też żadne z wystawionych ubezpieczonemu przez Spółdzielcze Zrzeszenie (...) w O. świadectw pracy w warunkach szczególnych nie zawiera wskazanego wyżej okresu.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik ubezpieczonego wniósł o jej oddalenie jako nieuzasadnionej oraz obciążenie organu rentowego kosztami postępowania w tym kosztami zastępstwa procesowego za obie instancje.

Pełnomocnik ubezpieczonego podniósł, iż organ rentowy nie wskazał
w istocie żadnych przesłanek, które pozwalałyby na uznanie prawidłowości argumentacji organu rentowego. Powoływanie się przez organ rentowy li tylko na nazwę stanowiska pracy nie ma o tyle znaczenia, iż w wyroku z dnia
24 marca 2009r. I PK 194/08, Sąd Najwyższy podkreślił, iż dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych). Ubezpieczony,
w toku postępowania przed Sądem I instancji wykazał, iż wykonywał pracę
w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres, który uprawnia go do uzyskania świadczenia emerytalnego, zaś apelacja organu rentowego stanowi wyłącznie polemikę z ustaleniami sądu opartymi
w prawidłowo zgromadzonym materiale dowodowym.

Rozpoznając apelację, Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie albowiem jej podstawy są uzasadnione.

Sąd Apelacyjny podziela zarzuty skarżącego organu rentowego,
iż błędna, ale też i niepełna, ocena materiału dowodowego przez Sąd Okręgowy, zaważyła na dokonaniu nieprawidłowych ustaleń faktycznych,
a w konsekwencji - naruszeniu przepisów prawa materialnego poprzez ustalenie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Analizę prawidłowości zaskarżonego orzeczenia należy poprzedzić przypomnieniem, iż uprawnienia ubezpieczonych urodzonych po dniu
31 grudnia 1948 r. do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy
w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, podlegają rozpatrzeniu na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009, Nr 153, poz. 1227- zwanej dalej ustawą). Norma ta, jak każdy przepis z zakresu ubezpieczeń społecznych, musi być wykładana ściśle
(vide: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 r.,
sygn. akt I UZP 6/08, OSNP 2009 nr 9-10, poz.120 i powołane w nim orzecznictwo), co oznacza w zasadzie prymat dyrektyw wykładni językowej
w odniesieniu do pozostałych metod wykładni, w tym wykładni systemowej
i wykładni historycznej lub celowościowej. Wedle ust.1 art.184 ustawy właśnie tym ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1. okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz 2. okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Dodatkowo ustawodawca uwarunkował prawo do tego świadczenia nieprzystąpieniem do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązaniem stosunku pracy (ust. 2). Przepis ten ma charakter przejściowy, dotyczy wyłącznie tych ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych tj. w dniu 1 stycznia 1999 r. już legitymowali się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym, w tym wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych, lecz nie osiągnęli wieku emerytalnego. Przyznanie prawa do emerytury na tej podstawie prawnej możliwe jest po łącznym spełnieniu przesłanek określonych przez prawodawcę.

Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej
i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (vide: między innymi wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 lutego 2007 r., sygn. akt I UK 258/06, OSNP 2008 Nr 5-6, poz. 81; z dnia 17 września 2007 r., sygn. akt III UK 51/07, OSNP 2008 Nr 21-22, poz. 328; z dnia 6 grudnia 2007 r., sygn. akt III UK 62/07,
Lex Nr 375653; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, Lex Nr 483283; z dnia 13 listopada 2008 r., II UK 88/08, Lex 1001292, z dnia 5 maja 2009 r., sygn. akt I UK 4/09, Lex Nr 509022, z dnia 8 czerwca 2011 r. sygn. akt I UK 393/10, Lex 950426).

Niespornym jest, że spośród przesłanek wymaganych do nabycia emerytury na podstawie powołanego art.184 ustawy, urodzony w dniu (...) ubezpieczony na dzień 31.12.1998r. wykazał staż ubezpieczeniowy w wymiarze 33 lat, 1 miesiąca i 28 dni okresów składkowych
i nieskładkowych, z dniem 8.06.2011 r. rozwiązał stosunek pracy, nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. W ocenie organu rentowego, wnioskodawca nie legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem pracy
w szczególnych warunkach, a wykazał jedynie 1 rok, 3 miesiące i 1 dzień takiej pracy (okresy od 1.07.1968 r. do 30.04.1969 r. i od 22.05.1969 r. do
21.10.1969 r. jako stażysta i rzemieślnik na kolei oraz monter kotłów).

Ubezpieczony na okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach przedłożył świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 28.12.2010r., wystawione przez Spółdzielcze Zrzeszenie (...) w O., w którym pracodawca potwierdził, że w okresie zatrudnienia od 1.02.1972r. do 30.04.1992r. w Spółdzielni (...)
w O., a od 1.05.1992r. do nadal stale i pełnym wymiarze czasu pracy:

- od 1.04.1988r. do 31.01.1993r. jako ślusarz – spawacz, wykonywał pracę wymienioną w wykazie A dział XIV pkt 14 rozporządzenia RM z dnia 7.02.1993r. i dział XIII poz.14 pkt2 uchwały nr 24 zarządzenia KZRKiOR oraz w wykazie A dział XIV pkt 12 rozporządzenia RM z dnia 7.02.1983r. oraz dział XIII, poz.12 pkt 1 uchwały nr 24 zarządzenia KZRKiOR

- od 1.02.1993r. do nadal jako ślusarz – traktorzysta wykonywał pracę wymienioną w wykazie A dział XIV, poz.14 rozporządzenia RM z dnia 7.02.1983r. oraz dział XIII poz.14, pkt 2 uchwały nr 24 zarządzenia KZRKiOR oraz wykaz A, dział III pkt 3 rozporządzenia RM z dnia 7.02.1983r. i dział VIII poz.3, pkt1 uchwały nr 24 zarządzenia KZRKiOR.

W uzupełnieniu powyższego świadectwa pracodawca wyjaśnił, że pracownicy zatrudnieni na stanowisku traktorzysty wykonywali prace kierowców, obsługujących ciągniki rolnicze, przy pracach polowych i transportowych. Pracownicy zatrudnieni jako spawacze wykonywali prace spawacza elektrycznego, przy wycinaniu i spawaniu elektrycznym, zaś ślusarze wykonywali prace monterskie przy naprawie silników spalinowych, urządzeń wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników. Powyższa dokumentacja została podpisana przez Prezesa Zarządu Spółdzielczego Zrzeszenia (...) – B. K. (vice: k.7-8 a.s.).

Organ rentowy nie uznał żadnego ze wskazanych okresów jako pracy
w szczególnych warunkach, z uwagi na niezgodność stanowisk z resortowym wykazem stanowisk. Ubezpieczony na okoliczność charakteru wykonywanej tamże pracy zgłosił dowód z zeznań świadka B. K..

Okoliczność zaliczenia bądź niezaliczenia przez pracodawcę określonych obowiązków pracowniczych do prac o kwalifikowanym charakterze nie przesądza o uznaniu ich (lub nieuznaniu) za pracę w szczególnych warunkach. Walor taki można przypisać jedynie pracom wymienionym w wykazach A i B, stanowiących załączniki do rozporządzenia. Zatem słusznie Sąd Okręgowy uznał, że w postępowaniu odwoławczym nie mają zastosowania ograniczenia dowodowe, którymi związany jest organ rentowy (§ 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń - vide: np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 r., sygn. akt II UKN 186/97, OSNAPiUS
z 1998 r. Nr 11, poz. 342) i ustalenia czy spornemu okresowi zatrudnienia ubezpieczonego od 1 lutego 1972 do 31marca 1988 r. należy przypisać szczególny charakter, należy dokonać na podstawie zeznań świadka, ubezpieczonego oraz jego akt osobowych. Bowiem rozstrzygającym dla prawidłowej oceny tego kwalifikowanego waloru pracy jest charakter faktycznie wykonywanych obowiązków pracowniczych, a nie zajmowane stanowisko wskazane w umowie o pracę, angażach, przeszeregowaniach czy świadectwie pracy.

Sąd pierwszej instancji przeprowadził postępowanie dowodowe i z oceny jego wyników wyprowadził wniosek, iż ubezpieczony wykazał wymagany
15-letni okres pracy w szczególnych warunkach bowiem pracował jako kierowca ciągnika, kombajnista oraz wykonywał prace spawalnicze przy montażu konstrukcji dla potrzeb kolejnictwa oraz górnictwa oraz magazyniera
i wydawcy paliw i oleju kierowcom ciągników. Skarżący organ rentowy zakwestionował trafność tej oceny. Sąd Apelacyjny podziela ten zarzut bowiem weryfikacja zgromadzonego materiału dowodowego jest nie tylko błędna, ale
i niepełna. Sąd Okręgowy nie dokonał wnikliwej analizy zarówno zawartości dokumentacji akt osobowych, jak i zeznań świadka i ubezpieczonego.

Z chronologii akt osobowych ubezpieczonego wynika, iż z końcem stycznia 1972r. zwrócił się do Międzykółkowej Bazy Maszynowej w B. pryz Państwowym Ośrodku (...) w O. z prośbą o przyjęcie do pracy w charakterze ślusarza ( z wykształcenia – ślusarz taboru kolejowego).
W dniu 1.02.1972r. został zatrudniony i powierzono mu obowiązki mechanika- kowala. Z dniem 2.01.1974r. ubezpieczony został przeniesiony do pracy
w Spółdzielni (...) w B. i tamże powierzono mu obowiązki magazyniera - mechanika ciągnikowego, określając sposób świadczenia pracy: 3 godziny dziennie – prowadzenie magazynu, pozostałe
5 godzin dziennie – prace warsztatowe. W zakresie czynności magazyniera wskazano, iż zadania pracownicze obejmują przechowywanie oraz obrót częściami zamiennymi, olejami pędnymi i smarowymi. W dniu 2.01.1974r. na okoliczność przejęcia przez pracownika magazynu sporządzono protokół zdawczo- odbiorczy. Od kwietnia 1974r. ubezpieczony obsługiwał kombajn,
co potwierdza angaż 1.04.1974r. – tamże; dodatek za każdą godzinę pracy na kombajnie. Następnie w dniu 1.12.1974r. pracownikowi powierzono zestaw narzędzi monterskich. Z dniem 1.03.1975r. ubezpieczonemu powierzono obowiązki Kierownika Zakładu (...), lecz już sześć tygodni później ubezpieczony, w dniu 14.04.1975r., zwrócił się z prośbą o przeniesienie (od 19.04.1975r.) na stanowisko mechanika lub kierowcy ciągnikowego, uzasadniając, iż stanowisko to mu „nie odpowiada, jest ślusarzem, posiada prawo jazdy kat. „T” i chciałby dalej pracować w tym zawodzie” (podkreślenie Sądu). Protokół przejęcia przez ubezpieczonego narzędzi wraz ze skrzynką monterską sporządzono w dniu 1.07.1975r. Pracodawca w dniu 28.06.1976r. wydał pracownikowi zaświadczenie pracy poświadczając, iż od 1.02.1972r. jest zatrudniony jako mechanik – kowal. Także od 28.06.1976r. ubezpieczony uczestniczył w kursie operatorów kombajnów zbożowych, na potrzeby którego wydano w/w zaświadczenie pracy. Angaże, znajdujące się w aktach osobowych, poczynając od 8.07.1976r., a kończąc na 1.09.1983r. określają, że stanowisko ubezpieczonego to mechanik. Od 1.04.1988r. angaże wskazują na stanowisko ślusarza-spawacza; przeszeregowanie z dnia 27.06.1990r. – stanowisko: spawacz, od 4.05.1992r. ponownie: ślusarz- spawacz, od 1.2.1993r. – ślusarza – traktorzysty, kolejne przeszeregowanie z dnia 30.01.1995r. – ślusarz - spawacz. Akta te dokumentują także ukończenie przez pracownika w dniu 10.04.1973r. kursu spawania elektrycznego, przejęcie przez pracownika w dniu 5.08.1985r. od dyspozytora Zakładu (...) B. K., wyposażenia warsztatu naprawczego. W aktach osobowych znajduje się też własnoręcznie sporządzone przez ubezpieczonego podanie z dnia 20.10.1977r., prośbą
o podwyższenie grupy zaszeregowania, w którym napisał m.in. „pracę swą wykonuję jako mechanik warsztatu SKR B. W.”

Na rozprawie w dniu 10 czerwca 2011r. ubezpieczony oświadczył,
iż „w latach 1972-1988 byłem też traktorzystą, mechanikiem tak samo byłem. Naprawiałem każdy sprzęt jaki znajdował się w Kółku, a jak trzeba było, to jechałem ciągnikiem w pole. Naprawiałem ciągniki, maszyny, przyczepy, każdy sprzęt jaki był w Kółku” (k.22 a. s.). Na kolejnej rozprawie w dniu 6 września 2011r. świadekB. K., zatrudniony w Spółdzielni od 1975r. (do nadal) zeznał, iż ubezpieczony zasadniczo cały czas był traktorzystą, chociaż miał też przydzielane sezonowo inne prace, np. był spawaczem, wykonywał prace przy ładowaniu akumulatorów, ale „w większości na pewno był traktorzystą” (k.29- 29 v a.s.). Na tej rozprawie ubezpieczony stanowczo zeznał, że do 1980r. był tylko traktorzystą, od 1975r. był też kombajnistą.
W okresie rocznej pracy jako magazynier, po wydaniu paliwa i oleju traktorzystom, ewentualnie części zamiennych, jechał w pole. Od ok.1980r. Spółdzielnia zaczęła wykonywać konstrukcje stalowe na potrzeby kopalń
i kolei, wykonywał burty na potrzeby kolejnictwa, obudowy ścian dla kopalń. „Jak nie było pracy traktorzysty, to wykonywałem prace przy konstrukcjach stalowych, w zimie pracy traktorzysty było mniej, więc przeważnie były wykonywane usługi spawalnicze. (…) zasadniczo naprawiło się własny ciągnik (…). Zasadniczo w warsztacie wszyscy musieliśmy wykonywać każde prace, ale był też podział na takich pracowników, którzy przede wszystkim zajmowali się spawaniem i takich, którzy zajmowali się pracami przygotowawczymi.
Ja byłem tym pracownikiem, który wykonywał sprawnie (..)”.

Sąd Okręgowy podstawą ustaleń faktycznych uczynił zeznania świadka oraz ubezpieczonego złożone na rozprawie poprzedzającej ogłoszenie rozstrzygnięcia, nie wyjaśniając sprzeczności pomiędzy oświadczeniem ubezpieczonego z dnia 10 czerwca 2011r., a jego zeznaniami oraz treścią dokumentacji zawartej w aktach osobowych. Przyczyny tych rozbieżności próbował ustalić Sąd drugiej instancji na rozprawie apelacyjnej. Ubezpieczony stanowczo oświadczył, że do 1980r. pracował w Spółdzielni wyłącznie jako traktorzysta i kombajnista. Ustosunkowując się do swego oświadczenia, ubezpieczony podniósł, iż naprawiał ciągnik tylko jak uległ awarii, a potem wykonywał prace w polu. Zaś odnośnie podania z dnia 14.04.1975r. i protokołu przekazania narzędzi z dnia 1.07.1975r.- podał, że był traktorzystą i każdy
z nich miał na wyposażeniu skrzynkę z narzędziami. Z kolei w kwestii prowadzenia magazynu – oświadczył, iż zajmował się wydawaniem paliw
i oleju, nie wydawał części zamiennych (k.54 v a.s.).

Analiza zaprezentowanych wyżej dowodów, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie przemawia za wiarygodnością zeznań świadka oraz ubezpieczonego, utrzymujących, iż do 1980r. ubezpieczony pracował wyłącznie (co oznacza: stale i w pełnym wymiarze czasu pracy) jako traktorzysta
i kombajnista. Przede wszystkim twierdzenia ubezpieczonego nie znajdują odzwierciedlenia w jego dokumentacji osobowej, w tym dwóch sporządzonych osobiście przez niego podań. Pierwsze z nich, to podanie z dnia 14.04.1975r.
o przeniesienie ze stanowiska kierownika Zakładu na stanowisko mechanika lub kierowcy ciągnikowego, w którym odwołując się do swoich kwalifikacji ślusarza oraz uprawnień kierowcy kat. T, ubezpieczony wskazuje, iż chciałby dalej pracować w tym zawodzie. Które z tych obowiązków powierzył ubezpieczonemu pracodawca, kierowcy ciągnika czy mechanika, rozstrzyga, zdaniem Sądu drugiej instancji, wykaz przekazanych mu w dniu 1 lipca 1975r. narzędzi i ich rodzaj (m.in. szczypce do rur, nożyce blacharskie) w zestawieniu z zaświadczeniem pracodawcy z dnia 28.06.1976r., wystawionym w związku
z oddelegowaniem na kurs operatorów kombajnów zbożowych, co wskazuje,
iż od lipca 1975r. pracował jako mechanik warsztatu. Przemawia za takim wnioskiem także przeszeregowanie z dnia 14.10.1977r. dla mechanika Z. J. oraz – treść kolejnego dokumentu – podanie ubezpieczonego
o podwyższenie grupy zaszeregowania z dnia 20.10.1977r., w którym m.in. wprost pracownik napisał, że „pracę swą wykonuję jako mechanik warsztatu SKR B. W.” Ubezpieczony w ogóle wówczas nie wspominał, że jego udziałem jest również praca traktorzysty. Zatem, gdyby wymiar czasu takiej pracy był znaczący, pracownik starający się o podwyższenie płacy, podkreśliłby także i to zaangażowanie w pracy w Spółdzielni dla powodzenia swych zabiegów o uzyskanie wyższego wynagrodzenia. Nadto oświadczenie ubezpieczonego, złożone na rozprawie w dniu 10 czerwca 2011r., iż w okresie lat 1972-1988 był zarówno traktorzystą, jaki i mechanikiem „naprawiającym każdy sprzęt jaki znajdował się w Kółku” wskazują, iż treść powyższej dokumentacji była zgodna ze stanem faktycznym.

Reasumując ten wątek rozważań należy stwierdzić, że w okresie przed
1 kwietnia 1988r. (tj. przez 16 lat i 2 miesiące) ubezpieczony nie wykonywał wyłącznie pracy kierowcy ciągnika, ani spawacza. Jakkolwiek dokumentacja akt osobowych nie wskazuje na świadczenie obowiązków kierowcy ciągnikowego (za wyjątkiem kombajnisty od 1.04.1974r.), to uwzględniając, iż decydującym dla oceny czy praca miała charakter pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, są faktycznie wykonywane obowiązki, to mając na uwadze posiadane przez ubezpieczonego uprawnienia kierowcy ciągnikowego (prawo jazdy kat. T) oraz zeznania świadka i ubezpieczonego, nie można wykluczyć,
iż Z. J. w powyższym okresie świadczył pracę traktorzysty, o jakiej mowa w wykazie A dział VIII, poz.3 rozporządzenia, ale nie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Podobnie waloru stałości i wykonywania pracy w czasie pełnej dniówki roboczej nie sposób przypisać pracy ubezpieczonego, posiadającego od kwietnia 1973r. uprawnienia spawacza elektrycznego, przy spawaniu konstrukcji metalowych dla kopalń i kolei. Sam ubezpieczony przyznał, iż dokonywał w tym czasie napraw wszelkiego sprzętu jaki był
w Kółku.

W okresie od 2.01.1974r. do 28.02.1975r. ubezpieczony pracował na stanowisku magazyniera magazynu paliw, oleju i części zamiennych.
Temu okresowi zatrudnienia Sąd Okręgowy przypisał także kwalifikowany charakter, uznając, iż ubezpieczony wykonywał pracę wymienioną w wykazie A, dział IV poz. 19 rozporządzenia (magazynowanie i dystrybucja ropy naftowej i jej produktów), gdyż po trwającym 30 minut wydaniu paliwa i oleju, pozostałą część dniówki roboczej pracował jako traktorzysta. Ustalenie to pozostaje
w sprzeczności z dyspozycją pracodawcy nakazującego po 3-godzinnej pracy magazyniera, dalsze świadczenie pracy w warsztacie. Wątpliwym jest też, aby wydanie paliw (szczególnie w okresie wiosenno- jesiennym) ok. 30 kierowcom ciągników (zeznania B. K.) zajmowało jedynie 30 minut. Jednakże nawet przyjmując, że przez 9 miesięcy wskazanego okresu ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach, to okres ten jest bez znaczenia dla wykazania wymaganego, co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Wprawdzie apelujący organ rentowy zarzutami apelacji nie obejmuje okresu zatrudnienia ubezpieczonego od 1 kwietnia 1988r. do 31.12.1998r.,
to Sąd drugiej instancji zauważa, iż w świetle naprowadzonych wyżej okoliczności, wątpliwym jest, aby w okresach od 1.04.1988r. do 31.01.1993r.
na stanowisku ślusarza-spawacza oraz od 1.02.1993r. do 31.12.1998r.
na stanowisku ślusarza-traktorzysty (łącznie 10 lat i 9 miesięcy) praca ubezpieczonego miała ten kwalifikowany charakter. Pracy ubezpieczonego we wskazanych okresach można przydać szczególny charakter jedynie wówczas, gdyby w pierwszym okresie wykonywał obowiązki spawacza, w drugim – kierowcy ciągnika. Bowiem w okresie od 1.04.1988r. do 31.01.1993r. ubezpieczony nie wykazał, aby pracę przy spawaniu konstrukcji stalowych wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, ani też by jego udziałem były – jak wyjaśnił to pracodawca w piśmie uzupełniającym do świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach – prace monterskie przy naprawie silników spalinowych, urządzeń wtryskowych, wtryskiwaczy
i gaźników, co więcej – ubezpieczony w ogóle nie powoływał się, aby tego rodzaju prace wykonywał. Podobnie jest w przypadku drugiego okresu,
od 1.02.1993r. – Z. J. nie udowodnił szczególnego charakteru pracy wykonywanej na stanowisku ślusarza.

Podsumowując rozważania, Sąd Apelacyjny stwierdza, iż ubezpieczony wskutek niewykazania przesłanki wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, nie spełnił wymogów ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. W konsekwencji, zaskarżone orzeczenie nie mogąc się ostać, podlegało zmianie, o czym orzeczono na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

/-/ SSA W.Bzibziak /-/ SSA L.Jachimowska /-/ SSA K.Merker

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek