Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2020 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Jarząbek

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 stycznia 2020 r.

w Warszawie

sprawy H. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o przeliczenie emerytury

na skutek odwołania H. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z dnia 26 kwietnia 2019 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 3015/19

UZASADNIENIE

W dniu 10 czerwca 2019 r. H. S. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 26 kwietnia 2019 r. znak:(...)wnosząc o jej zmianę. Odwołująca zarzuciła powyższej decyzji naruszenie art. 155 k.p.a. poprzez jego niezastosowanie i jednoczesną odmowę uchylenia decyzji z dnia 22 stycznia 2014 r. oraz art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez jego niezastosowanie i odmowę zmiany decyzji emerytalnej z uwagi na upływ terminu wynikający z Kodeksu postępowania administracyjnego w sytuacji, gdy wznowienie postępowania wskazane w Konstytucji jest instytucją prawną nieograniczoną żadnymi terminami.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wskazała, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych, wydając zaskarżoną decyzję, naruszył Konstytucję RP. W tym zakresie powołała się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r., sygn. akt P 20/16, wskazując, że skutkiem wydania tego orzeczenia jest prawo do wznowienia postępowania z mocy przepisu art. 190 ust. 4 Konstytucji dla wszystkich kobiet objętych przedmiotowym orzeczeniem. Odwołująca wyjaśniła, że na podstawie decyzji z 22 stycznia 2014 r. przyznano jej prawo do emerytury w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, przy czym podstawa świadczenia została pomniejszona o kwoty wcześniej pobranej emerytury. W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. złożyła skargę o wznowienie postępowania w tej sprawie. Otrzymała jednak decyzję odmowną, po której wydaniu dochodzi do sprzeczności polegającej na tym, że organ rentowy odmawia uchylenia decyzji, którą wydano z naruszeniem prawa, powołując się przy tym na fakt, że od dnia doręczenia upłynęło 5 lat. W ciągu 5 lat nie było jednak podstaw do zaskarżenia tej decyzji, a drogę do postępowania odwoławczego otworzył dopiero wyrok Trybunału Konstytucyjnego. W związku z powyższym, zdaniem ubezpieczonej, odmowa uchylenia decyzji, która została wydana z naruszeniem prawa, narusza zasady sprawiedliwości społecznej, a ponadto stanowi dyskryminację określonej grupy, w tym przypadku kobiet urodzonych w (...) r. Powołując się na treść art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczona wskazała, że w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokości, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Zmiana może nastąpić bez względu na upływ jakichkolwiek terminów, skoro z przepisu art. 114 ust. 1 f wynika, że przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli w wyniku zmiany decyzji osoba zainteresowana nabędzie prawo do świadczenia w wyższej wysokości. Ubezpieczona podniosła również, że legitymuje się ogólnym stażem pracy w wymiarze 41 lat i 4 miesięcy, który został uwzględniony przy wyliczaniu przez organ rentowy świadczenia emerytalnego. W związku z powyższym wniosła o ponowne przeliczenie podstawy jej emerytury oraz o uchylenie decyzji z dnia 22 stycznia 2014 r. (odwołanie z dnia 10 czerwca 2019 r. k. 3-5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 24 czerwca 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy wskazał, że w zaskarżonej decyzji odmówił ubezpieczonej uchylenia decyzji z dnia 22 stycznia 2014 r., ale stwierdził jej wydanie z naruszeniem prawa. Powołał się przy tym na art. 146 k.p.a. i art. 151 k.p.a., zgodnie z którymi uchylenie decyzji z powodu orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, na podstawie którego została wydana decyzja, nie może nastąpić, jeśli od dnia doręczenia decyzji upłynęło 5 lat. W takiej sytuacji organ ogranicza się do stwierdzenia wydania decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazuje okoliczności, z powodu których jej nie uchylił. W ocenie organu rentowego, w przedmiotowej sprawie od dnia doręczenia decyzji z dnia 22 stycznia 2014 r. upłynęło 5 lat, a zatem nie było możliwe jej uchylenie (odpowiedź na odwołanie z dnia 24 czerwca 2019 r., k. 6 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. S., urodzona w dniu (...), na podstawie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 16 września 2008 r., znak: E (...), ma przyznane prawo do wcześniejszej emerytury od dnia 20 września 2008 r. Jej wysokość obliczono na podstawie art. 53 w zw. z art. 46 ust. 1 i art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W kolejnych latach emerytura była waloryzowana i przeliczana. Na dzień 1 marca 2012 r. wynosiła 3.097,27 zł (wniosek o emeryturę z dnia 19 sierpnia 2018 r. załącznikami, k. 1-36 a.r., decyzja ZUS z 16 września 2008 r., k. 43-44 a.r., decyzje ZUS w sprawie waloryzacji i przeliczenia emerytury, k. 61-62 a.r., k. 91-92 a.r., k. 105-106 a.r., k. 113-114 a.r., k. 119-120 a.r., k. 131-132, k. 143-144 a.r. – tom I).

W dniu 29 listopada 2013 r. H. S. złożyła w ZUS (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego.
Po rozpoznaniu wniosku organ rentowy decyzją z dnia 22 stycznia 2014 r., znak: (...)przyznał prawo do emerytury od dnia 20 grudnia 2013 r., obliczając ją zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej. Jej wysokość wyniosła 2.093,07 zł i była niższa od dotychczas wypłacanej emerytury wcześniejszej, wobec czego Zakład wskazał, że nadal będzie wypłacana emerytura przyznana na podstawie art. 29 ustawy emerytalnej (wniosek o emeryturę z 29 listopada 2013 r., k. 1-8 a.r., decyzja ZUS z 22 stycznia 2014 r., k. 15-17 a.r. – tom II).

W dniu 3 kwietnia 2019 r. – w związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. wydanym w sprawie o sygn. P 20/16 – H. S. złożyła w ZUS (...)Oddział w W. skargę o wznowienie postępowania, wnosząc o ponowne przeliczenie emerytury (skarga o wznowienie postępowania z 3 kwietnia 2019 r., k. 27 a.r. – tom II).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2019 r. wznowił postępowanie w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. w sprawie emerytury przyznanej decyzją z dnia 22 stycznia 2014 r. Następnie w tym samym dniu, tj. 26 kwietnia 2019 r., wydał decyzję znak: (...) w której odmówił uchylenia decyzji z dnia 22 stycznia 2014 r., stwierdzając jej wydanie z naruszeniem prawa. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że zgodnie z treścią art. 146 k.p.a. uchylenie decyzji nie może nastąpić jeżeli od dnia doręczenia decyzji upłynęło 5 lat. W takim przypadku, na podstawie art. 151 § 2 k.p.a., organ administracji publicznej ogranicza się do stwierdzenia wydania decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazuje okoliczności z powodu decyzji nie uchylił (decyzja ZUS z 26 kwietnia 2019 r., postanowienie z 26 kwietnia 2019 r., k. 29-31 a.r. – tom II).

Powyższy stan faktyczny, który nie był sporny między stronami, Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego, których wiarygodność nie budziła wątpliwości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Rozpoznanie sprawy w rozpatrywanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (Dz. U. z 2019 r., poz. 1460), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie okoliczności faktyczne nie były sporne, a zatem nie zachodziła potrzeba przeprowadzania dowodów. Spór dotyczy jedynie prawa. Ponadto strony nie wniosły o przeprowadzenie rozprawy. W tych okolicznościach Sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Przechodząc do oceny zaskarżonej decyzji, na wstępie należy przypomnieć, że spór w przedmiotowej sprawie powstał w związku z tym, że Trybunał Konstytucyjny w dniu 6 marca 2019 r. wydał wyrok w sprawie o sygn. P 20/16, w którym orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy kobiet urodzonych w (...) r., które przed dniem 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy.

Konsekwencją każdego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, wynikającą z art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, jest to, że takie orzeczenie stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2020 r., poz. 53), zwana dalej ustawą emerytalną, nie zawiera odpowiedniej regulacji określającej wprost zasady i tryb postępowania w omawianym przypadku. Co prawda, można byłoby rozważać zastosowanie w takiej sytuacji art. 114 ust. 1 tej ustawy, zgodnie z którym prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, jednakże takie stanowisko nie jest uprawnione, co potwierdza orzecznictwo (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2014 r., III UZP 3/13, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2017 r., III UK 117/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 marca 2016 r., III AUa 455/15, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2018 r., I UK 355/17). Wskazany pogląd opiera się na tym, że art. 190 ust. 4 Konstytucji RP wyraźnie odsyła w przypadku w nim określonym do przepisów określających zasady i tryb wznowienia postępowania.

Tymczasem instytucja przewidziana w art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie jest wznowieniem postępowania sensu stricto, lecz co najwyżej „swoistym wznowieniem postępowania” (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r., III UZP 5/03 i orzecznictwo tam powołane), ma szerszy charakter niż wznowienie postępowania i nieco odmienne od niego przesłanki. Z istoty swej służy też innym celom, pozwalając - przy wykorzystaniu mniej rygorystycznych podstaw niż określone w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego podstawy wznowienia takiego postępowania - ponownie ustalić prawo do świadczeń emerytalno-rentowych lub ich wysokość. Nie jest też ograniczona jakimkolwiek terminem. Co jednak szczególnie istotne, orzeczenie, o którym mowa w art. 190 ust. 4 Konstytucji, stanowi samodzielną i szczególną podstawę wznowienia postępowania wymienioną expressis verbis w przepisach regulujących postępowanie zarówno sądowe (art. 4011 k.p.c. i art. 540 § 2 k.p.k.), jak i administracyjne (art. 145a k.p.a.). Stosownie do art. 124 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w niej stosuje się zaś przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Za przepis, na podstawie którego może dojść do wzruszenia decyzji organu rentowego wydanej w oparciu o akt normatywny uznany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego za niezgodny z Konstytucją, należy zatem uznać art. 145a k.p.a., w myśl którego można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja (§ 1). W takim przypadku skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

W rozpatrywanej sprawie – wobec faktu, że w dniu 6 marca 2019 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wymieniony wcześniej wyrok w sprawie o sygn. P 20/16 - organ rentowy, stosując powołany art. 145a k.p.a. w związku z art. 149 k.p.a. wznowił postępowanie, lecz nie uchylił decyzji z dnia 22 stycznia 2014 r., wskazując jako podstawę takiego rozstrzygnięcia art. 146 § 1 k.p.a. Wymieniony przepis przewiduje, że uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 1 i 2 nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, zaś z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 3-8 oraz w art. 145a i art. 145b, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat.

W sprawie poddanej kontroli Sądu nie budzi wątpliwości, że od daty doręczenia decyzji z dnia 22 stycznia 2014 r., której uchylenia domaga się ubezpieczona, upłynęło 5 lat. Wprawdzie w aktach organu rentowego brak jest potwierdzenia odbioru tej decyzji przez H. S., jednak ubezpieczona nie kwestionowała okoliczności doręczenia jej w/w decyzji. W takiej sytuacji zastosowanie przez organ rentowy art. 151 § 2 k.p.a. było prawidłowe. Wskazany przepis stanowi, że w przypadku, gdy w wyniku wznowienia postępowania nie można uchylić decyzji na skutek okoliczności, o których mowa w art. 146, organ administracji publicznej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie uchylił tej decyzji.

W przedmiotowej sprawie Sąd, dokonując analizy stanowiska ubezpieczonej, nie znalazł więc podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji poprzez uchylenie decyzji z 22 stycznia 2014 r. i ponowne wyliczenie emerytury. Uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt. 3-8 oraz w art. 145a nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat, co oznacza, że organ administracyjny rozpoznający sprawę po wznowieniu postępowania musi badać nie tylko, czy istniały przyczyny wznowienia, ale także czy na przeszkodzie ewentualnemu rozstrzygnięciu sprawy co do istoty nie stoją okoliczności, o jakich mowa w cytowanym art. 146 k.p.a. (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 września 1999r., sygn. akt I SA 1956/98). Przepis ten zawiera dwie przesłanki negatywne ograniczające dopuszczalność uchylenia decyzji administracyjnej w trybie wznowienia postępowania. W przypadku upływu pięcioletniego terminu od daty doręczenia decyzji organ rentowy nie może orzec co do istoty sprawy. Zgodnie z poglądami orzecznictwa upływ tego terminu jest bezwarunkowy, niezależny od okoliczności, które go spowodowały. Termin taki nie może być przywrócony na podstawie art. 58 k.p.a., a jego upływ pozbawia organ administracyjny prowadzący wznowione postępowanie możliwości orzeczenia co do istoty i ewentualnego uchylenia lub zmiany decyzji wydanej w postępowaniu zwykłym (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 listopada 2005 r. sygn. akt VII SA/Wa 463/05 i wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 kwietnia 2009 r., sygn. akt II OSK 124/09).

Zaznaczenia wymaga także, że choć w wyroku z dnia 6 marca 2019 r. Trybunał Konstytucyjny wskazał na możliwość dochodzenia wyrównania świadczeń przez wszystkie kobiety objęte zakresem przedmiotowego orzeczenia, to jednocześnie orzeczenie to nie doprowadziło do wyrugowania z systemu prawa omówionych przepisów art. 146 i art. 151 k.p.a., które nadal wiążą przy rozpatrywaniu skarg o wznowienie postępowania. Z kolei wskazanie w uzasadnieniu powyższego orzeczenia na powinność ustawodawcy wprowadzenia odpowiednich regulacji w celu zagwarantowania jednolitych zasad zwrotu świadczeń należnych uprawnionym, świadczy o świadomości TK co do przedstawionego wyżej problemu. Stąd też, na marginesie powyższych rozważań, Sąd wskazuje, że problematyka stanowiąca przedmiot rozstrzygania przez Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 6 marca 2019 r. skutkowała podjęciem przez ustawodawcę inicjatywy w zakresie uregulowania sposobu przeliczania emerytury z uwzględnieniem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego. W dniu 15 maja 2019 r. wniesiono senacki projekt ustawy mający na celu przywrócenie możliwości pobierania wyższej emerytury tym ubezpieczonym, które pobierały wcześniejszą emeryturę bez obiektywnej wiedzy, że kwoty tego świadczenia pomniejszą emeryturę powszechną. Projekt ten z dniem 15 lipca 2019 r. przekazano do Sejmu w celu kontynuowania prac legislacyjnych, które ostatecznie nie zostały zakończone przed końcem VIII kadencji Sejmu. Jednak na dzień 13 listopada 2019 r. Marszałkowi Senatu RP przedłożono tożsamy do wspomnianego senacki projekt o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( (...) nr 12), co pozwala zakładać, że kwestia ustalania emerytur powszechnych kobiet urodzonych w (...) r., poruszona w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r., będzie przedmiotem działań legislacyjnych podczas obecnej kadencji Parlamentu RP.

Podsumowując zaprezentowaną argumentację wskazać należy, że Sąd Okręgowy, uwzględniając cytowane przepisy, nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji, wobec czego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie zostało oddalone.

Zarządzenie: Odpis wyroku wraz z (...)