Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 maja 2016 roku

Sąd Rejonowy w Kędzierzynie-Koźlu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca: SSR Anna Lipnicka

Protokolant: stażysta Katarzyna Wojciechowska

po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2016 r. na rozprawie sprawy

z powództwa A. G.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódki A. G. kwotę 15.000,00 zł (piętnaście tysięcy złotych 00/100) z odsetkami ustawowymi od dnia 09.01.2014 r. do dnia 31.12.2015 r. oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01.01.2016 r. do dnia zapłaty i kwotę 2.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

I C 357/14

UZASADNIENIE

Powódka A. G. wystąpiła przeciwko (...) S.A. w W. o zasądzenie kwoty 15.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 09.01.2014 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia oraz kosztami postępowania sądowego.

Powódka argumentowała, iż w dniu 3.01.2007 r. doszło do kolizji drogowej, wynikiem której A. W. (wnuk powódki), pasażer samochodu osobowego marki F. (...) o numerze rej. (...), doznał obrażeń ciała, skutkujących śmiercią. Właściciel pojazdu, którym kierował sprawca zdarzenia, w dacie wypadku korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, na podstawie umowy ubezpieczenia zawartej ze stroną pozwaną. Powódka podniosła, iż do dnia dzisiejszego nie potrafi pogodzić się ze śmiercią wnuczka. Czuje ogarniającą ją pustkę, ogromny żal i tęsknotę. Do dziś każde wspomnienie zmarłego wywołuje u niej płacz. Powódka wspomina zmarłego jako osobę bardzo dobrą, oddaną i opiekuńczą. A. G. zawsze mogła liczyć na jego pomoc. Powódka od najmłodszych lat życia wnuka dbała o jego bezpieczeństwo, przekazywała mu wszystkie najważniejsze wartości. Po jego śmierci przez długi okres czasu nie była w stanie podjąć żadnego działania, wygasła cała jej chęć do życia. Nie mogła spać, stała się nerwowa, nie miała chęci do pracy. Powódka wymagała stałej pomocy i wsparcia zarówno ze strony rodziny, jak i lekarza rodzinnego. Zmuszona była przyjmować leki uspokajające, aby chociaż częściowo przywrócić normalne funkcjonowanie w życiu codziennym. Stan żałoby powódki trwa do dnia dzisiejszego. Jej kontakt z wnukiem był bardzo bliski. Pomagali sobie nawzajem, razem pracowali, wspólnie spędzali wszystkie uroczystości rodzinne, wakacje, ferie i święta. Powódka do dnia dzisiejszego nie uwierzyła do końca w to, że już nigdy nie zobaczy wnuka, nigdy go nie przytuli, nie porozmawia z nim. Stała się zniechęcona, straciła radość życia. Powódka nigdy nie będzie potrafiła zaakceptować ogromnej niesprawiedliwości, jaką jest dla niej przedwczesna śmierć A. W.. A. G. zgłosiła stronie pozwanej roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia w kwocie 15.000 zł za naruszenie dób osobistych w związku ze śmiercią wnuka, jednakże ubezpieczyciel odmówił realizacji roszczeń powódki.

W odpowiedzi na pozew, (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz strony pozwanej kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany za bezsporną uznał okoliczność, iż w dniu 3.01.2007 r., kierujący ubezpieczonym u pozwanego samochodem doprowadził do powstania wypadku drogowego, w wyniku którego śmierć poniósł A. W. - wnuk powódki. (...) S.A. w W. zakwestionował natomiast możliwość domagania się przez powódkę zadośćuczynienia na, wskazanej w pozwie, podstawie w postaci art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § l k.c. Ubezpieczyciel podniósł, iż w polskim systemie prawa cywilnego zasadą jest, iż rekompensata z tytułu szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ( w tym szkody niemajątkowej ) przysługuje wyłącznie osobie, przeciw której taki czyn został skierowany, a więc osobie bezpośrednio poszkodowanej czynem, wyjątki zaś od tej zasady, przyznające roszczenie o odszkodowanie czy zadośćuczynienie - jak w niniejszej sprawie - osobom trzecim, nie bezpośrednio poszkodowanym, muszą wynikać wprost z ustawy (aktualnie art. 446 k.c., który w sposób enumeratywny i wyczerpujący reguluje roszczenia wynikające ze śmierci najbliższego członka rodziny). W dacie zdarzenia, które spowodowało śmierć A. W. przepis ten nie przewidywał możliwości żądania zadośćuczynienia przez osoby bliskie poszkodowanemu za własną szkodę niemajątkową. Abstrahując od powyższego, pozwany podniósł, iż zgodnie przepis art. 34 ust. 1 ustawy o obowiązkowych ubezpieczeniach ubezpieczyciel - pozwany zobowiązany jest do wypłaty świadczenia jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem są zobowiązani do odszkodowania za szkodę wyrządzoną w związku z ruchem pojazdu, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Jak wynika z powyższego jedynymi dobrami osobistymi podlegającymi w takiej sytuacji kompensacie są życie i zdrowie. Przepis ww. w odróżnieniu od przepisu art. 23 k.c. zawiera zamknięty katalog dóbr osobistych podlegających ochronie i są nimi, jak wskazał pozwany powyżej, życie i zdrowie. Jest to przepis szczególny w stosunku do przepisy art. 23 k.c. i powinien być w związku z tym interpretowany ściśle. W związku z tym rekompensata naruszenia dobra osobistego w postaci prawa do niezakłóconego życia rodzinnego polegającego na zerwaniu więzi łączących powódkę z wnukiem wykracza poza zakres odpowiedzialności pozwanego - ubezpieczyciela sprawcy. Z ostrożności procesowej, pozwany zakwestionował roszczenie powódki również co do samej jego wysokości. W chwili śmierci wnuka bowiem powódka zamieszkiwała wraz z mężem, prowadząc całkowicie odrębne gospodarstwo domowe. Powódka w wyniku śmierci wnuka nie stała się osobą samotną, posiada dorosłe dzieci, na których wsparcie i pomoc zapewne mogła i może nadal liczyć. Strata wnuka, co prawda bolesna to jednak nie pozbawiła powódki wsparcia i pomocy pozostałej rodziny. Pozwany nie zaprzecza okoliczności, iż relacje powódki z wnukiem były bliskie, niemniej jednak nie można pominąć okoliczność, iż zmarły w chwili śmierci było 16 - letnim dorastającym mężczyzną, mającym już z pewnością własne życie, zainteresowania i znajomych, co w przeważającej mierze, zdaniem pozwanego, kierującego się zasadami doświadczenia życiowego, musiało zajmować czas oraz skupiać uwagę zmarłego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 3.01.2007 r. pomiędzy miejscowościami S. i P. kierujący pojazdem marki F. (...) o numerze rej. (...) - A. Z. - nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że jadąc z nadmierną prędkością, niedostosowaną do panujących warunków drogowych, stracił panowanie nad pojazdem, wpadł w poślizg poprzeczny z przemieszczeniem na lewą stronę jezdni, zjechał na lewe pobocze po czym - chcąc uniknąć czołowego zderzenia z nadjeżdżającym z przeciwnego kierunku samochodem ciężarowym (...) - wykonał nagły skręt w prawo, co skutkowało destabilizacją ruchu pojazdu, dachowaniem i ostatecznie uderzeniem w przydrożne drzewo. Na skutek opisanego zdarzenia pasażer samochodu marki F. (...) – letni A. W. (wnuk powódki) doznał obrażeń ciała, skutkujących śmiercią.

Właściciel pojazdu, którym kierował sprawca zdarzenia, w dacie wypadku korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, na podstawie umowy ubezpieczenia zawartej ze stroną pozwaną.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Raciborzu z dnia 11.06.2007 r. w sprawie o sygn. akt II K 468/07 sprawca zdarzenia został uznany winnym popełnienia czynu z art. 177 § 2 k.k. i skazany na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby, wynoszący 5 lat.

Fakty bezsporne

A. W. wraz z matką (U. W. – córką powódki), ojcem i młodszym bratem M. W. zamieszkiwał w C., tj. w bliskiej odległości od miejsca zamieszkania powódki. Powódka od początku była zaangażowana w opiekę i wychowywanie wnuka A., (przekazywała córce U. W. wiadomości w zakresie prawidłowej opieki i pielęgnacji noworodka). Często zastępowała matkę w wielu obowiązkach pielęgnacyjnych i opiekuńczych. Dorastający wnuk sam przejmował wobec dziadków funkcje pomocowo-opiekuńcze. Często spędzał czas w towarzystwie babci, udając się do niej rowerem. Pomagał ww. w pracach ogrodniczych, remontowych, w opiece nad królikami, także w pracach kuchennych. A. W. w weekendy regularnie nocował w domu dziadków, spędzał tam także znaczną część wakacji. Pomiędzy A. G. a A. W. powstała szczególnie głęboka więź emocjonalna. A. W. planował osiedlić się w przyszłości na ziemi należącej do dziadków, ażeby zamieszkiwać w ich sąsiedztwie.

Poza córką U., powódka ma jeszcze jedną, starszą córkę – B., która wraz z rodziną od 30 lat zamieszkuje w N..

W chwili zdarzenia powódka miała 70 lat. Wspólne gospodarstwo domowe prowadziła wraz z mężem, w S.. O wypadku dowiedziała się od córki U. W.. Śmierć wnuka powódki wpłynęła na rozwinięcie się u A. G. stanu chorobowego psychosomatycznego na podłożu depresji reaktywnej. Zdarzenie na trwałe zmieniła sposób jej funkcjonowania, zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym. Uszczerbek na zdrowiu jaki poniosła powódka w związku ze śmiercią wnuka jest znaczny. Ma ona psychosomatyczne objawy chorobowe wymagające pomocy i opieki lekarskiej-internistycznej. U powódki występują dolegliwości i objawy, które wyzwalają i nasilają osobiste, traumatyczne przeżycia tj.: napady żalu i płaczu, zaburzenia wolicjonalne, nastawienie rezygnacyjne, brak wiary w sens życia. Śmierć A. W. wywołała u powódki zaburzenia emocjonalne, zmiany w osobowości, zaburzenia adaptacyjne i problemy psychosomatyczne.

(dowody:

⚫

zeznania świadka U. W., zapis CD – k. 49 i 51,

⚫

opinia psychologiczna z dnia 29.08.2015 r. – k. 61-64,

⚫

przesłuchanie powódki A. G. – k.79)

Powódka, reprezentowana przez (...) S.A., pismem z dnia 23.12.2013 r. zgłosiła stronie pozwanej roszczenie w kwocie 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dób osobistych w związku ze śmiercią wnuka. Pozwany decyzją z dnia 08.01.2014 r. odmówił wypłaty na rzecz powódki wnioskowanego roszczenia, uzasadniając swoje stanowisko brakiem podstawy prawnej.

Fakty bezsporne

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo należało uwzględnić.

Wysuwane przez A. G. żądanie zasądzenia od pozwanego (...) S.A. w W. zadośćuczynienia swoją podstawę znajduje w treści art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § l k.c.

Powódka stanęła na stanowisku, iż szkoda będąca konsekwencją śmierci jej wnuka tj. ujemne przeżycia psychiczne oraz znaczne pogorszenie warunków egzystencjonalnych, stanowi pochodną wypadku komunikacyjnego spowodowanego w zw. z ruchem samochodu osobowego marki F. (...) o numerze rej. (...), objętego umową ubezpieczenia obowiązkowego OC w (...) S.A. w W..

Powyższemu żądaniu sprzeciwił się (...) S.A. w W., negując podnoszone w pozwie okoliczności, istnienia pomiędzy powódką a A. W. szczególnie zażyłej i głębokiej więzi emocjonalnej, nadto kwestionując możliwość domagania się przez A. G. zadośćuczynienia w oparciu o art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § l k.c.

Odnosząc się do powołanej przez powódkę podstawy prawnej roszczenia, wskazać należy, iż relacja art. 446 § 4 k.c. do art. 448 k.c. wywołała spór o to, czy w okresie pomiędzy wejściem w życie art. 448 k.c. w obecnym brzmieniu, a wejściem w życie art. 446 § 4 k.c., pierwszy z tych przepisów mógł stanowić podstawę przyznania zadośćuczynienia za krzywdę osobom bliskim zmarłego. Rozstrzygnięcie tej kontrowersji wiązało się z próbą zdefiniowania dobra osobistego podlegającego ochronie i naruszonego przez sprawcę śmierci osoby bliskiej. W nowszej judykaturze odstąpiono od ujmowania krzywdy jako cierpienia z powodu utraty osoby bliskiej na rzecz koncepcji odrębnego dobra osobistego w postaci szczególnej emocjonalnej więzi rodzinnej pomiędzy osobami najbliższymi, podlegającego ochronie na podstawie art. 23 i 24 k.c. oraz art. 448 k.c. (zob. uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7.11.2012r., sygn. III CZP 67/2012, opubl. LexPolonica nr 4001090). Obecnie jednolicie ukształtowane i utrwalone w judykaturze Sądu Najwyższego jest stanowisko, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej mogło stanowić naruszenie dobra osobistego członków rodziny zmarłego w postaci szczególnej więzi rodzinnej i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c., jeżeli śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3.08.2008 r. (por. uchwały z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 42 i z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11, OSNC 2012, nr 1, poz. 10 oraz wyroki z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09, OSNC-ZD 2010, nr C, poz. 91, z dnia 25 maja 2011 r., II CSK 537/10, nie publ., z dnia 10 listopada 2010 r., II CSK 248/10, OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 44, z dnia 11 maja 2011 r., I CSK 621/10, nie publ. i z dnia 15 marca 2012 r., I CSK 314/11, nie publ.).

W myśl art. 448 k.c., w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Wedle zaś treści art. 24 § 1 k.p.c., ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

W ocenie sądu, nie może budzić wątpliwości, iż naruszenie prawa do życia rodzinnego stanowi równocześnie naruszenie dobra osobistego i wiąże się z dalece większą dolegliwością psychiczną dla członka rodziny zmarłego niż w przypadku innych dóbr, a jej skutki rozciągają się na całe życie osób bliskich (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 14 kwietnia 2010 r., I ACa 178/10, niepubl.). W przedmiotowej sprawie nie może budzić wątpliwości, iż A. G., jako babcia zmarłego, należy do kręgu osób uprawnionych do wystąpienia z powództwem o zadośćuczynienie na mocy art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § l k.c. Kompensacie podlega doznana krzywda, a więc w szczególności cierpienie, ból i poczucie osamotnienia po śmierci najbliższego członka rodziny, dysfunkcja psychiczna na tle przeżytej traumy, zaburzony spokój wewnętrzny, stanowiące negatywne skutki zdarzenia o charakterze niemajątkowym.

Na podstawie zebranych w sprawie dowodów (w tym zeznania świadka U. W., przesłuchanie powódki), sąd ustalił, iż z uwagi na bliską odległość miejsca zamieszkania A. G. i A. W. oraz aktywne uczestnictwo babci w życiu wnuka od momentu jego narodzin, pomiędzy powódkę a zmarłym narodziła się głęboka więź emocjonalna przejawiająca się z obu stron potrzebą częstego kontaktu, zaś powódce dająca poczucie bezpieczeństwa, radości, spokoju oraz możliwość komfortowego myślenia o przyszłości, w której ww. będzie mogła liczyć na pomoc i opiekę osoby bardzo bliskiej, serdecznej i oddanej. Faktem jest, iż powódka oraz A. W. nie prowadzili wspólnego gospodarstwa domowego, jednakże wnuk regularnie sam odwiedzał babcię, przyjeżdżając do niej rowerem w weekendy, często nocując oraz spędzając w jej domu znaczną część wakacji. A. W. angażował się w prace domowe (w tym w kuchni, przy przygotowywaniu posiłków) oraz wokół obejścia (opiekował się królikami, dokonywał drobnych prac remontowych), odciążając jednocześnie babcię od konieczności ich wykonywania. Zmarły planował osiedlić się na ziemi dziadków, ażeby będąc w ich pobliżu, służyć im pomocą. Wbrew stanowisku wyrażonemu przez stronę pozwaną, sąd uznał, iż z uwagi na głębie relacji łączącej A. W. i A. G. oraz cechy osobowościowe zmarłego, zachowanie chłopca mogło odbiegać od przyjętego powszechnie wzorca zachowania przeciętnego nastolatka, koncentrującego swoją uwagę głównie wokół nauki, spotkań towarzyskich z rówieśnikami i rozwijania pasji.

Ponieważ zadośćuczynienie przewidziane w treści art. 448 k.c. i art. 24 § 1 k.c., ten stanowi kompensatę za doznaną krzywdę, a więc w szczególności cierpienie, ból i poczucie osamotnienia po śmierci najbliższego członka rodziny (skutki zerwania więzi rodzinnych), wspomagającym dla sądu dowodem w przedmiotowej sprawie była opinia psychologiczna sporządzona przez biegłego specjalistę psychologa klinicznego E. K.. Z treści opinii wynika, iż śmierć wnuka powódki wpłynęła na rozwinięcie się u A. G. stanu chorobowego psychosomatycznego na podłożu depresji reaktywnej. Zdarzenie to na trwałe zmieniło sposób jej funkcjonowania, zarówno pod względem fizycznym jak i psychicznym. Uszczerbek na zdrowiu jaki poniosła powódka w związku ze śmiercią wnuka jest znaczny. Ma ona psychosomatyczne objawy chorobowe wymagające pomocy i opieki lekarskiej-internistycznej. U powódki występują dolegliwości i objawy, które wyzwalają i nasilają osobiste, traumatyczne przeżycia tj.: napady żalu i płaczu, zaburzenia wolicjonalne, nastawienie rezygnacyjne, brak wiary w sens życia. Śmierć A. W. wywołała u powódki zaburzenia emocjonalne, zmiany w osobowości, zaburzenia adaptacyjne oraz problemy psychosomatyczne.

Opinia nie została zanegowana przez żadną ze stron. W ocenie sądu przeanalizowany powyżej środek dowodowy jest spójny, rzeczowy i w sposób wyczerpujący odnosi się do zakresu sporządzonego przez sąd zlecenia. Tym samym ustalenia ekspertyzy psychologicznej sąd uznał za własne.

Podsumowując wyniki przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego wskazać należało, iż w istocie śmierć A. W. była dla powódki zdarzeniem wysoce traumatycznym, na stałe zmieniającym jakość jej życia poprzez zachwianie wewnętrznego spokoju, odebranie radości z codziennych przyjemności, wywołanie poczucia głębokiego osamotnienia, przy świadomości nieodwracalności zaistniałego stanu.

Z uwagi na powyższe, sąd zasądził od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódki A. G. kwotę 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia.

Wraz z kwotą główną roszczenia, sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki, na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 31.12.2015 r.) ustawowe odsetki od dnia 9.01.2014 r. (dnia następującego po dniu wydania przez ubezpieczyciela odmownej decyzji w zakresie wypłaty zadośćuczynienia, kończącej proces likwidacji szkody) do dnia 31.12.2015 r. oraz na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 56 i 57 ustawy z dnia 9.10.2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 9 listopada 2015 r.) odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 1.01.2016 r. do dnia zapłaty.

Orzeczenie o kosztach uzasadnia art. 98 k.p.c. w zw. z: § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.z 2002, Nr 163, poz. 1349) oraz art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006r. o opłacie skarbowej (Dz. U. z 2006r. Nr 225, poz. 1635).