Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 listopada 2019 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 listopada 2019 r. w Gliwicach

sprawy A. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania A. O.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

z dnia 19 lutego 2019 r. nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż stwierdza, że odwołująca A. O. jako osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu w następujących okresach:

- od 30 lipca 2013 r. do 16 lutego 2014 r,

- od 16 lutego 2015 r. do 15 marca 2016 r.,

- od 15 marca 2017 r. do 31 lipca 2017 r.;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. na rzecz odwołującej kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(-) sędzia Jolanta Łanowy – Klimek

Sygn. akt VIII U 638/19

UZASADNIENIE

Decyzją z 19 lutego 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. stwierdził, że A. O. jako osoba prowadząca działalność gospodarczą nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu w okresach od 30 lipca 2013 r. do 16 lutego 2014 r., od 16 lutego 2015 r. do 15 marca 2016 r., od 15 marca 2017 r. do 31 lipca 2017 r. Organ rentowy wskazał, że ubezpieczona rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług związanych z utrzymaniem czystości 30 lipca 2013 r., będąc już w ciąży, a w trakcie prowadzonej działalności gospodarczej – od lipca 2013 r. do lipca 2018 r. była niezdolna do pracy przez ponad cztery lata. Zdaniem organu rentowego powyższe okoliczności, a także brak zatrudniania pracowników, niewielka liczba klientów, zadeklarowanie wysokich podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne już na początku działalności – 9350,13 zł w sierpniu 2013 r., 9031,28 zł we wrześniu i w październiku 2013 r. – świadczą o tym, że przedmiotowa działalność nie była wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły oraz z zamiarem osiągania dochodu, a formalne zgłoszenie działalności miało być jedynie narzędziem do uzyskania wysokich świadczeń z ubezpieczeń.

A. O. wniosła odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany i stwierdzenia, że w okresach od 30 lipca 2013 r. do 16 lutego 2014 r., od 16 lutego 2015 r. do 15 marca 2016 r. oraz od 15 marca 2017 r. do 31 lipca 2017 r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu. Podnosiła, że prowadzona przez nią działalność gospodarcza nie ma i nie miała charakteru pozornego, gdyż była i jest faktycznie wykonywana.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Ubezpieczona A. O., urodzona (...), jest z wykształcenia managerem, w 2012 r. ukończyła Wyższą Szkołę (...) w C.. W trakcie studiów pracowała w restauracji (...)’s jako manager.

Po studiach ubezpieczona zrezygnowała z pracy w McDonald’s, ponieważ zamierzała rozpocząć prowadzenie własnej działalności gospodarczej w zakresie świadczenia usług sprzątania.

W dniu 30 lipca 2013 r. ubezpieczona podjęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej pod firmą (...) w R.. Przedmiotem działalności było świadczenie usług w zakresie utrzymania czystości w pomieszczeniach mieszkalnych i biurowych oraz na budowach.

Ubezpieczona nie zatrudniała pracowników. Osobiście wykonywała zlecenia swoich klientów. W okresach objętych zaskarżoną decyzją ubezpieczona świadczyła usługi polegające głównie na utrzymaniu czystości w mieszkaniach i domach jednorodzinnych indywidualnych klientów oraz na budowach prowadzonych przez firmę deweloperską jej brata, gdzie sprzątała domy jednorodzinne po pracach wykończeniowych. W ramach przedmiotowych usług ubezpieczona wykonywała przeważnie sprzątanie generalne, tj. m.in.: myła podłogi, okna, odkurzała, prała dywany, sprzątała łazienki i inne pomieszczenia. Ubezpieczona reklamowała swoją firmę w internecie oraz poprzez roznoszenie ulotek, jednak najwięcej klientów pozyskiwała z polecenia. Ubezpieczona podczas świadczenia swoich usług korzystała przeważnie ze środków czystości i narzędzi swoich klientów – przed realizacją usługi umawiała się z klientami co do doboru środków czystości, jednak wolała używać tych, którymi dysponowali klienci, ponieważ pozwalało jej to na obniżenie kosztów działalności i oferowanie bardziej konkurencyjnych cen świadczonych usług.

W 2013 r. ubezpieczona uzyskiwała z prowadzonej działalności gospodarczej miesięczny przychód w wysokości kilku tysięcy złotych – od 2100 zł do 6040 zł przy kosztach wynoszących od kilkuset złotych do 2500 zł.

Ubezpieczona dokonała zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej od 30 lipca 2013 r. do 16 lutego 2014 r., od 16 lutego 2015 r. do 15 marca 2016 r., od 15 marca 2017 r. do 31 lipca 2017 r. W okresach od 17 lutego 2014 r. do 15 lutego 2015 r., od 16 marca 2016 r. do 14 marca 2017 r. oraz od 1 sierpnia 2017 r. do 30 lipca 2018 r. ubezpieczona dokonała zgłoszenia wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego z uwagi na pobieranie zasiłku macierzyńskiego.

Ubezpieczona zadeklarowała w miesiącach od sierpnia do października 2013 r. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia w wysokości: 9350,13 zł w sierpniu, 9031,28 zł we wrześniu i październiku, a w lipcu 2013 r. i od listopada 2013 r. do lipca 2015 r. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, proporcjonalnie pomniejszone w okresach, w których działalność nie była wykonywana przez cały miesiąc.

Ubezpieczona zawiesiła działalność gospodarczą 30 lipca 2018 r.

Od 20 lutego 2019 r. ubezpieczona wznowiła działalność gospodarczą. Obecnie więcej zleceń wykonuje na rzecz firm, a mniej dla indywidualnych klientów. Większość świadczonych usług wykonuje w biurach i sklepach.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie akt organu rentowego, dokumentacji medycznej dotyczącej ubezpieczonej, księgi przychodów i rozchodów za okres od 2013 r. do 2018 r., zeznań świadków: A. F. (nagranie z rozprawy z 18 czerwca 2019 r., min. 7.19 i n. k.29), J. G. (nagranie z rozprawy z 18 czerwca 2019 r., min. 15.13 i n. k.29), P. K. (nagranie z rozprawy z 18 czerwca 2019 r., min. 29.27 i n. k.29), K. M. (nagranie z rozprawy z 12 listopada 2019 r., min. 3.59 i n. k.177), A. W. (nagranie z rozprawy z 12 listopada 2019 r., min. 12.46 i n. k.177) oraz przesłuchania odwołującej (nagranie z rozprawy z 12 listopada 2019 r., min. 23.05 i n. k.177).

Sąd uznał materiał dowodowy za wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej zasługuje na uwzględnienie.

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym, regulują przepisy ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 300 ze zm.), zwanej ustawą systemową.

Zgodnie z art. 1 ustawy ubezpieczenia społeczne obejmują ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenia rentowe i ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt. 5 i art. 12 ust. 1 ustawy, osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące podlegają (z zastrzeżeniem art. 8 i 9) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu.

Zgodnie z treścią art. 13 pkt. 4 ustawy osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o prawie przedsiębiorców.

Zgodnie z art. 36 ust. 1 każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Obowiązek zgłoszenia osoby prowadzącej działalność gospodarczą spoczywa na tej osobie (ust.3).

Natomiast po myśli art. 17 w związku z art. 46 ustawy, płatnik składek obowiązany jest według zasad wynikających z przepisów niniejszej ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Rozliczenie składek oraz wypłaconych przez płatnika w tym samym miesiącu świadczeń następuje w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA.

Po myśli art. 47 ustawy płatnik składek przesyła w tym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc.

W myśl art. 83 ust 1 pkt 2 ustawy systemowej ZUS wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących m.in. zgłaszania do ubezpieczeń społecznych, przebiegu ubezpieczeń, ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

W przedmiotowej sprawie podstawą wydania zaskarżonej decyzji było uznanie przez ZUS, że A. O. jako osoba prowadząca działalność gospodarczą nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu w okresach od 30 lipca 2013 r. do 16 lutego 2014 r., od 16 lutego 2015 r. do 15 marca 2016 r., od 15 marca 2017 r. do 31 lipca 2017 r. W ocenie organu rentowego, w okolicznościach niniejszej sprawy zgłoszenie przez odwołującą do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej miało na celu jedynie uzyskanie przez ubezpieczoną wysokich świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Według organu rentowego świadczy o tym m.in. rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej w trakcie ciąży, brak zatrudniania pracowników, niewielka liczba klientów oraz zadeklarowanie wysokich podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne już na początku działalności – 9350,13 zł w sierpniu 2013 r., 9031,28 zł we wrześniu i w październiku 2013 r. (...) Oddział w C. ocenił ww. czynności jako pozorne i stwierdził, że odwołująca nie podlega w okresach od 30 lipca 2013 r. do 16 lutego 2014 r., od 16 lutego 2015 r. do 15 marca 2016 r., od 15 marca 2017 r. do 31 lipca 2017 r. obowiązkowo ubezpieczeniom z tytułu prowadzeni pozarolniczej działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 83 § 1 kodeksu cywilnego nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

W myśl § 2 nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Z kolei zgodnie z § 3 jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Sąd orzekający wskazuje, że do ubezpieczonej nie znajdzie zastosowania art. 83 k.c., mówiący o nieważności oświadczenia woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru, gdyż w niniejszej sprawie ubezpieczona nie dokonała czynności cywilnoprawnej opartej na umowie, a przystąpiła do ubezpieczeń społecznych w związku z ciążącym na niej obowiązkiem wynikającym z podjęcia działalności gospodarczej. Również objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje automatycznie po złożeniu stosownego wniosku.

W wyroku z dnia 11 grudnia 2014r, I UK 145/14 (LEX nr 1622302) Sąd Najwyższy wskazał, że w aspekcie zgodności z normami prawa cywilnego ocenie nie podlega stosunek ubezpieczenia społecznego, lecz związany z nim stosunek o charakterze cywilnoprawnym. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, podobnie jak osoby z nimi współpracujące, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu - art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 u.s.u.s., natomiast dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu - art. 11 ust. 2 tej ustawy.

W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy wskazał, że stosunek ubezpieczenia społecznego nie jest stosunkiem cywilnoprawnym, lecz ustawowo regulowanym stosunkiem prawnym opartym na zasadzie solidaryzmu, a wynikające z niego świadczenia nie mają charakteru cywilnoprawnego. Przepisy i instytucje prawa cywilnego mogą być wprost stosowane w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych tylko w razie wyraźnego odesłania przez normę prawa ubezpieczeń społecznych. Wyklucza się także możliwość wykładania przepisów prawa ubezpieczeń społecznych z punktu widzenia zasad współżycia społecznego, gdyż są to przepisy prawa publicznego, cechujące się niezbędnym rygoryzmem. Wprawdzie z ukształtowanego orzecznictwa wynika, że istnieje możliwość zakwestionowania przez Zakład podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że stanowiące tę podstawę wynagrodzenie zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa, lecz możliwość ta dotyczy sytuacji, w której ocenie z zastosowaniem zasad współżycia społecznego nie podlega sama podstawa wymiaru składek, ale stanowiąca tę podstawę wysokość umówionego przez strony stosunku prawnego i wypłaconego wynagrodzenia (przychodu). Możliwość ta dotyczy przede wszystkim umowy o pracę, której ważność poddaje się ocenie w świetle art. 58 k.c. w związku z art. 300 k.p. Innymi słowy, w aspekcie zgodności z normami prawa cywilnego ocenie nie podlega stosunek ubezpieczenia społecznego, lecz związany z nim stosunek o charakterze cywilnoprawnym.

Sąd zwraca uwagę, że sam wpis do ewidencji działalności gospodarczej (zarejestrowanie) ma charakter deklaratoryjny. Istnienie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej nie przesądza o faktycznym prowadzeniu tej działalności, ale prowadzi do domniemania prawnego, według którego osoba wpisana do ewidencji jest traktowana jako prowadząca działalność gospodarczą. Domniemanie to może być obalone (por. wyrok SN z dnia 14 września 2007r., III UK 35/07, LEX nr 483284, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 marca 2006r., III AUa 2850/04, LEX nr 217125, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25 czerwca 2014r.,III AUa 1401/13, LEX nr 1493716).

Należy też podkreślić, że samo podjęcie prowadzenia działalności gospodarczej jest ujmowane szeroko. Prowadzenie działalności gospodarczej obejmuje nie tylko faktyczne wykonywanie czynności należących do zakresu tej działalności, lecz także czynności zmierzające do zaistnienia takich czynności gospodarczych (czynności przygotowawczych) tj. innych czynności związanych z działalnością – takich jak poszukiwanie nowych klientów, zamieszczanie ogłoszeń w prasie, załatwianie spraw urzędowych. Czynności te pozostają w ścisłym związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, bowiem zmierzają do stworzenia odpowiednich warunków do jej wykonywania. (vide wyrok SN z dnia 25 listopada 2005r., sygn. I UK 80/05, OSNP 2006/19-20/309).

Mając powyższe na uwadze, trzeba stwierdzić, iż Sąd nie podziela oceny organu rentowego, że ubezpieczona dokonała zgłoszenia do ubezpieczeń dla pozoru w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Jak bowiem wynika ze zgromadzonego w toku postępowania materiału dowodowego, ubezpieczona faktycznie prowadziła działalność gospodarczą w spornym okresie.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków, którzy w większości byli klientami odwołującej i w sposób wiarygodny i przekonujący opisali świadczone przez odwołującą usługi. Świadkowie zgodnie wskazywali, że ubezpieczona wykonywała w spornym okresie czynności polegające na sprzątaniu mieszkań i obiektów budowlanych po pracach wykończeniowych, tj. m.in. myła podłogi, okna, odkurzała, prała dywany, sprzątała łazienki i inne pomieszczenia.

Zdaniem Sądu w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie sposób również zarzucić ubezpieczonej, iż podjęcie przez nią działalności gospodarczej zmierzało do obejścia prawa i było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sąd wskazuje, iż z samego faktu podjęcia przez ubezpieczoną działalności gospodarczej, nie sposób czynić jej zarzutu, nawet jeżeli celem podjęcia działalności było uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

W teorii prawa cywilnego uważa się, że czynnością prawną podjętą w celu obejścia ustawy jest czynność wprawdzie nie objęta zakazem prawnym, ale przedsięwzięta w celu osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo. Skorzystanie z ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym w postaci zasiłków z tego ubezpieczenia nie może być uznane za obejście przepisów prawa.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że samo zawarcie umowy o pracę nawet w okresie ciąży, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego nie jest naganne, ani tym bardziej sprzeczne z prawem (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 6 lutego 2006r., III UK 156/05, LEX nr 272549, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005r., II UK 320/04, OSNP 2006/7-8/122).

Sąd podkreśla również, że odwołująca od lutego 2019 r. wznowiła czynności związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, przy czym zmieniła nieco profil działalności – więcej zleceń wykonuje na rzecz firm, a mniej dla indywidualnych klientów.

Sąd wskazuje też, że nie jest przedmiotem niniejszego postępowania wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Sąd związany jest bowiem przy rozpoznaniu odwołania zakresem zaskarżonej decyzji, która kwestionuje samo podleganie ubezpieczonej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, nie kwestionuje zaś wysokości podstawy wymiaru składek.

Mając zatem na uwadze wszystkie powyższe rozważania Sąd – na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. – zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł w pkt 2 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018r., poz. 265).

(-) Sędzia Jolanta Łanowy - Klimek