Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lutego 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 2014 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa C. K.

przeciwko M. M., R. M. i K. H.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 23 października 2013 roku, sygn. akt I C 349/13

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim do ponownego rozpoznania pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu za instancję odwoławczą.

Sygn. akt II Ca 55/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 23 października 2013 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. oddalił powództwo C. K. przeciwko R. M., K. H. i M. M. o zapłatę kwoty 3 464,60 zł.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 13 czerwca 2001 r. M. M.i L. M.udzielony został kredyt konsumpcyjny (numer umowy(...)przez ówczesny Bank (...), Spółkę Akcyjną,(...)Oddział w P. (...)., którego poręczycielami byli m. in. C. K.i B. K..

W dniu 06 maja 2002 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. w sprawie sygn. akt I. Nc. 92/02 wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym na mocy którego na rzecz Banku (...), Spółki Akcyjnej, (...)Oddziału w P. (...). zasądził m. in. od M. M., L. M. C. K.i B. K.kwotę 14 177 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 26 lutego 2002 r. oraz kwotę 313 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu. Z uwagi na śmierć L. M.wydany w stosunku do niego nakaz zapłaty postanowieniem wydanym w dniu 21 października 2002 r. został uchylony.

L. M.zmarł w dniu 17 stycznia 2002 r. w P. (...)., gdzie stale zamieszkiwał. Spadek po nim na podstawie ustawy na mocy postanowienia wydanego przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. w dniu 16 września 2008 r., w sprawie sygn. akt I. Ns. 544/08 nabyli żona M. M.oraz dzieci K. M.i R. M..

Celem wyegzekwowania wyżej wskazanej należności wszczęte zostało przez Komornika S. P. (1), Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Tryb. postępowanie egzekucyjne, prowadzone w sprawie Km. 575/08.

Z zaświadczenia organu egzekucyjnego wystawionego w dniu 08 marca 2010 r. wynika, iż Komornik wyegzekwował od B. K. kwotę 9 633,40 zł.

W dniu 19 sierpnia 2010 r. pomiędzy C. K. a M. M. podpisana została ugoda, na mocy której pozwana M. M. uznała swój dług wobec powoda i zobowiązała się zapłacić mu kwotę 19 240 złotych do dnia 19 września 2010 r. W ugodzie strony postanowiły, że odsetki od uznanej kwoty oraz pozostałe długi dłużniczki wobec wierzyciela będą przedmiotem odrębnego postępowania.

Należność została uregulowana przez pozwaną M. M. w dniu 22 września 2013 r.

W następstwie powyższych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że powództwo strony powodowej nie jest uzasadnione.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że bezsporne w sprawie jest, iż ówczesny Bank (...), Spółka Akcyjna, (...)Oddział w P. (...). udzielił M. M.oraz L. M.kredytu konsumpcyjnego, którego poręczycielami byli m. in. C. K.i B. K.. Bezspornym jest również, iż wobec niewywiązania się z postanowień zawartej umowy przeciwko wyżej wymienionym wydany został nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, zasadzający od nich na rzecz banku kwotę 14 177 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 26 lutego 2002 r. oraz kwotę 313 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Nie budzi również wątpliwości, iż w dniu 19 sierpnia 2010 r. pomiędzy C. K. a M. M. podpisana została ugoda, na mocy której pozwana M. M. uznała swój dług wobec powoda i zobowiązała się zapłacić mu kwotę 19 240 złotych do dnia 19 września 2010 r. Należność ta został przez pozwaną uregulowana. W przedmiotowej ugodzie strony postanowiły również, że odsetki od uznanej kwoty oraz pozostałe długi dłużniczki wobec wierzyciela będą przedmiotem odrębnego postępowania.

Tak wiec roszczenie strony powodowej wywodzi się z umowy kredytowej zawartej pomiędzy bankiem (...), Spółką Akcyjną, (...)Oddziałem w P. (...). a M. M.oraz L. M.. Udzielanie kredytów jest działalnością gospodarczą, dla których termin przedawnienia wynosi 3 lata (art. 118 k.c). W tej sytuacji zdaniem Sądu roszczenie strony powodowej uległo przedawnieniu.

Strona powodowa wytaczając powództwo o zapłatę oparła się na ugodzie zawartej pomiędzy powodem a pozwaną M. M.. Zdaniem Sądu oznacza to, iż strona powodowa świadoma była, iż roszczenie to uległo przedawnieniu i gdyby nie uznanie długu przez jedną z osób pozwanych nie mogłaby go skutecznie egzekwować (art. 123 § 1 pkt 2 k.c.).

Analiza przedmiotowej ugody w ocenie Sądu nie daje podstawy do przyjęcia, iż dotyczy ona również odsetek, których aktualnie domaga się strona powodowa. Z jej treści jednoznacznie wynika, iż przedmiotem ugody była tylko i wyłącznie należność w kwocie 19 240 złotych, jaka została przez powoda w zamian za pozwaną uregulowana. Odsetki od uznanej kwoty oraz pozostałe długi dłużniczki wobec wierzyciela miały być przedmiotem odrębnego postępowania, Jednoznacznie wynika to z treści § 4 ugody. Zapis § 4 ugody nie daje do podstawy do przyjęcia wersji strony powodowej, iż zalegle odsetki zostały także uznane a w okresie późniejszym miał zostać ustalony jedynie termin ich płatności (a także płatności ewentualnie innych długów powódki). Odsetki te miały być przedmiotem odrębnego postępowania, być może przedmiotem kolejnej ugody zawartej pomiędzy stronami.

Ponadto w ocenie Sądu uznanie zobowiązania przez pozwaną M. M. nie rodzi żadnych skutków wobec pozostałych pozwanych tj. K. H. oraz R. M., którzy nie byli stroną ugody, nie byli stroną umowy kredytowej, a ich odpowiedzialność strona powodowa opiera na treści art. 922 k.c. (odpowiedzialności za długi spadkowe zmarłego ojca L. M.).

W tej sytuacji mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Rejonowy orzekł o oddaleniu powództwa.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód, który zaskarżył powyższy wyrok w części oddalającej powództwo w całości w stosunku do pozwanej M. M..

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, mające istotny wpływ na treść wydanego rozstrzygnięcia, tj. art. 117 k.c. w zw. z art. 118 k.c. poprzez ich zastosowanie i przyjęcie, iż roszczenie powoda uległo przedawnieniu, w sytuacji gdy do dnia wytoczenia powództwa nie upłynął termin skutkujący przekształceniem zobowiązania pozwanej w zobowiązanie naturalne,

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, mające istotny wpływ na treść wydanego rozstrzygnięcia, tj. art. 120 k.c. poprzez jego niezastosowanie, a tym samym nieokreślenie przez Sąd I instancji terminu, w którym roszczenie powoda stało się wymagalne i termin przedawnienia rozpoczął bieg, co skutkowało błędnym uznaniem, iż roszczenie uległo przedawnieniu,

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego, mające istotny wpływ na treść wydanego rozstrzygnięcia, tj. art. 125 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji gdy roszczenie wynikające z umowy kredytowej zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem, co doprowadziło do nieuwzględnienia zasadności stosowania 10-letniego terminu przedawnienia,

4.  naruszenie przepisów prawa materialnego, mające istotny wpływ na treść wydanego rozstrzygnięcia, tj. art. 65 § 1 k.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie, skutkujące wykładnią oświadczenia woli M. M. zawartego w ugodzie z dnia 19.08.2010r. w oderwaniu od okoliczności, w których zostało złożone, co skutkowało uznaniem, iż roszczenie powoda uległo przedawnieniu,

5.  brak wszechstronnego ustalenia stanu faktycznego, skutkujący pominięciem, iż z zaświadczenia organu egzekucyjnego wystawionego w dniu 08.03.2010r. wynika, iż Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Tryb. S. P. (1), w sprawie za sygn. KM 575/08 wyegzekwował od powoda kwotę 8.123,44 zł, co miało istotny wpływ na treść wydanego rozstrzygnięcia bowiem uniemożliwiło wskazanie właściwego terminu wymagalności roszczenia powoda,

6. naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść wydanego rozstrzygnięcia, tj. art. 233 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i dowolną, a nie swobodną oceną dowodów, co doprowadziło do przyjęcia, że:

a)  roszczenie powoda wywodzi się z umowy kredytowej zawartej pomiędzy M. M.i L. M., a bankiem(...)Oddział w P. (...)., w sytuacji gdy źródłem roszczenia powoda jest umowa poręczenia,

b)  ugoda z dnia 19.08.2010r. zawarta pomiędzy M. M., a powodem nie obejmowała uznania długu w postaci odsetek od kwoty roszczenia głównego (§1 ugody), w sytuacji gdy taki zapis uwzględniał §4 ugody.

Powołując się na powyższe zarzuty pełnomocnik powoda wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez zasądzenie od pozwanej M. M. na rzecz powoda C. K. kwoty 3.464,60 zł (trzy tysiące czterysta sześćdziesiąt cztery złote 60/100) wraz z kosztami postępowania sądowego, w tym kosztami zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz zasądzenie od pozwanej M. M. na rzecz powoda C. K. kosztów postępowania apelacyjnego.

Pełnomocnik powoda wniósł ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W uzasadnieniu apelacji pełnomocnik powoda wskazał między innymi, że uzasadnienie Sądu I instancji jest lapidarne, ustalony stan faktyczny niepełny, co skutkowało wydaniem wadliwego rozstrzygnięcia.

Zgodnie z treścią art. 125 k.c. roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy.

Co do zasady termin przedawnienia roszczeń wynikających z zawartych umów kredytowych wynosi, zgodnie z art. 118 k.c. - 3 lata (roszczenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej). Okoliczność ta jest powszechnie przyjęta w orzecznictwie sądów i nie budzi wątpliwości (por. wyrok SN z 10.10.2003r., II CK 113/02, OSP 2004/11/141). Jednakże, w przedmiotowej sprawie zastosowanie ma art. 125 k.c., który stanowi lex specialis w stosunku do art. 118 k.c.

Bieg 10-letniego terminu przedawnienia (...)/P. (...). przerwał poprzez skierowanie sprawy do postępowania egzekucyjnego - nakaz zapłaty zaopatrzony w klauzulę wykonalności z dnia 25.03.2008r., egzekucja komornicza prowadzona przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Tryb. S. P. (2)(sygn. akt KM 575/08).

W konsekwencji termin przedawnienia roszczenia przysługującego (...)/P. (...). przeciwko kredytobiorcom i poręczycielom zaczął biec na nowo (art. 124 §1 k.c. w zw. z art. 123 §1 k.c.).

W przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z roszczeniem poręczyciela w stosunku do kredytobiorcy za spłacony przez niego dług na rzecz banku.

Podstawą roszczenia powoda, na co Sąd I instancji nie zwrócił uwagi jest art. 518 §1 pkt 1 k.c., zgodnie z którego treścią osoba trzecia, która spłaca wierzyciela, nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty jeżeli płaci cudzy dług, za który jest odpowiedzialna osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi.

Skutek opisanej wyżej subrogacji ustawowej jest podobny do cesji wierzytelności - w strukturze stosunku zobowiązaniowego osoba trzecia, która spłaciła wierzyciela, zajmuje jego miejsce. „Następuje więc, w wyniku wstąpienia osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela, zmiana wierzyciela. Wierzytelność na skutek jej spłacenia nie wygasa, lecz trwa nadal ze zmienionym podmiotem po stronie wierzyciela" (por. A. Rzetecka-Gil, Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna, Lex el.2011). W tym aspekcie skarżący zwrócił uwagę na pogląd Sądu Najwyższego {wyrok SN z 17.07.2003r., III CZP 43/03, OSCN 2004/10/151, Prok. i Pr.-wkł 2004/2/35, Wokanda 2003/9/2, Biul. SN 2003/7/7, Pr.Bankowe 2005/1/43, M.Prawn. 2004/14/656, M.Prawn. 2003/16/722), podjął uchwałę, że „roszczenie nabyte przez poręczyciela na podstawie przepisu art. 518 §1 pkt 1 k.c. przedawnia się w terminie przewidzianym dla przedawnienia roszczenia wierzyciela wobec dłużnika głównego."

Skarżący wskazał również, że Sąd I instancji uzasadniając wydane rozstrzygnięcie nie wskazał na datę, od której termin przedawnienia winien być liczony. Już sam brak poczynienia takich ustaleń, zdaniem apelującego, uniemożliwia prawidłową ocenę zarzutu przedawnienia.

Stosownie do treści art. 124 § 2 k.c. termin przedawnienia, po przerwaniu zaczyna biec na nowo dopiero od chwili gdy postępowanie, które spowodowało jego przerwanie zostanie zakończone. Postępowanie egzekucyjne (KM 575/08) nie zakończyło się wcześniej niż 24.02.2010r. - tj. data ściągnięcia przez komornika od powoda ostatniej raty zadłużenia (zaświadczenie z dnia 08.03.2010. - załączone do pisma procesowego pełnomocnika powoda z 09.04.2013r.). Termin przedawnienia roszczenia powoda mógłby upłynąć zatem nie wcześniej niż 24.02.2020r.

Ponadto, zdaniem skarżącego na skutek zawartej w dniu 09.08.2013r. ugody pomiędzy nim, a pozwaną M. M. termin przedawnienia ponownie uległ przerwaniu. Zgodnie z jej treścią pozwana uznała zarówno roszczenie główne (tj. kwota 19.240,00 zł) - vide §1 ugody, jak również odsetki od tej kwoty - vide §4 ugody. Sąd I instancji, w ocenie apelującego, niezgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego dokonał interpretacji zapisów ugody, co skutkowało przyjęciem że ugoda nie obejmowała odsetek.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja jest uzasadniona i skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku.

W ocenie Sądu Okręgowego wydając orzeczenie w niniejszej sprawie Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał jej istoty.

Sąd pierwszej instancji nie ustalił, co fundamentalne dla jej rozpoznania, jaki charakter ma roszczenie zgłoszone przez powoda; czy jest to roszczenie odsetkowe i dotyczy odsetek dochodzonych tylko od należności głównej zapłaconej przez powoda jako poręczyciela w zastępstwie kredytobiorcy M. M. i jej męża L. M., czy obejmuje ono również żądania zapłaty odsetek od odsetek. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku trudno również wywieść, czy Sąd Rejonowy, oceniając zasadność zgłoszonego przez powoda roszczenia odnosi się do spłaty zadłużenia jakiego dokonał powód czy do spłaty dokonanej przez jego żonę B. K.. Do akt sprawy zostały złożone dwa wystawione przez komornika zaświadczenia, tylko jedno z nich dotyczące spłat zadłużenia dokonanych przez B. K. zostało uwzględnione jako dowód w sprawie. To, że Sąd pierwszej instancji wziął pod uwagę powyższy dokument pomijając przy ustaleniach drugie z załączonych do akt sprawy zaświadczeń wydaje się być biorąc pod uwagę treść pisma pełnomocnika powoda z dnia 9 kwietnia 2013 r. nieprawidłowe.

Sąd pierwszej instancji rozpoznając niniejszą sprawę nie przeprowadził wszystkich dowodów wnioskowanych przez strony, w szczególności nie przesłuchał R. M. i K. H. nie podając żadnego uzasadnienia dla swej decyzji w tym zakresie. Sąd pierwszej instancji pominął w swych ustaleniach szereg dokumentów w szczególności powołane już zaświadczenie z dnia 8 marca 2010 r. ( k.48 ) dotyczące zakresu spłat dokonanych przez powoda. Nie odniósł się również do zaprezentowanego w przedstawionym przez powoda zestawieniu ( k. 17 -19 ) sposobu wyliczenia dochodzonej pozwem należności. Sąd Rejonowy pominął wreszcie całkowicie argumenty zgłaszane w toku procesu przez stronę pozwaną, a odnoszące się do braku odpowiedzialności pozwanej wobec powoda oraz do spłaty przez nią na rzecz powoda również należności odsetkowych.

Wskazane powyżej uchybienia w ocenie Sądu Okręgowego wykluczają możliwość oceny zasadności zgłoszonego przez stronę pozwaną a zaakceptowanego przez Sąd pierwszej instancji zarzutu przedawnienia. W konsekwencji Sąd drugiej instancji nie może odnieść się do zgłoszonych w skardze apelacyjnej zarzutów naruszenia prawa materialnego: przepisów art. 117, 118, 120, 125 k.c.

Sąd Okręgowy nie podziela natomiast zgłaszanych przez stronę powodowa argumentów jakoby z okoliczności, że pozwana uznała swój dług jednocześnie oświadczając, że odsetki będą przedmiotem odrębnego postępowania (§4 ugody) wynika uznanie dochodzonego pozwem roszczenia. Na obecnym etapie postępowania, wobec nie przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron na okoliczność intencji jakie kierowały nimi przy zawieraniu powyższej ugody, sposobu rozumienia treści zawartych w niej postanowień twierdzenie powyższe uznać należy za nieuprawnione.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd pierwszej instancji ustali charakter zgłoszonego przez powoda roszczenia. Zobowiąże pełnomocnika powoda do przedstawienia precyzyjnego wyliczenia dochodzonej pozwem kwoty, i dokona weryfikacji tego wyliczenia uwzględniając treść wystawianych przez komornika w związku z przebiegiem postępowania egzekucyjnego Km 575/08 zaświadczeń. W szczególności należy zobowiązać powoda do wyjaśnienia na jakiej podstawie sformułował w apelacji odmienne od zaprezentowanego w piśmie z dnia 9 kwietnia 2013 r. i sprzeczne z treścią zaświadczenia komornika z dnia 8 marca 2010 r. stanowisko, że w toku egzekucji „komornik sądowy wyegzekwował od powoda kwotę 19.240,00 zł oraz odsetki w wysokości 8.123,44 zł”. Podejmując te czynności Sąd pierwszej instancji zadba stosując odpowiednie rygory procesowe, aby strona powodowa złożyła właściwie sporządzone i potwierdzone odpisy tych zaświadczeń (strona druga zaświadczenia z dnia 8 marca 2010 r. jest w znacznej części nieczytelna ). W razie potrzeby sięgnie do dowodu z dokumentów zawartych w aktach Km 575/08.

Dokonując w wyniku powyższych czynności oceny zasadności zgłoszonych przez powoda roszczeń Sąd Rejonowy rozstrzygnie w pierwszej kolejności czy dochodzona pozwem kwota obejmuje żądanie odsetek od odsetek naliczonych przez wierzyciela od roszczenia głównego objętego tytułem wykonawczym – nakazem zapłaty z dnia 6 maja 2002 r. ( na powyższe zdaje się wskazywać treść zaświadczenia z dnia 8 marca 2010 r. ) i jeśli tak to czy nie pozostaje ono w sprzeczności z treścią przepisu art. 482 § 1 k.c.

W dalszej kolejności obowiązkiem Sądu pierwszej instancji będzie ustalenie podstawy ewentualnej odpowiedzialności pozwanej M. M. nastąpi z uwzględnieniem stanowiska strony powodowej, która winna określić czy jej odpowiedzialność wynika z zaciągnięcia kredytu ( poręczonego a następnie spłaconego przez powoda ) czy odpowiada za długi spadkowe zmarłego męża.

Powyższe ustalenia pozwolą dopiero na weryfikacje zarzutów zgłoszonych przez pozwaną, rozstrzygnięcie o potrzebie przeprowadzenia zgłoszonych dowodów. W szczególności Sąd Rejonowy rozpozna zarzut przedawnienia zgłoszonego roszczenia ( o ile uzna jego istnienie w całości lub w części ). Ustali w tym celu termin jego wymagalności i przyjmie właściwy okres przedawnienia.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 386 § 4 k.p.c. orzekł o uchyleniu zaskarżonego wyroku.

O kosztach postępowania w drugiej instancji Sąd Okręgowy orzekł na podstawie przepisu art. 108 § 2 k.p.c.