Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 czerwca 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 czerwca 2020 r. w Lublinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy D. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 12 grudnia 2019 r. sygn. akt IV U 399/19

oddala apelację.

Elżbieta Czaja Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska Małgorzata Pasek

Sygn. akt III AUa 37/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 18 kwietnia 2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na podstawie art.151§2 w związku z art.146§1 ustawy z 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego odmówił D. D. uchylenia decyzji z 14 maja 2013r. (o przyznaniu emerytury) i stwierdził jej wydanie z naruszeniem prawa. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że zgodnie z art.146§1 kpa uchylenie decyzji z powodu orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, na podstawie którego została wydana decyzja, nie może nastąpić jeżeli od dnia doręczenia decyzji upłynęło pięć lat. W takim przypadku, zgodnie z art.151§2 kpa, organ administracji publicznej ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazuje okoliczności, z powodu których nie uchylił tej decyzji. Z uwagi na to, że od dnia doręczenia zaskarżonej decyzji z 14 maja 2013r. upłynęło pięć lat nie jest możliwe jej uchylenie. Dlatego organ rentowy odmówił uchylenia powyższej decyzji i stwierdził jej wydanie z naruszeniem prawa.

Odwołanie od w/w decyzji złożyła ubezpieczona D. D..

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wskazując na argumentację podniesioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 12 grudnia 2019 roku Sąd Okręgowy w Siedlcach zmienił zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję z dnia 14 maja 2014 roku ( a powinno być 14 maja 2013 roku)w ten sposób, że ustalił wysokość emerytury D. D. na dzień 1 kwietnia 2013 roku na kwotę 1467,22 złotych brutto miesięcznie z możliwością wypłaty po dokonaniu waloryzacji od dnia 1 kwietnia 2019 roku.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i ich ocenie prawnej.

Ubezpieczona D. D. urodziła się w dniu (...) W dniu 11 lutego 2008r. ubezpieczona wystąpiła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z wnioskiem o emeryturę. Decyzją z 18 lutego 2008r. organ rentowy na podstawie art.46 ustawy emerytalnej przyznał ubezpieczonej emeryturę od 1 lutego 2008r. ,tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

W dniu 29 kwietnia 2013r. ubezpieczona wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym. Decyzją z 14 maja 2013r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej od 1 kwietnia 2013r. ,tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek emeryturę na podstawie art.24 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wysokość emerytury ubezpieczonej obliczona została wg zasad określonych w art.25 i 26 ustawy emerytalnej, w tym zgodnie z ówczesną regulacją art.25 ust.1b tej ustawy, na mocy której podstawę obliczenia emerytury pomniejszono o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranej przez ubezpieczoną emerytury przyznanej jej uprzednio na podstawie art.46 ustawy emerytalnej. Wysokość świadczenia na dzień 1 kwietnia 2013r. ustalona została na kwotę 1 163,59 złotych brutto miesięcznie.

W dniu 8 kwietnia 2019r. wpłynął do organu rentowego wniosek ubezpieczonej o wznowienie postępowania i ponowne ustalenie wysokości emerytury w powszechnym wieku emerytalnym w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. sygnatura akt P 20/16.

Po rozpoznaniu powyższego wniosku, postanowieniem z 18 kwietnia 2019r. na podstawie art.149§1 i 2 kpa organ rentowy wznowił postępowanie w sprawie decyzji z 14 maja 2013r. o przyznaniu emerytury, a następnie zaskarżoną decyzją z 18 kwietnia 2019r. powołując się na upływ pięciu lat od doręczenia decyzji z 14 maja 2013r. na podstawie art.151§2 w związku z art.146§1 kpa odmówił ubezpieczonej uchylenia decyzji z 14 maja 2013r. i stwierdził jej wydanie z naruszeniem prawa.

Odwołanie D. D. od decyzji 18 kwietnia 2019r. odmawiającej uchylenia decyzji z 14 maja 2013r. o przyznaniu emerytury okazało się uzasadnione i skutkowało zmianą decyzji z 18 kwietnia 2019r. i poprzedzającej ją decyzji z 14 maja 2013r. o przyznaniu emerytury w części dotyczącej wysokości emerytury poprzez ustalenie, że wysokość emerytury ubezpieczonej na dzień nabycia prawa do świadczenia ,tj. na dzień 1 kwietnia 2013r. wynosi 1 467,22 złotych brutto miesięcznie z możliwością wypłaty po dokonaniu waloryzacji od dnia 1 kwietnia 2019r.

Sąd Okręgowy stwierdził, że w chwili nabycia przez ubezpieczoną prawa do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym (w dniu 1 kwietnia 2013r.) obowiązywał przepis art.25 ust.1b ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nakazujący pomniejszenie - w przypadku osób, które uprzednio pobierały emeryturę przyznaną na podstawie art.46 tejże ustawy - podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art.24, o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Organ rentowy zastosował wówczas powyższy przepis, co skutkowało ustaleniem wysokości emerytury ubezpieczonej w niższej kwocie. W dniu 6 marca 2019r. zapadł wyrok Trybunał Konstytucyjnego, w którym Trybunał stwierdził, że art.25 ust.1b ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r. w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w 1953r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art.46 tej ustawy, jest niezgodny z art.2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W oparciu o powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. opublikowany w Dzienniku Ustaw Nr 539 z 21 marca 2019r., ubezpieczona wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o wznowienie postępowania i ponowne ustalenie wysokości jej emerytury w powszechnym wieku emerytalnym z pominięciem niekonstytucyjnego przepisu art.25 ust.1b ustawy emerytalnej. Organ rentowy po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonej, postanowieniem z 18 kwietnia 2019r. wznowił postępowanie w sprawie zakończonej decyzją z 14 maja 2013r. o przyznaniu emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, ale decyzją z 18 kwietnia 2019r. odmówił jej uchylenia poprzestając na ustaleniu, że decyzja z 14 maja 2013r. została wydana z naruszeniem prawa.

W ocenie Sądu decyzja organu rentowego z 18 kwietnia 2019r. jest nieprawidłowa. Organ rentowy odmawiając uchylenia decyzji z 14 maja 2013r. w części dotyczącej ustalenia wysokości emerytury ubezpieczonej – gdyż to jest istotą sporu w sprawie - powołał się na regulację art.146§1 kpa, zgodnie z którą uchylenie decyzji z przyczyny określonej w art.145a kpa nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia decyzji upłynęło pięć lat. Sąd Okręgowy podniósł, że organ rentowy nie wskazał w jaki sposób ustalił, że od doręczenia ubezpieczonej decyzji z 14 maja 2013r. upłynęło pięć lat. Analiza akt emerytalnych ubezpieczonej pokazuje, że decyzja z 14 maja 2013r. została przekazana do wysłania do ubezpieczonej w tym samym dniu ,tj. 14 maja 2013r. (vide: adnotacja na decyzji z 14 maja 2013r. k.13v akt emerytalnych). Brak jest natomiast zwrotnego potwierdzenia odbioru przedmiotowej decyzji, które pozwoliłoby ustalić datę doręczenia jej adresatce, co powoduje, że nieudowodnione jest twierdzenie organu rentowego, iż od doręczenia ubezpieczonej decyzji z 14 maja 2013r. upłynęło pięć lat. Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art.71a ust.1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019r., poz.300) Zakład Ubezpieczeń Społecznych może przesyłać pisma i decyzje listem zwykłym, ale w myśl ust.2 tego przepisu w razie sporu ciężar doręczenia pisma lub decyzji (i co za tym idzie również daty doręczenia) spoczywa na Zakładzie. Dodatkowo wskazać należy, że granica pięciu lat - przewidziana w art.146§1 kpa - od doręczenia decyzji, której dotyczy skarga o wznowienie postępowania oparta na orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, po przekroczeniu której to granicy czasowej nie jest możliwe uchylenie (zmiana) niekorzystnego rozstrzygnięcia, jest dwa razy krótsza od przewidzianej art.408 k.p.c., który przewiduje, że nie można żądać wznowienia postępowania (poza określonym w tym przepisie przypadkiem), jeżeli od dnia uprawomocnienia się wyroku upłynęło dziesięć lat. Tak różne regulacje w zakresie granicy czasowej, do której możliwa jest zmiana niekorzystnego rozstrzygnięcia opartego na niekonstytucyjnym przepisie, w sposób niekorzystny kształtuje sytuację ubezpieczonych (kobiet urodzonych w 1953r.), które po ustaleniu prawa do emerytury na podstawie art.24 ustawy emerytalnej, nie kwestionowały na drodze sądowej ustalonej wysokości emerytury, w porównaniu do tych ubezpieczonych – kobiet urodzonych w 1953r., które odwoływały się w przeszłości od decyzji o przyznaniu emerytury w części dotyczącej wysokości świadczenia i w stosunku do których zapadły wyroki sądowe oddalające ich odwołania (z uwagi na ówczesny stan prawny).

Sad Okręgowy dalej wskazał, że od chwili wpływu do sądu ubezpieczeń społecznych odwołania osoby ubezpieczonej od decyzji organu rentowego, sprawa ma charakter sprawy cywilnej. Sąd ubezpieczeń społecznych zobowiązany jest do stosowania przepisów prawa materialnego z zakresu ubezpieczeń społecznych. Dlatego wniosek ubezpieczonej o wznowienie postępowania i ponowne ustalenie wysokości emerytury w powszechnym wieku emerytalnym winien być oceniony na podstawie art.114 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. I tak, zgodnie z art.114 ust.1 pkt 1 powyższej ustawy w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. W ocenie Sądu, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. stwierdzający niezgodność z Konstytucją RP uregulowania ustawy emerytalnej, na podstawie którego ustalono wysokość emerytury ubezpieczonej, może być uznany za nową okoliczność ujawnioną po wydaniu decyzji o przyznaniu emerytury z 14 maja 2013r., ale istniejącą przed wydaniem tej decyzji, gdyż niesporne jest, że zakwestionowany przez Trybunał przepis ustawy emerytalnej był niezgodny z Konstytucją od chwili jego uchwalenia. Z kolei w ust.1 pkt 6 powyższego przepisu przewidziano, że uchylenie lub zmiana decyzji i ponowne ustalenie wysokości świadczenia następuje, jeżeli nieprawidłowe obliczenie wysokości świadczenia nastąpiło na skutek błędu organu rentowego. W ocenie Sądu błędne ustalenie wysokości świadczenia daje prawo stronie do ponownego ustalenia jego wysokości niezależnie od przyczyny takiego nieprawidłowego (błędnego) obliczenia. Dodać należy, że przepis art.114 ust.1e ustawy emerytalnej wprowadza terminy liczone od daty wydania decyzji, po upływie których nie jest możliwe uchylenie lub zmiana tej decyzji. Jednakże w myśl kolejnego ustępu – ust.1f pkt 1 art.114 ustawy emerytalnej, przepisu art.114 ust.1e tej ustawy nie stosuje się jeżeli w wyniku uchylenia lub zmiany decyzji z przyczyn określonych w ust.1 osoba zainteresowana nabędzie świadczenie w wyższej wysokości. Tak jest w niniejszej sprawie, gdyż jak wynika z wyliczeń organu rentowego (vide: projekt decyzji k.13 akt sprawy) ustalona na nowo wysokość emerytury ubezpieczonej w powszechnym wieku emerytalnym wynosi 1 467,22 złotych, a zatem jest wyższa od ustalonej pierwotnie w decyzji z 14 maja 2013r.

Sąd Okręgowy, mając na uwadze powyższe okoliczności na podstawie art.477 ¹⁴§2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję z 18 kwietnia 2019r. i poprzedzającą ją decyzję z 14 maja 2013r.i ustalił wysokość emerytury ubezpieczonej na dzień 1 kwietnia 2013r. z możliwością wypłaty po dokonaniu waloryzacji od dnia 1 kwietnia 2019r., tj. od miesiąca, w którym ubezpieczona złożyła wniosek o wznowienie postępowania. Sąd Okręgowy podkreślił, że mimo wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 6 marca 2019r. decyzja z 14 maja 2013r. nie utraciła mocy obowiązującej. Wypłata emerytury w prawidłowej wysokości jest możliwa dopiero po wzruszeniu tej decyzji na skutek wniosku o wznowienie postepowania. Zgodnie z art. 133 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS podwyższone świadczenie wypłaca się nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Jednocześnie Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu postanowienia z 10 stycznia 2014r. w sprawie III UZP 3/13 (LEX 1455747), że w wypadku zakwestionowania aktu prawnego przez Trybunał Konstytucyjny nie zachodzi błąd organu rentowego.

Kończąc Sąd Okręgowy wskazał, że rozstrzygnięcie Sądu dotyczy zmiany decyzji o przyznaniu ubezpieczonej emerytury w powszechnym wieku emerytalnym poprzez ustalenie wysokości świadczenia - z pominięciem niekonstytucyjnego przepisu - na datę przyznania tego świadczenia. Rozstrzygnięcie takie jest zdeterminowane zakresem wniosku ubezpieczonej z 8 kwietnia 2019r. o wznowienie postępowania poprzez ustalenie na nowo wysokości świadczenia emerytalnego i zakresem zaskarżonej decyzji.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany organ rentowy zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

I. naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na wydane orzeczenie tj.:

1)  naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez przyjęcie, że nieudowodnione jest twierdzenie organu rentowego, że od doręczenia decyzji przyznającej emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym upłynęło 5 lat, podczas gdy ubezpieczona nie kwestionowała daty doręczenia tejże decyzji i faktu, że od jej doręczenia upłynął okres 5 lat;

II. naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

1)  naruszenie art. 71a ust. 1 i ust. 2 cyt. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z § 3 i Załącznikiem nr 1 Rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 29 kwietnia 2013 roku w sprawie warunków wykonywania usług powszechnych przez operatora wyznaczonego (Dz.U. z 2013 r., poz. 545) poprzez ich niezastosowanie i nieustalenie terminu doręczenia decyzji przyznającej emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym tj. 5 dni od daty nadania (wysłania) decyzji, wobec nie kwestionowania przez ubezpieczoną okoliczności doręczenia tejże decyzji;

2)  naruszenie art. 66 ust. 4 cyt. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw.
z art. 145a § 1 i § 2 k.p.a. w zw. z art. 146 § 1 k.p.a. poprzez błędną ich wykładnię i przyjęcie, że ustawowy 5-letni termin do uchylenia (zmiany) decyzji w ramach wznowienia postępowania nie ma zastosowania, albowiem w sposób niekorzystny kształtuje sytuację ubezpieczonych (kobiet urodzonych w 1953 roku) w stosunku do tych, które po ustaleniu prawa do emerytury w wieku powszechnym odwołały się do sądu i mają 2 razy dłuższy termin na uchylenie niekorzystnego rozstrzygnięcia (art. 408 k.p.c.);

3)  naruszenie art. 114 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2018 roku, poz. 1270) poprzez jego zastosowanie i przyjęcie jako podstawę prawną do zmiany wysokości emerytury dla ubezpieczonej.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu apelacji pozwany wskazał m.in., że zaskarżona decyzja została wydana po złożeniu przez wnioskodawczynię skargi o wznowienie postępowania
i z uwagi na treść art. 146 § 1 k.p.a. uchylenie decyzji nie było możliwe. Termin 5 lat wskazany w cyt. przepisie upłynął w dniu 14 maja 2018 roku przed złożeniem przez skarżącą wniosku o wznowienie postępowania. W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni podała, że wnosi o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Apelacyjny akceptuje niesporne ustalenia faktyczne, dokonane przez Sąd Okręgowy, zatem nie zachodzi konieczność ich powtarzania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
8 października 1998 r. II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego trafny jest zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., zgodnie z którym Sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Sąd Okręgowy nie dysponował materiałem dowodowym pozwalającym na ustalenie, że decyzja przyznająca wnioskodawczyni prawo do emerytury w wieku powszechnym została jej doręczona w takim terminie, który pozwalał następnie na wznowienie postępowania przed organem rentowym. Wnioskodawczyni nie kwestionowała bowiem faktu doręczenia jej decyzji z dnia 20 sierpnia 2013 roku ani też upływu 5-letniego okresu pomiędzy doręczeniem decyzji a złożeniem wniosku o wznowienie postępowania. Naruszenie prawa procesowego wskazanego w apelacji pozostaje jednak bez wpływu na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Sporna pozostaje ocena stanu prawnego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia.

Z dokumentacji zawartej w aktach rentowych wynika, że w dniu 8 kwietnia 2019 roku wnioskodawczyni złożyła wniosek o przeliczenie emerytury zgodnie
z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. Również
w odwołaniu skarżąca odnosiła się do treści tegoż wyroku.

Rozpoznając wniosek pozwany wznowił postępowanie ale decyzją z dnia
18 kwietnia 2019 roku odmówił uchylenia decyzji z dnia 14 maja 2013 roku , przyznającej emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, wywodząc, że od doręczenia tej decyzji upłynęło ponad 5 lat. W tej sytuacji uchylenie decyzji nie jest możliwe z uwagi na treść art. 146 § 1 k.p.a.

Słusznie Sąd Okręgowy podnosi, że istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do ponownego obliczenia wysokości emerytury wnioskodawczyni. Intencją wnioskodawczyni było bowiem uzyskanie nowej wysokości emerytury po prawidłowym zastosowaniu obwiązujących przepisów prawa, z uwzględnieniem treści wyroku Trybunału. We wniosku o wznowienie postępowania skarżąca wyraźnie wskazała, że wnosi o wydanie nowej decyzji i obliczenie emerytury bez zastosowania niekonstytucyjnego przepisu. Stanowisko to podtrzymała w odwołaniu od zaskarżonej decyzji. Odmawiając wznowienia postępowania pozwany odmówił jednocześnie ponownego obliczenia emerytury. Sąd Okręgowy był zatem w pełni uprawniony do rozstrzygnięcia o żądaniu skarżącej, przy czym winien mieć na uwadze wyłącznie rozstrzygnięcie Trybunału, bo tego dotyczył wniosek ubezpieczonej.

Wskazać należy, że skarga o wznowienie postępowania nie jest w sprawach
z zakresu ubezpieczeń społecznych jedyną możliwością ubiegania się o ponowne obliczenie emerytury. Swoistym wznowieniem postępowania jest bowiem, nieograniczony czasowo, w przeciwieństwie do reguł wynikających z kodeksu postępowania administracyjnego, tryb postępowania przewidziany w art. 114 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepis powyższy reguluje możliwość wzruszenia decyzji rentowych w sposób odrębny, szczególny i co istotne korzystający z pierwszeństwa w stosunku do przepisów kodeksu postępowania cywilnego i kodeksu postępowania administracyjnego (por. Inetta Jędrasik-Jankowska Komentarz do art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stan prawny na 1 sierpnia 2019 r.). Tym samym wnioskodawczyni może skutecznie domagać się ponownego obliczenia emerytury, przyznanej w związku z osiągnięciem wieku powszechnego.

Podnieść nadto należy, że co do zasady art. 190 ust. 4 Konstytucji RP normuje możliwość wznowienia postępowania na zasadach i w trybie określonym w przepisach właściwych dla danego postępowania, jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł
o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach. Pojęcie "wznowienia postępowania", o którym mowa w cyt. przepisie, ma szerokie znaczenie, gdyż dotyczy przepisów „właściwych dla danego postępowania”, a zatem obejmuje wszelkie instrumenty proceduralne, których wykorzystanie umożliwia przywrócenie stanu konstytucyjności orzeczeń wydanych na podstawie aktu normatywnego, uznanego późniejszym orzeczeniem Trybunału za niezgodny z Konstytucją (por. postanowienie TK z dnia 14 kwietnia 2004 r., sygn. akt SK 32/01, OTK-A 2004/4/35). Obejmuje zatem wszelkie środki prawne, pozwalające na ponowne rozstrzygnięcie sprawy, według stanu prawnego obowiązującego już po wyeliminowaniu niekonstytucyjnych przepisów (por. wyroki TK: z 11 czerwca 2002 r., sygn. SK 5/02, publ. OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 41; z 9 czerwca 2003 r., sygn. SK 12/03, publ. OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 51; z 27 października 2004 r., sygn. SK 1/04, publ. OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 96).

Takim środkiem prawnym jest swoiste wznowienie postępowania, przewidziane
w treści art. 114 cyt. ustawy.

Zgodnie z treścią art. 114 ust. 1 cyt. ustawy w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli spełnione są przesłanki wymienione w cyt. przepisie. Jedną z tych przesłanek jest ujawnienie, po uprawomocnieniu decyzji, nowych okoliczności, istniejących przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na wysokość świadczenia – art. 114 ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy.

W sprawie niniejszej decyzją z dnia 14 maja 2013 roku ( a nie jak Sąd Okręgowy wskazał w sentencji wyroku 14 maja 2014 roku) organ rentowy przyznał wnioskodawczyni emeryturę od dnia 1 kwietnia 2013 roku, w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Wysokość emerytury została obliczona z pomniejszeniem o sumę kwot pobranych emerytur, stosownie do treści art. 25 ust. 1b cyt. ustawy. Zgodnie z jego treścią jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie m.in. przepisów art. 46, 50, 50a, 50e, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Przepis powyższy jest jasny, nie budzi wątpliwości interpretacyjnych i został prawidłowo, w zgodzie z wykładnią gramatyczną, zastosowany przez organ rentowy.

Wyeliminowanie tego przepisu z obrotu prawnego stało się możliwe dopiero na skutek wyroku wydanego przez Trybunał Konstytucyjny w dniu 6 marca 2019 r. (sygn. akt P 20/16). Wyrokiem tym Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r.,w zakresie,w jakim dotyczy urodzonych w 1953 r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W ocenie Trybunału ustawodawca, dokonując zmiany zasad ustalania wysokości emerytury powszechnej w stosunku do kobiet urodzonych w 1953 roku, naruszył zasadę lojalności państwa względem obywateli. Gdyby ubezpieczone w momencie podejmowania decyzji o przejściu na emeryturę wiedziały jakie okażą się konsekwencje dla ustalania wysokości emerytury powszechnej, być może nie skorzystałyby z tego uprawnienia.

Przepis art. 25 ust. 1b cyt. ustawy naruszał ustawę zasadniczą już od dnia jego wejścia w życie (ex tunc), jednakże dopiero od opublikowania wyroku Trybunału powstał nowy stan prawny, pozwalający na ponowne ustalenie praw wnioskodawczyni do obliczenia emerytury z pominięciem niekonstytucyjnego przepisu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego pojęcie „nowych okoliczności" istniejących przed wydaniem decyzji organu rentowego, a mających wpływ na ustalenie wysokości emerytury wnioskodawczyni, o jakich stanowi art. 114 ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy, obejmuje okoliczności sprawy a zatem zarówno okoliczności faktyczne jak i prawne. W wyroku z dnia 26 lipca 2013 r. Sąd Najwyższy wyjaśnił znaczenie zawartego w art. 114 cyt. ustawy zwrotu "ujawnienie okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji", stanowiącego przesłankę ponownego ustalenia prawa do świadczenia emerytalnego ( III UK 145/12 LEX nr 1408199). Sąd Najwyższy podkreślił, że kontekst przepisu art. 114 ust. 1 cyt. ustawy nie stwarza podstaw do ograniczenia znaczenia występującego w nim zwrotu "okoliczności" wyłącznie do "okoliczności faktycznych". Dlatego nie można przypisywać pojęciu "okoliczności" wyłącznie wąskiego znaczenia. Pogląd ten Sąd Apelacyjny w całości podziela. Nową okolicznością w rozumieniu art. 114 ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy będzie zatem nie tylko okoliczność faktyczna ale też prawna a zatem ogół wymagań formalnych
i materialnoprawnych, związanych z ustaleniem prawa do świadczeń lub ich wysokości (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2004 r., II UK 228/03, OSNP 2004 Nr 19, poz. 341).

W sprawie niniejszej taką nową okolicznością prawną jest wyeliminowanie
z obrotu prawnego przepisu, który pozwalał na ustalenie podstawy obliczenia emerytury z pomniejszeniem o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur. Zasadnie zatem Sąd Okręgowy przyjął, że zachodzą podstawy do ponownego obliczenia wysokości emerytury wnioskodawczyni.

W ocenie Sądu Apelacyjnego trafnie Sąd Okręgowy zważył, że w sprawie niniejszej podstawy wznowienia nie można upatrywać w treści art. 114 ust. 1 pkt 6 cyt. ustawy tj. błędzie organu rentowego. Przepis art. 25 ust. 1b oraz przepisy wprowadzające tj. art .22 ustawy z dnia z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 roku, poz. 637) były zredagowane w sposób jasny i tak też, zgodnie z wykładnią gramatyczną zostały przez pozwanego zastosowane.

Przyjęcie jako podstawy rozstrzygnięcia przepisu art. 114 ust. 1 pkt 6 cyt. ustawy nie obejmuje sytuacji, w której organ rentowy (w chwili wydania decyzji) działa na podstawie niebudzących wątpliwości interpretacyjnych przepisów ustawy, które bez wątpienia korzystają z domniemania konstytucyjności aż do chwili uznania ich przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodne z Konstytucją (por. cytowane przez Sąd Okręgowy postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2014 r. III UZP 3/13LEX nr 1455747).

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie zostały spełnione przesłanki z art. 114 ust. 1 pkt 6 cyt. ustawy, ale zachodzą podstawy do ponownego obliczenia emerytury wnioskodawczyni z uwagi na treść art. 114 ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy, w związku
z wyrokiem wydanym przez Trybunał Konstytucyjny w dniu 6 marca 2019 r. Zarzuty apelacji odnośnie naruszenia art. 114 ustawy emerytalnej nie zasługują na uwzględnienie. Sąd Okręgowy prawidłowo zastosował ten przepis.

Mając powyższe względy na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną w trybie art. 385 k.p.c.

Małgorzata Pasek Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska Elżbieta Czaja