Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2020 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SR (del.) Jolanta Stasińska

Protokolant: Magdalena Żabińska

po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2020 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą we W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą we W. od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 27 lipca 2018 roku, Nr (...))

1.  oddala odwołanie,

2.  zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą we W. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 720,00 zł (siedem dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SR (del.) Jolanta Stasińska

Sygn. akt XVII AmA 48/18

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzją z dnia 27 lipca 2018 roku nr (...) orzekł:

I. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2018 r., poz. 798 i 650) oraz stosownie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 tej ustawy, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko (...) Sp. z o.o. sp.k. z siedzibą we W.

- działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów -

uznaje się za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, działanie ww. przedsiębiorcy, polegające na określaniu kwoty wynagrodzenia należnego (...) Sp. z o.o. sp.k. z siedzibą we W., z tytułu umowy pośrednictwa w dochodzeniu od zakładów ubezpieczeń roszczeń odszkodowawczych, w stawce netto, bez uwzględnienia podatku od towarów i usług, co stanowi naruszenie art. 8 pkt 3 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2017 r., poz. 683 ze zm.) oraz art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (Dz. U. z 2017 r., poz. 1830 ze zm.)

i stwierdza zaniechanie jej stosowania z dniem 30 czerwca 2017 r.

II. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2018 r., poz. 798 i 650) oraz stosownie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 tej ustawy, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko (...) Sp. z o.o. sp.k. z siedzibą we W.

- działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów -

uznaje się za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, działania ww. przedsiębiorcy, polegające na zobowiązywaniu konsumentów do niewypowiadania danego (...) Sp. z o.o. sp.k. z siedzibą we W. zlecenia, co stanowi naruszenie art. 746 § 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r., poz. 1025)

i stwierdza zaniechanie jej stosowania z dniem 30 czerwca 2017 r.

III. na podstawie art. 27 ust. 4 w związku z art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. 2018 r., poz. 798 i 650) oraz stosownie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 tej ustawy,

- działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów –

nakłada się na (...) Sp. z o.o. sp.k. z siedzibą we W. środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, w związku z praktykami stwierdzonymi w punktach I i II sentencji decyzji w postaci obowiązku:

skierowania listem poleconym - w terminie miesiąca od daty uprawomocnienia się decyzji – do wszystkich konsumentów, których umowy są nadal wykonywane, sformułowanej w sposób czytelny i zrozumiały pisemnej informacji, o treści:

„Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w decyzji nr (...), uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działania (...) Sp. z o.o. sp.k. z siedzibą we W. polegające na:

- określaniu kwoty wynagrodzenia należnego (...) Sp. z o.o. sp.k. z siedzibą we W., z tytułu umowy pośrednictwa w dochodzeniu od zakładów ubezpieczeń roszczeń odszkodowawczych, w stawce netto, bez uwzględnienia podatku od towarów i usług, co stanowi naruszenie art. 8 pkt 3 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2017 r., poz. 683 ze zm.) oraz art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (Dz. U. z 2017 r., poz. 1830 ze zm.),

- zobowiązywaniu konsumentów do niewypowiadania danego (...) Sp. z o.o. sp.k. z siedzibą we W. zlecenia, co stanowi naruszenie art. 746 § 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r., poz. 1025).

Treść decyzji nr (...) dostępna jest na stronie www.uokik.gov.pl”.

IV. na podstawie art. 27 ust. 4 w związku z art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. 2018 r., poz. 798 i 650) oraz stosownie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 tej ustawy,

– działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów –

nakłada się na (...) Sp. z o.o. sp.k. z siedzibą we W. obowiązek publikacji wersji jawnej decyzji w całości, w związku z praktykami stwierdzonymi w punktach I i II sentencji decyzji, na koszt przedsiębiorcy, na jego oficjalnej stronie internetowej (w dniu wydania decyzji jest to strona: (...) w ciągu 7 (siedmiu) dni od daty uprawomocnienia się przedmiotowej decyzji, w ten sposób, że: odnośnik do treści wersji jawnej decyzji powinien zostać umieszczony na stronie głównej w jej górnej części i opisany w następujący sposób: „Decyzja Prezesa UOKiK nr (...)”, tekst odnośnika napisany czarną czcionką (kod szesnastkowy (...)# (...)) (...) na białym tle (kod szesnastkowy (...)) o rozmiarze nie mniejszym niż 36px oraz utrzymywania jej na stronie internetowej przez okres 3 (trzech) miesięcy od daty opublikowania na stronie internetowej.

V. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2018 r., poz. 798 i 650) oraz stosownie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 tej ustawy,

- działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów -

nakłada się na (...) Sp. z o.o. sp.k. z siedzibą we W., karę pieniężną w wysokości 5 098,00 złotych (słownie: pięć tysięcy dziewięćdziesiąt osiem złotych) płatną do budżetu państwa za stosowanie praktyki opisanej w punkcie I sentencji decyzji.

VI. na podstawie art. 106 ust.1 pkt 4 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2018 r., poz. 798 i 650) oraz stosownie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 tej ustawy,

- działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów -

nakłada się na (...) Sp. z o.o. sp.k. z siedzibą we W., karę pieniężną w wysokości 5 098,00 złotych (słownie: pięć tysięcy dziewięćdziesiąt osiem złotych) płatną do budżetu państwa za stosowanie praktyki opisanej w punkcie II sentencji decyzji.

VII. na podstawie art. 77 ust. 1 w zw. z art. 80 ww. ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2018 r., poz. 798 i 650) oraz art. 263 § 1 i 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017 r., poz. 1257 oraz z 2018 r., poz. 149 i 650) w zw. z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, postanawia się obciążyć (...) Sp. z o.o. sp.k. z siedzibą we W. kosztami niniejszego postępowania, w wysokości 67,00 zł (słownie: sześćdziesiąt siedem złotych) i zobowiązać przedsiębiorcę do ich zwrotu na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się decyzji.

Powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa z siedzibą we W., zaskarżył wyżej wymienioną decyzję.

Zaskarżonej decyzji zarzucił błędne rozpatrzenie, wynikające z naruszenia zasady prawdy obiektywnej, skutkujące przekroczeniem ram uznania administracyjnego, a także nieuwzględnieniem zachodzących w sprawie okoliczności łagodzących, przy określeniu wymiaru nałożonej na stronę kary.

Wniósł o uwzględnienie odwołania i zmianę w części rozstrzygnięcia organu poprzez odstąpienie od obowiązku publikacji wydanej decyzji, bądź ograniczenie wymiaru czasowego jej zamieszczenia.

Wniósł ponadto o ocenę prawidłowości wysokości wymierzonych kar finansowych, a także o proporcjonalne do okoliczności sprawy ich zmniejszenie.

W uzasadnieniu odwołania powód wskazał, że w trakcie postepowania administracyjnego przyznał się do stosowania nieodpowiednich zapisów umownych i wdrożył skuteczne działania naprawcze, a organ w swoim rozstrzygnięciu wziął pod uwagę okoliczność, że spółka zaniechała niedozwolonych praktyk 30 czerwca 2017 roku ( zatem niezwłocznie po wszczęciu postępowania administracyjnego tj. 12 kwietnia 2017 roku) to jest przeszło rok przed wydaniem decyzji. Powód nie negował swojej odpowiedzialności, jednak uznał zastosowane kary za zbyt wygórowane, biorąc pod uwagę okoliczności sprawy. Pozwany nie wziął pod uwagę wszystkich okoliczności łagodzących, zwłaszcza, że spółka nie była nigdy dotąd karana za podobne naruszenia i cieszy się nieposzlakowaną opinią pośród klientów. Powód wskazując na obowiązek publikacyjny zarzucił, że pozwany dokonał spiętrzenia negatywnych konsekwencji nałożonych na spółkę. Powód wskazał przy tym na brak, w jego ocenie, obecnych i przyszłych poszkodowanych klauzulami niedozwolonymi konsumentów. Tym samym nie zachodzi potrzeba publicznego przestrzegania szerokiego gremium konsumentów o naruszeniu ich praw konsumenckich.

Pozwany Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany podtrzymał stanowisko wyrażone w decyzji. Pozwany wskazał ponadto, że godzenie w zbiorowe interesy konsumentów, o których mowa w treści art. 24 ust. 3 uokik może polegać zarówno na ich naruszeniu, jak i zagrożeniu im. O tym, czy naruszony został interes zbiorowy, nie zawsze przesądza kryterium ilościowe, ponieważ niekiedy jeden ujawniony przypadek naruszenia prawa konsumenta może być przejawem stosowanej praktyki naruszającej zbiorowy interes. Prezes UOKiK wydając zaskarżoną decyzję nie opierał się na indywidulanym przypadku, lecz wziął pod uwagę działania powoda w stosunku do wszystkich konsumentów, którzy byli lub mogli być pokrzywdzeni jego działaniem. Pozwany nie zgodził się również z zarzutem powoda co nieuwzględnienia okoliczności łagodzących. Pozwany uwzględnił bowiem okoliczność łagodzącą jaką było zaniechanie stosowania przypisanych praktyk , co skutkowało obniżeniem kwoty bazowej kary o 20%. Niezasadne było twierdzenie powoda, jakoby powinna być uwzględnia jako okoliczność łagodząca wymiar kary, podjęcie współpracy przez spółkę z Prezesem Urzędu, gdyż pozwany zwrócił tu uwagę na brak współpracy ze strony powoda. W odniesieniu do wysokości nałożonej kary pozwany wskazał, że było to uzasadnione również charakterem stwierdzonych naruszeń oraz ich skutkami, bowiem przypisane praktyki mogły powodować po stronie konsumentów ujemne skutki finansowe. Pierwsza z nich skutkowała ponoszeniem przez konsumentów kosztów wykonanych usług, których dokładnej wysokości nie znali w momencie zawierania umowy. Natomiast druga z kwestionowanych praktyk pozbawiała konsumenta uprawnienia do wypowiedzenia umowy, co przesądzało o powstaniu nierozerwalnego stosunku prawnego, sprzecznego z art. 746 § 3 k.c. Biorąc pod uwagę, że powód jest przedsiębiorcą działającym na rynku firm odszkodowawczych, należy stwierdzić, że tym bardziej od takiego podmiotu należy oczekiwać respektowania podstawowych praw strony dużo słabszej jaką jest konsument. Pozwany wskazał również na zasadność podjętych w decyzji obowiązku publikacji decyzji oraz określenia środka usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Obowiązek publikacyjny zmierza do przekazania możliwie najszerszemu kręgowi odbiorców informacji o stosowaniu przez powoda praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Obowiązek ten ma spełnić funkcję edukacyjną oraz represyjną. Również jako adekwatny do zakresu naruszenia pozwany ocenił obowiązek publikacji decyzji na oficjalnej stronie internetowej spółki, jak i trzymiesięczny czas trwania tego obowiązku. Pozwany zaprzeczył również, aby dokonał spiętrzenia negatywnych konsekwencji nałożonych na spółkę oraz, że przekroczył ramy uznania administracyjnego. Pozwany wskazał, że stosowane środki były proporcjonalne i konieczne.

W piśmie z dnia 16 czerwca 2020 roku oraz na rozprawie w dniu 17 czerwca 2020 roku strona powodowa podniosła, że jeżeli chodzi o zarzut braku wyraźnego wskazania ceny, dotyczyło to skargi tylko jednego klienta, który jednak otrzymał fakturę Vat i nie kwestionował wartości ceny. Żaden inny klient nie zgłosił, że został rozliczony w sposób, który z jego wyliczeń nie odpowiada wartości wynagrodzenia. Wskazał też, że nie było przypadku utrudniania klientom rozwiązywania umów. Wskazał, że wskutek niniejszego postępowania oraz niekorzystnego artykułu w prasie spółka poniosła straty finansowe. Powód wskazał również, że informowanie klientów listem poleconym jak w pkt III decyzji jest sankcją zbyt daleko idącą. Spółka wskazała, że w całej historii nigdy nie podjęła jakichkolwiek działań mających na celu pokrzywdzenie którekolwiek z klientów, zatem wskazane w decyzji środki są w ocenie powoda zbyt restrykcyjne. Powód wskazał, że pomimo nieuprawomocnienia decyzji, spółka już w trakcie toczącego się postępowania dokonała wszelkich niezbędnych zmian w treści umowy tak, aby nie dochodziło do naruszenia przepisów prawa. Niedostosowanie treści umowy do obowiązujących przepisów było jedynie ludzkim błędem i niedopatrzeniem. Spółka wskazała również na trudną sytuację finansową w ostatnich miesiącach.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) jest przedsiębiorcą wpisanym do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS: (...), prowadzącym m.in. działalność związaną z oceną ryzyka i szacowaniem poniesionych strat, pozostałą działalność wspomagającą usługi finansowe, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych oraz pozostałą działalność wspomagającą ubezpieczenia i fundusze emerytalne.

/ k. 2-4 akt adm./

W ramach prowadzonej działalności Spółka zawiera z konsumentami umowy, dotyczące pośrednictwa w dochodzeniu na rzecz konsumentów, roszczeń odszkodowawczych od zakładów ubezpieczeń. (...) posługuje się przy tym dwoma wzorcami umów, stosowanych przy zawieraniu umów z konsumentami:

1) wzorzec umowy zawieranej z małoletnim reprezentowanym przez opiekuna prawnego, stosowany od sierpnia 2015 r.,

2) wzorzec umowy zawieranej z pełnoletnim, stosowany od sierpnia 2015 r.

W tych wzorcach Spółka podawała kwotę wynagrodzenia w stawce netto oraz zobowiązywała konsumentów do niewypowiadania danego jej zlecenia [„Z tytułu niniejszej umowy (...) przysługiwać będzie wynagrodzenie w wysokości % netto (słownie: …… procent netto) naliczone od kwot uzyskanych dla Zleceniodawcy i powiększone o należny podatek VAT.” oraz Zleceniodawca zobowiązuje się ponadto do nie wypowiadania lub odstępowania od niniejszej umowy oraz nie wycofywania pełnomocnictwa w zleconej sprawie.”].

Spółka w 2016 r. zawarła około 310 umów, natomiast w roku 2017 (do dnia 31 marca 2017 r.) – około 60 umów. Zasięg terytorialny działania Spółki to teren całego kraju, jednak koncentruje się na terenie D. oraz O..

/k. 18-19, 20-23, 30-33 akt adm./

Postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2016 r., Prezes Urzędu wszczął z urzędu postępowanie wyjaśniające (sygn. RWR-405-505/16), mające na celu wstępne ustalenie, czy w związku z działalnością (...) sp. z o.o. sp.k. z siedzibą we W. (dalej: Spółka, (...)), nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone lub też naruszenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, tj. pod zarzutem naruszenia art. 23a lub 24 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2018 r., poz. 798 i 650, dalej: uokik). W toku postępowania wyjaśniającego, Spółka została wezwana do dobrowolnego zaniechania stosowania lub zmiany budzących wątpliwości postanowień umownych oraz dostosowania stosowanych wzorców umów do obowiązujących przepisów prawa.

/ k. 24 akt adm./

W odpowiedzi na wezwanie, pismem z dnia 29 listopada 2016 roku Spółka przedstawiła propozycje zmian niektórych spośród kwestionowanych klauzul umownych.

/ k. 27 akt adm./

Pismem z dnia 16 grudnia 2016 roku UOKiK wezwał przedsiębiorcę do dobrowolnego zaniechania stosowania lub zmiany budzących wątpliwości postanowień umownych oraz dostosowania stosowanych przez spółkę wzorców umów do obowiązujących przepisów prawa, w terminie 14 dni od dnia otrzymania pisma.

/k. 28 akt adm./

Postanowieniem nr (...) z dnia 12 kwietnia 2017 roku Prezes Urzędu wszczął postępowanie w sprawie podejrzenia stosowania przez (...), praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów z art. 24 ust. 1 i ust. 2 uokik.

/ 5-7 akt adm./

Prezes UOKiK pismem z dnia 13 kwietnia 2017 roku wezwał Spółkę do przesłania dokumentów oraz udzielenia informacji.

/k. 8-9 akt adm./

Odnosząc się do treści zarzutów zawartych we wskazanym wyżej postanowieniu, w piśmie z dnia 4 maja 2017 r., (...) zaznaczyła, że „odsetek pozwów przeciwko Spółce jest znikomy, a wręcz żaden. W zakresie ewentualnych nieporozumień, skarg, zażaleń itp. Spółka nie odnotowała tego typu przypadków”. Ponadto, (...) zaproponowała nową treść stosowanych przez nią wzorców umów.

/k. 30-33 akt adm./

Pismem z dnia 20 lipca 2017 roku Prezes UOKiK wezwał Spółkę do przesłania poprawionego wzorca umowy wraz z datą wprowadzenia go do obrotu.

/k. 35 akt adm./

Pismem z dnia 27 lipca 2017 roku Spółka przedstawiła zmienione wzorce umów, uwzględniające stosowne zmiany. Obowiązują one od 30 czerwca 2017 r.

Po dokonanych zmianach, postanowienie odnoszące się do wysokości wynagrodzenia ma następujące brzmienie: „Z tytułu niniejszej umowy (...) przysługiwać będzie wynagrodzenie w wysokości % netto (słownie: …… procent netto) naliczone od kwot uzyskanych dla Zleceniodawcy i powiększone o należny podatek VAT, którego stawka na dzień podpisania umowy wynosi 23%, co stanowić będzie wartość …% (słownie: ……. brutto)”.

Klauzula dotycząca niewypowiadania zlecenia została usunięta.

/ k. 37-38 akt adm./

Prezes Urzędu w dniu 2 stycznia 2018 r. skierował do (...) pismo zawierające szczegółowe uzasadnienie zarzutów, informujące Spółkę o dotychczasowych ustaleniach, poczynionych w toku prowadzonego przeciwko niej postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz o planowanym rozstrzygnięciu. (...) nie skorzystała z przysługującego jej uprawnienia do przedstawienia stanowiska, co do wskazanych w piśmie ustaleń faktycznych i ich oceny prawnej.

/k. 46-50 akt adm./

Pismem z dnia 12 czerwca 2018 r., zawiadomiono Spółkę o zakończeniu postępowania dowodowego, informując o możliwości wypowiedzenia się przed wydaniem decyzji co do zebranych dowodów i materiałów. Jednocześnie został wyznaczony 7-dniowy termin na zapoznanie się z aktami sprawy. Spółka nie skorzystała z tego uprawnienia.

/k. 67, 68 akt adm./

W dniu 27 lipca 2018 roku Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał decyzję nr (...). /k. 69-75 akt adm./

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów, w tym znajdujących się w aktach administracyjnych, gdyż nie były kwestionowane przez strony, jak również w ocenie Sądu nie budziły wątpliwości.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest zasadne.

Z uwagi na charakter niniejszego postępowania, zainicjowanego na skutek odwołania, od decyzji, podnoszone przez powoda zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania należało uznać za całkowicie bezzasadne. Jak wskazuje się w doktrynie i orzecznictwie, gdyby nawet doszło do naruszenia przepisów procedury, to nie mają one wpływu na rozstrzygnięcie wydane przez Sąd. Jak wskazał SN w wyroku z dnia 20 września 2005 roku, sygn. akt III SZP 2/05 „Jurysdykcyjna funkcja Sądu Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie może sprowadzać się tylko do oceny legalności decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Sąd ten powinien dążyć do ustalenia okoliczności faktycznych sprawy, a następnie dokonać ich prawnej oceny w zakresie zasadności odwołania.”

Zgodnie z treścią art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 16 lutego 2007 r. (Dz. U. z 2018 roku, poz. 798 i 650), zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Zgodnie z ust. 2, przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy.

Niewątpliwie bowiem powód jest przedsiębiorca i podejmował działania, w szczególności wskazane w opisie punktu I i II decyzji w obrocie z konsumentami.

Praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumenta może być zachowanie bezprawne. Przez pojęcie "bezprawność" należy rozumieć sprzeczność zachowania przedsiębiorcy z prawem lub – inaczej – naruszenie prawa. Bezprawność ma charakter obiektywny. Kwalifikacja zachowania jako praktyki naruszająca zbiorowe interesy konsumentów oderwana jest od winy, a nawet jego świadomości. W prawie cywilnym przyjmuje się, że zachowanie jest bezprawne nie tylko wtedy gdy jest sprzeczne z przepisami prawa ale też z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami. (D. Miąsik, komentarz do art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, red. T. Skoczny, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2009, str. 952, 956). W orzecznictwie wskazuje się, że bezprawność działania przedsiębiorcy może przejawiać się w jego sprzeczności z dobrymi obyczajami, które powinny charakteryzować relacje między przedsiębiorcą a konsumentem. Relacje te winny się wyrażać w uczciwym, równorzędnym traktowaniu konsumenta jako partnera umowy, w szczególności poprzez udzielanie mu rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji, zachowanie szczególnej staranności przy formułowaniu treści umowy oraz niewykorzystywanie pozycji profesjonalisty.

W odniesieniu do przesłanki ingerencji zachowania przedsiębiorcy w "zbiorowe interesy konsumentów", wskazuje się w doktrynie, że o istnieniu zbiorowych interesów konsumentów, nie świadczy suma interesów jednostkowych powoduje, że zakaz z art. 24 obejmuje takie zachowania przedsiębiorcy, które można określić przymiotnikiem "generalny" – zasadniczo dotyczą każdego konsumenta w znajdującego się w określonej sytuacji. Chodzi o to, że przedsiębiorca przyjął określony sposób działania w odniesieniu do konsumentów. Praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów jest takie zachowanie przedsiębiorcy, które podejmowane jest w warunkach wskazujących na powtarzalność zachowania w stosunku do indywidualnych konsumentów wchodzących w skład grupy (zob. D. Miąsik, komentarz do art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, wyd. 2, red. T. Skoczny, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2014). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 kwietnia 2008 roku, sygn. akt III SK 27/07, wskazał, że nie można przy rekonstruowaniu pojęcia „zbiorowego interesu konsumentów” opierać się tylko i wyłącznie na tym, czy oceniana praktyka przedsiębiorcy skierowana była do „nieoznaczonego z góry kręgu podmiotów”. Wystarczające powinno być ustalenie, że zachowanie przedsiębiorcy nie jest podejmowane w stosunku do zindywidualizowanych konsumentów, lecz względem członków danej grupy konsumentów za pomocą wspólnego dla nich kryterium (np. nabywcy określonego towaru w określonym przedziale czasowym).

W świetle powyższego, nie ulega wątpliwości Sądu, że działanie opisanie w punkcie I i II decyzji stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, wchodzących w skład określonej grupy, tj. klientów powodowego zawierających umowy o świadczenie usług, zawierających postanowienia umowne wskazane w punkcie I i II decyzji. Sąd miał tu również na względzie powtarzalność zachowania powoda względem powyższej grupy konsumentów. Adresatem działań powoda, polegających na stosowaniu wzorca na etapie zawierania umów zawierającego przedmiotowe oświadczenie, są ci konsumenci, którzy mogli skorzystać z oferty powoda i zawrzeć z nim umowę o świadczenie przedmiotowych usług. W konsekwencji przyjąć należało, że oferta handlowa powoda, kierowana była do niedookreślonej grupy osób fizycznych, konsumentów, którzy zawierali lub mogli zawrzeć umowę w celu bezpośrednio niezwiązanym z działalnością gospodarczą.

Zasadnie zauważył pozwany w odniesieniu do przesłanki bezprawności, że ustawodawca nie uregulował w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów jej konstrukcji. Istotnie, w niniejszej nie stanowiło przedmiotu sporu, że praktyki powoda wskazane w pkt I i II decyzji stanowiły naruszenia przepisów ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2017 r., poz. 683 ze zm.), ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (Dz. U. z 2017 r., poz. 1830 ze zm., dalej: ustawa o cenach), a także ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r., poz. 1025, dalej: k.c.).

Nie ulega bowiem wątpliwości, że aktem prawnym, z którego wypływa obowiązek podawania ceny z uwzględnieniem stawki podatku VAT w cenach za świadczone usługi jest ustawa o cenach. Z art. 3 ust. 2 wynika obowiązek uwzględniania w cenie podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług lub podatkiem akcyzowym. Zasadnie zatem pozwany zakwestionował okoliczność, że kwotę wynagrodzenia, należną z tytułu umowy pośrednictwa w dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych od zakładów ubezpieczeń, powód określał w stawce netto, bez uwzględnienia podatku od towarów i usług. Taka praktyka narusza przepisy ustawy o cenach i ustawy o prawach konsumenta, a tym samym stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 uokik. Zasadnie również pozwany zakwestionował postanowienie umowne wskazane w punkcie II decyzji, wskazujące na sprzeczność z prawem zakazu wypowiadania umowy, które polegało na niezgodności z przepisem art. 746 § 3 k.c. Z jego treści wynika bowiem, że nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.

Zgodnie z treścią art. 26 ust. 1 ustawy Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazującą zaniechanie jej stosowania, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu określonego w art. 24. Zgodnie natomiast z ust. 2 powyższego przepisu, w decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w celu zapewnienia wykonania nakazu, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji. Może również nakazać publikację decyzji w całości lub w części na koszt przedsiębiorcy. Wskazać dalej należy, że według treści art. 27 ust. 1 ustawy, nie wydaje się decyzji, o której mowa w art. 26, jeżeli przedsiębiorca zaprzestał stosowania praktyki, o której mowa w art. 24. Zgodnie bowiem z treścią ust. 2 art. 27 ustawy, w przypadku określonym w ust. 1 Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i stwierdzającą zaniechanie jej stosowania. Zgodnie natomiast z ust. 4. Przepis art. 26 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

Z powyższej regulacji wynika zatem, że na podstawie odesłania z ust. 4 art. 27 do art. 26 ust. 2-4 ustawy, elementem decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i stwierdzającej zaniechanie jej stosowania może być określenie środków usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Z pewnością również celem tych środków jest usunięcie skutków spowodowanych wcześniej dokonanymi naruszeniami, które jeszcze trwają lub mogą trwać, mimo zaprzestania samych naruszeń.

Na możliwość nakładania kar w przypadku zaistnienia przesłanek z art. 27 ustawy wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 5 czerwca 2013 roku, sygn. akt VI ACa 1535/12. W uzasadnieniu powołanego wyroku Sąd Apelacyjny wskazał, że: „(…) samo zaniechanie stosowania ww. praktyki nie jest wystarczające do tego, by Prezes nie mógł skorzystać z możliwości nałożenia kary pieniężnej”. Z treści powyższego rozstrzygnięcia wynika również, że w takim przypadku, dokonując oceny zasadności nałożenia na powodową Spółkę kary, jak i jej wysokości, należy uwzględnić wszelkie okoliczności sprawy w kontekście treści art. 106 ust. 1 ustawy w związku z art. 111 ustawy i wskazanych tamże przesłanek.

W doktrynie wskazuje się że: „Zaniechanie stosowania praktyki nie stoi na przeszkodzie nałożeniu na przedsiębiorcę kary pieniężnej na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 Ustawy. Postanowienie takie jest co do zasady elementem decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i stwierdzającej zaprzestanie jej stosowania. Oczywiste jest, że zaniechanie stosowania praktyki musi stanowić okoliczność łagodzącą przy wymiarze kary. Prezes, nakładając karę, powinien brać pod uwagę, czy przedsiębiorca zaprzestał stosowania praktyki przed wszczęciem postępowania, czy w jego trakcie, czy praktyka miała charakter lokalny, czy szerszy zasięg, z jakich pobudek przedsiębiorca działał, a przede wszystkim, czy przedsiębiorca działał umyślnie, czy też nieumyślnie. Niebagatelne znaczenie będzie miało i to, ile przepisów innych ustaw naruszył przedsiębiorca, dopuszczając się zakazanej praktyki. Szczegółowe dyrektywy wymiaru kary określa przepis art. 111 Ustawy. (…) Należy zaznaczyć, że Prezes, wydając decyzję na podstawie komentowanego przepisu, baczy, aby zastosowane środki były proporcjonalne do wagi i rodzaju naruszenia oraz konieczne do usunięcia jego skutków.” (M. Radwański, Komentarz do art.27 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, [w:] Stawicki Aleksander (red.), Stawicki Edward (red.), Baehr Jerzy, Błachucki Mateusz, Feliszewski Tomasz, Komorowska Paulina, Krüger Jarosław, Kulczyk Wojciech, Kwieciński Tomasz, Prętki Marek, Radwański Marek, Turno Bartosz, Wardęga Emilia, Wędrychowska-Karpińska Aleksandra, Wiercińska-Krużewska Agnieszka, Wierciński Andrzej, Witkowska Anna, Zawłocka-Turno Agata, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Wyd. II, WK 2016).

W świetle powyższego, przechodząc na grunt niniejszej sprawie wskazać należy, że zastosowane przez pozwanego wskazane w punkcie III decyzji środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, w związku z praktykami stwierdzonymi w punktach I i II sentencji decyzji oraz obowiązek publikacji decyzji w punkcie IV decyzji na oficjalnej stronie przedsiębiorcy są uzasadnione. Istotnie bowiem, środek wskazany w punkcie III decyzji posłuży usunięciu skutków spowodowanych wcześniej dokonanymi naruszeniami, które jeszcze trwają lub mogą trwać, mimo zaprzestania samych naruszeń. Powyższe wynika niewątpliwie z charakteru usług w postaci świadczenia pośrednictwa w dochodzeniu od zakładów ubezpieczeń roszczeń odszkodowawczych, zważywszy na długotrwałość i niejednokrotnie skomplikowany charakter procesów odszkodowawczych. Wszyscy konsumenci, których umowy nadal są wykonywane pozyskają w sposób czytelny i zrozumiały informację o treści decyzji, co posłuży prawidłowemu wykonaniu ich umowy. Mając na względzie charakter stwierdzonych naruszeń, nie budzi również wątpliwości Sądu zasadność obowiązku publikacji decyzji na oficjalnej stronie internetowej przedsiębiorcy, o którym mowa w treści punktu IV decyzji, jak również trzymiesięczny okres tej publikacji. Zasadność powyższego wynika z dbałości Prezesa UOKiK o przekazanie możliwie najszerszemu kręgowi konsumentów informacji o stosowaniu przez powoda praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Obowiązek ten spełni funkcję zarówno edukacyjną oraz prewencyjną. W ten sposób inni przedsiębiorcy również powezmą wiedzę o możliwych konsekwencjach braku dochowania przez przedsiębiorców wymaganych prawem standardów.

W odniesieniu do zarzutów powoda co do wymiaru kary i naruszenia art. 111 uokik, Sąd nie dopatrzył się żadnych nieprawidłowości, albowiem pozwany uwzględnił wszelkie dyrektywy jej wymiaru, dając temu wraz w uzasadnieniu decyzji. Zgodnie z art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik, Prezes Urzędu może w drodze decyzji nałożyć na przedsiębiorcę, który dopuścił się, choćby nieumyślnie, stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, w rozumieniu art. 24 ustawy, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Przy jej ustalaniu pozwany w sposób prawidłowy wziął pod uwagę przepis art. 111 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zawierający przykładowy katalog wytycznych, umożliwiających ustalenie wysokości kary z uwzględnieniem okresu naruszenia przepisów ustawy, stopnia naruszenia przepisów ustawy oraz uprzedniego naruszenia przepisów ustawy. Funkcją przepisu art. 111 jest bowiem określenie ram wyznaczających zakres swobodnego uznania administracyjnego Prezesa Urzędu przy stosowaniu kar pieniężnych, przez co należy rozumieć zarówno ustalanie ich wysokości, jak i podejmowanie decyzji co do zasadności i potrzeby nałożenia kary w konkretnym przypadku.

Mając na uwadze powyższe przyjąć należało, iż nałożenie na powoda kar w wysokości wskazanej w punkt V i VI decyzji było uzasadnione, zważywszy w szczególności na fakt, że działania powoda były sprzeczne z przepisami prawa, które mogły wprowadzać konsumentów w błąd, a w konsekwencji narazić na wymierne straty finansowe, w przypadku spornych wierzytelności. Powyższe mogłoby nastąpić zarówno w przypadku sporu o rzeczywistą cenę wynagrodzenia, jak i w przypadku utrudnienia konsumentowi wypowiedzenia umowy. Wbrew przekonaniu powoda, wskazana przez niego okoliczność, wskazywana przez niego „współpraca” z pozwanym w postępowaniu administracyjnym nie stanowi okoliczności łagodzącej oraz nie stanowi o niewłaściwym ustaleniu wysokości kary pieniężnej. Pozwany w sposób właściwy ocenił powyższe jako „brak współpracy”, gdyż powód nie udzielił odpowiedzi na pismo informujące o podtrzymaniu dotychczasowego stanowiska Prezesa Urzędu w kwestii wezwania do dobrowolnego zaniechania stosowania lub zmiany budzących wątpliwości klauzul umownych, przedstawienia kopii zaktualizowanych wzorców oraz udzielenia informacji dotyczących działań podjętych w odniesieniu do umów aktualnie obowiązujących. Również po wszczęciu postępowaniu powód udzielił odpowiedzi dopiero po kilku miesiącach. Powyższe nie mogło być uznane za okoliczność łagodzącą. Istotna jest tu również okoliczność, że na profesjonalnych uczestnikach obrotu rynkowego spoczywa obowiązek dochowania należytej staranności przy ocenie zgodności ich działań z obowiązującymi przepisami prawa. Powód powinien zdawać sobie sprawę z konieczności konstruowania umów zawieranych z wykorzystaniem wzorców umownych w taki sposób, by nie stosować praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Sąd podziela stanowisko pozwanego, iż biorąc pod uwagę okoliczności sprawy należy przyjąć, że powód nie zachował reguł ostrożności wymaganych w obrocie gospodarczym oraz pozwala to na stwierdzenie, że powód działał nieumyślnie. Prawidłowo również pozwany ustalił, że obydwie z praktyk przypisywanych powodowi stosowane były co najmniej od lipca 2015 roku do 30 czerwca 2017 roku oraz, że ze względu na specyfikę przedmiotu działania Spółki oraz fakt, iż postępowania o wypłatę świadczeń odszkodowawczych mogą trwać parę lat, skutki ich stosowania mogą się ujawniać jeszcze przez pewien czas. Nie budzi również wątpliwości Sądu, że stopień naruszenia przepisów ustawy jest wysoki, z uwagi na przedmiotowe ewidentnie niekorzystne postanowienia umowne względem słabszej strony kontraktu. Natomiast okolicznością łagodzącą było niewątpliwe zaniechanie stosowania praktyk z dniem 30 czerwca 2017 roku.

Brak było również podstaw do przyjęcia, że nałożone przez pozwanego kary w wysokości po 5.098,00 zł są nieproporcjonalnie wysokie. Strona powodowa nie wykazała w żaden sposób, aby zachodziły jakiekolwiek przesłanki skutkujące obniżeniem nałożonej przez pozwanego kary pieniężnej. Powód w toku niniejszego postępowania nie wykazał, aby nałożona kara zachwiała jego płynność finansową. Powód nie wykazał okoliczności przeciwnych, do niego należał obowiązek dowodzenia okoliczności, które mogłyby wpłynąć na zmniejszenie wymiaru kary. Powód nie zadośćuczynił temu obowiązkowi pomimo tego, że odwołanie łączy przecież cechy nie tylko środka zaskarżenia ale również powództwa, co z kolei umożliwia realizację przede wszystkim zasady kontradyktoryjności. Wskazać przy tym należy, iż kara w nałożonej wysokości, relatywnie niska, stanowi bowiem karę w dolnej granicy ustawowej (stanowi (...)obrotu powoda za rok 2017 r. za każde z naruszeń określonych w pkt I i II sentencji decyzji i (...) maksymalnej kary) i zarazem adekwatna do zakresu stwierdzonego naruszenia, będzie również odpowiednio odczuwalna, na tyle dolegliwa, aby spełniła swoje funkcje. Należało zatem przyjąć, iż kary w wysokości nałożonej decyzją z dnia 27 lipca 2018 roku, będą na tyle odczuwalne dla powoda, aby spełniły swoje funkcje represyjną i zapobiegawczą sprawiając, że powód, jako podmiot ukarany będzie stosował się do obowiązującego porządku prawnego, a także wychowawczą oddziałując zniechęcająco na innych przedsiębiorców do podejmowania działań niezgodnych z prawem.

Z powyższych względów odwołanie jako bezzasadne podlegało oddaleniu na podstawie art. 479 ^31a §1 k.p.c.

O kosztach procesu orzeczono na zasadzie art. 98 k.p.c. i Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Na koszty procesu po stronie pozwanego złożył się koszt zastępstwa procesowego w wysokości 720,00 zł.

Sędzia SR (del.) Jolanta Stasińska