Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2019 r. w Gliwicach

sprawy T. I.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wznowienie postępowania, uchylenie decyzji i wysokość emerytury

na skutek odwołania T. I.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 29 kwietnia 2019r. nr (...)

z dnia 3 października 2019r. nr (...)

1.  zmienia częściowo zaskarżoną decyzję z dnia 29 kwietnia 2019r. w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonej, poczynając od 1 kwietnia 2019r., prawo do ponownego ustalenia wysokości emerytury przyznanej decyzją z 21 grudnia 2013r.,
z pominięciem przepisu artykułu 25 ustęp 1 b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2017r.;

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

(-) Sędzia Grażyna Łazowska

sygn. akt VIII U 1074/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 kwietnia 2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonej T. I. wznowienia postępowania w sprawie, bowiem skarga została wniesiona po ustawowym terminie.

Decyzją z dnia 3 października 2019r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienia postępowanie, bowiem nie uprawdopodobniła że uchybienie terminu nastąpiło bez jej winy.

Ubezpieczona wniosła odwołanie od powyższej decyzji, domagając się pozytywnego rozpatrzenia jej odwołania. Wskazała, że jako emerytka nie jest w stanie śledzić zmieniających się przepisów, nadto opiekuje się chorym mężem.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i podtrzymał dotychczasowe stanowisko.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Odwołująca urodziła się w dniu (...).

Od 1 października 2008r. ubezpieczona ma prawo do emerytury na podstawie art. 46 w zw. z art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – dalej ustawa FUS.

Decyzją z 30 grudnia 2013r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Wysokość świadczenia ustalono z zastosowaniem przepisu art. 25 ust. 1b ustawy FUS tj. z pomniejszeniem wysokości świadczenia obliczonego na zasadach art. 25 i 26 ustawy o kwotę będącą sumą kwot już wypłaconych emerytur.

W dniu 24 kwietnia 2019r. ubezpieczona wniosła skargę o wznowienie postępowania, uchylenie decyzji o przyznaniu emerytury i jej obliczenie zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r..

Organ rentowy zaskarżoną decyzją z 29 kwietnia 2019r. odmówił ubezpieczonej wznowienia postępowania, bowiem zgodnie z art. 145a § 2 kpc skargę o wznowienie postępowania można wnieść w terminie 1 miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Ponieważ wyrok ten został opublikowany w dniu 21 marca 2019r., to przy uwzględnieniu dni wolnych z okazji Świąt Wielkiej Nocy, skarga mogła być wniesiona do 23 kwietnia. Odwołująca wniosła skargę w dniu 24 kwietnia 2019r., wobec czego wydano decyzję odmowną/ okoliczności bezsporne/.

Natomiast skarżoną decyzją z 3 października 2019r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienia postępowanie, bowiem nie uprawdopodobniła, że uchybienie terminu nastąpiło bez jej winy.

Odwołanie od decyzji z 29 kwietnia 2019r. częściowo zasługuje na uwzględnienie.

W dniu 6 marca 2019 roku Trybunał Konstytucyjny, wydał wyrok w sprawie P 20/16, który został on opublikowany w dzienniku ustaw z dnia 21 marca 2019 roku – Dz.U. z 2019r., poz. 539. W wyroku tym Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018r., poz. 1270 oraz z 2019r., poz. 39), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) roku kobiet, które przed 1 stycznia 2013 roku nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Przepis art. 25 ust.1b ustawy emerytalnej został dodany przez art. 1 pkt 6b ustawy z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy FUS i niektórych innych ustaw ( Dz.U. z 2012r., poz.637 ) z dniem 1 stycznia 2013r. Stanowi on, że jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę częściową lub emeryturę na podstawie przepisów art. 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku – Karta Nauczyciela ( Dz.U. z 2018r., poz. 967 ), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Zgodnie z art. 190 ust. 1 i ust. 3 zdanie pierwsze Konstytucji RP orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Co do zasady wchodzą w życie, z dniem ogłoszenia. W judykaturze podkreśla się, że ogłoszenie wyroku Trybunału Konstytucyjnego we właściwym organie publikacyjnym jest równoznaczne z utratą mocy obowiązującej zakwestionowanego aktu normatywnego lub jego przepisu wyłącznie w zakresie określonym w sentencji wyroku. Wejście orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w życie powoduje co do zasady utratę mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu ze skutkiem ex tunc ( wstecz ) czyli tak, jak gdyby dany przepis nigdy nie obowiązywał. Skutki prawne w stosunku do wydanych decyzji lub orzeczeń, w następstwie stwierdzenia niekonstytucyjności ustawy powstają ex tunc.

Po myśli art. 190 ust. 4 Konstytucji RP orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją aktu normatywnego, na podstawie którego została wydana ostateczna decyzja administracyjna, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

Odnosząc powyższe do rozpoznawanej sprawy, stwierdzić należy, że decyzja z 30 grudnia 2013r., którą przyznano ubezpieczonej emeryturę w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego jest ostateczną decyzją administracyjną. Wznowienie postępowania dotyczącego tej decyzji mogło nastąpić jedynie w trybie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Jak stanowi art. 145 a § 1 i 2 kpa można żądać wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, na podstawie którego została wydana decyzja, a skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Co do rozpoznawanej sprawy termin ten upłynął z dniem 23 kwietnia 2019r.

Bezspornym jest, że ubezpieczona skargę wniosła w dniu 24 kwietnia 2019r. i nie wniosła o przywrócenie terminu do złożenia skargi. Zgłoszony przez odwołującą dopiero na rozprawie sądowej wniosek w tym zakresie, nie został uwzględniony decyzją z 3 października 2019r. Zgodnie z art. 58 kpa:

„§ 1. W razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy.

§ 2. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin.

§ 3. Przywrócenie terminu do złożenia prośby przewidzianej w § 2 jest niedopuszczalne.”.

W ocenie Sądu decyzja organu rentowego z 3 października 2019r. jest prawidłowa, bowiem ubezpieczona nie uprawdopodobniła, że uchybienie terminu nastąpiło bez jej winy. „Jako kryterium przy ocenie winy w uchybieniu terminu należy przyjąć obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy. Przywrócenie terminu nie jest możliwe, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa. A contrario, przywrócenie to może mieć miejsce wtedy, gdy uchybienie terminu nastąpiło wskutek przeszkody, której strona nie mogła usunąć, nawet przy użyciu największego w danych warunkach wysiłku. Oznacza to, że przywrócenie uchybionego terminu uzasadniają wyłącznie takie obiektywne, występujące bez woli strony, okoliczności i zdarzenia, które mimo dołożenia odpowiedniej staranności w prowadzeniu własnych spraw udaremniły dokonanie czynności we właściwym czasie. ( patrz wyrok NSA z dnia 9 października 2019 r. I OSK 401/18, LEX nr 2734838)

Zdaniem Sądu, w rozpoznawanej sprawie nie wystąpiła sytuacja, która uniemożliwiła odwołującej z przyczyn obiektywnych i od niej niezależnych wniesienie skargi w terminie.

Mając powyższe na uwadze, prawidłowo organ rentowy odmówił ubezpieczonej przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, a zatem odwołanie ubezpieczonej od decyzji z 3 października 2019r. zostało oddalone.

W konsekwencji, wobec upływu miesięcznego terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowaniu i negatywnego rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu, prawidłowo organ rentowy przyjął brak podstaw do wznowienia postępowania, a zatem w tym zakresie odwołanie ubezpieczonej zostało oddalone.

Wskazać jednak należy, że odwołująca wniosła także o przeliczenie emerytury, a organ rentowy do tego wniosku merytorycznie się nie odniósł, bowiem rozpoznał sprawę wyłącznie w oparciu o przepisy kpa i nie rozważył możliwości rozstrzygnięcia żądania o przeliczenie świadczenia w oparciu o przepisy ustawy FUS. W tym zakresie – braku rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosku o przeliczenie emerytury - skarżona decyzja jest wadliwa i wymaga zmiany.

W ocenie Sądu, odmowa przywrócenia terminu do wznowienia postępowania, jak i odmowa wznowienia postępowania zakończonego decyzją z 30 grudnia 2013r., nie stanowi przeszkody do oceny uprawnień ubezpieczonej do przeliczenia emerytury od miesiąca złożenia wniosku na przyszłość.

Ponieważ ubezpieczona wniosła o ponowne ustalenie wysokości świadczenia z pominięciem niekonstytucyjnego przepisu art. 25 ust. 1b ustawy FUS rozważenia wymaga czy w sprawie ma zastosowanie przepis art. 114 ust. 1 pkt 1 tej ustawy. Stanowi on, że w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Przepis art. 114 ust. 1e zakreśla terminy do ponownego ustalenia wysokości świadczenia jednak nie stosuje się go - z mocy art. 114 ust. 1f - jeżeli osoba zainteresowana nabędzie prawo do świadczenia w wyższej wysokości.

Przepis art. 114 ust. 1 ustawy FUS judykatura traktuje jako podstawę prawną dla weryfikacji i wzruszalności decyzji organów rentowych, w których zawarto ustalenia pozostające w obiektywnej sprzeczności z ukształtowanym ex lege stanem uprawnień emerytalno-rentowych zainteresowanych (patrz wyrok Sądu Najwyższego z 22 lutego 2010 r. I UK 247/09

W ocenie Sądu, publikacja wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. w sprawie P 20/16, stanowi nową okoliczność polegającą na niezgodności z Konstytucją RP przepisu art. 25 ust. 1b ustawy FUS w odniesieniu do kobiet urodzonych w (...) roku, które przed 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy. W konsekwencji powyższego, Sąd przyznał ubezpieczonej prawo do ponownego ustalenia wysokości emerytury z powszechnego wieku emerytalnego z pominięciem niekonstytucyjnych przepisów, poczynając od 1 dnia miesiąca w którym złożono wniosek o przeliczenie świadczenia – art. 129 ust. 1 ustawy FUS.

Dodać należy, że bez znaczenia pozostaje okoliczność, czy emerytura z powszechnego wieku emerytalnego obliczona z pominięciem przepisu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalno-rentowej będzie świadczeniem korzystniejszym od wcześniejszej emerytury. Ubezpieczona ma co do zasady prawo do przeliczenia emerytury z powszechnego wieku emerytalnego na podstawie przepisu art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy FUS, a nowo obliczenie świadczenie będzie wyższe od ustalonego w decyzji z 30 grudnia 2013r. /co ma znaczenie w kontekście regulacji art. 114 ust 1f ustawy FUS.

W tym stanie rzeczy, Sąd w oparciu o przywołane przepisy prawa i art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak w sentencji.

(-) sędzia Grażyna Łazowska