Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

XI Ka 875/19

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

7

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w sygn. II K 958/17 z dn. 31.5.019 r.

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

I Apelacja prokuratora:

1.  Co do W. K.:

a)  czyn z pkt. I - obraza art. 38 § 2 pkt 1 K.k.s. --- art. 436 K.p.k.

b)  czyn z pkt. II – błąd w ustaleniach ----------------- ☒ zasadny

2.  Co do M. J.:

a)  obraza art. 49 §2 K.k.s. ----------------------------- ☒ niezasadny

b)  obraza art. 63 § 1 K.k. ------------------------------ ☒ zasadny

3.  Co do K. K.:

a)  obraza art. 49 § 2 K.k.s. ---------------------------- ☒ niezasadny

b)  obraza art. 48 § 5 K.k.s. ---------------------------- ☒ niezasadny

4.  Co do Z. W., K. M., W. G., J. M.:

obraza art. 65 § 1 K.k.s. ---------------------------------- ☒ niezasadny

II Apelacja obrońcy W. K.:

rażąca niewspółmierność kary -------------------------------------- art. 436 K.p.k.

III Apelacja obrońcy M. J.

rażąca niewspółmierność kary -------------------------------------- ☒ niezasadny

IV Apelacja obrońcy Z. W.:

1.  obraza art. 42 ust. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji ------ art. 436 K.p.k.

2.  obraza art. 410 K.p.k. -------------------------------------- ☒ zasadny

3.  błąd w ustaleniach ------------------------------------------- art. 436 K.p.k.

V Apelacja obrońcy W. G.:

1.  obraza art. 410 K.p.k. -------------------------------------- ☒ zasadny

2.  błąd w ustaleniach ------------------------------------------ art. 436 K.p.k.

VI Apelacja obrońcy K. M.:

1.  obraza art. 5 § 2 K.p.k. /w istocie art. 410 K.p.k./ --- ☒ zasadny

2.  błąd w ustaleniach --------------------------------------------- art. 436 K.p.k.

VII Apelacja obrońcy K. K.:

1.  obraza art. 193 § 1 K.p.k. ----------------------------------- art. 436 K.p.k.

2.  obraza art. 7 K.p.k. --------------------------------------------- art. 436 K.p.k.

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Ad I 1 b)

Uzasadnienie zaskarżonego wyroku zdaje się wskazywać (brak mu w tym zakresie nieco precyzji - k. 4391v), iż Sąd I instancji błędnie ocenił treść zeznań M. G. z rozprawy, przyjmując, iż wynika z nich, że oskarżony po ruszeniu i uderzeniu w auto J. B. przejechał jeszcze kilkadziesiąt metrów zanim dojechał w miejsce, z którego uskoczył przed nim K. K.. Wersja taka miałaby zaś potwierdzać, że J. B. nie mogła widzieć K. K., skoro znajdował się kilkadziesiąt metrów dalej.

W rzeczywistości jednak M. G. zeznał inaczej (k. 4233v), a z jego wypowiedzi wynika raczej, że zarówno uderzenie w auto J. B., jak i minięcie K. K. nastąpiło kilkadziesiąt metrów po ruszeniu przez oskarżonego, a zatem, że K. K. był jednak gdzieś obok samochodu J. B. (nie wyklucza to jednak, że zaskoczona uderzeniem i na nim skoncentrowana J. B. mogła go nie zauważyć).

Wreszcie M. G. wyraźnie zastrzegał na rozprawie, że szczegółów już nie pamięta, a po odczytaniu zeznań z k. 194 w pełni jej potwierdził, co w zasadzie wyklucza możliwość przyjęcia za wiarygodną jego późniejszej wersji o kilkudziesięciu przejechanych przez oskarżonego metrach.

Na tym tle ustalenie Sądu Rejonowego, iż oskarżony uderzył w poprzedzający go pojazd, gdyż „nie sprawdził czy wykonywany manewr spowoduje zagrożenie” (k. 4361v), byłoby trafne jedynie przy osobliwym założeniu, że oskarżony co prawda zamierzał uciec, lecz tylko pod warunkiem, że nie spowoduje to żadnego zagrożenia i wyłącznie na skutek niedołożenia należytej staranności nie upewnił się w tym zakresie.

Ustalenie takie, w sytuacji, gdy chodzi o dynamiczną ze swej istoty ucieczkę z tzw. blokady, nie wydaje się realistyczne.

Wręcz groteskowo brzmi dalsze ustalenie: „nie upewnił się czy przed pojazdem nie ma przeszkody, pieszego lub innego pojazdu”. Oczywistym jest wszak, że zatrzymał się właśnie dlatego, że przed nim zatrzymał się ów „inny pojazd”, tj. samochód J. B.. Widział go, więc – wbrew ustaleniu Sądu Rejonowego – nie mógł nie mieć pewności, że przed nim stoi.

Ad I 2 b)

Choć zarzut dotyczy uchybienia możliwego do konwalidacji w trybie art. 420 § 1 K.p.k., to – skoro nie był on, jak stanowi art. 447 § 6 K.p.k., „wyłącznym zarzutem apelacji”:

1)  był dopuszczalny,

2)  był oczywiście wręcz słuszny w stopniu niewymagającym komentarza wykraczającego poza stwierdzenie, że powinnością Sądu I instancji było zaliczenie na poczet efektywnie wykonywanej kary okresu zatrzymania.

Ad III

Jakkolwiek Sąd I instancji nie wskazał w uzasadnieniu rozstrzygnięcia co do M. J. całego spektrum drobiazgowo przytoczonych w apelacji okoliczności dotyczących właściwości i sytuacji życiowej oskarżonego, to z drugiej strony niewątpliwie w rażącym wręcz stopniu nie docenił szkodliwości poszczególnych czynów, skoro przy uszczupleniu 471.371 zł grzywna odpowiada kwocie 28.000 zl, a przy uszczupleniu 20.216 zł – kwocie 4.000 zł.

Zatem, podczas gdy uszczuplenia podatkowe zamykają się łączną kwotą 491.793 zł, łączna dolegliwość finansowa dla oskarżonego określona została na poziomie 32.400 zł (suma kary łącznej w wymiarze odpowiadającym 32.000 zł i jednostkowej kary 400 zł grzywny), co stanowi zaledwie 6,58% szkody.

Przy tym wymierzając łączną karę grzywny Sąd Rejonowy poruszał się w przedziale od 350 do 400 stawek, zaś w opisanych wyżej warunkach nie sposób uznać, że 50 stawek dziennych stanowić miałoby o niewspółmierności kary.

Przy tak skromnej dolegliwości finansowej niepodobna też uznać za niewspółmiernie surowe –wobec ustawowych zagrożeń, sytuacji i postawy procesowej oskarżonego, a także wymogów ogólnoprewencyjnych – kary pozbawienia wolności; tak jednostkowe, jak i łączną, zwłaszcza, że nie będzie ona podlegać wykonaniu, więc jedyną realną dolegliwością pozostaną obiektywnie niskie grzywny. W tej sytuacji właśnie perspektywa ewentualnego zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności stanowić będzie czynnik powstrzymujący oskarżonego przed powrotem do przestępstwa.

Ad IV 2, V 1 i VI 1

Sąd Rejonowy co prawda co do zasady – stosownie do art. 394 § 2 K.p.k. (w brzmieniu wówczas obowiązującym) – uznał za ujawnioną dokumentację nagranych rozmów, lecz nie dotyczy to np. zawierającego liczne foldery i pliki nośnika zamieszczonego w kopercie na k. 777 (powodów pominięcia tej płyty można się jedynie domyślać, gdyż w sytuacji, gdy akt oskarżenia zawierał wniosek o ujawnienie tego dowodu, Sąd – wbrew dyspozycji art. 368 § 1 K.p.k. – zaniechał wydania w tym przedmiocie stosownej decyzji na podstawie art. 170 § 1 K.p.k.).

Mimo nieujawnienia zawartości ww. nośnika, Sąd I instancji powołał się jednak na nią, jako podstawę ustaleń faktycznych (k. 4390).

Sporządzone przez funkcjonariuszy operacyjnych organu postępowania przygotowawczego zapisy owych rozmów (a na nich oparte zostało rozstrzygnięcie) nie są samodzielnymi, źródłowymi dowodami. Mają charakter wtórny wobec nagrań, na podstawie których powinny być spisane. Oznacza to, iż w sytuacji, gdy nie doszło do ujawnienia lub – na zasadzie ustawowej fikcji – uznania za ujawnione nagrań zamieszczonych na jednym z nośników, korzystanie z pisemnych zapisów treści rozmów, które winny stanowić jedynie załącznik do protokołu, było nieuprawnione.

Nie wiadomo jaka była zawartość płyty na k. 777 czyli jakie konkretnie nagrania nie zostały wprowadzone do procesu (protokół rozprawy odwoławczej na k. 4531v). Innymi słowy nie wiadomo w efekcie co do których okoliczności, zwłaszcza spośród kwestionowanych w apelacjach, brak jest w sprawie dowodów.

W tej sytuacji obraza art. 410 K.p.k. jawi się jako wręcz oczywista, a przy tym mająca wpływ na treść wyroku.

Stosownie zaś do dyspozycji art. 435 K.p.k., który nie pozostawia swobody decyzyjnej co do zakresu podmiotowego działania z urzędu, przesłanka ta musiała zostać uwzględniona także co do pozostałych oskarżonych, zarówno skarżących jedynie rozstrzygnięcia o karze, jak i w ogóle niekwestionujących wyroku.

Jednak, spośród oskarżonych kwestionujących wyłącznie wymiar kary, tylko w odniesieniu do W. K. i przestępstwa z pkt. I omówione uchybienie miało wpływ na treść orzeczenia, gdyż dotyczyło ono istotnych dowodów jego winy, a nie przyznał się on do jego popełnienia.

Natomiast M. J. przyznał się do popełnienia przestępstwa, a jego spójne z tym oświadczeniem wyjaśnienia znalazły potwierdzenie nie tylko materiałach z kontroli operacyjnej, których obraza art. 410 K.p.k. dotyczy, ale i w protokołach przeszukań. Podobnie rzecz przedstawia się co do E. U., który wyroku w ogóle nie zaskarżył. (...) kontroli operacyjnej i kwestia wprowadzenia ich do procesu nie miały też znaczenia dla rozstrzygnięcia co do wykroczenia zarzuconego K. K. w pkt. XV (protokoły przeszukania na k. 1871-1878).

Uzasadnienie Sądu I instancji zostało tak skonstruowane, że nie wynika z niego, by dowody uznane za ujawnione były w rzeczywistości Sądowi znane, a w każdym razie, aby zostały poddane analizie wymaganej przez art. 4, 7 i 410 K.p.k. w zw. z art. 113 § 1 K.k.s. Zbiorcze powoływanie tych samych 1.097 kart w charakterze dowodów co do różnych sprawców i na zupełnie różne zdarzenia (uzasadnienie na k. 4380v, 4381v, 4382v, 43834383v, 4384, 4384v) zdaje się temu raczej przeczyć. Notabene spośród „wskazywanych” w ten sposób dowodów np. wszystkie bez wyjątku z t. II dotyczą trywialnych okoliczności z życia osobistego rozmówców, zupełnie niezwiązanych z przedmiotem sprawy, co sprawia wrażenie, iż treść tych materiałów po prostu nie była Sądowi znana, a zostały one przytoczone w ślad za aktem oskarżenia (ten nie wskazuje jednak zupełnie jakich konkretnie faktów dotyczyć mają poszczególne nagrania i tzw. komunikaty). Podobne zresztą rzecz ma się z twierdzeniem Sądu Rejonowego (k. 4384v), iż stan faktyczny został ustalony m.in. na podstawie zeznań H. L., A. U., P. G., K. Z., czy M. M., podczas gdy w rzeczywistości:

1)  H. L., A. U., M. M. odmówiły składania zeznań;

2)  P. G., K. Z. (uprzednio B.)

a)  nie składali żadnych zeznań na wskazanej w motywach wyroku k. 4246v ani w ogóle nie byli słuchani w postępowaniu sądowym;

b)  nie podali nawet w postępowaniu przygotowawczym żadnych okoliczności, które mogłyby mieć jakieś znaczenie dla rozstrzygnięcia.

Natomiast ustalenia Sądu Rejonowego, że:

1)  to oskarżony Z. W. (1) był rozmówcą W. K. (co wprost prowadziło do wniosku, że to on nabywał od W. K. papierosy, a w konsekwencji – do przypisania mu przestępstwa z pkt. XVI) na tej podstawie, że W. K. miał wśród telefonicznych kontaktów pozycję (...);

2)  przypisany do (...) nr (...) należał do Z. W., bo miał on kilka aparatów telefonicznych, w których „brakowało kart sim co jednoznacznie wskazuje, że oskarżony pozbył się ich celem uniknięcia odpowiedzialności” (brak interpunkcji zgodny z oryginałem);

są efektem tak oczywistych i rażących błędów logicznych, że wadliwość takiego rozumowania zdaje się one nie wymagać komentarza, a domysły tego rodzaju nie mają wiele wspólnego z racjonalnym wymierzaniem sprawiedliwości. Notabene zalecenia z pkt. 1 i 4 (k. 1592) końcowego raportu z analizy kryminalnej materiałów zgromadzonych już w postępowaniu przygotowawczym (nagrań połączeń telefonicznych, a także protokołów oględzin aparatów telefonicznych, obejmujących m.in. dane z ich pamięci oraz kart SIM - k. 1563v), uznanego przez Sąd Rejonowy – choć jest to w istocie jedynie spis przemyśleń strażnika granicznego (np. że W. K. „dopuścił się czynnej napaści /…/ co wyczerpuje znamiona /…/ z art. 223 § 1 k.k.”) – za dowód (k. 4390v), wskazują, iż nawet ów funkcjonariusz zdawał sobie sprawę, że jego wnioski co do przyporządkowania poszczególnym podejrzewanym osobom numerów, z którymi łączył się W. K., oparte na pewnych przypuszczeniach i hipotezach, wymagają – jak to ujął – „personalizacji” na podstawie innych źródeł dowodowych, zwłaszcza osobowych.

Ad I 2 a) oraz I 3 i 4

Skarżący nie kwestionuje, iż – mimo obrazy prawa materialnego w zakresie podstaw prawnych poszczególnych rozstrzygnięć – odpowiadają one prawu.

Ad I 1 a), II, IV 1 i 3, V 2, VI 2 i VII

Wobec uchybień wskazanych wyżej ad I 1 b) oraz IV 2, V 1 i VI 1 a determinujących rozstrzygnięcie zawarte w pkt. I wyroku odwoławczego, rozpoznanie tych zarzutów byłoby bezprzedmiotowe.

Wniosek

I Prokuratora:

1.  o uchylenie wyroku w pkt. II ------------------------------------------------- ☒ zasadny

2.  o zmianę podstaw prawnych rozstrzygnięć ----------------------------- ☒ niezasadny

3.  o zaliczenie okresu zatrzymania M. J. ------------------------- ☒ zasadny

II Obrońcy oskarżonego W. K.

o złagodzenie kary ----------------------------------------------------------------------- art. 436 K.p.k.

III Obrońcy oskarżonego M. J.

o złagodzenie kary ----------------------------------------------------------------------- ☒ niezasadny

IV Obrońcy oskarżonego Z. W.:

1.  o zmianę wyroku przez uniewinnienie ------------------------------------ art. 436 K.p.k.

2.  o uchylenie wyroku ------------------------------------------------------------ ☒ zasadny

V Obrońcy oskarżonego W. G.

1.  o zmianę wyroku przez uniewinnienie ------------------------------------ art. 436 K.p.k.

2.  o uchylenie wyroku ------------------------------------------------------------ ☒ zasadny

VI Obrońcy oskarżonego K. M.

o zmianę wyroku przez uniewinnienie ----------------------------------------------- art. 436 K.p.k.

VII Obrońcy oskarżonego K. K.

o zmianę wyroku przez uniewinnienie ----------------------------------------------- art. 436 K.p.k.

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Ad I 1 – art. 454 § 1 K.p.k. wyklucza skazanie w II instancji.

Ad I 2 – art. 438 pkt 1a K.p.k. wyklucza jako podstawę odwoławczą obrazę prawa materialnego w innym zakresie niż dotycząca kwalifikacji czynu, jeśli rozstrzygnięcie odpowiada prawu.

Ad I 3 – art. 63 § 1 K.k. wymaga zaliczenia okresu zatrzymania.

Ad II, IV 1, V 1, VI i VII – bezprzedmiotowość zarzutów w zakresie zmierzającym do uniewinnienia w połączeniu z koniecznością uchylenia wyroku czynią wnioski przedwczesnymi.

Ad III – niezasadność zarzutów wyklucza uwzględnienie wniosku.

Ad IV 2 i V 2 – zasadność zarzutów ww. w sekcji 3 pod poz. IV 2, V 1 i VI 1 oraz względy wskazane w sekcji 5. 3. 1. 2. 1. pkt I przemawiają za uchyleniem wyroku i skierowaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Względy wskazane w sekcji 3 pod poz. IV 2, V 1 i VI 1 oraz w sekcji 5. 3. 1. 2. 1. pkt I – stosownie do dyspozycji art. 435 K.p.k. – przemawiały za uchyleniem wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania także w odniesieniu do W. K. co do czynu z pkt. I, K. K. co do czynu z pkt. XIV oraz J. M..

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

(...), co do których zaistniało uchybienie dyspozycji art. 410 K.p.k. omówione w sekcji 3 ad IV 2, V 1 i VI stanowiły wyłączną podstawę skazania J. M. oraz K. K. za czyn z pkt. XIV a także były istotnym dowodem co do W. K. w zakresie zarzutu z pkt. I przy czym co do części czynów wchodzących w skład objętego nim przestępstwa – jedynym.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

1.  Skazanie K. K. za czyn z pkt. XV

2.  Wymiar kar jednostkowych i łącznych co do M. J..

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Niezasadność zarzutów apelacji i brak uchybień podlegających uwzględnieniu z urzędu.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zaliczenie okresu zatrzymania na poczet grzywny wymierzonej M. J..

Zwięźle o powodach zmiany

Zasadność zarzutu z pkt. 2 b) apelacji prokuratora.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

W odniesieniu do czynów zarzuconych W. K. (2) w pkt. I, K. K. (3) w pkt. XIV, Z. W. (1), K. M. (1), W. G. (1) oraz J. M. (1):

Przewód w Sądzie I instancji sprowadzał się do przesłuchania:

1) oskarżonych, które z kolei ograniczyło się do odczytania im i zdawkowego potwierdzenia przez nich złożonych uprzednio wyjaśnień (M. J., K. K., J. M.) oraz – pozbawionego w istocie podstaw prawnych – odczytania złożonych uprzednio nie wyjaśnień, lecz jedynie oświadczeń w kwestii przyznania się do popełnienia zarzuconych przestępstw (art. 386 § 1 in fine K.p.k.);

2) 5 świadków wyłącznie na okoliczności czynu z pkt. II oraz mającego miejsce bezpośrednio po nim zatrzymanie oskarżonego W. K.;

3) 2 świadków – funkcjonariuszy SG – na okoliczności przeszukań, tj. tożsame z treścią odpowiednich protokołów;

4) 3 współsprawców;

5) żony i syna W. K. na okoliczności jego relacji o przebiegu zatrzymania (okoliczności bezprzedmiotowe z punktu widzenia przedmiotu sprawy).

Z kolei spośród czynności z udziałem oskarżonych, z uwagi na ich postawę procesową, walor dowodowy miały jedynie: 1) wyjaśnienia M. J., który się przyznawał, a w postępowaniu przygotowawczym opisał zdarzenia z jego udziałem oraz dostarczył informacji o środowiskowej gwarze leksykalnej osób trudniących się nielegalnym handlem tzw. wyrobami akcyzowymi, 2) odpowiedzi W. Krycia na pytania obrońcy co do czynu zarzuconego w pkt. II; 3) twierdzenia W. G. o pobycie za granicą wsparte kopią karty paszportu.

W stosunku do ilości zarzutów i skali objętej nimi działalności, a także objętości dostarczonego przez oskarżyciela materiału, trudno uznać ww. czynności za obszerne.

Natomiast w świetle wywodów zamieszczonych w sekcji 3. ad IV 2, V 1 i VI 1 weryfikacji wymaga zasadnicza dla rozstrzygnięcia kwestia czy faktycznie ww. nr należał do oskarżonego Z. W.. Podobnie zresztą rzecz ma się z numerami (...) i (...) co do K. M.. Przy tym zarówno w odniesieniu do Z. W. (czyn z pkt. XVI), jak K. M. (czyn z pkt. XVII), a także pozostałych oskarżonych, tj. K. K. (czyn z pkt. XIV), W. G. (czyn z pkt. XVIII) i J. M. (czyn z pkt. XIX) oraz co do części spośród poszczególnych czynów w ramach przestępstwa zarzuconego W. K. w pkt. I wyłącznymi dowodami winy miały być właśnie materiały z niejawnych podsłuchów, których dotyczy obraza art. 410 K.p.k. (nie sposób za dowody uznawać powoływane też ubocznie jako podstawa ustaleń wyliczenia należnych podatków, sprowadzające się do prozaicznych działań z zakresu elementarnej algebry, dotyczących normatywnych stawek oraz liczby jednostek podlegającego opodatkowaniu towaru).

W tym stanie rzeczy postępowanie dowodowe w omówionym wyżej zakresie wymaga ponownego przeprowadzenia w całości (nawet w odniesieniu do W. K. w przypadku przestępstwa z pkt. I nie da się przecież poprzestać na prawidłowo ujawnionych materiałach kontroli operacyjnej, a uniknąć przesłuchania w kontekście zawartych na nich zapisów E. U. i O. G.).

Sąd Okręgowy stoi przy tym na stanowisku, iż sformułowanie zawarte w art. 437 § 2 zd. 2 in fine K.p.k. nie może być rozumiane absolutnie dosłownie, gdyż prowadziłoby to do zgoła niemożliwych do zaakceptowania wniosków. Wszak ustawodawca nader często bywa nieprecyzyjny lub posługuje się zwrotami nie w pełni adekwatnymi do jego intencji (choćby, gdy w art. 38 § 1 K.p.k. mówi o sądzie, który „pierwszy wszczął spór”, co rozumiane dosłownie oznacza, iż zdaniem ustawodawcy, a sprzecznie ze znaczeniem słowa „wszcząć”, także drugi spierający się podmiot może wszcząć spór). Niewątpliwie zaś przewód sądowy obejmuje także postępowanie dowodowe co do kwestii wręcz marginalnych, acz mogących mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia, jeśli nie co do winy (np. w zakresie precyzyjnego wyliczenia rozmiaru szkody, gdy służy to jedynie realizacji dyspozycji art. 413 § 2 pkt 1 K.p.k. a nie ma znaczenia dla bytu przestępstwa, czy jego kwalifikacji), to w odniesieniu do kary, środków karnych lub kompensacyjnych, a nawet kosztów, jak np. dane o karalności, opinia środowiskowa, czy stan rodzinny i majątkowy, kondycja zdrowotna oraz możliwości zarobkowe oskarżonego. Niełatwo zaś sobie wyobrazić proces, w którym, jak wymagałoby tego dosłowne rozumienie brzmienia wskazanego przepisu, rzeczywiście wręcz koniecznym byłoby „przeprowadzenie na nowo” także tego rodzaju dowodów. Jeśli nawet ostrożnie założyć, że sytuacje takie mogą rzeczywiście wystąpić, to niewątpliwie byłyby to przypadki zupełnie wyjątkowe i odosobnione, a statystycznie zapewne pomijalne. Zatem dosłowne traktowanie sformułowania „w całości” prowadziłoby do stanu, w którym instytucja uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania z uwagi na wadliwość przewodu w I instancji byłaby w praktyce martwa, a z pewnością nie takie było ratio legis obecnej regulacji.

Z drugiej strony, prowadzenie w II instancji postępowania dowodowego niemal w całości (z pominięciem jedynie wymienionych wyżej tytułem przykładu drugo, czy wręcz trzeciorzędnych dla rozstrzygnięcia dowodów), a niewątpliwie w całości, jeśli idzie o dowody dotyczące – będącego przedmiotem sporu stron – sprawstwa (zwłaszcza w sytuacji, gdy – jak w sprawie niniejszej – postępowanie to w I instancji nie tylko zostało przeprowadzone wadliwie, ale wręcz w istocie pominięte – zastąpione ustawową fikcją z art. 394 § 2 K.p.k.), następnie zaś wydanie prawomocnego rozstrzygnięcia co do meritum, prowadziłoby de facto do obejścia, czy też czyniłoby wręcz iluzoryczną konwencyjną (art. 13 EKPCz) i konstytucyjną (art. 78) zasadę dwuinstancyjności drogi sądowej.

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

W odniesieniu do czynu zarzuconego W. K. (2) w pkt. II

☒ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Art. 454 § 1 K.p.k. wyklucza skazanie przez sąd odwoławczy oskarżonego, co do którego Sąd I instancji umorzył postępowanie.

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

I Co do czynów zarzuconych w pkt: I, XIV, XVI, XVII, XVIII i XIX:

1.  Dowody przedstawione w akcie oskarżenia, w tym materiały z podsłuchu winny zostać:

a)  poddane racjonalnej ocenie na płaszczyźnie przesłanek art. 170 § 1 K.p.k. tak, by postępowanie nie było poświęcone okolicznościom bezprzedmiotowym dla rozstrzygnięcia (jak przykładowo wskazane w sekcji 3 na str. 5);

b)  wprowadzone do procesu nie tylko formalnie poprawnie, ale i w sposób gwarantujący Sądowi I instancji realną wiedzę o ich treści, pozwalającą na rzeczową weryfikację tez oskarżenia (w tym okoliczności wskazanych w sekcji 5. 3. 1. na str. 8-9.

2.  Zapoznawszy się z materiałami kontroli operacyjnej, rozważyć należy charakter żargonu utrwalonego na nagraniach – czy jest to kwestia wymagająca tzw. wiadomości specjalnych, a jeśli tak, to czy są w tym zakresie specjaliści (publikacji naukowych doczekała się np. gwara więzienna), czy też w grę wchodzi jedynie system porozumiewania się stworzony ad hoc przez stosunkowo wąską grupę, a do ustalenia znaczenia poszczególnych słów wystarczające będą np. zeznania współsprawców (M. J. na większość pytań o terminologię odpowiadał „nie wiem”, a co do innych zwykle nie miał pewności - k. 2096-2097), czy innych osób, które z działalnością taką miały do czynienia.

3.  Z uwagi na fakt, iż autor apelacji nazywający siebie „profesjonalnym obrońcą” (k. 4434) najwyraźniej nie zdaje sobie sprawy, że nie ma w procesie karnym żadnych uprawnień do poświadczania za zgodność jakichkolwiek kopii, należy:

a)  na podstawie art. 167 K.p.k. w zw. z art. 113 § 1 K.k.s. dopuścić dowód z oględzin paszportu (...). G. na okoliczność zgodności zawartych w nim zapisów (okrągłe pieczęcie na str. 9) z kopią na k. 4345, tj. pobytu oskarżonego w Turcji w dn. 19-25.5.2016 r.

b)  ewentualnie na zasadzie art. 396 § 1 K.p.k. w zw. z art. 458 K.p.k. i art. 113 § 1 K.k.s. o przeprowadzenie oględzin zwrócić się do Sądu Rejonowego w Pleszewie, udostępniając Mu odpis k. 4345;

c)  w oparciu o art. 217 § 1 K.p.k. w zw. z art. 113 § 1 K.k.s. zobowiązać W. G. do przedstawienia właściwemu Sądowi paszportu.

4.  W razie ustalenia, iż oskarżony rzeczywiście przebywał w Turcji, należy rozważyć czy transakcja określona w zarzucie na dn. 21.5.2016 r. była możliwa, choćby w innej dacie, a jeśli nie, to czy i ewentualnie jaki wpływ na zasadność zarzutu w zakresie pozostałych zdarzeń ma wadliwość przesłanek oskarżenia dotyczących zdarzenia z dn. 21.5.2016 r.?

5.  Ustalić czy do pomieszczenia z k. 2281 dostać się można jedynie przez widoczny na zdjęciu otwór, a jeśli tak, to czy rzeczywiście możliwym byłoby umieszczenie tam rowerów (rowery widoczne na k. 4340, 4341 znajdują się w innym pomieszczeniu).

6.  Mieć na względzie należy, iż będący kontrahentem W. G. W. K. faktycznie sprzedawać miał wraz z żoną rowery (k. 4258v).

II W odniesieniu do czynu z pkt. II:

1.  Rozważyć należy czy uderzenie przez oskarżonego podczas ucieczki przed funkcjonariuszami w auto J. B. nastąpiło (jak przyjął Sąd I instancji) przez zwykłą nieuwagę, czy też oskarżony akceptował taką ewentualność, jako konieczny koszt powodzenia swej akcji.

2.  W razie ustalenia, że oskarżony minął K. K. dopiero kilkadziesiąt metrów po odjechaniu z miejsca, gdzie się wcześniej zatrzymał, wziąć należy pod uwagę oczywisty fakt, że skoro funkcjonariusz, by uniknąć uderzenia, zmuszony był wykonać unik, to znaczy, że znajdował się na torze ruchu pojazdu oskarżonego (notabene świadek używał wówczas „latarki ze światłem czerwonym” - wersy 2-3 i wers 5 przedostatniego akapitu na k. 4233v). W. K. nie odbywał zaś w tym czasie normalnej podróży (do czego adekwatne byłoby stwierdzenie „przypadkowo jechał w kierunku miejsca, gdzie stał K. K. (7)” - uzasadnienie zaskarżonego wyroku na k. 4381), co pozwalałoby na przyjęcie, że w razie choćby chwilowej dekoncentracji, czy odwrócenia uwagi od jezdni, był zaskoczony nagłym pojawieniem się pieszego, lecz uciekał wtedy z miejsca blokady. Oczywistym jest zatem, że liczył się z działaniami zmierzającymi do uniemożliwienia mu tej ucieczki i zatrzymania go. Obecność funkcjonariusza nie mogła zatem być dla niego żadnym zaskoczeniem.

3.  Po przeprowadzeniu racjonalnej i rzeczowo motywowanej oceny dowodów (w razie uznania którejś z kolejnych chronologicznie wersji zeznań za wiarygodną wskazać należy z jakich konkretnie powodów ta właśnie, a nie wcześniejsza, czy późniejsza, zasługuje na wiarę) i poczynieniu ustaleń co do faktów dotyczących przebiegu zdarzeń, rozważyć należy czy nie było przeciwnie, niż przyjął to w zaskarżonym wyroku Sąd I instancji, tj. czy oskarżony po prostu nie godził się na „staranowanie” stojących mu na drodze ucieczki przeszkód.

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

P unkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

W myśl art. 636 § 1 K.p.k., wobec nieuwzględnienia apelacji, oskarżonego obciążają koszty postępowania odwoławczego: opłaty od kar (180 i 6400 zł) określone w art. 2 ust. 1 pkt 5 i z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych oraz wydatki z tytułu przypadającej na niego – stosownie do art. 633 K.p.k. – części ryczałtu za doręczenia pism (3 zł) przewidzianego w § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2003 roku w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym.

7.  PODPIS

Artur Achrymowicz Dorota Dobrzańska Elżbieta Wierzchowska

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

1.  Wskazanie w podstawie wymiaru kary za czyn z pkt. I art. 38 § 2 pkt 1 K.k.s.

2.  Umorzenie postępowania co do czynu z pkt. II.

3.  Wskazanie w pkt. VII w podstawie orzeczenia przepadku art. 49 § 2 K.k.s.

4.  Niezaliczenie M. J. na poczet grzywny okresu zatrzymania.

5.  Wskazanie w pkt. XV w podstawie orzeczenia przepadku art. 49 § 2 K.k.s. a w podstawie zaliczenia art. 48 § 5 K.k.s.

6.  Wskazanie w podstawie wymiaru grzywny za czyny z pkt. XVI, XVII, XVIII i XIX art. 38 § 2 pkt 1 K.k.s.

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

2

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca oskarżonego W. K.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wymiar grzywny za czyn z pkt. I.

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

3

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca oskarżonego M. J.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wymiar kar.

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

4

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca oskarżonego Z. W.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Skazanie za czyn z pkt. XVI

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

5

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca oskarżonego W. G.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Skazanie za czyn z pkt. XVIII

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

6

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca oskarżonego K. M.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Skazanie za czyn z pkt. XVII

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

7

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca oskarżonego K. K.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Skazanie za czyn z pkt. XIV, XV

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana