Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia del. Edyta Bryzgalska

Protokolant: protokolant sądowy Weronika Kutyła

po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2020 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa H. T.

przeciwko (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o ustalenie

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od H. T. na rzecz (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwotę 5.417 zł (słownie: pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu części kosztów zastępstwa procesowego;

III.  przejmuje na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone koszty sądowe.

Sygn. akt XXV C 2441/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 25 października 2017 r. ( data prezentaty k.4) skierowanym przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W. powódka H. T. wniosła o ustalenie nieważności umowy kredytu hipotecznego nr DK/KR- (...) indeksowanego do CHF z dnia 26 października 2007 r. wraz ze wszystkimi zawartymi do niej aneksami oraz ustalenie na jej rzecz odszkodowania w wysokości 1.500.000 zł.

Uzasadniając żądania pozwu powódka wskazała, że w dniu 26 października 2007 r., działając w zaufaniu do profesjonalnych doradców finansowych z (...) S.A.
z siedzibą w W., zawarła z (...) Bank S.A. w W. – Oddział Specjalistyczny (...), umowę kredytu hipotecznego nr DK/KR- (...) indeksowanego do CHF. W ocenie powódki umowa jest nieważna albowiem nie zabezpieczała interesów wszystkich zainteresowanych stron i miała na celu doprowadzić klienta do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, a nawet całkowitego bankructwa, tak jak w przypadku powódki. Doradca finansowany (...) S.A., znając bowiem trudną sytuację finansową powódki, zaproponował jej wzięcie kredytu nie tylko na spłatę zobowiązania w Santander Bank, ale również na inwestycję w polisę (...) S.A. tj. tzw. fundusz rentierski, z którego zysk w postaci odsetek w wysokości 11% rocznie, miał być przekazywany na spłatę raty kredytu oraz pozostałych kosztów jego obsługi. Inwestycję przedstawiono powódce jako bezpieczną (kredyt miał być spłacony w ciągu 5 lat i miał nie obciążać budżetu domowego powódki), a jedyne ryzyko jakie wskazano, to możliwość wydłużenia okresu spłaty całego zobowiązania o kolejne 2-3 lata. Powódka wskazała, że do 2008 r. wszystko funkcjonowało tak jak obiecał doradca, ale potem nastąpiło załamanie giełdy i środki ulokowane na funduszu rentierskim zaczęły się zmniejszać. Pomimo wielokrotnych próśb powódki mających na celu uratowanie tych środków, bank pozostawał bierny, a doradcy finansowi (...) S.A. coraz mniej chętnie rozmawiali z powódką. Zadłużenie powódki wzrosło do kwoty ponad 1.000.000 zł. Zdaniem powódki, wykorzystując jej słabszą pozycję, zaoferowano powódce wysoce niekorzystny i ryzykowny produkt, z którego (...) Bank S.A., (...) S.A. oraz (...) S.A. czerpały znaczne korzyści. W ocenie powódki umowę należy uznać za nieważną albowiem:

⚫

bank lokując pieniądze w (...) S.A. w imieniu powódki i bez jej wiedzy od razu je stracił z uwagi na stosowane przez towarzystwo bardzo wysokie opłaty likwidacyjne, administracyjne, opłaty za ryzyko i inne, które zostały uznane za nieuczciwe i niedopuszczalne.

⚫

wbrew zapewnieniom banku powyższe opłaty uniemożliwiały przekazanie po 5 latach kwot z funduszu bankowi i zwolnienie powódki z zobowiązań;

⚫

(...) S.A. dla funduszu rentier udostępniło wyłącznie akcje o bardzo wysokim ryzyku;

⚫

umowa była oparta na spreadzie i zawierała niedopuszczalne postanowienia umowne (§ 2 ust. 1 w zw. z § 3 ust. 8 umowy – kredyt był udzielony w PLN indeksowany kursem CHF przy przeliczeniu w dniu wypłaty zgodnie z kursem dewiz obowiązującym w banku w dniu uruchomienia, § 4 ust. 2 w zw. z § 4 ust. 3 umowy – spłata kredytu następuje w PLN zgodnie z metodą i terminami ustalania kursu wymiany walut, § 12 ust. 7 Regulaminu kwota raty jest obliczana według kursu sprzedaży dewiz obowiązujących w banku na podstawie tabeli kursów z dnia spłaty);

⚫

aneks nr 3 do umowy zmieniający kredyt na walutowy w walucie CHF został zawarty w związku ze świadomością banku, że umowa może być podważana w sądzie;

⚫

podpisanie aneksów do umowy było spowodowane obawami powódki, że ich nie zawarcie będzie skutkowało wypowiedzeniem umowy i postawieniem kredytu w stan natychmiastowej wykonalności.

Odnośnie odszkodowania, powódka podała, że na skutek zaistniałej sytuacji znalazła się w niedostatku i zachorowała na depresję, która nie pozwalała na podjęcie pracy zarobkowej. Na żądaną kwotę 1.500.000 zł składają się: 1) 480.000 zł – wartość mieszkania utraconego wskutek powstałego zadłużenia, 2) 175.000 zł – obniżenie świadczenia emerytalnego o kwotę 730 zł miesięcznie z uwagi na pozostawanie bez pracy przez osiem lat z uwagi na depresję
i likwidację działalności gospodarczej, a ZUS przewiduje, że statystycznie powódkę czeka jeszcze 20 lat życia, 3) 300.000 zł tytułem utraconego zarobku m.in. z powodu zamknięcia działalności gospodarczej prowadzonej od 1994 r. oraz 192.000 zł tytułem spodziewanego wzrostu dochodów powódki z prowadzonej działalności gospodarczej, 4) 100.000 zł tytułem zadłużenia w spółdzielni i u innych wierzycieli, 5) 6.000 zł w związku z koniecznością zbycia cennych przedmiotów rodzinnych,6) 247.000 zł w związku z utratą sensu życia, zdrowia, pracy i dorobku życia.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki kosztów procesu,
w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (odpowiedź na pozew k.91-107). Pozwany zakwestionował powództwo co do zasady i wysokości, wskazując, że powódka nie posiada interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy albowiem powódce przysługują dalej idące roszczenia o zapłatę i pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Wierzytelność wynikająca z przedmiotowej umowy kredytu stała się w całości wymagalna na skutek wypowiedzenia umowy i była już przedmiotem egzekucji prowadzanej przez bank z majątku powódki. Niezależnie od powyższego, pozwany zanegował abuzywność postanowień wskazanych przez powódkę, podnosząc, że Regulamin w § 2 lit. m zawierał definicję Tabeli kursów, z której wynikało, że jest to tabela kursów kupna/sprzedaży walut (...) Bank S.A., obowiązująca o godz. 9.30 w dniu, w którym następuje operacja, a kursy walut określone w tabeli są kursami rynkowymi, przy czym dopuszcza się odchylenia od tego kursu, jednak nie większe niż 5%, co wskazano w oświadczeniu powódki. Wskazał nadto, że powódka była pouczona o prawie odstąpienia od umowy, jednakże z tego prawa nie skorzystała. Nie skorzystała również z możliwości przewalutowania kredytu w sytuacji, gdy w III kwartale 2008 r. nastąpił kryzys na rynkach finansowych i nastąpiła aprecjacja franka szwajcarskiego. Pozwany podniósł też, że z uwagi na trudną sytuację finansową i życiową powódki uwzględniał jej wnioski o zmianę warunków kredytowania, licząc na poprawę sytuacji finansowej powódki i podjęcie przez nią spłaty zadłużenia. W ocenie pozwanego umowa nie była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego ani przepisami prawa. Zastosowanie klauzul indeksacyjnych w umowach kredytowych było i jest dopuszczalne, co zostało już przesądzone w doktrynie i judykaturze. Pozwany podniósł również, że na mocy aneksu nr 3 zmieniono charakter zobowiązania na kredyt walutowy, a powódka mogła regulować raty bezpośrednio w CHF albo w PLN po przeliczeniu raty w CHF na PLN po kursie Narodowego Banku Polskiego tj. bez zastosowania jakichkolwiek tabel czy przeliczeń pozwanego.

W zakresie drugiego żądania pozwany wskazał, że jest ono nie tylko niezasadne, ale również nieudowodnione. Brak jest ponadto jakiegokolwiek związku przyczynowego pomiędzy działaniami czy zaniechaniami banku a określoną w pozwie szkodą w majątku powódki. Podniesione w pozwie zarzuty w rzeczywistości nie odnoszą się do pozwanego banku i jego pracowników, gdyż bank nie uczestniczył w procesie decyzyjnym powódki, nie nakłaniał jej do zaciągnięcia zobowiązania, jak również nie wskazywał celów przeznaczenia kredytu. W szczególności nie nakłaniał powódki do inwestycji w polisę wykupioną w T. A., jak również nie doradzał jej co do alokacji składki, tj. w które konkretnie ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe mają zostać zainwestowane jej środki. Powódka sama dokonała wyboru ubezpieczyciela, a także funduszu Aegon, który dysponował szerokim wachlarzem funduszy o różnej grupie ryzyka. Pozwany nie zarządzał funduszami wybranymi przez powódkę. Pozwany wskazał, że powódce w zawarciu spornej umowy doradzali doradcy z (...) S.A. i to z nimi powódka załatwiała wszelkie formalności związane
z zawarciem umowy. Umowa kredytu oraz wszystkie aneksy do niej zostały zawarte
w siedzibie (...) S.A. Cesja praw powódki z polisy ubezpieczeniowej stanowiła jedno z zabezpieczeń spłat kredytu. Pozwany podniósł również, że powódka została pouczona przez doradcę z (...) S.A. o ryzyku walutowym i ryzku zmiennej stopy procentowej, które to ryzyka wiązały się z wybranym kredytem. Pozwany wskazał nadto, że nie odpowiada za „krach na giełdzie”, który w ocenie powódki spowodował negatywne skutki umowy, nie wywołał go, nie przewidywał i nie mógł go przewidzieć, nie był też beneficjentem niekorzystnych dla gospodarki następstw kryzysu finansowego.

W piśmie z dnia 20 kwietnia 2018 r., stanowiącym uzupełnienie odpowiedzi na pozew, (...) Bank S.A. podniósł zarzut przedawnienia roszczeń o odszkodowanie, wskazując, że w sytuacji gdy podstawą dochodzonego roszczenia odszkodowawczego jest art. 415 k.c., roszczenie ulega przedawnieniu po upływie lat trzech, o czym stanowi art. 442 ¹ § 1 k.c. Termin ten liczony jest od momentu, w którym poszkodowany dowiedział się o zdarzeniu wywołującym szkodę, a jak wynika z pozwu zdarzeniem wyrządzającym szkodę powódce było samo zawarcie spornej umowy kredytu. Pozwany podniósł nadto, że w dniu 29 grudnia 2016 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie ogłosił upadłość powódki,
a pozwany zgłosił swoją wierzytelność w tym postępowaniu. W ramach planu podziału w dniu 10 października 2017 r. pozwany otrzymał kwotę 307.800,50 zł, co po średnim kursie Narodowego Banku Polskiego zgodnie z postanowieniami aneksu nr 3, odpowiadało kwocie 82.506,97 CHF ( uzupełnienie odpowiedzi na pozew k. 242-244).

Do czasu zamknięcia przewodu sądowego, strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie ( protokół z rozprawy w dniu 24 stycznia 2019 r. k.332-333v).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

H. T. od 1996 r. prowadziła działalność gospodarczą pod firmą (...) (dowód: wydruk z CEiDG k.163).

W dniu 8 maja 2007 r. powódka zawarła z (...) Bank S.A. z siedzibą we W. umowę pożyczki hipotecznej w PLN NR (...), na podstawie której otrzymała kwotę 141.724,99 zł, na dowolny cel niezwiązany z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą. Pożyczka została udzielona na okres 216 miesięcy, a rata spłaty wynosiła 1.800 zł.

dowód: umowa pożyczki k.14-18

Znaczne obciążenie finansowe powódki miesięczną ratą pożyczki w kwocie 1.800 zł w połączeniu z dużymi bieżącymi kosztami życia i utrzymania studiującego syna, przekraczało możliwości finansowe powódki. Doradca (...) S.A. zaproponował wówczas powódce wzięcie kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF w (...) Bank S.A. na spłatę zobowiązania w (...) Bank S.A., a także na inwestycję w polisę wykupioną w (...) S.A. Doradca zapewniał powódkę, że dzięki dochodom z tej inwestycji kredyt będzie spłacał się sam i budżet powódki nie będzie obciążony, kredyt zostanie spłacony w ciągu 5 lat, a okres spłaty może ewentualnie przedłużyć się o 2/3 lata.

dowód: zeznania powódki k.332v-333, wydruk maila k.44-45, 43

W dniu 4 października 2007 r. powódka złożyła – za pośrednictwem (...) S.A. z siedzibą w W. – wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego w łącznej wysokości 440.000 zł indeksowanego kursem CHF. Jako jeden z celów kredytu powódka wskazała inwestycję finansową, stanowiącą 60% wartości kredytu tj. kwotę 264.000 zł. We wniosku, określono, że kredyt będzie indeksowany do waluty CHF z okresem kredytowania wynoszącym 360 miesięcy. W rubryce „zabezpieczenia”, oprócz inwestycji w lokatę (...), powódka wskazała nieruchomość lokalową, położoną w W. przy ul. (...) (...) o szacunkowej wartości 550.000 zł. Jednocześnie wnioskodawczyni określiła wysokość deklarowanej raty kredytowej na poziomie 6.000 zł, przy wysokości dochodów w kwocie 6.600 zł miesięcznie. W oświadczeniu o dochodach z tej samej daty powódka zadeklarowała miesięczny dochód w wysokości 10.000 zł.

dowód: wniosek o udzielenie kredytu k.115-120, oświadczenie o dochodach k.121

W dniu 25 października 2007 r. powódka złożyła wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym – (...) (...) z zadeklarowaną wysokością składki jednorazowej w wysokości 249.600 zł. Powódka zainwestowała w fundusze zrównoważone i fundusze akcji. Wysokość raty renty określono na 1.996,80 zł. Powódka wskazała alokację składki w fundusze zrównoważone: 40% Arka (...) Zrównoważony i 25% Noble (...) Mieszany oraz fundusze akcji 35% U. Akcje.

dowód: wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia k.122-123, potwierdzenie przyjęcia wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia k.124-125

W dniu 26 października 2007 r., za pośrednictwem doradcy (...) S.A., H. T. zawarła z (...) Bank S.A. – Oddział Specjalistyczny (...) z siedzibą
w W. umowę kredytu hipotecznego nr DK/KR- (...) indeksowanego do CHF, na podstawie której bank udzielił jej kredytu w kwocie 416.000 zł, indeksowanego kursem CHF (§ 2 ust. 1 umowy). W § 2 ust. 2 umowy określono przeznaczenie kredytu:

a.  cel konsolidacyjny w wysokości 140.500 zł na rachunek wskazany
w harmonogramie wypłaty transz,

b.  inwestycja w polisę ubezpieczeniową wykupioną w (...) S.A. w wysokości 249.600 zł, na rachunek (...) S.A. wskazany w harmonogramie wypłaty transz,

c.  cel dowolny w wysokości 25.900 zł na dowolny rachunek wskazany przez kredytobiorcę.

Okres kredytowania określono na 360 miesięcy, w tym 60 miesięcy karencji w spłacie kapitału licząc od dnia wypłaty kredytu (lub jego pierwszej transzy), z tymże w okresie karencji kredytobiorca był zobowiązany do comiesięcznej spłaty odsetek (§ 2 ust. 3 umowy).

W umowie wskazano, że kredytobiorca dokonuje spłaty kredytu w 360 miesięcznych równych ratach kapitałowo-odsetkowych zgodnie z harmonogramem spłat, który zostanie wysłany do kredytobiorcy listem poleconym w terminie 14 dni roboczych od dnia uruchomienia środków, na rachunek kredytu wskazany w umowie (§ 4 ust. 1 i 2 umowy).
W dniu zawarcia umowy oprocentowanie zostało określone na podstawie zmiennej stopy procentowej w wysokości 5,96% w stosunku rocznym. Wskazano, że oprocentowanie jest zmienne i jest ustalane jako suma obowiązującej stawki referencyjnej 3M LIBOR dla CHF
i stałej marży banku, która wynosi 3,25% (§ 5 ust. 1 umowy). Zgodnie z § 5 ust. 2 umowy marża banku miała ulec zmniejszeniu do 2,25% po ustanowieniu zabezpieczenia w postaci prawomocnego wpisu hipoteki kaucyjnej. W § 6 ust. 3 umowy wskazano, że całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia umowy wynosi 236 zł (podana kwota nie uwzględnia ryzyka kursowego). Ostateczna wysokość całkowitego kosztu kredytu uzależniona jest od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie kredytowania (§ 6 ust. 3 umowy). Docelowym zabezpieczeniem spłaty kredytu była hipoteka kaucyjna do kwoty 707.200 zł ustanowiona na nieruchomości lokalowej położonej w W. przy ulicy (...) (...) o łącznej powierzchni 54,5 m ^{( 2)}, objętej księgą wieczystą numer (...), do której spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przysługuje wyłącznie powódce. Dodatkowo strony umowy postanowiły, że zabezpieczeniem będzie cesja praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych powyższej nieruchomości na kwotę nie niższą niż 520.000 zł, oświadczenie kredytobiorcy o poddaniu się egzekucji do kwoty 832.000 zł, weksel własny in blanco z deklaracją wekslową oraz cesja praw z polisy na życie zawartej z (...) S.A. (§ 7 ust. 1 umowy). W § 3 ust. 1 umowy wskazano, że kredyt zostanie uruchomiony bezgotówkowo w transzach na rachunki podmiotów wskazanych każdorazowo w dyspozycji uruchomienia środków. Uruchomienie kredytu następuje w PLN przy jednoczesnym przeliczeniu w dniu wypłaty na walutę wskazaną w umowie kredytu zgodnie z kursem kupna dewiz obowiązującym w banku w dniu uruchomienia (§ 3 ust. 8 umowy). Metodę i terminy ustalania kursu wymiany walut na podstawie, którego wyliczane są raty spłaty i bieżące saldo zadłużenia oraz warunki aktualizacji harmonogramu spłat określa regulamin, który zgodnie z § 1 umowy stanowi załącznik do niniejszej umowy i jej integralną część (§ 4 ust. 4 umowy).

W § 9 ust. 1 lit. g umowy powódka była zobowiązana do utrzymywania na własny koszt, w sposób nieprzerwany, w towarzystwie ubezpieczeniowym o dobrej kondycji finansowej, ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości przez cały okres kredytowania i do każdorazowego cedowania praw z każdej kolejnej umowy ubezpieczenia na rzecz banku, aż do całkowitej spłaty wszystkich zobowiązań wynikających z umowy kredytu.

Zgodnie z § 8 umowy bank mógł wypowiedzieć umowę kredytu w przypadku gdy kredytobiorca zalegał w całości lub w części z zapłatą dwóch rat kredytu i pomimo pisemnego wezwania do zapłaty skierowanego do kredytobiorcy listem poleconym, kredytobiorca nie spłaci zaległości w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania.

W § 10 ust. 2 lit. c umowy powódka potwierdziła, że jest świadoma ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko. Analogiczne oświadczenie powódka złożyła w zakresie ryzyka związanego ze zmianą stopy procentowej.

Powódka została również poinformowana o terminie i sposobie wykonania uprawnienia do odstąpienia od umowy.

dowód: umowa kredytu hipotecznego k.19-25, regulamin k.136-145, pouczenie o prawie odstąpienia k.146

Załącznikiem do umowy było podpisane przez powódkę „oświadczenie o ryzyku walutowym i ryzku stopy procentowej”, w którym powódka oświadczyła, że została zapoznana z pojęciami: ryzyko kursowe oraz ryzyko zmiennej stopy procentowej, wskazującymi na możliwość zmiany raty spłaty kredytu zarówno w dół jak i w górę
w zależności od wahań kursu waluty, w której kredyt został zaciągnięty oraz wahań rynkowych stóp procentowych. Powódka potwierdziła również, że została zapoznana
z symulacjami modelowymi wariantów spłat kredytu dla różnych poziomów kursów walut i/lub stopy procentowej. Oświadczyła również, że jest świadoma faktu, że uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której denominowany jest kredyt, i zaakceptowała, że w związku z tym miesięczne raty kredytu powiększone są o spread (różnicę pomiędzy kursem kupna i sprzedaży walut). Powódkę poinformowano, że:

⚫

spread może być zmienny w zależności od warunków rynkowych i polityki banku i że możliwe są odchylenia stosowanego przez (...) Bank S.A. kursu kupna i sprzedaży o, odpowiednio do 5% od kursu rynkowego wymiany walut,

⚫

bieżące kursy walut są zamieszczone na stronie internetowej (...)

Powódka oświadczyła, że jest świadoma, że kursy mogą się zmieniać codziennie i że zapoznała się z poziomami kursów kupna i sprzedaży walut stosowanych przez (...) Bank S.A. na dzień otrzymania umowy kredytowej. Potwierdziła też, że przedstawiono jej ofertę kredytu hipotecznego w złotych polskich oraz, że wybrała kredyt indeksowany kursem waluty obcej, będąc uprzednio poinformowaną o ryzykach związanych z zaciągnięciem kredytu hipotecznego indeksowanego kursem waluty obcej. Powódka oświadczyła również, że wybierając zadłużenie w walucie obcej, aktualnie korzysta z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i spłaca miesięcznie niższą ratę kredytu, co wynika ze znacznej różnicy w wysokości stawek referencyjnych, które są podstawą do ustalenia oprocentowania kredytu.

dowód: oświadczenie o ryzyku walutowym k.126-127

Wszystkie rozmowy dotyczące warunków kredytu, a także inwestycji w polisę powódka prowadziła wyłącznie w (...) S.A. Także umowa została podpisana w siedzibie (...) S.A.

dowód: oświadczenie o zawarciu umowy kredytowej w siedzibie (...) S.A. k. 135

Przedmiotowy kredyt został wypłacony zgodnie z postanowieniami umowy w trzech transzach.

dowód: harmonogram wypłaty transz k.147, świadczenie (...) Bank k.148

Zaciągnięcie powyższego kredytu zbiegło się z dokonaniem kradzieży środków pieniężnych znajdujących się na kartach kredytowych i debetowych należących do powódki przez jej ówczesnego męża obywatela Egiptu, P. H., z którym miała rozdzielność majątkową. W okresie od 24 września 2007 r. do 18 grudnia 2007 r. w/w dokonał zaboru pieniędzy w łącznej kwocie 33.724,30 zł.

d owód: umowa o rozdzielności majątkowej k.113-114, akt oskarżenia przeciwko P. H. k.174-176, zeznania powódki k.332v-333

W dniu 26 stycznia 2009 r. powódka za namową doradcy finansowego z (...) S.A. zawarła aneks do umowy, na podstawie którego zobowiązała się przez okres dwóch lat do spłaty rat kredytu w kwocie w złotych polskich, odpowiadającej iloczynowi raty wyrażonej w CHF i kursu sprzedaży CHF obowiązującego w banku w dniu zapadalności raty, jednakże w kwocie nie wyższej niż 1.251 zł, a różnica pomiędzy kwotą raty w złotych polskich na dzień zapadalności a kwotą 1.251 zł miała być pokrywana przez bank (§ 1 ust. 3 aneksu nr 1). Po upływie 24 miesięcy suma dopłat banku miała zostać doliczona do salda kredytu po jej przeliczeniu ze złotych polskich na CHF według kursu kupna CHF obowiązującego w banku w dniu 7 listopada 2011 r. (§ 1 ust. 5 aneksu nr 1). Aneks był odpłatny, a opłata wynosiła 5,45% salda kredytu na dzień 22.01.2009 r. Do aneksu dołączono oświadczenie o ponoszeniu ryzyka walutowego i zmiennej stopy procentowej.

dowód: aneks nr 1 z 26.01.2009 r. k.150-151, oświadczenie o ponoszeniu ryzyka z 26.01.2009 r. k.149, pismo doradcy finansowego k.44-45

W dniu 9 czerwca 2009 r. powódka podpisała kolejny aneks – oferta (...) rata zmieniający parametry kredytu w zakresie oprocentowania (§ 1 ust. 3 aneksu), odraczający płatność części rat odsetkowych (§ 1 ust. 5 aneksu), a ponadto określający całkowity koszt kredytu na kwotę 456.085,20 zł (§ 2 ust. 4 aneksu). Do aneksu dołączono oświadczenie o ponoszeniu ryzyka walutowego i zmiennej stopy procentowej.

dowód: aneks nr 2 k.154-156, oświadczenie o ponoszeniu ryzyka z 09.06.2009 r. k.152, oświadczenie o wyborze oferty MiniMax k.153

W dniu 11 września 2009 r. na wniosek powódki zawarto kolejny aneks do umowy (aneks nr 3), którym dokonano zmiany kredytu z indeksowanego na kredyt walutowy, otwarto powódce rachunek w CHF i ustalono, że spłata wszelkich zobowiązań z tytułu spornej umowy kredytu będzie dokonywana w walucie CHF z rachunku kredytu. Powódka była zobowiązana zapewnić na rachunku CHF odpowiednią ilość środków w walucie CHF w dniu zapadalności każdej raty. Jednocześnie postanowiono, że w dniu zapadalności raty bank zarachuje środki znajdujące się na rachunku w PLN na spłatę kredytu stosując do wyliczenia należnej raty wyrażonej w CHF średni kurs Narodowego Banku Polskiego z godziny 12:00
z dnia wymagalności raty. Przedmiotowym aneksem zmieniono również wysokość oprocentowania oraz walutę hipoteki, którą wyrażono w CHF.

dowód: aneks nr 3 z 11.09.2009 r. k.158-162, wniosek powódki k.157

Pomimo zawartych aneksów do umowy powódka nie była w stanie udźwignąć zobowiązania, miała problemy z pracą, zachorowała na depresję (dowód: pisma powódki do banku k.). W dniu 3 sierpnia 2010 r. powódka zawiesiła działalność gospodarczą na okres dwóch lat (dowód: wydruk z CEiDG k.163). Utrzymywała się z prac dorywczych.

Powódka nie ubezpieczyła mieszkania będącego przedmiotem zabezpieczenia,
w konsekwencji czego bank zawarł umowę ubezpieczenia.

Pismem z dnia 1 stycznia 2011 r. powódka wystąpiła do pozwanego z prośbą
o zawieszenie spłaty kredytu hipotecznego na okres 12 miesięcy z uwagi na trudną sytuację finansową (dowód: pismo k.164-165). Bank nie wyraził zgody na powyższe (dowód: pismo banku k.166).

Po raz kolejny z wnioskiem o restrukturyzację zadłużenia powódka wystąpiła pismem z dnia 16 sierpnia 2011 r. (dowód: pismo k.167-168, oświadczenie k.169-170).

Aneksem nr 4 zawartym w dniu 24 października 2012 r. zmieniono jeden
z dotychczasowych sposobów zabezpieczenia, natomiast aneksem nr 5 z dnia 21 lutego 2013 r. udzielono powódce kolejnej karencji w spłacie kapitału na okres 12 miesięcy poczynając od marca 2013 r.

dowód: aneks nr 4 z 24.10.2012 r. k.177-178, umowa przeniesienia środków pieniężnych k.179-181, aneks nr 5 z 21.02.2013 r. k.182-183

Pismem z dnia 16 marca 2015 r. pozwany wypowiedział powódce umowę kredytu.

Powódka posiadała również zadłużenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, który wskutek zaległości w płaceniu składek obniżył powódce świadczenie emerytalne, a także
w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z siedzibą w W. z tytułu czynszu za lokal mieszkalny zajmowany przez powódkę. W konsekwencji Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie P. A. na wniosek Spółdzielni prowadził postępowanie egzekucyjne z własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) (...). Skutkiem egzekucji było zbycie prawa do lokalu, który stanowił jednocześnie przedmiot zabezpieczenia kredytu zaciągniętego
w pozwanym banku. W rezultacie postanowieniem z 10 października 2016 r. w sprawie
o sygn. akt VI Co 432/15 Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie przysądził prawo do ograniczonego prawa rzeczowego na wskazanej nieruchomości na rzecz nabywcy tj. K. S.. Ze sprzedaży mieszkania uzyskano kwotę łączną 351.000 zł.

W uwzględnieniu wniosku powódki Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie X Wydział Gospodarczy dla spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych postanowieniem
z dnia 29 grudnia 2016 r., sygn. akt X GU 1713/16, ogłosił upadłość H. T.. W toku postępowania upadłościowego wedle planu podziału wierzytelności wchodzących w skład masy upadłości powódki, (...) Bank S.A. uzyskał kwotę 307.800 zł, pochodzącą ze zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w toku egzekucji komorniczej.
Z pozostałej kwoty w wysokości 3.176 zł, (...) Bank S.A. uzyskał dodatkowo 2.932,19 zł. Jednocześnie na wniosek powódki postanowieniem z dnia 14 grudnia 2017 r. sąd upadłościowy umorzył w całości pozostałe zobowiązania upadłej powstałe przed dniem 29 grudnia 2016 r.

dowód: postanowienie k.40 akt sprawy X GUp 850/16, sprawozdanie z czynności syndyka k.47 akt sprawy X GUp 850/16, postanowienie k.2-4 akt sprawy X GUp 850/16 , sprawozdanie ostateczne syndyka k.177-177v akt sprawy X GUp 850/16, postanowienie SR z 14.12.2017 r. wraz z uzasadnieniem k 159 i 163-170 akt sprawy X GUp 850/16

Powódka utrzymuje się z emerytury w wysokości 2.360,27 zł (dowód: pismo ZUS k.64). Po potrąceniu powódka otrzymuje kwotę 1.367,63 zł (dowód: przelewy k.65, 66, 67).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim na podstawie powołanych wyżej dowodów z dokumentów złożonych do akt sprawy, a także dokumentów zgromadzonych
w sprawie upadłościowej X GUp 850/16, uznanych przez Sąd za mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy w myśl art. 227 k.p.c. Treść tych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu co do ich autentyczności jak i wiarygodności.

Sąd oddalił pozostałe wnioski dowodowe jako nieprzydatne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Świadek J. A. została bowiem zawnioskowana na okoliczność wyjaśnienia powódce już po zawarciu umowy zasad działania funduszu rentierskiego, natomiast J. P. – syn powódki został zawnioskowany na okoliczność stanu zdrowia powódki i braku możliwości korzystania z opieki zdrowotnej z uwagi na brak płatności składek, a także stanu zdrowia świadka spowodowanego lękami w związku
z problemami powódki. Z kolei J. Ż. miał potwierdzić fakt wspierania finansowego powódki w jej trudnej sytuacji.

W kontekście żądań powódki i przytoczonych przez nią okoliczności faktycznych za nieprzydatne Sąd uznał również zeznania świadka P. S. i dlatego też wniosek o przeprowadzenie tego dowodu Sąd oddalił.

Sąd na podstawie art. 235 ^{( 2)} § 1 pkt 3 k.p.c. oddalił pozostałe wnioski dowodowe jako niemające znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Wycinki jakiegoś pisma procesowego (k.59-62), (...) Księga Kredytów Frankowych w Polsce (k.184-227), raport KNF (k.228-240), stanowią jedynie materiał poglądowy co do opinii innych podmiotów na temat charakteru prawnego funkcjonujących na rynku umów kredytowych (złotowych oraz w CHF – w tym ostatnim zakresie zarówno klasycznych walutowych, jak również indeksowanych
i denominowanych do waluty CHF), a nie dowód istotny dla wykazania faktu.

Sąd oddalił wniosek powódki o zobowiązanie pozwanego do przedłożenia podpisanej przez siebie w jej imieniu polisy ubezpieczeniowej jako nie mający znaczenia dla sprawy ze względu na ocenę prawną dokonaną poniżej.

Zeznania powódki wymagały bardzo ostrożnej oceny z uwagi na jej bezpośrednie zainteresowanie wynikiem sprawy. W ocenie Sądu zeznania powódki nie znajdowały potwierdzenia w obiektywnych źródłach dowodu i nakierowane były wyłącznie na przedstawienie takich faktów i okoliczności, które mogłyby pomóc powódce w osiągnięciu zamierzonego celu, a mianowicie uwzględnieniu żądania pozwu.

Sąd zważył, co następuje.

Żądanie powódki nie zasługuje na uwzględnienie i podlega oddaleniu w całości.

Powódka oparła swoje powództwo na art. 189 k.p.c., który dopuszcza żądanie ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy powód ma
w tym interes prawny.

O interesie prawnym w rozumieniu art. 189 k.p.c. można mówić wówczas, gdy występuje stan niepewności, co do istnienia prawa lub stosunku prawnego, a wynik postępowania doprowadzi do usunięcia tej niejasności i zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, definitywnie kończąc trwający spór albo prewencyjnie zapobiegając powstaniu takiego sporu w przyszłości. W grę wchodzi przy tym sytuacja, gdy powód może uczynić zadość potrzebie ochrony swej sfery prawnej przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia prawa lub stosunku prawnego. Powód musi udowodnić w procesie o ustalenie, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalnie, stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni powodowi ochronę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między tymi stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania ( por. wyrok S.A. w Łodzi z dnia 20 listopada 2018 r. I ACa 1664/17, wyrok S.A. w Warszawie z dnia 25 października 2018 r., I A Ca 623/17).

W zakresie żądania ustalenia nieważności umowy powódka takiego interesu nie wykazała. Zauważyć bowiem należy, że umowa kredytu została powódce wypowiedziana pismem z dnia 16 marca 2015 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie X Wydział Gospodarczy dla spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych postanowieniem z dnia 29 grudnia 2016 r., sygn. akt X GU 1713/16, ogłosił upadłość H. T., pozwany bank
w toku postępowania upadłościowego wedle planu podziału wierzytelności wchodzących
w skład masy upadłości powódki uzyskał kwoty 307.800 zł i 2.932,19 zł, a sąd upadłościowy umorzył w całości pozostałe zobowiązania upadłej powstałe przed dniem 29 grudnia 2016 r. W tej sytuacji ustalenie nieważności umowy nie kończyłoby definitywnie sporu pomiędzy stronami, a wynik tego postępowania nie zapewniłby ochrony prawnie uzasadnionych interesów powódki. Wierzytelności pozwanego zostały bowiem objęte planem podziału, który został wykonany przez syndyka.

Niezależnie od powyższego, odnosząc się do zarzutu nieważności umowy wskazać należy, że stosowanie przez sąd prawa materialnego odnosi się tylko do stanu faktycznego przedstawionego przez strony i ustalonego w sposób przewidziany w prawie procesowym, przede wszystkim w drodze udowodnienia. Podnosząc zatem zarzut nieważności czynności prawnej strona powinna przytoczyć fakty oraz dowody, mające być podstawą stwierdzenia nieważności, i uczynić to zgodnie z regułami określonymi w przepisach prawa procesowego. Sąd ma bowiem obowiązek wziąć pod uwagę nieważność czynności prawnej, jednak tylko na podstawie materiału zebranego zgodnie z regułami obowiązującymi w prawie procesowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2010 r., V CSK 142/10, LEX nr 737290).

Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek,
w szczególności ten, że na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest również czynność sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że
z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynności nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.). Czynność prawna jest sprzeczna z ustawą, gdy jej treść jest formalnie i materialnie niezgodna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa. Niewątpliwie nieważność czynności prawnej może wynikać nie tylko z wyraźnej dyspozycji przepisu, ale także z natury zobowiązania.

W ocenie powódki umowa jest nieważna albowiem:

⚫

nie zabezpieczała interesów wszystkich zainteresowanych stron i miała na celu doprowadzić ją do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, a nawet całkowitego bankructwa, gdyż inwestycja w polisę (...) S.A. okazała się produktem wysoce niekorzystnym i ryzykownym, z którego znaczne korzyści czerpały wyłącznie (...) Bank S.A., (...) S.A. oraz (...) S.A.;

⚫

bank lokując pieniądze w (...) S.A. w imieniu powódki i bez jej wiedzy od razu je stracił z uwagi na stosowane przez towarzystwo bardzo wysokie opłaty likwidacyjne, administracyjne, opłaty za ryzyko i inne, które zostały uznane za nieuczciwe i niedopuszczalne.

⚫

wbrew zapewnieniom banku powyższe opłaty uniemożliwiały przekazanie po 5 latach kwot z funduszu bankowi i zwolnienie powódki z zobowiązań;

⚫

(...) S.A. dla funduszu rentier udostępniło wyłącznie akcje o bardzo wysokim ryzyku;

⚫

umowa była oparta na spreadzie i zawierała niedopuszczalne postanowienia umowne (§ 2 ust. 1 w zw. z § 3 ust. 8 umowy – kredyt był udzielony w PLN indeksowany kursem CHF przy przeliczeniu w dniu wypłaty zgodnie z kursem dewiz obowiązującym w banku w dniu uruchomienia, § 4 ust. 2 w zw. z § 4 ust. 3 umowy – spłata kredytu następuje w PLN zgodnie z metodą i terminami ustalania kursu wymiany walut, § 12 ust. 7 Regulaminu kwota raty jest obliczana według kursu sprzedaży dewiz obowiązujących w banku na podstawie tabeli kursów z dnia spłaty);

⚫

aneks nr 3 do umowy zmieniający kredyt na walutowy w walucie CHF został zawarty w związku ze świadomością banku, że umowa może być podważana w sądzie;

⚫

podpisanie aneksów do umowy było spowodowane obawami powódki, że ich nie zawarcie będzie skutkowało wypowiedzeniem umowy i postawieniem kredytu w stan natychmiastowej wykonalności.

W kontekście tak sformułowanych zarzutów, stwierdzić należy, że brak jest podstaw do uznania umowy za nieważną.

Pierwsza i największa grupa zarzutów dotyczy błędnego przekonania powódki co do nabytej przez nią i sfinansowanej z kredytu polisy w (...) S.A., a także oczekiwań co do tego produktu przede wszystkim w kontekście spodziewanego zysku. Załamanie giełdy w III kwartale 2008 r. ujawniło bowiem ryzykowność tego produktu i jego nierentowność, a także brak możliwości wycofania środków z tej inwestycji z uwagi na bardzo wysokie opłaty likwidacyjne. Pozwany bank nie oferował jednakże powódce tej inwestycji, jak również nie był stroną umowy dotyczącej nabycia tego produktu. Wszystkie rozmowy dotyczące warunków kredytu, a także inwestycji w polisę powódka prowadziła wyłącznie w (...) S.A., co było w sprawie bezsporne. Wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym – (...) (...) z zadeklarowaną wysokością składki jednorazowej w wysokości 249.600 zł powódka złożyła w (...) S.A. Pozwany bank jedynie sfinansował tę inwestycję i dokonał zabezpieczenia spłaty kredytu m.in. poprzez cesję praw z polisy na życie zawartej z (...) S.A. Błędne przekonanie powódki co do nabywanego produktu nie może przesądzać o nieważności umowy kredytu. Powódka nie udowodniła bowiem, że złożyła oświadczenie o nabyciu polisy pod wpływem błędu wywołanego podstępnie przez (...) S.A. działającego
w porozumieniu z pozwanym bankiem, a także aby uchyliła się od tego oświadczenia w ciągu roku od dnia wykrycia błędu. Przepis art. 86 § 1 k.c. dopuszcza bowiem uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu w przypadku, gdy błąd wywołała druga strona podstępnie, i to nawet wówczas, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. Zgodnie zaś z § 2 tego przepisu podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna.

Nie znajduje potwierdzenia w materiale dowodowym zarzut powódki, że to bank ulokował środki powódki w (...) S.A. bez jej wiedzy i zgody, jak również że to pozwany bank czerpał korzyści z tej inwestycji. Wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym – (...) (...)
z zadeklarowaną wysokością składki jednorazowej w wysokości 249.600 zł złożyła powódka i to powódka wskazała alokację składki w fundusze zrównoważone: 40% Arka (...) Zrównoważony i 25% Noble (...) Mieszany oraz fundusze akcji 35% U. Akcje. Powódka nie kwestionowała prawdziwości tych dokumentów jak również złożonych na nich własnoręcznie podpisów. W świetle tych dokumentów nieprawdziwe są również twierdzenia powódki, że (...) S.A. oferowało wyłącznie inwestycje w produkty bardzo ryzykowane. Z oświadczenia o wyborze alokacji składki wynika bowiem jednoznacznie, że fundusz Aegon dysponował szerokim wachlarzem funduszy o różnej grupie ryzyka. Pozwany nie zarządzał funduszami wybranymi przez powódkę.

Druga grupa zarzutów dotyczyła samej umowy i zawartych w niej abuzywnych klauzul przeliczeniowych, a także podpisanych aneksów do umowy. Powódka nie udowodniła by umowę kredytu, a także aneksy do niej zawarła pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej czy też na skutek podstępu drugiej strony i uchyliła się od skutków prawnych swego oświadczenia woli w terminie jednego roku od dnia wykrycia błędu (art. 84, 86 i 88 k.c.).
Z upływem roku od wykrycia błędu uprawnienie do uchylenia się wygasa.

Treść umowy kredytu nie potwierdza również stanowiska powódki, by inwestycja
w polisę zwalniała ją z obowiązku spłaty rat kapitałowo-odsetkowych.

Należy również wskazać, że dopuszczalność konstruowania umów kredytu indeksowanego (waloryzowanego) do waluty obcej w stanie prawnym obowiązującym
w dacie zawarcia spornej umowy została przesądzona w doktrynie i judykaturze (por. wyrok SN z dnia 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14,OSNC 2016/11/134). Brak jest zatem podstaw do stwierdzenia nieważności umowy kredytu jako sprzecznej z ustawą albo mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.).

Brak jest również podstaw do uznania, że zawarta przez strony umowa kredytu jest nieważna ze względu na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Sankcja nieważności czynności prawnej z uwagi na naruszenie zasad współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.) może znaleźć zastosowanie, gdy jedna ze stron nadużyła swej silniejszej pozycji kontraktowej, kształtując treść umowy w sposób rażąco (znacząco) niekorzystny dla kontrahenta. Odnoszone jest to także do przypadków, w których rażąca dysproporcja dotyczy głównych świadczeń stron. Nie sposób przyjąć, by fakt wprowadzenia do umowy klauzul przeliczeniowych doprowadził do ukształtowania sytuacji prawnej powódki w sposób tak dalece niekorzystny w stosunku do sytuacji pozwanego, który nakazywałyby uznać umowę za nieuczciwą czy kolidującą z dobrymi obyczajami. Jak już wyżej wskazano, konstrukcja kredytu indeksowanego nie jest sprzeczna z prawem, jak też nie można wykluczyć jej stosowania nawet w umowach zawieranych z konsumentami. Materiał dowodowy sprawy nie dawał podstaw do stwierdzenia, żeby zawarcie kredytu w złotych i wprowadzenie do niej klauzul przeliczeniowych prowadziło do uzyskania, w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, znaczącej przewagi kontraktowej przez bank kosztem powódki. W szczególności brak jest podstaw do postawienia wniosku, że taka konstrukcja kredytu chroni przede wszystkim interesy banku kosztem interesów kredytobiorców. Zwrócić należy uwagę, że zawarcie umowy kredytu w walucie CHF albo indeksowanego do CHF pozwalało
w ówczesnych realiach rynkowych na zaoferowanie kredytobiorcy niższego oprocentowania kredytu niż w przypadku kredytów złotowych. Dla wielu kredytobiorców był to istotny czynnik decydujący o wyborze zaciąganego zobowiązania. Konstrukcja kredytu indeksowanego nie powinna więc być uznana za nieuczciwą co do zasady. Powódka zdecydowała się na kredyt indeksowany kursem CHF, oceniając go jako korzystniejszy. Dzięki oprocentowaniu opartemu na stopie LIBOR rata kredytowo-odsetkowa była znacznie niższa. Dzięki temu powódka uzyskała znacznie wyższą kwotę kredytu przy porównywalnej racie do raty kredytu jaki miała w (...) Bank S.A. i który oceniała jako niekorzystny dla siebie.

Trzeba mieć też na względzie, że sprzeczność z zasadami współżycia społecznego skutkująca nieważnością umowy musiałaby istnieć już w chwili zawierania umowy. Tymczasem nie ulega wątpliwości, że w momencie zawarcia spornej umowy i w początkowym okresie jej wykonywania była ona korzystna dla powódki, gdyż będące konsekwencją indeksowania kredytu do franka szwajcarskiego niższe oprocentowanie kredytu skutkowało niższymi ratami kredytowymi niż w przypadku kredytów złotowych (co jest okolicznością powszechnie znaną). Podkreślić należy, że w okresie zawierania spornej umowy kredytu żaden przepis Prawa bankowego lub innego aktu powszechnie obowiązującego nie nakładał na banki obowiązku przedstawienia kredytobiorcy informacji
o ekonomicznych skutkach zawarcia umowy kredytu, w szczególności z punktu widzenia jej opłacalności, ani o ryzyku zawarcia umowy o określonej treści, w sytuacji możliwej zmiany na przestrzeni czasu wartości waluty kredytu w odniesieniu do waluty polskiej, a tym bardziej nie określał zakresu takiego ewentualnego obowiązku informacyjnego. Niemniej jednak powódka była poinformowana, że kurs franka szwajcarskiego może się wahać i raty kredytu mogą się zmieniać, popisała on w tym przedmiocie stosowne oświadczenia. Bez wątpienia
w chwili zawierania umowy nikt nie był w stanie przewidzieć, jak będzie kształtował się kurs franka szwajcarskiego w przyszłości, tj. czy wzrośnie (i o ile), czy utrzyma się na stałym poziomie, czy też będzie spadał – co również było i w dalszym ciągu jest obiektywnie niemożliwe. Zmiany kursów walut są wynikiem normalnych reguł rynku ekonomicznego, na którego mechanizmy pozwany bank nie miał wpływu. Podkreślić też trzeba, że gwałtowane wzrosty kursów franka szwajcarskiego w ostatnich latach miały charakter bezprecedensowy, nienotowany wcześniej w historii, a zatem były nie do przewidzenia przez żadną ze stron umowy. W tej sytuacji nie można postawić bankowi zarzutu, że nie poinformował powódki
o możliwości tak znacznego wzrostu kursu franka szwajcarskiego, jaki faktycznie miał miejsce. Zaciąganie zobowiązań wyrażonych w obcej walucie w celu skorzystania z mającej do nich zastosowanie korzystniejszej dla kredytobiorcy stawki oprocentowania jest związane z ponoszeniem ryzyka kursowego, czego każda osoba powinna mieć świadomość, przy zachowaniu elementarnej staranności. Wobec tego pozwanemu bankowi nie można postawić zarzut nielojalnego postępowania względem powódki poprzez naruszenie obowiązków informacyjnych. Powódka podjęła ryzyko licząc na rentowność swojej decyzji ekonomicznej. Dokonanie przez nią z perspektywy czasu oceny, że podjęta przez nią decyzja finansowa okazała się nietrafiona, nie może uzasadniać odpowiedzialności bądź współodpowiedzialności pozwanego.

Trzeba jeszcze raz podkreślić, że ryzyko kursowe jest nierozerwalnie związane
z kredytami w walutach obcych i stanowi niejako cenę za znacznie niższe stopy procentowe kredytu niż w walucie krajowej. Ziszczenie się tego ryzyka, tak jak to miało miejsce
w okolicznościach niniejszej sprawy, nie może przesądzać o sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego i skutkować ustaleniem nieważności umowy kredytu.

W rezultacie należy stwierdzić, że powódka nie wykazała, że zawarta przez strony umowa kredytu narusza w jakikolwiek sposób zasady uczciwości, lojalności lub słuszności kontraktowej, że prowadzi do rażącej dysproporcji świadczeń stron, a w konsekwencji, że jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Dopiero z perspektywy czasu stała się możliwa ocena, że kredyt nie jest tak korzystny, jak spodziewała się tego powódka, co było wynikiem wzrostu kursu franka szwajcarskiego (zjawiska niezależnego od stron), a nie skutkiem ukształtowania treści umowy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Ryzyko walutowe jest immanentną cechą kredytów walutowych (w sytuacji osiągania dochodów w walucie polskiej), co jednak nie daje podstaw do uznania postanowień umownych odnoszących się do indeksacji kredytu do waluty obcej za naruszających dobre obyczaje.

W kontekście stosowanych przez pozwanego w umowie kredytowej klauzul przeliczeniowych (§ 3 ust. 8 umowy – uruchomienie kredytu następuje w PLN przy jednoczesnym przeliczeniu w dniu wypłaty na walutę wskazaną w umowie kredytu zgodnie
z kursem kupna dewiz obowiązującym w banku w dniu uruchomienia; § 4 ust. 1 i 4 umowy
w zw. z § 12 ust. 7 Regulaminu – kwota raty jest obliczana według kursu sprzedaży dewiz obowiązujących w banku na podstawie tabeli kursów z dnia spłaty ) oraz spreadu wskazać należy, że stwierdzenie abuzywności niektórych postanowień umowy nie skutkuje samo przez się nieważnością umowy. W wyroku z dnia 3 października 2019 r. TSUE w sprawie C-260/18 nie przesądził nieważności umowy zawierającej klauzule abuzywne, pozostawiając sądowi krajowemu ocenę skutków nieuczciwych postanowień umowy w zależności od okoliczności sprawy. Z kolei art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. wprowadza jedynie sankcję niezwiązania konsumenta postanowieniami umowy kształtującymi jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny
z dobrymi obyczajami, rażąco naruszającymi jego interesy. Jak wynika z treści podpisanego przez powódkę oświadczenia w chwili zawierania umowy była świadoma faktu, że uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której denominowany jest kredyt, i zaakceptowała, że w związku z tym miesięczne raty kredytu są powiększone o spread (różnicę pomiędzy kursem kupna
i sprzedaży walut). Powódkę poinformowano również, że spread może być zmienny
w zależności od warunków rynkowych i polityki banku i że możliwe są odchylenia stosowanego przez (...) Bank S.A. kursu kupna i sprzedaży o, odpowiednio do 5% od kursu rynkowego wymiany walut. Pomimo takich informacji powódka zdecydowała się zawrzeć umowę. W tych okolicznościach brak jest podstaw do ustalenia nieważności całej umowy, tym bardziej w sytuacji gdy powódka zawarła aneks do umowy umożliwiający spłatę kredytu bezpośrednio w CHF, czym wyeliminowała niekorzystne dla niej postanowienia umowne.

W ocenie Sądu powódka nie wykazała również interesu prawnego w ustaleniu odszkodowania w kwocie 1.500.000 zł. Powódce przysługuje bowiem dalej idące roszczenie o zapłatę odszkodowania wobec podmiotu odpowiedzialnego za powstanie szkody. Powódka źródło powstania szkody upatruje w inwestycji w polisę (...) S.A., która z uwagi na załamanie na giełdzie, okazała się produktem wysoce niekorzystnym i ryzykownym.
W świetle zaoferowanego przez powódkę materiału dowodowego brak jest podstaw do przypisania pozwanemu odpowiedzialności za tak określone zdarzenie szkodowe. Rację ma bowiem pozwany zarzucając brak adekwatnego związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy działaniami czy zaniechaniami banku a określoną w pozwie szkodą w majątku powódki. Podniesione w pozwie zarzuty nie odnoszą się do pozwanego banku i jego pracowników, gdyż bank nie uczestniczył w procesie decyzyjnym powódki, nie nakłaniał jej do zaciągnięcia zobowiązania, jak również nie wskazywał celów przeznaczenia kredytu. W szczególności nie nakłaniał powódki do inwestycji w polisę wykupioną w (...) S.A., jak również nie doradzał jej co do alokacji składki, tj. w które konkretnie ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe mają zostać zainwestowane jej środki. Wszystkie rozmowy dotyczące warunków kredytu, a także inwestycji w polisę powódka prowadziła wyłącznie w (...) S.A., co było w sprawie bezsporne Także umowa kredytu oraz wszystkie aneksy do niej zostały zawarte w siedzibie (...) S.A. Pozwany bank udzielił jedynie powódce kredytu hipotecznego indeksowanego do kursu CHF, nie miał zaś wpływu na rentowność inwestycji w fundusze rentierskie. O ewentualnej szkodzie po stronie powódki jako kredytobiorcy można mówić tylko i wyłącznie w kontekście działań (...) S.A. bądź (...) S.A., które zaoferowało tego rodzaju inwestycję. Obarczanie pozwanego odpowiedzialnością za spadek opłacalności inwestycji jest nieuzasadnione, gdyż nie istnieje adekwatny związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy działaniem banku a powstałą szkodą po stronie powódki. Istnienie zaś tego związku jest jedną z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, uregulowanej w art. 415 k.c., stanowiącym podstawę prawną żądania.

Abstrahując od powyższego, rację ma również pozwany wskazując na przedawnienie tego roszczenia. Zgodnie bowiem z art. 442 ¹ § 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia,
w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Z uwagi na to, że powódka jako zdarzenie szkodowe wskazuje załamanie giełdy, które miało miejsce w III kwartale 2008r., od tego czasu należy liczyć bieg trzyletniego terminu przedawnienia. Termin ten upłynął zatem z końcem III kwartału 2011 r.

Mając powyższe na względzie żądanie pozwu oddalono.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd uznał, że istnieją szczególne okoliczności uzasadniające obciążenie powódki jako strony przegrywającej sprawę jedynie połową kosztów zastępstwa procesowego pozwanego. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego w niniejszej sprawie determinuje bowiem wartość przedmiotu sporu. Wysokość samego odszkodowania powódka określiła na kwotę 1.500.000 zł. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika w osobie radcy prawnego przy takiej wartości przedmiotu sporu wynosi 10.800 zł (§ 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265). Tak wysokich kosztów nie uzasadniał nakład pracy pełnomocnika pozwanego (w sprawie zostały wyznaczone 3 terminy rozpraw, z czego tylko jeden okazał się skuteczny, pozwany złożył 2 pisma procesowe w sprawie, sprawa nie była skomplikowana pod względem faktycznym i prawnym). Powódka jest osobą starszą, schorowaną, której sytuacja materialna jest trudna. Utrzymuje się wyłącznie z emerytury
w wysokości około 1.400 zł. W tej sytuacji Sąd doszedł do przekonania, że tak wysoka kwota kosztów zastępstwa procesowego jest dla niej trudna do udźwignięcia. Z drugiej jednak strony Sąd uznał, że nie może odstąpić od obciążenia powódki kosztami zastępstwa procesowego pozwanego w całości. Powódka zainicjowała postępowanie, które po drugiej stronie wygenerowało określone koszty i wywołało potrzebę podjęcia obrony praw. Powódka wytaczając powództwo na bardzo wysokie kwoty musi liczyć się z obowiązkiem poniesienia kosztów drugiej strony. Zwolnienie powódki od kosztów sądowych nie uzasadnia bowiem zwolnienia powódki od obciążenia kosztami zastępstwa procesowego drugiej strony.

W orzecznictwie wskazuje się, że w art. 102 k.p.c. chodzi o takie sytuacje, które wskazują, że ponoszenie kosztów pozostawało w sprzeczności z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Przykładowo wskazuje się, że należą do nich okoliczności związane z przebiegiem sprawy – charakter zgłoszonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia, przedawnienie roszczenia oraz leżące poza procesem – sytuacja majątkowa i życiowa strony. Sytuacja ekonomiczna strony, która uzasadniałaby przyjęcie, że nie jest ona bez uszczerbku utrzymania dla siebie i rodziny ponieść kosztów procesu, nie stanowi sama przez się szczególnie uzasadnionego wypadku, o którym jest mowa w art. 102 k.p.c. (por. wyroki Sądów Apelacyjnych w: Lublinie z dnia 14.8.2013 r., I ACa 271/13, Łodzi z dnia 21.11.2013 r., I ACa 672/13, Lublinie z dnia 4.6.2014 r., I ACa 132/14).

W okolicznościach niniejszej sprawy nie bez znaczenia jest, że z żądaniem ustalenia nieważności umowy powódka wystąpiła w dniu 25 października 2017 r., gdy trwało postępowanie upadłościowe powódki, w toku którego mogła ewentualnie podnosić zarzuty co do nieważności umowy. Nie było potrzeby generowania odrębnego postępowania. Tymczasem powódka zdecydowała się wytoczyć powództwo już po wypłacie pozwanemu
w ramach planu podziału kwoty 307.800 zł, pochodzącej ze zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w toku prowadzonej egzekucji z wniosku innego wierzyciela. Postanowieniem z dnia 14 grudnia 2017 r. sąd upadłościowy umorzył w całości pozostałe zobowiązania upadłej powstałe przed dniem 29 grudnia 2016 r. Nie daje to jednak uprawnienia powódce do wytaczania kolejnych procesów bez konsekwencji finansowych. Nie można bowiem nie zauważyć, że powódka choć źródła szkody upatrywała w działaniach doradców z (...) S.A, powództwo wytoczyła przeciwko (...) Bank S.A. Niezależnie od powiązań kapitałowych czy też osobowych tych podmiotów nie można pomijać, że są to osobne podmioty ponoszące odrębnie odpowiedzialność za prowadzone działania.

W tej sytuacji Sąd zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu połowy kosztów zastępstwa procesowego oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa
w wysokości 17 zł.

Z uwagi na to, że powódka została zwolniona od opłaty sądowej od pozwu, a brak było podstaw by obciążyć tym kosztem przeciwnika, Sąd przejął nieuiszczoną opłatę od pozwu na rachunek Skarbu Państwa.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

(...)