Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2020r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 czerwca 2020r. w Suwałkach

sprawy J. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym

w związku z odwołaniem J. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 4 listopada 2019 r. znak (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od J. M. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt III U 118/20

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją nr (...) z dnia 4 listopada 2019 roku, wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.) stwierdził, iż J. M., jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu:

⚫

od 5.03.2013 r. do 30.06.2014 r.,

⚫

od 1.04.2015 r. do 30.04.2015 r.,

⚫

od 1.11.2015 r. do 30.11.2015 r.,

⚫

od 1.04.2016 r. do 31.05.2016 r.;

⚫

od 1.08.2016 r. do 30.11.2016 r.,

⚫

od 1.04.2017 r. do 31.05.2017 r.,

⚫

od 16.11.2017 r. do 29.11.2017 r.,

⚫

od 7.05.2018 r. do 31.05.2018 r.,

⚫

od 5.04.2019 r. do 15.04.2019 r.,

⚫

od 10.07.2019 r. do 30.07.2019 r.

W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy podkreślił, iż zgodnie art. 6 ust 1 pkt 5 i art. 12 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Obowiązek tych ubezpieczeń trwa od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności - z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, posiadająca ustalone prawo do emerytury jest zwolniona z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Z tej możliwości nie może skorzystać osoba pobierająca nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Ponieważ wnioskodawca pobiera świadczenie kompensacyjne i jednocześnie prowadzi pozarolniczą działalność, z tytułu prowadzenia działalności podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu.

Odwołanie od tej decyzji wniósł J. M.. Wnosił o jej uchylenie bądź zmianę w części dotyczącej ustalenia obowiązku ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego.

W uzasadnieniu odwołania wskazał, że prowadzenie działalności gospodarczej o tyle stanowi tytuł podlegania ubezpieczeniom, o ile faktycznie działalność ta jest wykonywana. Wnioskodawca faktycznie tej działalności nie prowadził. Ponadto, podejmując po raz pierwszy działalność w 2013 r., upewnił się w Inspektoracie ZUS w E., co do braku obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie, podtrzymując argumenty zawarte w uzasadnieniu decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

J. M. (ur. (...)) prowadził pozarolniczą działalność gospodarcza pod nazwą (...) od 1999 r. Wnioskodawca miał przyznane prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 6.01.2008 r. do 31.01.2009 r. oraz od 1.03.2009 r. do 30.06.2010 r. Od 1.07.2012 r. ma ustalone prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Z danych zewidencjonowanych w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej wynika, iż odwołujący prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą w okresach:

⚫

od 5.03.2013 r. do 30.06.2014 r.,

⚫

od 1.04.2015 r. do 30.04.2015 r.,

⚫

od 1.11.2015 r. do 30.11.2015 r.,

⚫

od 1.04.2016 r. do 31.05.2016 r.;

⚫

od 1.08.2016 r. do 30.11.2016 r.,

⚫

od 1.04.2017 r. do 31.05.2017 r.,

⚫

od 16.11.2017 r. do 29.11.2017 r.,

⚫

od 7.05.2018 r. do 31.05.2018 r.,

⚫

od 5.04.2019 r. do 15.04.2019 r.,

⚫

od 10.07.2019 r. do 30.07.2019 r.,

⚫

od 7.10.2019 r. do 21.10.2019 r.

W okresach tych zgłosił się tylko do ubezpieczeń zdrowotnych. Te okoliczności. faktyczne sprawy pozostawały poza sporem.

J. M. wskazywał, że informację o braku obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne uzyskał w Inspektoracie ZUS w E.. Potwierdziła to przesłuchana w charakterze świadka żona M. M. (zeznania k. 102-103). Ponadto wskazywał, że organ rentowy wydawał mu zaświadczenia o braku zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz legitymację emeryta.

Co do informacji o braku obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, należy zwrócić uwagę, że informacja udzielona ustnie przez pracownika ZUS nie jest wiążącą interpretacją prawa. Jeśli rzeczywiście taka informacja była udzielona, by mogła wiązać organ rentowy, powinna być udzielona w formie pisemnej. Ponadto odwołujący się nie przedstawił dowodów na wydawanie zaświadczeń o braku zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne, a legitymacja emeryta nie może przesądzać o obowiązkach wynikających z prowadzenia pozarolniczej działalności.

Co do podnoszonego w odwołaniu nieprowadzenia działalności, braku dochodów z tego tytułu, J. M. nie przedstawił na potwierdzenie tych faktów żadnych dowodów. Ponadto należy zauważyć, że wskazywał na składanie ofert przetargowych. W ocenie Sądu, jest to prowadzenie działalności pozarolniczej, zwłaszcza, że wnioskodawca rejestrował swoją działalność w krótkich okresach. Poszukiwanie prac do wykonania, składanie ofert potencjalnym klientom przesądza o tym, że taka działalność jest prowadzona, niezależnie od wyników poszukiwań, gdyż wiąże się to z ryzykiem istniejącym przy prowadzeniu każdej działalności pozarolniczej.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.), obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym podlegają osoby prowadzące działalność gospodarczą oraz osoby z nimi współpracujące. Art. 12 ust. 1 ustawy stanowi, iż osoby takie podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu. Art. 13 ust. 4 ustawy wskazuje natomiast precyzyjnie okresy podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym - osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają im od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36aa oraz przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców. Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazują też, w jakich wypadkach osoba prowadząca pozarolniczą działalność nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (podlegając tym ubezpieczeniom jedynie na zasadzie dobrowolności). Art. 9 ust. 5 ustawy stanowi bowiem, iż osoby o których mowa w art. 6, niewymienione w ust. 4 i 4c (bezsporne było, iż odwołujący nie zaliczał się do podmiotów wymienionych w art. 9 ust. 4 i 4c ustawy) mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają dobrowolnie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym.

Rozstrzygniecie niniejszej sprawy uzależnione jest od dokonania właściwej wykładni art. 9 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.) - w myśl którego osoby, o których mowa w art. 6, niewymienione w ust. 4 i 4c (do takich zalicza się odwołujący prowadzący pozarolniczą działalność) mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają dobrowolnie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym. Konkretnie zatem rozstrzygnąć należało, czy przepis ten mówiąc o prawie do emerytury obejmuje również świadczenia kompensacyjne przyznawane nauczycielom na zasadach określonych w ustawie z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (t. j. Dz.U. z 2018 r. poz. 128 ze zm.).

Nie budzi wątpliwości Sądu, że przepisy prawa ubezpieczeń społecznych, zwłaszcza w zakresie świadczeń przyznawanych na zasadach uprzywilejowanych, odbiegających od zasad ogólnych tj. emerytur przyznawanych na korzystniejszych warunkach, świadczeń przedemerytalnych czy innych świadczeń mających charakter świadczeń zaopatrzeniowych - należy wykładać w sposób ścisły (por. wyrok SN z 8 listopada 2006 r., I UK 138/06 wyrok SN z 8 lutego 2002 r., II UKN 53/01 - OSNP 2003 Nr 23, poz. 576; wyrok SN z 18 stycznia 2005 r., II UK 137/04, OSNP 2005/15/234; wyrok SN z 27 kwietnia 2005 r., II UK 186/04; wyrok SN z 21 grudnia 2004 r., I UK 96/04 i inne). Oznacza to, że skoro ustawodawca wprowadził do systemu ubezpieczeń społecznych nowy rodzaj świadczenia przeznaczonego dla nauczycieli w postaci nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, to nie można świadczeniu temu przyznawać cech wyraźnie przez ustawodawcę mu nieprzypisanych. W szczególności dotyczy to możliwości zrównania czy utożsamiania tego świadczenia w prawie ubezpieczeń społecznych z cechami przypisanymi w tym prawie - emeryturze - jak czyni to odwołujący się. W sposób uprawniony można zatem twierdzić, iż gdyby wolą ustawodawcy było zwolnienie osób pobierających świadczenie kompensacyjne z obowiązkowych ubezpieczeń, to racjonalny ustawodawca (a to należy domniemywać) wprowadzając ustawą z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych od dnia 1 lipca 2009 r. prawo do tego świadczenia, dokonałby równocześnie stosownej zmiany art. 9 ust. 5 ustawy systemowej - czego jednak nie dokonał (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 16.07.2014 r., sygn. III AUa 172/14, publ. Legalis nr 1047026).

Przy ocenie tego należy też zauważyć, że zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (druk sejmowy Nr 1462) jej celem było wprowadzenie przejściowego rozwiązania adresowanego do nauczycieli z długim stażem pracy, będącego alternatywą dla emerytur pomostowych, które przysługują nauczycielom w ograniczonym zakresie. Celem wprowadzenia tego świadczenia podobnie, jak wprowadzenia emerytur pomostowych było złagodzenie możliwości przechodzenia na emeryturę przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Nauczycielskie świadczenia kompensacyjne są świadczeniami pieniężnymi o charakterze okresowym i przysługują nauczycielom, którzy po osiągnięciu wymaganego okresu zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych oświaty rozwiązali stosunek pracy przed osiągnięciem wieku emerytalnego (por. w tym zakresie wyrok SN z 10 kwietnia II UK 205/12 oraz wyrok SN z 3 lutego 2012 r., II UK 126/11, OSNP 2013 (1-2/15). Trzeba zatem zauważyć, iż ustawodawca wprowadzając przedmiotowe świadczenie, wprowadził je obok możliwości skorzystania z emerytury pomostowej, mając świadomość znacznego zawężenia uprawnień do tej emerytury. Można zatem stwierdzić wyraźną wolę ustawodawcy odmiennego traktowania tego świadczenia od świadczenia emerytalnego.

Nie można też pominąć stanowiska Trybunału Konstytucyjnego, który uznaje świadczenie kompensacyjne za rodzaj świadczenia, które nie należy do istoty prawa do zabezpieczenia społecznego, o którym mowa w art. 67 ust. 1 Konstytucji (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2013 r., SK 49/12 (OTK-A 2013/5/56, Dz.U. z 2013 r. poz. 693).

Z tych względów, w zakresie charakteru prawnego świadczenia kompensacyjnego trzeba przyjąć, iż świadczenie to ma charakter zaopatrzeniowy, przejściowy (ustaje z osiągnięciem wieku emerytalnego - art. 8 ustawy), jest spoza systemu społecznego ubezpieczenia emerytalnego, jest finansowane z budżetu państwa ( art. 6 ustawy) i przypomina swoim charakterem prawnym świadczenie przedemerytalne. Wszystko to powoduje, przy uwzględnieniu zasady ścisłej wykładni przepisów prawa ubezpieczeń społecznych - iż nie można świadczenia tego utożsamiać z prawem do emerytury w rozumieniu art. 9 ust. 5 ustawy systemowej.

Wypada też zauważyć, iż podobny pogląd w zakresie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez osoby pobierające nauczycielskie świadczenie kompensacyjne - prezentowany był przez przedstawiciela Rządu RP w odpowiedzi na zapytanie poselskie (Nr 3243; znak: SPS-024-3243/13).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. należało odwołanie oddalić.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z treścią którego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez fachowego pełnomocnika zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe i koszty nakazanego przez Sąd osobistego stawiennictwa (§ 3 art. 98 k.p.c.). Wysokość stawki minimalnej w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego oraz w sprawach dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym, zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. j. Dz.U. z 2018 r. poz. 265 ze zm.), wynosi 180 zł. (pkt 2 wyroku).