Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Nowakowska

Protokolant Alina Kędzia

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2014 r. w Kaliszu

odwołania E. O.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 29 października 2013 r. Nr (...)

w sprawie E. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wypłatę świadczenia

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 29 października 2013 r. znak (...) w ten sposób, że przyznaje E. O. prawo do wypłaty emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 31 października 2012r

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29.10.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Odział w O. odmówił E. O. uchylenia decyzji z dnia 12.10.2011 r. w części w jakiej zawieszała (na podstawie art. 28 ustawy z 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art.103a ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy) prawo do emerytury za okres od 01.10.2011 r. do 31.10.2012 r.

Wcześniej decyzją z dnia 12.12.2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. podjął wypłatę jej emerytury począwszy od dnia 1 listopada 2012 r., powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r.

Odwołanie od decyzji z 29.10.2013 r. wniosła do Sądu E. O. domagając się nakazania organowi rentowemu wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011 r. do 31.10.2012 r. Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Sąd ustalił co następuje:

Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy nie są sporne.

Pierwszy wniosek o emeryturę złożony został przez E. O. (urodzoną (...)) w dniu 13.10.2006 r., ale został załatwiony odmownie decyzją z dnia 05.12.2006 r. wobec nie ukończenia jeszcze wieku 55 lat.

Drugi wniosek złożyła dnia 20.04.2009 r., a decyzją z dnia 12.06.2009 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. przyznał jej emeryturę wcześniejszą począwszy od 01.04.2009 r. (dowód – k.84-85 akt emerytalnych). Poza sporem jest, że odwołująca się nie zaprzestała zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy.

Decyzją z dnia 12.10.2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., wstrzymał wypłatę powyższej emerytury od dnia 1 października 2011 roku, powołując się na treść art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz treść art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 j. t. ze zmianami) z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia u pracodawcy, u którego pracowała przed nabyciem prawa do emerytury (dowód – decyzja z dnia12.10.2011 r. w aktach ZUS).

Od powyższej decyzji E. O. nie złożyła odwołania. W dniu 06.12.2012 r. natomiast złożyła wniosek do organu rentowego o wznowienie wypłaty świadczenia emerytalnego począwszy od dnia 1 października 2011 r. powołując się na fakt nabycia prawa do emerytury przed 01.01.2011 r.

Decyzją z dnia12.12.2013 r. ZUS wznowił wypłatę emerytury od 01.11.2012 r., a decyzją z 28.10.2013 r. odmówił uchylenia decyzji z 12.10.2011 r. w części dotyczącej wypłaty emerytury za okres od 01.10.2011 r. do 31.10.2012 r.

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 190 ust. 1, 2, 3, 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. z 1997 roku, Nr 78, poz. 483 ze zmianami), orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał może określić inny termin utraty mocy obowiązującego aktu normatywnego. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

Zgodnie z art. 190 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, co oznacza, że wiążą one wszystkich adresatów, nie wyłączając sądów, a zatem winny być przez nie respektowane. W doktrynie i orzecznictwie odnośnie skutków wyroków Trybunału Konstytucyjnego podkreśla się ich zróżnicowanie zależnie od treści orzeczenia. Przede wszystkim skuteczność czasową swoich orzeczeń może określać Trybunał i wtedy orzeczenie wywołuje skutek od tej daty. Zdecydowana większość orzeczeń, w tym wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 roku dotyczący konstytucyjności art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS, nie zawiera jednak stanowiska dotyczącego ich skuteczności czasowej, dlatego też należy rozstrzygnąć, jaki jest skutek takich orzeczeń. Zauważyć należy, że w doktrynie trwa spór, czy orzeczenia Trybunału są skuteczne ex nunc, czyli, że działają dopiero od opublikowania sentencji orzeczenia w Dzienniku Ustaw, czy też ex tunc, co oznacza, że orzeczenie Trybunału ma skutek wsteczny, czyli usuwa zakwestionowaną normę prawną od chwili jej wejścia do systemu prawnego.

Zgodnie z poglądem przeważającym w orzecznictwie Sądu Najwyższego, wyrok Trybunału Konstytucyjnego stwierdzający niezgodność przepisu ustawy z Konstytucją jest w zasadzie skuteczny ex tunc, tj. od dnia wejścia w życie zakwestionowanego przepisu, chyba że co innego wynika z sentencji wyroku (zob. m.in. uchwała z dnia 3 lipca 2003 roku, III CZP 45/03, OSNC 2004, nr 9, poz. 136; wyrok z dnia 9 października 2003 roku, I CK 150/02, OSNC 2004, nr 7-8, poz.132); Również w postanowieniu z dnia 21 listopada 2008 roku (sygn. Akt V Co 43/08, Lex nr 564856) Sąd Najwyższy podniósł, iż orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzające niezgodność z Konstytucją ustaw w zakresie wskazanym w art. 190 ust. 4 Konstytucji, wywiera skutki retroaktywne. Oznacza to konieczność ponownego rozpoznania sprawy z pominięciem niekonstytucyjnego przepisu, jeżeli stanowił on podstawę wydania kwestionowanego orzeczenia sądowego. Sąd Najwyższy, analizując pozycję ustrojową Trybunału, podkreślił, że jest on „bardziej sądem niż ustawodawcą, w przeciwieństwie bowiem do ustawodawcy nie ma bezpośredniej legitymacji pochodzącej z powszechnych wyborów. Działanie Trybunału jest rodzajem postępowania sądowego, do którego w sprawach nieuregulowanych stosuje się k.p.c. Trybunał jest sądem prawa, gdyż spór dotyczy samego prawa, a nie interpretacji lub zastosowania. Podstawowe zadanie Trybunału to stwierdzenie niezgodności norm prawnych z normami prawnymi wyższego rzędu w hierarchii źródeł prawa, ma ono charakter ustalający, a nie kształtujący. Trybunał orzeka o niezgodności z Konstytucją, ale niezgodność ta nie istnieje wyłącznie w chwili orzekania przez Trybunał, lecz występuje wcześniej. Pozwala to przyjąć, że – co do zasady – orzeczenia Trybunału mają moc wsteczną, są skuteczne ex tunc”.

Utrwalony jest również pogląd Sądu Najwyższego co do tego, że przepis prawny, uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, nie może być stosowany przez sądy i inne organy w odniesieniu do stanów faktycznych sprzed ogłoszenia orzeczenia Trybunału (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2000 roku, III ZP 27/00, OSNAPiUS 2001/10/331;)

Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela przedstawione wyżej stanowisko Sądu Najwyższego i uznaje, że przy orzeczeniach Trybunału o charakterze kasatoryjnym, czyli orzekającym o niekonstytucyjności zakwestionowanego przepisu, dotychczasowa norma prawna jest ostatecznie eliminowana z systemu prawnego, a skutkiem tego jest możliwość sanowania zapadłych rozstrzygnięć.

W niniejszej sprawie wypłatę emerytury zawieszono w związku z kontynuowaniem zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy w oparciu o art. 28 cytowanej wyżej ustawy z dnia 16 grudnia 2010 o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw oraz art. 103a również cytowanej wyżej ustawy o emeryturach i rentach z FUS. który to przepis uznany za niekonstytucyjny w odniesieniu do pewnej grupy osób.

Wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł bowiem, że art. 28. ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), dodanym przez art. 6 pkt. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku, w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 roku, bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał wypowiedział się równocześnie, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą, jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury, nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2010 roku. W stosunku do tych osób przepis art. 28 cyt. ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych w zakresie w jakim przewiduje stosowanie art. 103a ustawy emeryturach i rentach z FUS utracił moc z chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw, czyli z dniem 22 listopada 2012 roku (Dz. U. z 2012 roku, poz. 1285).

W związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2013 r. w orzecznictwie sądowym wyrażone jest stanowisko, iż w świetle art. 190 ust. 1 Konstytucji orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Utrata mocy obowiązującego przepisu, z powodu jego niezgodności z Konstytucją, oznacza że przepis ten nie może być stosowany, poczynając od daty jego uchwalenia. Wyrok Trybunału ma skutki retroaktywne, a przez to zachodzi konieczność ponownego rozpoznania sprawy z pominięciem niekonstytucyjnego przepisu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 21 lutego 2013 roku, III AUa 41/13, Lex nr 1280645; wyrok Sądu Apelacyjnego Lublinie z dnia 24 stycznia 2013 roku, III AUa 1083/12, Lex nr 1254422).

W niniejszej sprawie ZUS wznowił wypłatę emerytury od dnia 1 listopada 2012 roku, czyli od miesiąca opublikowania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Sama decyzja nie zawiera żadnego uzasadnienia, ale z odpowiedzi na odwołanie wynika, że organ rentowy uznaje, iż orzeczenie to ma charakter ex nunc, czyli od momentu jego ogłoszenia na przyszłość. Zachowanie organu rentowego jest jednak niespójne, bo powołując się wywieranie skutku orzeczenia od daty publikacji jego podjął wypłatę z datą wcześniejszą, tj od początku miesiąca. W innych sprawach wypłatę podejmowano od 22.11.2012 r.

Sąd nie podziela takiej interpretacji organu rentowego, bo jak we wcześniejszych wywodach wskazał- orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. ma charakter retroaktywny, ex tunc.

W tej sytuacji, zdaniem Sądu, organ rentowy powinien wznowić wypłatę emerytury odwołującej się od dnia 1 października 2011 r., czyli od momentu kiedy na podstawie niekonstytucyjnych przepisów wstrzymał jej wypłatę. Zaległą emeryturę powinien wypłacić więc za okres od dnia 1 października 2011 roku do dnia 1 listopada 2012 roku, w najbliższym terminie płatności przypadającym w 30 dniach od publikacji w/w wyroku Trybunału tj. do 25 grudnia2012 r.

Zaskarżona decyzja podlegała więc zmianie i zgodnie z art.477 ¹⁴§2 k.p.c. orzeczono jak w wyroku.

Ubocznie należy zauważyć, że niniejsze rozstrzygnięcie nie koliduje z ewentualną zawieszalnością wypłaty emerytury związaną z wysokością osiąganych przychodów, co stanowić może przedmiot odrębnej decyzji organu rentowego.