Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 listopada 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Krzysztof Józefowicz

Sędziowie: Piotr Górecki /spr./

Ryszard Marchwicki

Protokolant: st.sekr.sąd. Kinga Kwiatkowska

po rozpoznaniu w dniu 14 listopada 2019 r. w (...)

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) – Bank (...) S.A. w W.

przeciwko S. S. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 14 marca 2018 r. sygn. akt I C 122/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 8.100 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Piotr Górecki Krzysztof Józefowicz Ryszard Marchwicki

Sygn. akt IACa 1063/18

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank (...) SA w W. wniósł przeciwko pozwanej S. S. (1) pozew, w którym domagał się orzeczenia nakazem zapłaty, że pozwana zapłaci powodowi 549.000 zł tytułem należności głównej wraz z dalszymi odsetkami umownymi za opóźnienie liczonymi od dnia 23.01.2017 r., tj. od dnia wystawienia W. z Ksiąg Banku (...)/(...)do dnia zapłaty, według stopy procentowej wynikającej z uchwał Zarządu (...) SA właściwej dla kredytów przeterminowanych i postawionych po okresie wypowiedzenia w stan natychmiastowej wymagalności w wysokości czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP jednak nie więcej niż wysokość odsetek maksymalnych ustawowych za opóźnienie określonych w art. 481 § 2 k.c., kwoty 274.500 zł odsetek zaległych naliczonych w okresie od 25.09.2012 r do 23.01.2017 r. oraz zasądzenia kosztów postępowania z zastrzeżeniem dla pozwanej - jako dłużnika rzeczowego - prawa do powołania się w toku egzekucji na ograniczenie jej odpowiedzialności wyłącznie do wartości nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalno-usługowym położonej w miejscowości O. przy ul. (...), dla której Sad Rejonowy w (...)prowadzi (...) (...).

W uzasadnieniu strona powodowa podała, że domaga się od pozwanej, jako dłużniczki rzeczowej zapłaty należności kwoty, odpowiadającej wysokości wierzytelności, którą Bank posiadał względem jej ojca.

W piśmie z dnia 13.07.2017 r. powód doprecyzował roszczenie, domagając się zasądzenia od pozwanej kwoty 549.000 zł tytułem należności głównej, kwoty 274.500 zł tytułem odsetek od należności głównej, naliczanych do dnia 25.09.2012 r. do dnia 23.01.2017 r., dalszych odsetek umownych, liczonych od należności głównej od dnia 24.01.2017 r. do dnia zapłaty, wg stopy procentowej równej czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, która obecnie wynosi 10% w stosunku rocznym, zwrotu kosztów procesu, w tym opłaty sądowej, opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 34 zł oraz kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 10.800 zł z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej w zakresie kapitału i odsetek do nieruchomości, dla której prowadzona jest KW nr (...) oraz kwoty ustanowionej na niej hipoteki umownej - 823.500 zł, zabezpieczającej wierzytelność powoda z tytuły kredytu udzielonego S. S. (2) oraz bez ograniczenia co do kosztów postępowania.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania sądowego według norm, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem z dnia 14 marca 2018 r. Sądu Okręgowego w (...) zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 823.500 zł, (z czego kwota 549.000 zł to należność główna a kwota 274.500 zł to odsetki od należności głównej od 25.09.2012 r do 23.01.2017 r.), wraz z odsetkami umownymi od kwoty 549.000zł według stopy procentowej równiej czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia 24.01.2017 r. do dnia zapłaty, z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej w zakresie kapitału i odsetek do nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w (...) prowadzi księgę wieczystą numer (...) oraz kwoty ustanowionej na niej hipoteki umownej 823.500 zł zabezpieczającej wierzytelność powoda z tytułu kredytu udzielonego 20.10.2011 r. S. S. (2) i bez ograniczenia w zakresie kosztów postępowania, 2) zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 52.004 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (sygn. akt IC 122/17).

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

S. S. (2) był ojcem pozwanej. Prowadził działalność gospodarczą pod nazwą (...) S. S. (2), z siedzibą (...)-(...) O., ul. (...). W dniu 20.10.2011 r. S. S. (2) zawarł ze powodowym bankiem umowę kredytu inwestycyjnego (...) nr (...), której przedmiotem była kwota 549.000 zł. Kredyt przeznaczony był na finansowanie budowy budynku usługowo-mieszkalnego w O., ul. (...), dz. nr (...), KW (...). Dla zabezpieczenia spłaty kredytu ustanowiono hipotekę umowną w kwocie 823.500 zł, zabezpieczająca należność główną, odsetki, koszty, prowizje i świadczenia uboczne wynikające z umowy. Hipotekę wpisano na prawie własności nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalno-usługowym położonym w O. przy ul. (...), działka nr (...).

Zgodnie z § 8 umowy kredytobiorca korzystał z karencji w spłacie kredytu do 31.03.2013 r. – do tego czasu miał spłacać wyłącznie raty odsetkowe. Kredytobiorca zaprzestał spłaty zobowiązania jeszcze przed upływem karencji.

Wobec tego, że dłużnik osobisty Banku nie wywiązał się ze zobowiązań kredytowych, umowa została mu wypowiedziana w części dotyczącej warunków spłaty pismem z dnia 27.02.2013 r.

Z kolei nieruchomość zabezpieczająca kredyt została przekazana na rzecz D. W. na podstawie umowy sprzedaży z dnia 18 kwietnia 2013 r.

Wierzytelność kredytowa Banku została stwierdzona tytułem wykonawczym - bankowym tytułem egzekucyjnym (dalej jako (...)) nr (...) - wystawionym w stosunku do dłużnika osobistego - S. S. (2) w dniu 15.07.2013 r. Tytułowi temu Sąd Rejonowy w (...)postanowieniem z dnia 11.09.2013 r. (sygn. Akt V G Co 530/13) nadał klauzulę wykonalności.

Wierzyciel wnioskiem z dnia 1.10.2013 r. wszczął egzekucję wobec dłużnika osobistego - S. S. (2). Jednak wobec nieskutecznej egzekucji, w dniu 06.03.2015 r. komornik umorzył powyższe postępowanie egzekucyjne na podstawie art. 824 § 1 pkt. 3 k.p.c. (bezskuteczność egzekucji). Wobec tego, że powód nie odzyskał od dłużnika osobistego żadnej kwoty wierzytelności, a dłużnik zmarł (jego spadkobiercy, w tym i pozwana odrzucili zaś spadek po nim), powód rozpoczął proces dochodzenia swej wierzytelności względem dłużnika rzeczowego. Nakazem zapłaty z dnia 02.06.2014 r. Sąd Okręgowy w (...)w sprawie I Nc 61/14 orzekł, że D. W. – ówczesny właściciel nieruchomości w O. przy ul. (...), winien spłacić dług S. S. (2) z ograniczeniem odpowiedzialności w zakresie kapitału, kosztów oraz naliczonych odsetek za okres od 25.09.2012 r. do dnia 15.05.2014 r. do wartości nieruchomości w O., ul. (...), dz. nr (...), KW (...). W dniu 01.06.2016 r. przedmiotowa nieruchomość została nabyta przez S. S. (1).

W piśmie z dnia 07.08.2016 r. pozwana, zastępowana przez swojego pełnomocnika domagała się od powoda akceptacji możliwości dobrowolnej spłaty zadłużenia na warunkach zbliżonych do uzgodnionych dla poprzedniego właściciela nieruchomości. Bank, w piśmie z dnia 26.08.2016 r., wyraził wolę zawarcia porozumienia do spłaty zadłużenia wynikającego z kredytu, przy czym określił, iż warunkiem podjęcia przez bank decyzji jest złożenie stosownych dokumentów przez pozwaną. Pozwana skierowała do Banku pismo z dnia 05.09.2016 r., w którym potwierdziła chęć dobrowolnej spłaty zadłużenia wskazując, że chce tego dokonać, pomimo niewypowiedzenia wierzytelności hipotecznej przez Bank. Strony pomimo licznej korespondencji nie potrafiły się jednak porozumieć, wobec czego Bank pismem z dnia 20.10.2016 r. wypowiedział dłużnikowi rzeczowemu – S. S. (1) -wierzytelność hipoteczną i wezwał ją do spłaty zadłużenia. Wypowiedzenie wraz z wezwaniem do zapłaty odebrała w dniu 28.10.2016 r. matka pozwanej.

Pozwana nie uregulowała zadłużenia, co skutkowało tym, że w dniu 23.01.2017 r. Bank wystawił W. z Ksiąg Bankowych Nr (...) stwierdzający aktualną wysokość wierzytelności zabezpieczonej hipotekami na 549.000 zł (należność główna), 280.335,83 zł (odsetki od dnia 23.01.2017 r., 7.197,26 zł (koszty).

W oparciu o powyższe ustalenia sąd I instancji doszedł do przekonana, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Apelacje od powyższego wyroku wywiodła pozwana podnosząc następujące zarzuty:

1)  sprzeczność istotnych ustaleń sądu I instancji z treścią zebranego materiału dowodowego „poprzez przyjęcie, że pani G. Ż. i pani E. P. posiadały umocowanie do wypowiedzenia wierzytelności hipotecznej w imieniu powoda (…)”,

2)  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 95 ust. 1a ustawy Prawo bankowe, „poprzez dowolna ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i przypisanie mocy dowodowej wyciągowi z ksiąg bankowych (…) oraz uznanie, że jest to dowód stwierdzający dochodzone roszczenie (…)”,

3)  naruszenie art. 481 k.c. i art. 78 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece „poprzez ich błędną interpretację polegającą na przyjęciu, że odsetki za opóźnienie od należności głównej winny być liczone od dnia 25 września 2012 r. do dnia 23 stycznia 2017 r., podczas, gdy wierzytelność w stosunku do pozwanej mogła stać się wymagalna najwcześniej w dniu 12 listopada 2016 r. (…)”,

W oparciu o powyższe zarzuty pozwana wniosła o zamianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.

Powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanej i zasądzenie na jego rzecz kosztów postepowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny w (...) zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie. Sąd odwoławczy podzielił ustalenia faktyczne sądu I instancji i tym samym przyjął je za własne. Wypada zatem w tym miejscu odnieść się do zarzutów odwoławczych.

Nie był zasadny zarzut sprzeczności istotnych ustaleń sądu I instancji z treścią zebranego materiału dowodowego „poprzez przyjęcie, że pani G. Ż. i pani E. P. posiadały umocowanie do wypowiedzenia wierzytelności hipotecznej w imieniu powoda (…)”. Pełnomocnictwa udzielone pracownikom bankowym G. Ż. (dyrektor biura) i E. P. (kierownik zespołu) były prawidłowe. Obie otrzymały pełnomocnictwa od osób reprezentujących powodowy bank (dwóch członków zarządu), przy czym pełnomocnictwa te były szerokie, a między innymi obejmowały „dochodzenie wierzytelności” (k. 7 i 9). Z całą pewnością należy przyjąć, że do czynności związanych z dochodzeniem wierzytelności należy także wypowiadanie umów, w tym wierzytelności hipotecznych oraz kierowanie wezwań o zapłatę tych należności.

Chybiony okazał się także zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 95 ust. 1a ustawy Prawo bankowe, „poprzez dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i przypisanie mocy dowodowej wyciągowi z ksiąg bankowych (…) oraz uznanie, że jest to dowód stwierdzający dochodzone roszczenie (…)”. Zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażoną w art. 233 § 1 k.p.c., sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania i na podstawie „wszechstronnego rozważenia zebranego materiału”. Nie ulega wątpliwości, że tak rozumianej zasady swobodnej oceny dowodów sąd I instancji nie naruszył, co dotyczy także oceny wartości dowodowej wyciągu z ksiąg bankowych (dalej: bte).

Wyciąg z ksiąg bankowych, który zgodnie z art. 95 ust. 1a ustawy z 1997 r. Prawo bankowe w postępowaniu cywilnym nie ma mocy dokumentu urzędowego, przewidzianej w art. 244 k.p.c., stanowi dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c. i podlega ocenie razem z wszystkimi innymi dowodami, w myśl reguł wynikających z art. 233 k.p.c. (por. m. in: wyrok SA w (...) z 7 lutego 2018 r., I ACa 278/17, LEX nr 2493663). Powód przedstawił dokumenty w postaci umowy kredytu 20.10.2011 r., odpisu zwykłego z księgi wieczystej numer, wypowiedzenia umowy kredytu z dnia 27.02.2013 r. (dłużnikowi osobistemu), pisma do pozwanej z dnia 20.10.2016 r. oraz właśnie wyciąg z ksiąg bankowych z dnia 23.01.2017 r., które to dokumenty Sąd Okręgowy w (...) ocenił prawidłowo dochodząc do wniosku, że powodowy bank wykazał „zarówno istnienie, wysokość, jak i wymagalność wierzytelności dochodzonej niniejszym pozwem”. Niespornym było zresztą to, że wierzytelność ta została skutecznie zabezpieczona hipoteką do kwoty 823.500 zł. Skoro sąd I instancji swoje rozstrzygnięcie nie oparł jedynie na bte - będącym w obecnym stanie prawnym dokumentem prywatny – podniesiony zarzut nie zasługiwał na aprobatę.

Nie mógł odnieść zamierzonego skutku prawnego także i ostatni z zarzutów apelacyjnych, a mianowicie zarzut naruszenia art. 481 k.c. i art. 78 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece „poprzez ich błędną interpretację polegającą na przyjęciu, że odsetki za opóźnienie od należności głównej winny być liczone od dnia 25 września 2012 r. do dnia 23 stycznia 2017 r., podczas, gdy wierzytelność w stosunku do pozwanej mogła stać się wymagalna najwcześniej w dniu 12 listopada 2016 r. (…)”.

Zgodnie z treścią art. 78 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, jeżeli wymagalność wierzytelności hipotecznej zależy od wypowiedzenia przez wierzyciela, wypowiedzenie jest skuteczne względem właściciela nieruchomości niebędącego dłużnikiem osobistym, gdy zostało dokonane w stosunku do niego. Przepis zakłada zatem dwie różne podmiotowo czynności: jedna to oparte na stosunku kontraktowym oświadczenie wierzyciela skierowane do dłużnika osobistego, druga zaś to oświadczenie złożone dłużnikowi rzeczowemu, które - choć nazwane „wypowiedzeniem” - nie ma ściśle takiego charakteru cywilnoprawnego (zob.: wyrok z dnia 30 maja 2014 r. SN, III CSK 204/13). Nie budzi wątpliwości, że w każdym wypadku musi to być osobne oświadczenie, a jego brak sprawia, że zabezpieczona wierzytelność nie staje się wymagalna w stosunku do dłużnika rzeczowego i wierzyciel nie może domagać się od niego zaspokojenia. W przedmiotowej sprawie wierzyciel wypowiedział dłużnikowi osobistemu S. S. (2) umowę kredytową (k. 30), a wnioskiem z dnia 01.10.2013 r. wszczął wobec niego egzekucję (nieskuteczną). Stosownego „wypowiedzenia” bank dokonał też wobec pozwanej. Odnośnie odsetek należy zauważyć, że od dłużnika rzeczowego nie można dochodzić „osobnych” odsetek z racji tego, iż nie zapłacił kwoty w wyznaczonym terminie. Można dochodzić tych odsetek, które narastają od wierzytelności od chwili, gdy stała się wymagalna od dłużnika osobistego (czyli tych samych, których można żądać od dłużnika osobistego z racji jego zwłoki). Tak więc wierzyciel może domagać się zapłaty całej dłużnej sumy z odsetkami, ale do wysokości kwoty hipotecznej (zob. na ten temat: A. S., Odpowiedzialność właściciela nieruchomości nie będącego osobistym dłużnikiem hipotecznym, R. 1999, nr 11, s. 18). Tak więc zasądzenie odsetek od dnia 24 stycznia 2017 r. , a więc od dnia następnego po sporządzeniu pozwu kiedy to ustalono zadłużenie dłużnika osobistego, nie budziło zastrzeżeń. Odsetki umowne od kwoty zadłużenia wynoszącego 549.000 zł wynosiły za okres od 25 września 2012 r. do 23 stycznia 2017 r. - 274.500 zł. Dodać wypada, że z uwagi na kwestionowanie przez pozwaną wysokości odsetek, w tym stawki referencyjnej WIBOR, sąd odwoławczy prawidłowość naliczania tych odsetek badał. Należność odsetkowa wraz z odsetkami karnymi wyniosła 281.138,72 zł, a więc była nawet wyższa, aniżeli wynosiło pierwotne roszczenie odsetkowe (wyliczenia banku - k. 379).

Mając na uwadze powyższe, sąd odwoławczy apelację oddalił jako bezzasadną (ar. 385 k.p.c.).

W pkt 2 wyroku Sąd Apelacyjny zasądził od pozwanej na rzecz powoda 8.100 zł tytułem zwrotu kosztów postepowania apelacyjnego na podstawie art. 98 k.p.c. i § 2 pkt 7 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Piotr Górecki Krzysztof Józefowicz Ryszard Marchwicki