Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 361/20

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 12 marca 2020 r., XVIII K 188/19

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

Nie dotyczy

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

Nie dotyczy

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Nie dotyczy

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

Nie dotyczy

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Zarzut prokuratora błędu w ustaleniach faktycznych polegający na:

1) wadliwym ustaleniu, że oskarżona, dokonując wypłat środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych W. O. nie miała zamiaru jego pokrzywdzenia, ani jego córek, podczas gdy oskarżona po powzięciu wiedzy o krytycznym stanie męża bez jego wiedzy i porozumienia z jego córkami samodzielnie zadysponowała środkami zgromadzonymi na rachunkach bankowych, skutkiem czego miała ona zamiar pokrzywdzenia swego męża i jego córek, czego dowodem są zeznania świadków, w tym E. N. oraz dokumenty bankowe;

2) wadliwym ustaleniu, że oskarżona, dokonując wypłat środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych W. O. i przenosząc je na własny rachunek nie miała zamiaru ukrycia tych środków przed W. O. i pozbawienia go przynależnym mu praw do tych środków, podczas gdy działania oskarżonej podjęte po informacji o stanie krytycznym męża w postaci wypłaty środków i założenia odrębnego rachunku wskazują na taki zamiar zgodnie z treścią zeznań E. N. i A. K. (1) złożonych na rozprawie;

3) wadliwym ustaleniu, że przedmiotem podziału pomiędzy oskarżoną a córkami zmarłego W. O. byłaby kwota około 115 000 zł, podczas gdy nie znajduje to potwierdzenia w materiale dowodowym, w tym zeznaniach świadków E. N. i T. F. i dokumentacji bankowej, z których to dowodów ma wynikać, że przedmiot przywłaszczenia stanowiła kwota 234 669, 14 zł;

4) wadliwym ustaleniu, że oskarżona nie przywłaszczyła środków pieniężnych W. O. i nie wypełniła znamion występku z art. 284 § 2 k.k., podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego, a także postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie o uchyleniu postanowienia o odmowie wszczęcia śledztwa oraz o umorzeniu śledztwa powinny prowadzić do wniosku, że oskarżona wypełniła znamiona tego występku.

Zarzut pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej błędu w ustaleniach faktycznych polegający na wadliwym przyjęciu, że oskarżona, dokonując wypłat środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych W. O. nie miała zamiaru ukrycia tych środków przed nim oraz jego pokrzywdzenia, podczas gdy oskarżona działała w tajemnicy przed mężem, bez jego wiedzy i zgody i z zamiarem bezpośrednim ukrycia tych środków przed mężem i jego córkami.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Stawiany przez pełnomocnika zarzut stanowi uproszczoną kompilację zarzutu prokuratora dotyczącego błędu w ustaleniach faktycznych (pkt 1 i 2), stąd też zasadne jest dla czytelności uzasadnienia łączne omówienie zarzutów błędu w ustaleniach faktycznych wyprowadzanych przez obu oskarżycieli.

Zarzuty skarżących są chybione, a nawet logicznie zbędne skoro apelujący formułują zarzuty naruszenia art. 7 k.p.k. w odniesieniu to tych samych dowodów w ramach zarzutu obrazy przepisów postępowania.

Błąd w ustaleniach faktycznych ma miejsce tylko wtedy, kiedy sąd dokona ustaleń sprzecznie z treścią dowodu uznanego za wiarygodny (por. np. wyr. SA w Łodzi z 10.4.2014 r., II AKa 284/13, L.). Innymi słowy, o takim błędzie można mówić, gdy apelujący wykaże, że dokonane przez sąd ustalenia faktyczne są sprzeczne z treścią tych dowodów, które ten sąd uznał za wiarygodne. Ustalenia faktyczne sąd a quo poczynił zgodne z tymi dowodami, które uznał za wiarygodne, a zatem zarzut apelujących jest chybiony. Istota problemu tkwi w tym, że autorzy apelacji błędnie upatrują się tego błędu przez pryzmat niewłaściwej – w ich mniemaniu – ocenie depozycji, który to zarzut wiązać należy z ewentualnym naruszeniem art. 7 k.p.k.

Skarżący koncentrują swą uwagę na depozycjach świadków E. N., A. K. (1) i T. F., a ocenę ich depozycji apelujący transformują w zarzucie naruszenia art. 7 i 410 k.p.k., który podlegał odrębnemu omówieniu w dalszej części uzasadnienia. Innymi słowy, zarzuty skarżących polegające na błędzie w ustaleniach faktycznych mają charakter wtórny, a zatem dla uznania za zasadne konieczne byłyby stwierdzenie zasadności zarzutów pierwotnych dotyczących naruszenia art. 7 k.p.k. odnośnie do oceny dowodów, które zostały wyprowadzone przez skarżących odrębnie w apelacji.

Końcowo odnieść się wypada do zarzutu, który wypacza wręcz zasadzie samodzielności jurysdykcyjnej sądu, a tym samym jego niezawisłości Sądu Okręgowego jako sądu meriti. Prokurator pozwolił sobie na tezę, że prawidłowa ocena postanowień Sądu Okręgowego w Warszawie o uchyleniu postanowienia o odmowie wszczęcia śledztwa oraz o umorzeniu śledztwa powinna prowadzić do wniosku, że oskarżona wypełniła znamiona zarzucanego jej występku. Po pierwsze, prokurator, jako autor apelacji, sam kwestionuje zasadność podejmowanych przez siebie decyzji w przedmiocie odstąpienia od ścigania oskarżonej na etapie postępowania przygotowawczego. Po drugie, postanowienie sądu promulgowane na podstawie art. 330 § 1 k.p.k. nie stanowi orzeczenia stwierdzajacego sprawstwo i winę. Po trzecie, wydane w tym trybie jakiekolwiek wskazania, stosownie do art. 330 § 1 zd. 2 k.p.k., są wiążące tylko dla organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Innymi słowy, wiążący charakter wskazań postanowienia kasatoryjnego sądu dotyczy jedynie prokuratora lub innego organu postępowania przygotowawczego, a zatem nie odnosi się do nigdy do sądu. Co więcej, wskazania te nie ukierunkowują wyniku rozstrzygnięcia, ale zawierają wskazówki tylko o charakterze metodycznym i polecenia co do sposobu, w jaki należy przeprowadzić postępowanie (por. post. SN z 29.07.2016 r., V KK 2/16, OSNKW 2016, Nr 11, poz. 74). Wreszcie, wskazania te nie limitują organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze w dochodzeniu do prawdy, a jedynie określają minimalny zakres postępowania dowodowego (por. wyr. SN z 29.09.2016 r., WA 9/16, L.). Reasumując, omawiane wskazania nie mogą stanowić dowodu sprawstwa, czy winy oskarżonej. Przyjęcie innego rozumowania pozostawałoby w sprzeczności z zasadą samodzielności jurysdykcyjnej sądu (art. 8 k.p.k.). Zgodnie z tym przepisem, każdy sąd zachowuje samodzielność jurysdykcyjną, a zatem nie musi i nie powinien kierować się rozstrzygnięciami podejmowanymi przez organy procesowe w innych sprawach (zob. np. post. SN z 13.02.2020 r., III KK 471/19, L.).

Wniosek

Wniosek o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Z uwagi na niezasadność zarzutu apelacyjnego nie jest zasadny wniosek apelacji.

3.2.

Zarzut prokuratora obrazy przepisów postępowania: art. 7 k.pk. oraz art. 410 k.p.k. polegający na oparciu orzeczenia na selektywnie wybranym materiale dowodowym traktującym za logiczne i wiarygodne wyjaśnienia oskarżonej oraz świadków A. K. (2), N. M. i M. K., a uznaniu, że zeznania złożone przez E. N. i T. F. zasługują na wiarę jedynie w części.

Zarzut pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej obrazy przepisów postępowania, tj. art. 7 k.p.k. przez dokonanej dowolnej, a nie swobodnej oceny zeznań świadków N. M. i A. K. (2), polegającej na bezpodstawnym uznaniu, że ich zeznania są wiarygodne, odpowiadają rzeczywistości, znajdują oparcie w innych dowodach, podczas gdy zeznania te są zawierają wewnętrzne sprzeczności i nie odpowiadają rzeczywistości.

Zarzut pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej obrazy przepisów postępowania, tj. art. 410 k.p.k. przez pominięcie przy dokonywaniu ustaleń faktycznych istotnych okoliczności wynikających z zeznań świadków E. N. i T. F. w zakresie "czasookresu prowadzenia rozmów z oskarżoną o spadku, zatajenia przed córkami W. O. istnienia części nieruchomości stanowiących majątek wspólny małżonków w przygotowywanym akcie notarialnym oraz zakupu udziałów w (...) ze środków osobistych W. O. i tym samym oparcie ustaleń faktycznych na części materiału dowodowego.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Z uwagi na wzajemne powiązania, w tym powtarzalność, a nawet niekiedy tożsamość zarzutów obrazy art. 7 i 410 k.p.k. stawianych przez prokuratora i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego zasadne dla czytelności uzasadnienia jest ich łączne omówienie.

Zarzuty skarżących są chybione.

Nie można także stwierdzić uchybienia art. 7 k.p.k., do którego odwołują się apelujący. Zarzut naruszenia art. 7 k.p.k. wymaga wykazania wad w ocenie konkretnych dowodów dokonanych przez sąd orzekający, prowadzących do wniosku, że ocena ta przekroczyła granice swobodnej oceny, przy czym konieczne jest wykazanie konkretnych błędów w sposobie dochodzenia do określonych ocen, przemawiających w zasadniczy sposób przeciwko dokonanemu rozstrzygnięciu (wyr. SN z 21.03.2018 r., (...) 7/18, LEX nr (...)). Tych konkretnych błędów apelujący nie wykazali, odwołując się do ogólnych i polemicznych tez, z których nie wynika, na jakiej podstawie sąd odwoławczy ma obowiązek uznać, że ta ocena była nie swobodna lecz dowolna. Rzecz, nie w tym, w jaki sposób sąd a quo miał wykazać, że wyjaśnienia oskarżonej i świadków te wyjaśnienia potwierdzających są wiarygodne, a w tym, że to na oskarżycielach spoczywał obowiązek wykazania, iż wyjaśnienia oskarżonej są niewiarygodne. A zatem wewnętrznie niespójne i niekonsekwentne oraz nieznajdujące potwierdzenie w zebranym materiale dowodowym. Obowiązku tego oskarżyciele, a zarazem apelujący nie wypełnili.

To, że strona nie akceptuje oceny zebranego materiału dowodowego i poczynionych w wyniku tej oceny ustaleń faktycznych a w środku odwoławczym prezentuje własne oceny i krytykę ocen dokonanych przez sąd pierwszej instancji, nie upoważnia do automatycznego uznania, że zaskarżone orzeczenie jest wadliwe. W realiach rozpoznawanej sprawy poza zaprezentowaniem swojej własnej, odmiennej od Sądu Okręgowego, oceny dowodów, skarżący nie wykazali, aby ten sąd przekroczył wytyczone w art. 7 k.p.k. granice sędziowskiej swobody ocen i wkroczył w sferę ich dowolności. Analiza akt sprawy potwierdza bowiem słuszność stanowiska przyjętego przez sąd a quo. Sąd meriti na tyle wyczerpująco omówił kwestię wiarygodności wskazanych w zarzucie dowodów, że in praxi nie ma potrzeby uzupełniania tego rozumowania. Sąd a quo badając depozycje oskarżonej oraz świadków A. K. (2), N. M. i M. K., a także E. N. i T. F. rozważył wszystkie okoliczności przemawiające za wiarygodnością poszczególnych depozycji zgodne ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, co wyczerpująco i logicznie uargumentował w uzasadnieniu wyroku, w sposób znajdujący poparcie w treści zaleceń wynikających z orzecznictwa (np.: post. SN z 12.07.2006 r., II KK 12/06, LEX nr 193084; wyr. SN z 9.01.2004 r., sygn. WK 26/03, OSNwSK 2004, nr 1, poz. 53).

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 410 k.p.k., którego naruszenie apelujący upatruje w selektywnym wyborze materiału dowodowego. Normy zawartej w art. 410 k.p.k. nie można rozumieć w ten sposób, że każdy z przeprowadzonych na rozprawie głównej dowodów ma stanowić podstawę ustaleń faktyczny. Przepis ten zobowiązuje sąd orzekający do oparcia swojego rozstrzygnięcia na wszystkich okolicznościach ujawnionych w toku rozprawy głównej, co oznacza, że po przeprowadzeniu postępowania dowodowego sąd przystępując do narady nad rozstrzygnięciem winien dostrzegać i uwzględniać wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia dowody i wynikające z nich okoliczności faktyczne. Ów obowiązek dostrzegania wszystkich dowodów i okoliczności nie może zostać prawidłowo zrealizowany wówczas, gdy każda z okoliczności wynikających z przeprowadzonego przewodu sądowego widziana jest osobno, niejako w sposób wyizolowany i oderwany od wszystkich okoliczności pozostałych. Atomizowanie dowodów i okoliczności, czego właściwie domagają się apelujący, wyklucza możliwość dokonania ich oceny w sposób zgodny z zasadami prawidłowego rozumowania, jak tego wymaga art. 7 k.p.k. Izolacja od siebie poszczególnych dowodów i wynikających z nich faktów powoduje, że będące przedmiotem osądu zdarzenie faktyczne przestaje być spójnym ciągiem następujących po sobie i wzajemnie powiązanych elementów faktycznych, a prawidłowa ocena zachowania oskarżonej pod kątem naruszenia konkretnego przepisu prawa karnego materialnego nie jest wówczas możliwa (np. wyr. SA w Warszawie z 6.11.2017 r., II AKa 255/17, L.). Dopiero całościowe postrzeganie jej działań – które przedstawił w uzasadnieniu sąd a quo – pozwala na prawidłową prawnokarną ocenę jego zachowania.

Reasumując, skoro sąd, jako organ postępowania, ma ukształtować swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów (art. 7 k.p.k. in principio), to przedmiot oceny sądu musi stanowić suma tych dowodów. A zatem nie jest dopuszczalna selektywna ocena materiału dowodowego. Sąd a quo dokonał oceny, zachowując powyższe reguły i wskazując na swe wątpliwości odnośnie do wiarygodności zeznań w części E. N. oraz T. F. i konfrontując je z innymi dowodami. Apelujący zaś przedstawili nawet nie ocenę dowodów, tylko niepewną propozycję tej oceny i to dokonaną selektywnie, fragmentarycznie, a także powierzchownie, przy posłużeniu się w tym zakresie licznymi uproszczeniami oraz w oderwaniu od całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego z jednoczesnym niewyjaśnieniem wszystkich istotnych okoliczności sprawy, której to ocenie towarzyszy ich wadliwe rozumienie art. 410 § 1 k.p.k.

Wniosek

Wniosek o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Z uwagi na niezasadność zarzutu apelacyjnego nie jest zasadny wniosek apelacji.

3.3.

Zarzut pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej obrazy prawa materialnego: art. 284 § 2 k.k., polegający na jego błędnej wykładni i niezastosowaniu w wyniku uznania, że środki pieniężne na rachunku bankowym należącym do małżonków nie stanowią dla "drugiego małżonka" dokonującego wypłat z tych rachunków "rzeczy cudzej" w rozumieniu art. 284 § 2 k.k.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut jest chybiony. Sąd a quo przypisywanej mu przez apelującego tezy nie zawarł w uzasadnieniu, a nadto pozostaje poza sporem, że "rzeczą cudzą" jest dla małżonków to rzecz wchodząca w skład ich majątku wspólnego (np. wyr. SN z 15.4.1985 r., II KR 37/05, OSNPG 1986, Nr 2, poz. 21, s. 7). Jednakże aprobata powyższej tezy nie stoi na przeszkodzie wydaniu wyroku uniewinniającego z uwagi brak innych znamion w czynie oskarżonej, które składają się na stronę podmiotową. Przywłaszczenie może być popełnione tylko umyślnie, a przy tym ma charakter przestępstwa kierunkowego, znamiennego celem, którego treścią jest włączenie rzeczy lub prawa majątkowego do swojego majątku (np. wyr. SN z 15.11.2002 r., IV KKN 380/99, L.). Przy czym cel ten jest określany jako animus rem sibi habendi, czyli wola zachowania rzeczy dla siebie (np. wyr. SN z 23.11.2006 r., II KK 186/06, L.; wyr. SN z 9.12.2003 r., III KK 165/03, L.; wyr. SN z 24.4.2007 r., IV KK 34/07, L.). Innymi słowy, zamiar przywłaszczenia rzeczy, musi się realizować w rozporządzaniu nią jak własną, a zatem nie dochodzi do takiej realizacji, jeżeli sprawcy nie towarzyszy cel definitywnego włączenia tej rzeczy do swego lub jeszcze innej osoby majątku (np. wyr. SN z 6.5.2004 r., V KK 316/03, L.). Tego ani prokurator, ani oskarżyciel posiłkowy nie wykazali w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, ani w treści złożonych apelacji.

Co więcej, oskarżona była zainteresowana ugodowym podziałem majątku po swym zmarłym mężu, którego nie ukrywała przed innymi uprawnionymi do spadku, w tym córkami zmarłego W. O.. Z treści dowodów przeprowadzonych i ocenionych zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów wynika, że oskarżona takie informacje przekazywała córkom zmarłego męża. Potwierdza to jego córka T. F., która zeznała: "nie zdarzyło się, aby oskarżona kwestionowała, że takie pieniądze wcześniej na tych rachunkach się znajdowały, tj. kwota około 750 tyś. zł" (k. 780). Również druga jego córka (oskarżycielka posiłkowa) E. N. potwierdza, że oskarżona przekazała jej w jaki sposób rozdysponowała pieniędzmi z rachunku należącego do jej zmarłego ojca i oskarżonej, która: "Powiedziała też, że podarowała 550 000 zł N. (córka oskarżonej), bo ja (E. N.) dostałam mieszkanie na Twardej, a N. nic nie dostała" (k. 1059v). Co więcej, świadek T. F. potwierdza także w swych zeznaniach, że oskarżona nie ukrywała, że środki pieniężne w kwocie 100 000 zł stanowią majątek osobisty zmarłego W. O. („mówiła [oskarżona] o tych 100 tys., że to są pieniądze ojca, jego odrębny majątek” – k. 780).

Oskarżona nie ukrywała faktu dostępu do wspólnego konta, czy pieniędzy tam złożonych, jak i też podjętych dyspozycji odnośnie do tych pieniędzy. Oskarżona pozostała przekonaniu, że mogła dysponować tym pieniędzmi, a zatem przysługiwał jej do nich tytuł prawny. Sprawca czynu z art. 284 § 2 KK musi zmierzać do zatrzymania cudzej rzeczy bądź dla siebie bądź dla innej osoby bez żadnego do tego tytułu (np. post. SN z 29.04.2014 r., IV KK 96/14, L.). Sąd a quo w swych wywodach wykazał, że zmiana ulokowania środków pieniężnych (przeniesienie ich na inne konto) należących do wspólności majątkowej małżonków (o której mowa w art. 31 § 1 k.r.o.) samoczynnie nie dowodzi istnienia bezpośredniego zamiaru ich przywłaszczenia. Dokonanie takiej czynności, ani nie wymagało zgody drugiego małżonka (w świetle art. 37 k.r.o.), ani też tego małżonka tych środków nie pozbawiało. Co więcej, oskarżyciele nie przedstawili wiarygodnych dowodów wskazujących na nieprawdziwość twierdzeń oskarżonej, że ze wspólności majątkowej małżonków oskarżona wydatkowała cześć tych środków na rzecz małżonka w związku z jego hospitalizacją. Nadto, na rachunkach, na których złożono wspólność majątkową małżonków, zdeponowano także środki stanowiące majątek osobisty oskarżonej, który nie wchodził w skład wspólności majątkowej (środki pieniężne pochodzące ze sprzedaży mieszkania w kwocie 550 000 zł). Co więcej, sąd a quo wyjaśnił powody wraz z odwołaniem się do przepisów regulujących postępowanie w przedmiocie nabycia spadku, na podstawie to których uznał zasadność argumentacji oskarżonej twierdzącej, że udział w spadku po zmarłym W. O. jego córek i samej oskarżonej, jako także osoby w pełni uprawnionej do dziedziczenia, wynosiłby około 115 000 zł, a którą to kwotę oskarżona deklarowała do podziału.

Końcowo wskazać należy i co wydaje się być najistotniejszą kwestią natury modelowej obecnego systemu odwoławczego, a ma swe przełożenie na wady wynikające z uproszczeń przyjętych w obu apelacjach. Nie znajduje ani normatywnego, ani aksjologicznego uzasadnienia oczekiwanie, że sąd będzie czuwał nad interesami stron i wspomagał ich w postępowaniu odwoławczym. Zaskarżenie orzeczenia stanowi uprawnienie, a nie obowiązek strony (qui non appellat, approbare videtur sententiam) i to na niej spoczywa powinność dbałości o swe interesy (zasada vigilantibus iura), a zatem wykazania w apelacji, gdzie dopatruje się nieprawidłowości ^. Sąd w tym zakresie nie może z urzędu świadczyć stronie, zwłaszcza oskarżycielowi żadnej pomocy i niejako jego apelację argumentacyjnie uzupełniać, gdyż stanowić to będzie wyraz zainteresowania sądu korzystnym dla oskarżyciela wynikiem sprawy, a tym samym godzić w bezstronność sądu, naruszając standard uczciwego procesu (por. D. Drajewicz, Kontradyktoryjność procesu karnego w świetle projektowanych zmian kodyfikacyjnych, Monitor Prawniczy 2012, nr 18, s. 976 i powołana tam literatura i orzecznictwo).

Każdy oskarżyciel w apelacji, kwestionującej wyrok sądu pierwszej instancji, powinien przedstawić wszelkie dowody, z których wynika sprawstwo i wina oskarżonej, i przekonać do takiej oceny sąd ad quem. Godzi w zasadę samodzielności i podmiotowość prokuratora oraz oskarżyciela posiłkowego reprezentowanego przez podmiot kwalifikowany i z tym łączącej się odpowiedzialności za własne postępowanie, oczekiwanie, że sąd apelacyjny na podstawie samego środka odwoławczego, w którym oskarżyciele przekazują swe wątpliwości odnośnie do prawidłowości wyroku pierwszej instancji, będzie ich wyręczał w poszukiwaniu dowodów oraz odpowiedniej podpory argumentacyjnej w ich ocenie, a zatem dokonywał czynności w celu wsparcia interesów procesowych skarżących.

Jednocześnie zwrócić uwagę apelującym należy, że w obowiązującym modelu postępowania apelacyjnego jest niedopuszczalne uchylenie orzeczenia sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania tylko w celu dokonania ponownej analizy sprawy.

Konieczność ponownej oceny przeprowadzonych dowodów nie stanowi obecnie samodzielnej podstawy wydania wyroku kasatoryjnego. Nie mieści się bowiem w kręgu podstaw wyroku kasatoryjnego (por. wyr. SN z 9.12.2016 r., IV KS 5/16, L.). Wydanie takiego orzeczenia z powodu odmiennej oceny materiału dowodowego jest jedynie wówczas możliwe, gdy ocena dowodów przeprowadzona przez sąd odwoławczy doprowadza do takiego wniosku, że w świetle całokształtu materiału dowodowego uniewinnienie oskarżonego przez sąd pierwszej instancji było niezasadne, a ze względu na zakaz orzekania na niekorzyść, sąd odwoławczy musi uchylić wyrok sądu pierwszej instancji i przekazać sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania (por. wyr. SN z 16.07.2019 r., V KS 19/19, L.).

Zadaniem apelujących było nie tylko obalenie tej oceny, którą przedstawił sąd pierwszej instancji, ale – zważywszy na wskazywane na wstępie regulacje prawne odnośnie do wydania wyroku kasatoryjnego – przedstawienie niebudzących wątpliwości dowodów, które do takich wniosków prowadzą także w zakresie oceny prawnej zachowania oskarżonej, której przypisano popełnienie występku z art. 284 § 2 k.k., a zatem wykazanie także wypełnienia przesłanek strony podmiotowej. Temu obowiązkowi skarżący nie podołali.

Wniosek

Wniosek o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Z uwagi na niezasadność zarzutu apelacyjnego nie jest zasadny wniosek apelacji.

3.4.

Zarzut pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej obrazy przepisów postępowania, tj. art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. poprzez oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu w postaci "informacji Centralnej Informacji o Rachunkach Bankowych na temat rachunków bankowych oskarżonej oraz świadka N. M. prowadzonych dla nich w okresie 2008-2013", podczas gdy sposób rozdysponowania przez oskarżoną wypłaconymi z rachunków bankowych przed śmiercią męża pieniędzmi pomógłby w ustaleniu zamiaru przywłaszczenia tych środków oraz precyzowałby kwotę przywłaszczonych środków.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut jest chybiony. Okoliczności, które mają stanowić przedmiot wnioskowanych dowodów pozostają bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Nie doszło zatem do obrazy wskazanych na wstępie przepisów. Nadto, skarżący prezentuje wręcz notoryczną tendencję do formułowania w zarzutach swej niepewności co do ich zasadności, w tym wypadku przez zastosowanie zwrotów wrażających przypuszczenie (pomogłoby), a nie pewność, a tym samym zasadność. Dowodów nie przeprowadza się wychodząc z założenia, że być może treść nowych wiadomości będzie mogła mieć jakieś znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Przyjęcie odmiennej wykładni zasad dowodowych rodziłoby konieczność uwzględniania wniosków dowodowych w nieskończoność. Dowód nie może być przeprowadzany niejako "na wszelki wypadek", dla sprawdzenia możliwości wykreowania nowej wersji zdarzeń (por. post. SN z 26.04. 2013 r., III KK 42/13, LEX nr 1331333).

Wniosek

Wniosek o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Z uwagi na niezasadność zarzutu apelacyjnego nie jest zasadny wniosek apelacji.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Nie dotyczy

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Nie dotyczy

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Utrzymanie w mocy całości zaskarżonego wyroku.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Powody opisane w pkt. 3 niniejszego uzasadnienia.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Nie dotyczy

Zwięźle o powodach zmiany

Nie dotyczy

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

Nie dotyczy

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Nie dotyczy

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Nie dotyczy

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

Nie dotyczy

5.3.1.4.1.

Nie dotyczy

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Nie dotyczy

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Nie dotyczy

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Nie dotyczy

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II

Na podstawie art. 634 w zw. z art. 632 k.p.k. kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciążono Skarb Państwa.

7.  PODPIS

Izabela Szumniak

Anna Zdziarska Dariusz Drajewicz

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

I

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

1.12.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

2

Podmiot wnoszący apelację

oskarżyciel posiłkowy

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

I

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana