Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 marca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Sędziowie Sądu Okręgowego: Stefania Zdunek-Waliczek (przewodniczący)

Katarzyna Gajewska

Jarosław Łukasik

Protokolant: stażysta Natalia Stawiarska

po rozpoznaniu w dniu 4 marca 2021 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa I. Z.

przeciwko Szpitalowi Klinicznemu (...) Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie IV Wydziału Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych z 7 grudnia 2017 r., sygn. akt IV P 145/17/N

I.  Zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądza od Szpitala Klinicznego
(...) Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej
w K. na rzecz I. Z. 8000 zł (osiem tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 30.03.2017 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie oddala apelację.

II.  Zasądza od Szpitala Klinicznego (...)Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. na rzecz I. Z. 1042,50 zł (jeden tysiąc czterdzieści dwa złote pięćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Katarzyna Gajewska Stefania Zdunek-Waliczek Jarosław Łukasik

sygn. akt VII Pa 29/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 7 grudnia 2017 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa - Nowej Huty w Krakowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił powództwo I. Z. przeciwko Szpitalowi Specjalistycznemu (...) SPZOZ w K. o zapłatę.

Jako bezsporne okoliczności Sąd Rejonowy wskazał, że I. Z. była zatrudniona w pozwanym szpitalu na stanowisku psychologa od 21 listopada 2011 r. do 30 września 2011 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. Od 3 października 2011 r. do 30 września 2016 r. była ponownie zatrudniona w pozwanym szpitalu na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony. 8 grudnia 2011 r. powódka uzyskała orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności na stałe, które 21 grudnia 2011 r. przekazała pracodawcy. Strona pozwana zobowiązana była do dokonywania miesięcznych wpłat na PFRON, których wysokość uzależniona była od wskaźnika opartego na liczbie zatrudnionych niepełnosprawnych pracowników. Dyrektor pozwanego szpitala podjął decyzję o przyznaniu i wypłacie dodatku miesięcznego dla pracowników, którzy przedłożą pracodawcy orzeczenie o stopniu niepełnosprawności po określonej dacie. Dodatek do wynagrodzenia wynosił po 250 zł miesięcznie i był wypłacany w okresie od 1 września 2014 r. do 31 grudnia 2016 r. W dniu 11 czerwca 2015 r. wiadomość ta ukazała się na stronie internetowej pozwanego szpitala. Dodatek przyznawany był indywidualnie określonym pracownikom na podstawie jednostronnej decyzji dyrektora strony pozwanej. Prawo do dodatku do wynagrodzenia nie zostało zapisane w umowie o pracę. W regulaminach wynagradzania obowiązujących u strony pozwanej brak było regulacji dotyczącej przedmiotowego dodatku. 30 września 2016 r. powódka wezwała pozwany szpital do zapłaty należnego dodatku wraz z odsetkami za czas zwłoki, jednakże ten odmówił. W pozwanym szpitalu została przeprowadzona kontrola przez Państwową Inspekcję Pracy i na jej skutek do strony pozwanej zostało skierowane wystąpienie celem zaniechania stosowania kryterium dyskryminującego pracowników. Przeprowadzona Kontrola Państwowej Inspekcji Pracy wskazała na możliwość naruszenia zasady równego traktowania pracowników będących osobami niepełnosprawnymi w związku z przyznaniem dodatkowego świadczenia związanego z wykonywaną pracą i nieustalonego w przepisach prawa pracy, uzależnionego od daty uzyskania statusu osoby niepełnosprawnej i przedłożenia pracodawcy orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Zaprzestanie wypłacania dodatku wiązało się ze zmniejszeniem liczby zatrudnionych osób z orzeczonym stopniem niepełnosprawności, wskutek czego nie został zrealizowany próg 6%.

Sąd Rejonowy ustalił, że w drugiej połowie 2013 r. odbyło się spotkanie dyrektora strony pozwanej z pracownikami, na którym poinformował on ustnie o zamiarze przyznania dodatków do wynagrodzenia dla pracowników, którzy przedłożą pracodawcy orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Zgodnie z decyzją dyrektora strony pozwanej dodatek był przyznawany wyłącznie osobom, które przedłożyły pracodawcy orzeczenie o stopniu niepełnosprawności po dacie przedmiotowego spotkania, niezależnie od tego czy orzeczenie o stopniu niepełnosprawności uzyskały po dacie spotkania w 2013 r. czy też przed tą datą, ale do tego czasu nie przedłożyły je pracodawcy. Ostatecznie dodatek ten był wypłacany 13 pracownikom spełniającym tak określone warunki. Dodatek nie był wypłacany 16 osobom, które uzyskały orzeczenie o stopniu niepełnosprawności przed datą spotkania dyrektora z pracownikami i przedłożyły orzeczenie o niepełnosprawności pracodawcy przed tą datą. Dodatek był wypłacany niezależnie od tego czy osoby legitymowały się orzeczeniem o umiarkowanym czy też lekkim stopniu niepełnosprawności. W stosunku do jednej z osób, która przedłożyła orzeczenie o niepełnosprawności w 2012 r. na czas określony do 31 stycznia 2014 r. a następnie uzyskała nowe orzeczenie o niepełnosprawności 27 marca 2014 r. r. i przedłożyła go w kwietniu 2014 r. dodatek przyznany został z racji tego, że orzeczenie o niepełnosprawności uzyskane w 2014 r., które ustaliło jej niepełnosprawność po zakończeniu okresu obowiązywania poprzedniego orzeczenia przedłożyła po dacie spotkania dyrektora z pracownikami czyli w 2014 r. Wpłaty dokonywane przez PFRON przez stronę pozwaną wyniosły: 656 293 zł w roku 2012; 623 845 zł w roku 2013; 497 970 zł w roku 2014; 514 329 zł w roku 2015 oraz 486 191 zł w roku 2016.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd Rejonowy wskazał, że powódka domagała się dwóch roszczeń, tj. zasądzenia 6000 zł tytułem zapłaty dodatku do wynagrodzenia za pracę wypłacanego w kwotach po 250 zł miesięcznie za okres od 1 września 2014 r. do 31 sierpnia 2016 r. z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwot i dat wskazanych w pozwie oraz o zasądzenia kwoty 2000 zł tytułem odszkodowania za dyskryminację. Powódka pytana i pouczona przez sąd co do różnic pomiędzy podstawami faktycznymi poszczególnych roszczeń jednoznacznie sprecyzowała żądania w takim kształcie. Sąd Rejonowy powołując się na art. 9 k.p., art. 29 § 1 pkt 3 k.p. i art. 77 ¹ – 78 k.p. uznał, że powódce nie przysługiwało roszczenie o zapłatę dodatku do wynagrodzenia w kwocie po 250 zł miesięcznie i w łącznej kwocie 6000 zł, ponieważ prawo do tego dodatku nie zostało zapisane w żadnym akcie wewnątrzzakładowym, w szczególności, w układzie zbiorowym pracy, porozumieniu zbiorowym opartym na ustawie ani w regulaminie wynagradzania obowiązującym u strony pozwanej. Świadczenie to nie wynika również z indywidualnych warunków zatrudnienia powódki, w szczególności z treści umowy o pracę zawartej pomiędzy stronami czy z jakiejkolwiek dodatkowej umowy odnośnie warunków zatrudnienia zawartej choćby w sposób dorozumiany. Świadczenie to nie zostało również powódce przyznane decyzją pracodawcy, ponieważ wtedy przy akceptacji powódki uzyskałaby prawo do tego świadczenia jako część ustalonych przez strony warunków zatrudnienia. Zdaniem Sądu Rejonowego, wobec powyższego powódka nie ma prawa do zapłaty dodatku za to ewentualnie mogłaby mieć prawo do otrzymania odszkodowania, gdyby dodatek ten nie został jej wypłacony, a spełnione byłoby przesłanki uznania braku zapłaty dodatku za dyskryminację w zatrudnieniu przy spełnieniu przesłanek uzyskania prawa do odszkodowania za dyskryminację.

Sąd Rejonowy powołując się na art. 18 ^3a § 1 i 2 k.p. uznał, że również powództwo o zasądzenie 2000 zł tytułem odszkodowania za dyskryminację nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd Rejonowy stwierdził, że zróżnicowanie pracowników nie dotyczyło warunków wynagrodzenia za pracę lub jakiegokolwiek świadczenia związanego z wykonywaniem obowiązków pracowników - dotyczyło świadczenia, które było oderwane od sposobu wykonywania obowiązków pracowniczych i nie stanowiło wynagrodzenia za pracę. Niemniej jednak przedmiotowy dodatek w wysokości 250 zł miesięcznie stanowił element warunków zatrudnienia pracownika, zatem zróżnicowanie w jego wypłacie, gdyby zostało dokonane w oparciu o niedozwolone kryterium stanowiłoby podstawę do wypłaty na rzecz powódki odszkodowania za nierówne traktowanie w zatrudnieniu, ponieważ art. 18 ^3a § 1 i art. 18 ^3b § 1 pkt 2 k.p. zabraniają różnicowania nie tylko warunków wynagrodzenia, ale również innych warunków zatrudnienia pracownika. Sąd Rejonowy wskazał, że kryterium różnicowania pracowników pomiędzy tymi, którzy otrzymają dodatek w wysokości 250 zł a tymi, którzy takiego dodatku nie otrzymają stanowiła wyłącznie data przedłożenia orzeczenia o niepełnosprawności. Dodatek był przyznawany jedynie pracownikom posiadającym orzeczenie o niepełnosprawności (nie był wypłacany wszystkim pracownikom, którzy orzeczenia o niepełnosprawności nie posiadali), a zastosowane kryterium podzieliło pracowników posiadających orzeczenie o niepełnosprawności, na tych którym dodatek przyznano i tych, którym go nie przyznano jedynie ze względu na datę przedłożenia pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności. W sprawie nie ujawniło się żadne inne kryterium różnicowania osób niepełnosprawnych w zakresie przyznania dodatku, w szczególności bez znaczenia pozostawało czy ktoś jest zatrudniony na czas określony lub nieokreślony, w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy jak również, aby dodatek był przyznawany lub nieprzyzwany ze względu na jakiekolwiek inne kryterium wymienione w art. 18 ^3a § 1 k.p. Nie miał znaczenia również dla przyznania lub nieprzyznania dodatku stopień niepełnosprawności, ponieważ dodatek taki otrzymywali lub nie otrzymywali pracownicy niepełnosprawni zależnie od daty przedłożenia pracodawcy orzeczenia, natomiast niezależnie od tego czy byli pracownikami niepełnosprawnymi w stopniu lekkim czy umiarkowanym. Jedynym kryterium zróżnicowania sytuacji pracowników w zakresie prawa do dodatku była data przedłożenia pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności, dodatek otrzymali wszyscy pracownicy niepełnosprawni, którzy przedłożyli orzeczenie o niepełnosprawności po dacie spotkania dyrektora strony pozwanej z pracownikami w drugiej połowie 2013 r. (również pracownik, który co prawda przedłożył jedno orzeczenie przed tą datą, ale było ono uzyskane na czas określony i czas jego obowiązywania zakończył się, a następnie uzyskał orzeczenie o niepełnosprawności od marca 2014 r., przedłożył je pracodawcy i z tytułu przedłożenia tego orzeczenia z 2014 r. otrzymał dodatek) a nie otrzymali wszyscy pozostali pracownicy, również ci, którzy przedłożyli takie orzeczenie przed tą datą. Rozstrzygnięcie sprawy zależało zatem od stwierdzenia, czy uzależnienie wypłaty świadczenia niezwiązanego bezpośrednio z pracą od daty przedłożenia dokumentu potwierdzającego uprawnienia stanowi zastosowanie niedozwolonego kryterium zróżnicowania pracowników w rozumieniu art. 18 ^3a § 1 k.p. Zdaniem Sądu Rejonowego pomimo, że zastosowanie tego kryterium w sytuacji faktycznej ustalonej w sprawie budzi wątpliwości, to nie można stwierdzić, aby miało miejsce zastosowanie niedozwolonego kryterium różnicowania pracowników w rozumieniu art. 18 ^3a § 1 k.p. Pracodawca nie zróżnicował pracowników w zakresie prawa do dodatku ze względu na niepełnosprawność. Zróżnicowanie pracowników ze względu na kryterium niepełnosprawności ma miejsce bowiem wtedy gdy następuje zróżnicowanie sytuacji pracowników niepełnosprawnych od sytuacji pracowników pełnosprawnych pod względem określonych warunków zatrudnienia, a kryterium zróżnicowania jest właśnie to czy ktoś jest pracownikiem niepełnosprawnym czy pełnosprawnym. W przedmiotowej sprawie różnicowanie sytuacji pracowników odbyło się wyłącznie w obrębie pracowników niepełnosprawnych i nie nastąpiło ze względu na fakt niepełnosprawności, ale ze względu na okoliczność od tego niezależną – datę przedłożenia orzeczenia o niepełnosprawności. Zdaniem Sądu Rejonowego zatem sama niepełnosprawność nie była kryterium różnicowania powódki w zakresie przyznania dodatku w wysokości po 250 zł, nie było też podstaw aby kryterium różnicowania zastosowane przez pracodawcę potraktować jako inne niedozwolone kryterium niewymienione w przepisie art. 18 ^3a § 1 k.p. Różnicowanie pracowników ze względu na datę przedłożenia dokumentu nie stanowi różnicowania ze względu na cechę osobistą pracownika, zatem nie może stanowić kryterium dyskryminacji. Sąd Rejonowy stwierdził, że w świetle obecnie obowiązujących przepisów nie było podstaw prawnych do przyznania prawa do odszkodowania za nierówne traktowanie pracowników, które nie ma charakteru dyskryminacji, czyli zróżnicowanie nie opiera się na zabronionym przez prawo kryterium zróżnicowania pracowników. Zdaniem Sądu Rejonowego w świetle obowiązujących przepisów kodeksu pracy pracodawca nie narusza prawa nawet jeżeli różnicuje sytuację pracowników, nawet w sposób kontrowersyjny jak w niniejszej sprawie (co wynika z faktu, że powódka w taki sam sposób, a nawet dłużej od innych pracowników przyczyniała się do powiększania uprawnień pracodawcy do korzystania z określonych ulg i zwolnień związanych ze statusem niepełnosprawności pracowników, jak również w okresie gdy dodatek był przyznawany jej orzeczenie było aktualne i powiększało pulę pracowników branych pod uwagę przy tych uprawnieniach i zwolnieniach), jeżeli zróżnicowanie nie przekracza granic zakreślonych przez prawo. Zakres unormowania dyskryminacji został ujęty w Kodeksie Pracy znacznie szerzej niż w przepisach wynikających z ustawodawstwa Unii Europejskiej (w szczególności przepisach Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej) a przepisy dotyczące dyskryminacji nie mogą być wykładane rozszerzająco, ponieważ należą do przepisów ograniczających własność (która zgodnie z art. 64 ust. 3 Konstytucji może zostać ograniczona wyłącznie w drodze ustawy), a ustawa taka winna wyłączenie precyzyjnie regulować. Ponadto, zróżnicowanie sytuacji pracowników nie miało żadnego związku z wykonywaniem przez nich pracy ani nie miało związku z wykonywaniem obowiązków pracowniczych a oceniane świadczenie pozostawało w zupełnym oderwaniu od obowiązków pracowniczych ich jakości i ilości a pozostawało jedynie w związku z okolicznościami pozostającymi poza obrębem świadczenia pracy. Nadto, powódka nie wykazała, aby w sposób jednakowy wykonywała takie same obowiązki z pracownikami, którzy świadczenie otrzymali. Zdaniem sądu pierwszej instancji nie miało to jednak znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ w stanie faktycznym sprawy nie doszło do dyskryminacji w rozumieniu przepisów kodeksu pracy, jak również oceniane świadczenie nie ma żadnego związku z wykonywaniem obowiązków pracowniczych. Wysokość poniesionej przez powódkę szkody w sytuacji, w której roszczenie o odszkodowanie byłoby uznane za mające oparcie w przepisach prawa zamyka się kwotą odpowiadającą wysokości nieotrzymanego dodatku. Powódka nie wykazała istnienia dodatkowych szkód lub krzywd związanych z tym zróżnicowaniem, w szczególności nie wykazała, aby poniosła bezpośrednią, dodatkową (oprócz nieotrzymania kwot po 250 zł miesięcznie) szkodę majątkową związaną z brakiem otrzymanego dodatku lub aby wykazała dodatkową krzywdę przez siebie poniesioną. W sytuacji analogicznej do powódki było kilkanaście innych osób, a powódka nie wykazała, aby z powodu nieotrzymania dodatku i związanego z tym zróżnicowania była w jakikolwiek sposób negatywnie odbierana w środowisku pracy.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka, zaskarżając wyrok w całości, zarzucając naruszenie:

I. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i pominięcie przez Sąd I instancji przy ocenie dowodów tej części zeznań powódki oraz świadka M. F., w której zeznawali oni na okoliczność:

(i) daty, w której odbyło się zebranie pracowników, na którym dyrektor strony pozwanej poinformował o kosztach ponoszonych z tytułu składek na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (dalej: „PFRON”) oraz zwrócił się o składanie w dziale kadr posiadanych już przez pracowników orzeczeń o stopniu niepełnosprawności lub podjęcie starań celem ich uzyskania (dalej: „Zebranie”) oraz

(ii) daty przyjętej przez pozwanego jako kryterium przyznania - zdefiniowanego w uzasadnieniu apelacji - Dodatku do Wynagrodzenia (data początkowa składania do kadr strony pozwanej już posiadanych lub uzyskanych po tej dacie orzeczeń o stopniu niepełnosprawności) oraz poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów skutkujące błędnymi ustaleniami faktycznymi, że Dodatek do Wynagrodzenia został przyznany pracownikom, którzy przedłożyli orzeczenie o stopniu niepełnosprawności „po dacie zebrania mającego miejsce w drugiej połowie 2013 roku”, podczas gdy prawidłowa i wszechstronna ocena dowodów doprowadziłaby Sąd I instancji do wniosku, że:

(i) przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wyjaśniło dostatecznie okoliczności faktycznych dotyczących czasokresu, w którym odbyło się Zebranie, a zatem na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie można w sposób pewny określić jego daty;

(ii) brak dowodów, że Zebranie miało miejsce „w drugiej połowie 2013 roku”, zaś z przeprowadzonego postępowania dowodowego, w szczególności z zeznań powódki oraz świadka M. F. wynika, że Zebranie odbyło się w pierwszej połowie 2014 roku;

(iii) przyjętą przez stronę pozwaną datą będącą kryterium przyznania Dodatku do Wynagrodzenia (data początkowa składania do kadr strony pozwanej już posiadanych lub uzyskanych po tej dacie orzeczeń o stopniu niepełnosprawności) nie była data Zebrania, lecz 1 września 2014 roku, w której to dacie dyrektor strony pozwanej podjął decyzję o przyznaniu z tym dniem Dodatku do Wynagrodzenia pracownikom, którzy „uzyskają status osoby niepełnosprawnej i dostarcza stosowne orzeczenie do działu kadr”, o czym świadczą zeznania świadka M. F., która zeznała, że: „dodatek należał się osobom, które dostarczyły to orzeczenie od 1 września 2014 roku”;

(iv) oprócz pracowników, którzy złożyli do kadr strony pozwanej orzeczenia o stopniu niepełnosprawności dopiero po dacie wydania decyzji odnośnie przyznania Dodatku do Wynagrodzenia, tj. od 1 września 2014 r. Dodatek do Wynagrodzenia był również wypłacany co najmniej 5 innym pracownikom, którzy złożyli orzeczenie o stopniu niepełnosprawności przed tą datą (20 sierpień 2013 r., 31 grudzień 2013 r., grudzień 2013 r., 1 styczeń 2014 r., kwiecień 2014 r., czerwiec 2014 r.), a zatem będącym w takiej samej sytuacji faktycznej jak powódka, której strona pozwana nie wypłaciła Dodatku do Wynagrodzenia;

II. art. 78 k.p. poprzez jego błędną wykładnię (sprzeczną z zasadą pro unijnej wykładni przepisów prawa krajowego) polegającą na przyjęciu, że Dodatek do Wynagrodzenia nie był składnikiem wynagrodzenia pomimo okoliczności, że w prawie Unii Europejskiej pojęcie wynagrodzenia obejmuje „wszystkie korzyści w gotówce lub w naturze, obecne lub przyszłe, wypłacane pracownikowi przez pracodawcę, również w sposób pośredni, z tytułu zatrudnienia”, zaś Dodatek do Wynagrodzenia posiadał wszystkie cechy charakterystyczne dla składnika wynagrodzenia, w tym był wypłacany pracownikom periodycznie (comiesięcznie), łącznie (w tym samym czasie) z wynagrodzeniem podstawowym, strona pozwana wyliczała i pobierała zaliczki na podatek dochodowy oraz składki na ZUS od kwoty brutto wynagrodzenia za pracę, do której wliczany był również Dodatek do Wynagrodzenia, jak również - w wystąpieniu pokontrolnym inspektora Państwowej Inspekcji Pracy stwierdzono, że strona pozwana dopuściła się naruszenia prawa nie wprowadzając zasad przyznawania Dodatku do Wynagrodzenia do regulaminu wynagradzania.

Z ostrożności procesowej - na wypadek nieuwzględnienia przez Sąd Odwoławczy - zarzutu wskazanego w punkcie II petitum apelacji i uznania, że Dodatek do Wynagrodzenia nie był składnikiem wynagrodzenia – powódka zarzuciła naruszenie:

III. art. 113 w zw. z art. 18 ^3a § 1, 2 i 4 i 18 ^3b § 1 pkt 2 k.p. w zw. z art. 32 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że zastosowane przez stronę pozwaną kryterium daty przedłożenia w dziale kadr strony pozwanej orzeczenia o niepełnosprawności (uzależnienie przyznania i wypłaty Dodatku do Wynagrodzenia od daty przedłożenia stronie pozwanej orzeczenia o niepełnosprawności) nie ma charakteru niedozwolonego (dyskryminującego) różnicowania pracowników w rozumieniu wskazanych przepisów, podczas gdy prawidłowa wykładnia naruszonych przepisów powinna była doprowadzić Sąd I instancji do uznania, że wobec powódki zostało zastosowane kryterium o charakterze dyskryminującym, które doprowadziło do niekorzystnego ukształtowania jej warunków zatrudnienia, gdyż wprowadzenie kryterium daty przedłożenia orzeczenia o niepełnosprawności nie było spowodowane żadnymi obiektywnie uzasadnionymi powodami;

IV. art. 18 ^3c § 1 i 2 k.p. poprzez ich niezastosowanie ich w przedmiotowej sprawie, pomimo okoliczności, że na gruncie wskazanego przepisu wynagrodzenie obejmuje każdy rodzaj świadczeń wypłacanych przez pracodawcę, a zatem również Dodatek do Wynagrodzenia;

V. art. 18 ^3d k.p. poprzez jego niezastosowanie w stanie faktycznym sprawy i nie zasądzenie na rzecz powódki odszkodowania za dyskryminację (naruszenie zasad równego traktowania w zatrudnieniu) mimo, że jej roszczenie jest uzasadnione z powodu zastosowania przez stronę pozwaną niedopuszczalnego kryterium o charakterze dyskryminującym i kształtującym warunki zatrudnienia powódki w sposób niekorzystny, przy jednoczesnym braku uzasadnionych i obiektywnych podstaw zastosowania do jego zastosowania;

VI. Z najdalej idącej ostrożności procesowej - na wypadek nieuwzględnienia przez Sąd Odwoławczy - zarzutów apelacji - powódka zarzuciła wyrokowi naruszenie art. 477 ¹ § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nieuwzględnienie roszczenia powódki o zapłatę Dodatku do Wynagrodzenia za pracę na podstawie przepisu art. 18 ^3d k.p. (zmiana kwalifikacji prawnej roszczenia).

W oparciu o powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę wyroku poprzez zasądzenie na jej rzecz od strony pozwanej 6000 zł tytułem zapłaty Dodatku do Wynagrodzenia za pracę wypłacanego po 250 zł miesięcznie za okres od 1 września 2014 r. do 31 sierpnia 2016 r. wraz z odsetkami ustawowymi; 2000 zł tytułem odszkodowania z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia doręczenia pozwu stronie pozwanej; kosztów postępowania przed Sądem I instancji według norm prawem przepisanych; kosztów postępowania apelacyjnego według norm prawem przepisanych, z wyłączeniem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym. Z ostrożności procesowej, na wypadek nieuwzględnienia przez Sąd Odwoławczy zarzutów apelacji, powódka wniosła o zmianę kwalifikacji prawnej roszczenia (art. 477 ¹ k.p.c.) i zasądzenie na jej rzecz od strony pozwanej 8000 zł tytułem odszkodowania za dyskryminację w warunkach zatrudnienia wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia doręczenia pozwu stronie pozwanej.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów procesu.

Postanowieniem z 27 listopada 2018 r. Sąd Okręgowy zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym: Czy art. 2 Dyrektywy 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 roku ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy powinien być rozumiany w ten sposób, że jedną z form naruszenia zasady równego traktowania stanowi różnicowanie sytuacji poszczególnych osób należących do grupy wyróżnionej z uwagi na cechę chronioną (niepełnosprawność), jeśli dokonane przez pracodawcę zróżnicowanie wewnątrz grupy następuje w oparciu o pozornie neutralne kryterium, a kryterium to nie może być obiektywnie uzasadnione zgodnym z prawem celem, a środki podjęte do tego celu nie są właściwe i konieczne?

Wyrokiem z 26 stycznia 2021 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (wielka izba) w sprawie C-16/19 mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TSUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Sąd Okręgowy w Krakowie (Polska) postanowieniem z dnia 27 listopada 2018 r., które wpłynęło do Trybunału 2 stycznia 2019 r., w postępowaniu I. Z. przeciwko Szpitalowi Klinicznemu (...)Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej w K. stwierdził, że wykładni art. 2 dyrektywy Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy należy dokonywać w ten sposób, że:

- praktyka pracodawcy polegająca na wypłacie dodatku do wynagrodzenia pracownikom niepełnosprawnym, którzy przedłożyli orzeczenie potwierdzające niepełnosprawność po wybranej przez tego pracodawcę dacie i nieuwzględniająca pracowników niepełnosprawnych, którzy przedłożyli takie orzeczenie przed tą datą, może stanowić bezpośrednią dyskryminację, jeżeli okaże się, że praktyka ta jest oparta na kryterium nierozerwalnie związanym z niepełnosprawnością, ponieważ jest ona w stanie definitywnie uniemożliwić spełnienie tego warunku czasowego wyraźnie określonej grupie pracowników, składającej się ze wszystkich pracowników niepełnosprawnych, o których niepełnosprawności pracodawca musiał wiedzieć w momencie wprowadzania tej praktyki;

- wspomniana praktyka, jakkolwiek pozornie neutralna, może stanowić dyskryminację pośrednią ze względu na niepełnosprawność, jeżeli okaże się, że prowadzi do postawienia w szczególnej niekorzystnej sytuacji pracowników niepełnosprawnych w zależności od rodzaju ich niepełnosprawności, w szczególności jej widocznego charakteru czy też powodowanej przez nią konieczności wprowadzenia racjonalnych usprawnień warunków pracy, w sytuacji gdy praktyka taka nie jest obiektywnie uzasadniona zasługującym na ochronę celem, a środki mające służyć osiągnięciu tego celu nie są właściwe i konieczne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja, jako częściowo zasadna podlega w części uwzględnieniu, ponieważ Sąd Rejonowy wydając zaskarżone orzeczenie dopuścił się naruszenia przepisów prawa, których ranga powoduje, że winno ono zostać zmienione. W niniejszej sprawie Sąd drugiej instancji, jako sąd merytoryczny, ponownie analizując cały materiał dowodowy w sprawie, jak również mając na uwadze wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 26 stycznia 2021 r. w sprawie C-16/19 mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TSUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Sąd Okręgowy w postępowaniu I. Z. przeciwko Szpitalowi Klinicznemu (...)Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej w K. uznał, że Sąd Rejonowy popełnił uchybienia w zakresie oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, z którego wyprowadził błędne wnioski, a w konsekwencji dokonał błędnej kwalifikacji prawnej. Sąd Okręgowy dokonał odmiennej oceny okoliczności faktycznych sprawy niż Sąd pierwszej instancji i doszedł do wniosku, że powódka była dyskryminowana w sposób pośredni przez stronę pozwaną ze względu datę przedłożenia pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności, co skutkowało pozbawieniem jej dodatku do wynagrodzenia w wysokości 250 zł miesięcznie.

Jak wynika z materiału dowodowego I. Z. była zatrudniona przez pozwany szpital na stanowisku psychologa, najpierw od 21 listopada 1977 r. (a nie jak Sąd Rejonowy błędnie wskazał w okolicznościach bezspornych, od 21 listopada 2011 r.) r. do 30 września 2011 r., i, ostatnio w okresie od 3 października 2011 r. do 30 września 2016 r. W dniu 8 grudnia 2011 r. uzyskała ona orzeczenie potwierdzające trwałą niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym, które przekazała pracodawcy 21 grudnia 2011 r. W drugiej połowie 2013 r. dyrektor szpitala, po spotkaniu z personelem podjął decyzję o przyznaniu miesięcznego dodatku do wynagrodzenia w wysokości 250 zł tym pracownikom, którzy przedłożą mu po tym spotkaniu orzeczenie potwierdzające niepełnosprawność. Celem takiego działania było obniżenie wysokości składek szpitala na rzecz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (zwanego dalej „PFRON”). Na podstawie tej decyzji dodatek do wynagrodzenia został przyznany indywidualnie 13 pracownikom, którzy przedłożyli orzeczenia potwierdzające niepełnosprawność po spotkaniu. Natomiast 16 pracowników, którzy przekazali pracodawcy orzeczenia potwierdzające niepełnosprawność przed niniejszym spotkaniem, w tym I. Z., nie otrzymało z tego dodatku.

Zdaniem Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie u podstaw odmiennego traktowania pracowników strony pozwanej takich jak powódka była okoliczność, że niepełnosprawni pracownicy, którzy przedłożyli pozwanemu szpitalowi orzeczenie potwierdzające niepełnosprawność przed datą spotkania z dyrektorem szpitala w 2013 r. byli traktowani w sposób mniej przychylny niż pracownicy niepełnosprawni, którzy w tym dniu nie przedłożyli jeszcze orzeczenia, ponieważ tylko ci ostatni mieli możliwość skorzystania z zaproponowanego przez pracodawcę dodatku do wynagrodzenia w zamian za dostarczenie, począwszy od tej daty, orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność. Pracodawca nie pozostawił pracownikom niepełnosprawnym, którzy już mu przekazali orzeczenie, możliwości ponownego przedstawienia orzeczenia lub przedłożenia nowego orzeczenia w celu skorzystania z takiego dodatku. Pracownicy ci byli już zatrudnieni w szpitalu w chwili gdy szpital zdecydował się na ustanowienie dodatku do wynagrodzenia, a zatem wszyscy niepełnosprawni pracownicy przyczynili się do oszczędności, o które starał się pracodawca, tj. do obniżenia wysokości odprowadzanych przez szpital do PFRON składek, niezależnie od dnia przekazania orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko zaprezentowane w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 26 stycznia 2021 r., że na podstawie art. 3 ust. 1 lit. c) dyrektywy 2000/78 zakres stosowania tej dyrektywy rozciąga się, w granicach kompetencji Unii, na wszystkie osoby, zarówno sektora publicznego, jak i prywatnego, łącznie z instytucjami publicznymi, w odniesieniu do warunków zatrudnienia i pracy, łącznie z warunkami rozwiązywania stosunku pracy i wynagradzania. Pojęcie „wynagrodzenia” w rozumieniu tego przepisu należy interpretować w sposób szeroki. Obejmuje ono w szczególności wszystkie korzyści pieniężne lub świadczenia w naturze, obecne lub przyszłe, pod warunkiem, że są przyznane nawet w sposób pośredni przez pracodawcę pracownikowi z racji zatrudnienia, czy to na podstawie umowy o pracę, przepisów ustawowych, czy też według uznania (zob. podobnie wyrok z dnia 2 czerwca 2016 r., C, C-122/15, EU:C:2016:391, pkt 21 i przytoczone tam orzecznictwo). Zatem dodatek do wynagrodzenia, wchodzi w zakres warunków wynagrodzenia w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. c) dyrektywy 2000/78.

Sąd Okręgowy podziela również stanowisko Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, że praktyka pracodawcy polegająca na wypłacie dodatku do wynagrodzenia pracownikom niepełnosprawnym, którzy przedłożyli orzeczenie potwierdzające niepełnosprawność po wybranej przez tego pracodawcę dacie i nieuwzględniająca pracowników niepełnosprawnych, którzy przedłożyli takie orzeczenie przed tą datą, może stanowić bezpośrednią lub pośrednią dyskryminację, w zależności od okoliczności.

W przedmiotowej sprawie pozwany pracodawca przyznał dodatek do wynagrodzenia w wysokości 250 zł pracownikom, którzy byli niepełnosprawni (niezależnie od tego czy osoby legitymowały się orzeczeniem o umiarkowanym czy też lekkim stopniu niepełnosprawności), jednakże faworyzując tych pracowników, którzy przedłożyli po raz pierwszy orzeczenie o stopniu niepełnosprawności po 1 września 2014 roku. W ten sposób, jak słusznie zarzuciła powódka, strona pozwana w sposób nieuprawniony pozbawiła możliwości uzyskania dodatku do wynagrodzenia tym pracownikom, którzy już wcześniej złożyli w dziale kadr strony pozwanej orzeczenie o stopniu niepełnosprawności i tym samym już wcześniej przyczyniali się do obniżenia wysokości składki, którą pozwany pracodawca był zobowiązany uiszczać na rzecz PFRON, ponieważ nie mogli oni złożyć przedmiotowego orzeczenia po raz kolejny. W takiej to też sytuacji znalazła się powódka, która pracowała u strony pozwanej od 2011 r. a orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności złożyła 21 grudnia 2011 r. Tymczasem jak wynika z przepisów prawa wszystkie podmioty, charakteryzujące się daną istotną cechą, winny być traktowane równo, według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Niewątpliwie pracodawca przyznał dodatek do wynagrodzenia grupie pracowników, którzy posiadali wspólną cechę, jaką jest niepełnosprawność, ale pod warunkiem przedłożenia przez nich orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność po dacie wybranej przez pracodawcę, co spowodowało wykluczenie z kręgu osób uprawnionych do dodatku do wynagrodzenia pracowników, którzy przedłożyli takie orzeczenie przed tą datą. Taka praktyka, mająca na celu zachęcenie niepełnosprawnych pracowników, którzy jeszcze nie przekazali orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność jest sprzeczna z dyrektywą 2000/78, która zakazuje wszelkiej bezpośredniej lub pośredniej dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko powódki, że strona pozwana posłużyła się arbitralnym i nieuzasadnionym kryterium, tj. datą złożenia orzeczenia o stopniu niepełnosprawności (1 września 2014 r.), jako przesądzającym o przyznaniu dodatku do wynagrodzenia, co w stosunku do powódki miało charakter dyskryminacyjny i w sposób nieuzasadniony różnicowało jej sytuację na tle innych osób z niepełnosprawnościami zatrudnionych u strony pozwanej, a więc powodowało naruszenie art. 18 ^3a § 1, 2 i 4 k.p. oraz art. 18 ^{(3b § 1 pkt)} 2 k.p. Zgodnie z treścią przepisu art. 18 ^3d k.p. osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów. Jak słusznie zauważyła powódka orzecznictwo wskazuje, że odszkodowanie to musi obejmować wyrównanie uszczerbku w dobrach majątkowych i niemajątkowych pracownika. Niewątpliwie odszkodowanie dla ofiary dyskryminacji musi być proporcjonalne do rozmiaru naruszeń, mieć charakter prewencyjny, nie może mieć charakteru wyłącznie symbolicznego. Sąd Okręgowy kierując się treścią art. 477 ¹ k.p.c., jak również mając na uwadze wniosek apelującej, a także uwzględniając okoliczność, że w pierwszej instancji powódka nie była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki 8000 zł tytułem odszkodowania za dyskryminację przez pozwanego pracodawcę w zatrudnieniu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 30 marca 2017 r., tj. od dnia następnego po dniu doręczenia stronie pozwanej pozwu na zasadzie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska strony pozwanej, że datą zasądzenia odsetek za opóźnienie powinna być data wydania wyroku przez tutejszy Sąd i przyjął, że odsetki są należne od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu stronie pozwanej, zatem od dnia następnego po wezwaniu do zapłaty, oddalając dalej idące roszczenie apelacji na zasadzie art. 385 k.p.c. Uwzględniając charakter niniejszej sprawy, rozmiar naruszeń przepisów przez stronę pozwaną, pozbawienie powódki spornego dodatku za okres od 11 września 2014 r. do 11 sierpnia 2014 r. w łącznej kwocie 6000 zł, Sąd Okręgowy uznał, że żądana przez powódkę kwota 8000 zł wyrównuje uszczerbek w dobrach majątkowych i niemajątkowych pracownika. Odnośnie roszczenia powódki o zapłatę dodatku do wynagrodzenia, Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, że takie świadczenie nie zostało jej przyznane w jakimkolwiek akcie wewnątrzzakładowym ani prawo do niego nie stało się częścią indywidualnych warunków zatrudnienia powódki, zatem nie mogła skutecznie domagać się jego zasądzenia.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wynikającą z art. 98 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. – uwzględniając fakt, że powódka uległa jedynie w niewielkiej części - w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 9 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie i zasądził od Szpitala Klinicznego (...) Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. na rzecz I. Z. 1042,50 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Na zasądzoną kwotę złożyła się kwota 1012,50 zł stanowiąca 75% stawki minimalnej z uwagi na fakt wstąpienia do sprawy pełnomocnika powódki na etapie postępowania apelacyjnego, oraz 30 zł tytułem zwrotu opłaty podstawowej od apelacji.