Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka M. S. wniosła o zasądzenie od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. 33 600 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 24 listopada 2016 r. do dnia zapłaty. Uzasadniła, że dochodzona kwota stanowi odszkodowanie należne od pozwanego jako ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody, obejmujące niepokrytą część kosztów najmu pojazdu zastępczego.

Pozwany (...) S.A. w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

Wskutek kolizji drogowej z 22 września 2016 r. uszkodzony został autokar S. I. o nr rej. (...), którego właścicielem była M. S.. Pojazd sprawcy kolizji objęty był obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, na podstawie umowy zawartej z ubezpieczycielem (...) S.A.

(okoliczności bezsporne)

Uszkodzenia pojazdu w postaci zerwania lampy bocznej obrysowej i odblasku bocznego wyłączały możliwość prawidłowego korzystania z niego w ruchu drogowym do czasu naprawy.

(opinia biegłego k. 270-278)

Uszkodzony pojazd został oddany do warsztatu prowadzonego przez W. J. w G..

(okoliczność bezsporna)

A. S. jest mężem poszkodowanej i to on faktycznie zarządzał prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą. Podejmował on w imieniu poszkodowanej próby zgłoszenia szkody pozwanemu od 23 września 2016 r. Ostatecznie pozwany zarejestrował szkodę 29 września 2016 r.

(zeznania A. S. k. 266-267)

Wcześniej, 23 września 2016 r. poszkodowana wynajęła od I. G. pojazd zastępczy – autobus S., rozliczany według stawki dobowej 1200 zł netto.

(umowa najmu k. 22, faktura k. 21, zeznania I. G. k. 215, P. G. k. 253, A. S. k. 266-267)

Poszkodowana M. S. wykorzystywała uszkodzony pojazd w prowadzonej działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług przewozu osób. W okresie, w którym doszło do szkody, poszkodowana dysponowała także sześcioma autobusami R.. Jednakże, to uszkodzony autobus S. był autobusem najmłodszym (wyprodukowanym w 2005 r. wobec roczników produkcji pozostałych autobusów (...)) i o najwyższym standardzie spośród posiadanych pojazdów, w tym jako jedyny było wyposażony w klimatyzację. W związku z tym był on wykorzystywany stale, w pierwszej kolejności względem pozostałych.

W okresie od 23 września do 20 października 2016 r. poszkodowana codziennie wykonywała przewozy w liczbie od 3 do 9 kursów dziennie. Wykonywała zarówno zlecenia stałe, jak i incydentalne, przyjmowane na bieżąco. Spośród zleceń stałych, wykonywała przewozy m.in. na podstawie umowy z 2 maja 2011 r. z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., polegające na przewozie osób do zakładu pracy na trasie R.-B.-P.-B.-R. w cyklu trzyzmianowym od poniedziałku do niedzieli w ruchu ciągłym (§ 1 i 4 umowy). Wartość wynagrodzenia z tytułu tej umowy wyniosła we wrześniu 2016 r. 21 600 zł brutto, a w październiku 2016 r. 128 439 zł brutto. W ramach innej umowy, zawartej z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością spółką komandytową z siedzibą we W., wykonała we wrześniu 2016 r. usługi przewozu osób za łącznym wynagrodzeniem 102 011,40 zł brutto.

(umowa k. 17-19, ewidencja środków trwałych k. 146-147, informacja z (...) k. 168-186, faktura k. 149, 155, 156, zestawienie kursów k. 150-154, 157-160, zeznania A. S. k. 266-267)

Poszkodowana zwróciła pojazd zastępczy 20 października 2016 r. Czynsz najmu w okresie od 23 września do 20 października 2016 r. wyniósł łącznie 33 600 zł netto. M. S. zapłaciła należność gotówką 21 października 2016 r.

(umowa najmu k. 22, faktura k. 21, pokwitowanie k. 23, zeznania I. G. k. 215, P. G. k. 253, A. S. k. 266-267)

Prawidłowo przeprowadzona naprawa pojazdu w okolicznościach sprawy, licząc od dnia zarejestrowania szkody przez pozwanego, powinna się zakończyć po 21 dniach, tj. do 19 października 2016 r.

(opinia biegłego k. 270-278)

25 października 2016 r. poszkodowana wezwała (...) S.A. do zapłaty kosztów najmu pojazdu zastępczego w wysokości 33 600 zł. Ubezpieczyciel odmówił zapłaty w jakiejkolwiek części.

(okoliczności bezsporne, nadto: mail k. 43)

Stan faktyczny sprawy był częściowo bezsporny pomiędzy stronami, w pozostałej części sąd ustalił go na podstawie wyżej wskazanych dowodów. Niesporne były okoliczności zdarzenia wywołującego szkodę oraz fakt świadczenia przez pozwanego ochrony ubezpieczeniowej w zakresie odpowiedzialności cywilnej sprawcy – posiadacza pojazdu mechanicznego.

Sąd nie dokonał ustalenia, w jaki sposób A. S. próbował zgłosić szkodę pozwanemu, poprzestając na ustaleniu, że takie bliżej niesprecyzowane próby miały miejsce. Zeznania A. S. w tym zakresie były nieprecyzyjne, co z jednej strony jest zrozumiałe wobec upływu czasu i niespecyficznej natury tych okoliczności faktycznych. Z drugiej jednak strony, zeznania tego świadka były jedynym źródłem dowodowym na wspomnianą okoliczność. W aktach sprawy oraz aktach postępowania likwidacyjnego brak było dokumentów wskazujących na podejmowane próby. Inni świadkowie także nie mieli o tym wiedzy. Wobec tego, sąd ocenił, że powódka nie wykazała zgłoszenia szkody przed 29 września 2016 r. ani tego, aby próby zgłoszenia szkody były nieskuteczne z winy pozwanego.

Sąd ocenił jako wiarygodne zeznania A. S. i dokumenty przedstawione przez powódkę na okoliczność prowadzonej działalności gospodarczej – jej rozmiaru, rodzajów zleceń, dostępnych pojazdów. Dowody te przedstawiały spójny obraz wskazanych okoliczności, nadto nie było dowodów świadczących odmiennie.

Sąd ustalił, że poszkodowana faktycznie wynajęła i korzystała z pojazdu zastępczego S. w okresie od 23 września do 20 października 2016 r. Wynikało to ze spójnych zeznań wszystkich przesłuchanych świadków w sprawie. Biorąc jednak pod uwagę ich potencjalne zainteresowanie potwierdzeniem treści dokumentów, które wytworzyli (umowy i faktury za najem), istotne były inne zgromadzone dowody. Po pierwsze, z informacji przedstawionych przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w P. wynika, że I. G. zaewidencjonowała fakturę dotyczącą najmu autokaru S. w rejestrze sprzedaży VAT w październiku 2016 r. i uwzględniła ją w złożonej deklaracji VAT za październik 2016 r. (k. 135). Dowód ten jako dokument urzędowy potwierdza to, co zostało w nim stwierdzone (art. 244 § 1 k.p.c.). W ocenie sądu niezwłoczne wywiązanie się przez I. G. ze swoich obowiązków podatkowych potwierdza zaistnienie faktów, rodzących po jej stronie te obowiązki. Po drugie, z dokumentów przedstawionych przez powódkę wynika, że w okresie od 23 września do 20 października 2016 r. wykonywała ona codziennie przewozy w liczbie dochodzącej do 9 kursów dziennie, co pośrednio potwierdza potrzebę najmu pojazdu zastępczego.

Okoliczność zapłaty gotówką za najem pojazdu sąd ustalił na podstawie zeznań A. S., P. G. oraz dokumentu pokwitowania wystawionego przez P. G.. Słusznie powódka wskazała, że według obowiązującego w dacie zapłaty art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r., poz. 584), obowiązek płatności za pośrednictwem rachunku bankowego nie dotyczył transakcji nieprzekraczających równowartości 15 000 euro. Skoro transakcja pomiędzy stronami nie mieściła się w hipotezie tego przepisu, nieskorzystanie z rachunku bankowego nie mogło być interpretowane jako okoliczność wywołująca wątpliwość co do tego, czy zapłata za najem faktycznie nastąpiła.

Sąd uznał za prawidłową opinię biegłego na okoliczność uzasadnionego czasu naprawy uszkodzonego pojazdu oraz możliwości korzystania z niego w ruchu drogowym po kolizji. Biegły odpowiedział na pytania sądu po przeanalizowaniu uszkodzeń pojazdu i przebiegu likwidacji szkody. Należy zwrócić uwagę, że biegły uwzględnił wyłącznie uszkodzenia związane z kolizją z 22 września 2016 r. Sąd nie miał zastrzeżeń co do treści opinii, albowiem biegły wziął pod uwagę czas technologiczny niezbędny do naprawy pojazdu, urealniając go poprzez zastosowanie współczynnika korekcji czasu pracy 0,7, a także czas organizacyjny na wydanie pojazdu. Biegły wziął pod uwagę także czas, w którym naprawę wstrzymywał tok postępowania likwidacyjnego i związanego z nim oczekiwania na oględziny pojazdu, uzgodnienie kalkulacji naprawy, sprowadzenie części zamiennych. Sformułowane na tej podstawie wnioski biegłego są prawidłowe. Sąd podziela w szczególności wniosek dotyczący nieuzasadnionego 1-dniowego przestoju w procesie naprawy wynikającego z wykonania kalkulacji naprawy dopiero po dwóch dniach od otrzymania przez warsztat protokołu z oględzin pojazdu. Biorąc pod uwagę uszkodzenia lampy i odblasku biegły zasadnie sformułował wniosek o braku możliwości poruszania się pojazdu w ruchu drogowym.

Sąd nie miał podstaw do tego, aby uwzględnić nieprzedstawienie przez powódkę tachografu uszkodzonego pojazdu za okres najmu na jej niekorzyść. Słusznie powódka podniosła, że obowiązek przechowywania zapisów z tachografu trwa przez 3 lata po zakończeniu okresu nim objętego (art. 25 ust. 2 ustawy o czasie pracy kierowców, Dz. U. z 2019 r., poz. 1412). W prowadzonym postępowaniu kwestia tachografu została po raz pierwszy poruszona w opinii biegłego z 19 października 2019 r. Opinia ta została doręczona powódce dopiero 23 stycznia 2020 r. (k. 297), zatem już po upływie wspomnianego 3-letniego okresu od zakończenia najmu pojazdu zastępczego. Skoro nie ciążył wówczas na powódce obowiązek przechowywania zapisów tachografu z 2016 r., ich nieprzedstawienie nie mogło był poczytane na jej niekorzyść. W tej sytuacji sąd nie miał podstaw do ustalenia, że uszkodzony pojazd był wykorzystywany w okresie pokrywającym się z okresem najmu pojazdu zastępczego. Doszło wprawdzie do dokończenia kursu za zezwoleniem Policji bezpośrednio po uszkodzeniu pojazdu (zgodnie z zeznaniami kierującego wówczas A. S.), ale była to sytuacja wyjątkowa, ponieważ na pokładzie autobusu podróżowały dzieci w wieku szkolnym, a brak było możliwości zapewnienia niezwłocznego podstawienia autobusu zastępczego. Druga potwierdzona zeznaniami sytuacja, w której uszkodzony pojazd się przemieścił, miała miejsce przy jego transporcie do warsztatu, gdzie doznał on dodatkowych uszkodzeń. W sprawie nie zostały przedstawione dowody świadczące o korzystaniu z uszkodzonego pojazdu w innych sytuacjach, wobec czego sąd nie poczynił odnośnych ustaleń faktycznych.

Sąd oddalił pozostałe wnioski dowodowe jako nieistotne dla rozstrzygnięcia. W szczególności, pozwany nie kwestionował rynkowości stawki najmu autobusu S. i nie zgłosił wniosków dowodowych w tym zakresie, zbędne zatem było dopuszczenie wniosku dowodowego powódki na tę okoliczność. Okoliczności dokonania naprawy i przebiegu czynności likwidacyjnych pozwanego nie były sporne (pkt 5 sprzeciwu – k. 102), wobec czego zbędne było dopuszczenie dowodu z zeznań świadka M. J.. Zbędne było żądanie od powódki przedstawienia dokumentów wskazanych w pkt 6b i 6d sprzeciwu (k. 103), albowiem liczba posiadanych pojazdów została przez powódkę jasno określona w pismach procesowych (k. 141), a transakcje na rachunku bankowym powódki nie byłyby przydatne dla ustalenia, czy w kwestionowanym okresie wykonywała ona usługi przewozu osób.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Powództwo podlegało uwzględnieniu w części.

Bezsporna w sprawie była odpowiedzialność pozwanego za skutki wypadku komunikacyjnego, w którym uszkodzony został pojazd poszkodowanej M. S.. Odpowiedzialność bezpośredniego sprawcy szkody wynika z art. 415 k.c. w zw. z art. 436 § 2 k.c., natomiast odpowiedzialność pozwanego ma charakter akcesoryjny na podstawie zawartej ze sprawcą zdarzenia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych (art. 822 § 1 i 4 k.c.).

Zakres odpowiedzialności pozwanego jako ubezpieczyciela określa art. 36 ust. 1 ustawy z 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, ubezpieczeniowym funduszu gwarancyjnym i polskim biurze ubezpieczycieli komunikacyjnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 473, zwana dalej ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych), nakazujący ustalenie i wypłatę odszkodowania w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym. Artykuł 361 § 1 k.c. ogranicza je do normalnych następstw działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

Zakres odpowiedzialności pozwanego jako ubezpieczyciela obejmuje także wydatki na najem pojazdu zastępczego jako koszty niwelujące niemożność korzystania z pojazdu uszkodzonego lub zniszczonego w wypadku (por. uchwały Sądu Najwyższego z 17 listopada 2011 r., III CZP 5/11; z 22 listopada 2013 r., III CZP 76/13, z 24 sierpnia 2017 r., III CZP 20/17). Dotyczy to także sytuacji, w których uszkodzeniu ulega pojazd wykorzystywany w działalności gospodarczej, albowiem najem pojazdu zastępczego w celu kontynuowania działalności gospodarczej zapobiega utracie określonych dochodów, a przez to powiększeniu rozmiaru szkody (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 marca 2003 r., IV CKN 1916/00).

W niniejszej sprawie uszkodzony autobus wykorzystywany był stale w ramach działalności gospodarczej powódki. Sąd ustalił, że powódka wykonuje przewozy na podstawie stałych zleceń, jak również na podstawie zleceń incydentalnych, w których potrzeba podstawienia autobusu pojawia się nagle. W ocenie sądu powódka wykazała, że wynajęcie pojazdu zastępczego było konieczne w celu uniknięcia negatywnych konsekwencji związanych z wyłączeniem z użytkowania uszkodzonego pojazdu. Uszkodzony autobus był najlepszym autobusem we flocie powódki. Poza tym, że stanowił jeden ze środków transportu, był zarazem najbardziej reprezentacyjnym pojazdem. Nie można odmówić racji powódce, że wykorzystywała go w pierwszej kolejności, co było podyktowane zamiarem jak najlepszej prezentacji swojej działalności gospodarczej. Najem pojazdu zastępczego, odpowiadającego klasie pojazdu uszkodzonego, był w tych warunkach zasadny.

Uszkodzony pojazd z uwagi na charakter uszkodzeń nie mógł być wykorzystywany po kolizji.

W tej sytuacji uzasadniony czas najmu pojazdu zastępczego obejmuje okres konieczny i niezbędny do naprawy pojazdu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 2004 r., II CK 494/03). Ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność wyłącznie w zakresie normalnych następstw zdarzenia wywołującego szkodę (art. 361 § 1 k.c.). Oznacza to, że nie są objęte jego odpowiedzialnością ewentualne opóźnienia w procesie naprawy pojazdu, wywołane przez podmiot trzeci lub poszkodowanego, powodujące przekroczenie normalnego – z uwzględnieniem okoliczności konkretnego wypadku – czasu naprawy pojazdu (por. uchwała Sądu Najwyższego z 15 lutego 2019 r., III CZP 84/18). Sąd stwierdził w niniejszej sprawie, że takie opóźnienie miało miejsce, a wywołane zostało zgłoszeniem szkody przez poszkodowaną dopiero 29 września 2016 r., tj. 7 dni po zdarzeniu. Należy zwrócić uwagę, że z art. 354 § 2 k.c. wynika obowiązek współdziałania stron przy wykonywaniu zobowiązania, a art. 362 i 826 § 1 k.c. nakładają na poszkodowanego obowiązek przeciwdziałania powiększeniu szkody. W ocenie sądu poszkodowana powinna zgłosić szkodę niezwłocznie, tj. najpóźniej w terminie 3 dni od jej wystąpienia, zwłaszcza jeśli w tym czasie korzystała już z pojazdu zastępczego, generującego koszty stanowiące dalszą szkodę. W konsekwencji, nie pozostawały w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem wywołującym szkodę koszty najmu pojazdu zastępczego w okresie 3 dni, w którym poszkodowana pozostawała w opóźnieniu ze zgłoszeniem szkody.

Uzasadniony czas naprawy po zgłoszeniu szkody wynosił 21 dni, a sąd ustalił go w oparciu o treść opinii biegłego. Prawidłowa przeprowadzona naprawa powinna zakończyć się zatem 19 października 2016 r. Faktycznie naprawa zakończyła się 20 października 2016 r., lecz w procesie naprawy doszło do 1-dniowego opóźnienia ze strony warsztatu. W zakresie tego opóźnienia, pozwany nie ponosi odpowiedzialności za poniesione przez powódkę koszty najmu pojazdu zastępczego.

Ostatecznie sąd ocenił, że w adekwatnym związku przyczynowym ze szkodą pozostawał najem pojazdu zastępczego w okresie 24 dni (3 dni na zgłoszenie szkody + 21 dni naprawy).

Odnośnie do stawki najmu pojazdu zastępczego należy przypomnieć, że wydatki na ten cel podlegają rekompensacie w ramach odszkodowania tylko, o ile są one celowe i ekonomicznie uzasadnione. Wynika to z art. 362 i 826 § 1 k.c., które nakładają na poszkodowanego obowiązek przeciwdziałania powiększeniu szkody. W okolicznościach sprawy pozwany nie wykazał przedstawienia poszkodowanemu propozycji zorganizowania najmu pojazdu zastępczego ani nierynkowości stawki najmu w umowie zawartej przez poszkodowanego. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na pozwanym (art. 6 k.c.).

W konsekwencji ocenił, że wydatki na najem pojazdu zastępczego należne powódce wyniosły 28 800 zł (24 dni x 1200 zł). Pozwany nie pokrył szkody w postępowaniu likwidacyjnym w żadnej części, wobec czego powództwo w tym zakresie podlegało uwzględnieniu.

Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonej kwoty na podstawie art. 481 k.c. Zgłoszenie szkody z tytułu wydatków na najem pojazdu zastępczego nastąpiło 25 października 2016 r. Należy je traktować jako zgłoszenie dalszych skutków zdarzenia wywołującego szkodę, w którym to przypadku ustawodawca przewidział termin 14 dni na ustalenie przez ubezpieczyciela okoliczności niezbędnych do ustalenia własnej odpowiedzialności i wysokości odszkodowania (art. 14 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych). Zatem zasadne było żądanie zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie po upływie wskazanego terminu, a data początkowa naliczania odsetek oznaczona przez powoda (24 listopada 2016 r.) mieściła się w tych ramach.

Wobec uwzględnienia powództwa w części sąd rozdzielił stosunkowo koszty procesu między stronami na podstawie art. 100 k.p.c. Sąd ustalił, że powódka wygrała sprawę w 86 %. Koszty procesu poniesione przez powódkę stanowiła wyłącznie opłata od pozwu 1680 zł. Na koszty procesu poniesione przez pozwanego złożyły się wynagrodzenie pełnomocnika wykonującego zawód radcy prawnego w stawce 3600 zł (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł oraz kwota 556,21 zł poniesiona tytułem wynagrodzenia biegłego sądowego. Łączne koszty procesu wyniosły 5853,21 zł. Powódka powinna ponieść 14% tych kosztów, tj. 819,45 zł, a faktycznie poniosła 1680 zł. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki różnicę 860,55 zł.

Sąd nakazał zwrócić pozwanemu 443,79 zł niewykorzystanej części zaliczki na wynagrodzenie biegłego, orzekając na podstawie art. 80 ust. 1 w zw. z art. 84 ust. 1 i 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 755 ze zm.).

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)