Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 3 stycznia 2013 roku w sprawie z powództwa R. D. i S. D. przeciwko J. P. i P. P. o eksmisję Sąd Rejonowy w Kutnie, VI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Ł. w punkcie 1. nakazał pozwanym, aby opuścili wraz z należącymi do nich rzeczami i wydali powodom lokal mieszkalny położony w miejscowości K. przy ul. (...) numer lokalu (...), województwo (...), w punkcie 2. orzekł, że pozwanym przysługuje prawo do lokalu socjalnego, w punkcie 3. nakazał wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu jak w punkcie 1. wyroku do czasu złożenia przez Gminę K. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego pozwanym, w punkcie 4. zasądził od pozwanych na rzecz powodów kwotę 457 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 257 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, w punkcie 5. przyznał ze Skarbu Państwa na rzecz adw. R. S. kwotę 295,20 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej J. P. z urzędu, którą nakazał wypłacić na rzecz adw. R. S. z kasy Sądu Rejonowego w Kutnie, w punkcie 6. nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa, a w punkcie 7. nakazał zwrócić powodom kwotę 150 zł tytułem zwrotu nadpłaconej opłaty od pozwu uiszczonej w znakach opłaty sądowej w dniu 6 czerwca 2011 r.

Od powyższego orzeczenia apelację wnieśli pozwani, skarżąc je w całości i zarzucając:

- naruszenie art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy żądanie powodów było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,

- naruszenie art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy sytuacja osobista pozwanej, a w szczególności jej stan majątkowy, uzasadnia nie obciążanie strony pozwanej kosztami niniejszego postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

W konkluzji do tak sformułowanych zarzutów pozwani wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, zasądzenie od powodów na rzecz pozwanych kosztów procesu według norm przepisanych, a także przyznanie na rzecz pełnomocnika pozwanych ustanowionego z urzędu kosztów udzielonej i nieopłaconej pomocy prawnej powiększonej o stawkę podatku VAT.

W odpowiedzi powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie na ich rzecz od pozwanych solidarnie kosztów zastępstwa procesowego w drugiej instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Zaskarżone orzeczenie należało uznać za prawidłowe, stanowiące wynik właściwej oceny zebranego materiału dowodowego. Przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku motywy tej oceny nie wykazują nieprawidłowości w rozumowaniu, błędów logicznych bądź też niezgodności z doświadczeniem życiowym. Z tego względu Sąd Okręgowy podziela poczynione przez Sąd I instancji ustalenia, a w konsekwencji przyjmuje za swoje, uznając za zbędne powielanie ich w treści niniejszego uzasadnienia.

W ocenie Sądu odwoławczego słusznie Sąd Rejonowy stwierdził, że powodowie, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w K., są uprawnieni do żądania opróżnienia przez pozwanych wskazanego wyżej lokalu. Prawo to stanowi wystarczające źródło roszczenia dochodzonego w niniejszej sprawie.

Wbrew zgłoszonym przez pozwanych zastrzeżeniom zdaniem Sądu odwoławczego uwzględnieniu roszczenia powodów o opuszczenie wskazanego lokalu nie stoją na przeszkodzie zasady współżycia społecznego, o których mowa w art. 5 k.c. Zgodnie z tym przepisem nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Jak stwierdził Sąd Apelacyjnego w Katowicach w wyroku z dnia 28 października 2004 r., sygn. akt I ACa 628/04, opubl. LEX nr 193666, przepis ten wskazuje klauzule jako normy społeczne ogólne, odnoszące się do wszystkich możliwych przypadków, gdy powoływanie się na prawo podmiotowe nie stanowi jego wykonywania, lecz jego nadużywanie, które nie jest społecznie aprobowane i jako takie nie korzysta z ochrony. Ma on zastosowanie, gdy w innej drodze nie można zabezpieczyć interesu osoby zagrożonej wykonywaniem prawa podmiotowego drugiej osoby. Klauzule generalne z art. 5 k.c. należy traktować jako normy społeczne, niezawierające ściśle sprecyzowanych elementów wskazujących, co należy rozumieć przez zasady współżycia społecznego, czy też społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa pozwalające na korektę oceny prawnej przypadków wyjątkowych. Istotą i funkcją ich jest możliwość uwzględnienia w ocenie różnego rodzaju, lecz o charakterze wyjątkowym, okoliczności faktycznych. W orzecznictwie zwraca się uwagę, że przy stosowaniu art. 5 k.c. należy mieć na względzie jego szczególny charakter, a w związku z tym konieczne jest uwzględnienie całokształtu okoliczności rozpoznawanej sprawy, w tym i charakteru oraz przedmiotu roszczenia. Przypomnienia także wymaga, że zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, aprobowaną przez doktrynę w sprawach o wydanie nieruchomości na podstawie art. 222 § 1 k.c., zastosowanie art. 5 k.c. jest co do zasady wyłączone. Wyjątki zaś od tej reguły są dopuszczalne jedynie, gdy znajdują oparcie w ocenie całokształtu okoliczności danego wypadku.

Zgłaszając zarzut naruszenia art. 5 k.c. apelujący powołali się na fakt podstępnego – w ich ocenie – doprowadzenia przez spółdzielnię mieszkaniową, w zasobach której znajduje się lokal obecnie należący do powodów, do postępowania egzekucyjnego, w wyniku którego spółdzielcze własnościowe prawo do tego lokalu zostało nabyte przez powodów. Apelujący podnieśli także, że pozwana jest osobą chorą, niedosłyszącą, samotnie wychowującą dziecko i bezrobotną, a okoliczności te zostały pominięte przez Sąd I instancji. Jednakże, zdaniem Sądu odwoławczego, powołane wyżej okoliczności nie uzasadniają oceny, że roszczenie powodów należy uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Należy także podkreślić, że wskazane przez apelujących okoliczności stanowią element ustaleń faktycznych poprawnie poczynionych przez Sąd I instancji i zostały w sposób należyty uwzględnione przy ocenie uprawnienia pozwanych do otrzymania lokalu socjalnego. Ostatecznie Sąd Rejonowy przyznał pozwanym prawo do lokalu socjalnego, co skutkowało wstrzymaniem wykonania rozstrzygnięcia w zakresie nakazu opróżnienia przedmiotowego lokalu do czasu złożenia przez Gminę K. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Tym samym postulat pozwanych w postaci odroczenia nakazu opróżnienia lokalu został osiągnięty, a należy pamiętać, że również w przypadku uwzględnienia tamującego zarzutu z art. 5 k.c. i oddalenia na tej podstawie roszczenia o eksmisję, rozstrzygnięcie takie nie ma charakteru trwałego, tj. nie wyklucza wniesienia po zakończeniu niniejszego postępowania tożsamego powództwa w przypadku zmiany okoliczności faktycznych. W tym stanie rzeczy zarzut pozwanych naruszenia art. 5 k.c. nie zasługuje na uwzględnienie.

Nie mają także racji apelujący, kwestionując rozstrzygnięcie Sądu I instancji w przedmiocie zwrotu kosztów procesu na rzecz powodów. W ocenie Sądu odwoławczego Sąd I instancji trafnie obciążył pozwanych kosztami procesu należnymi stronie przeciwnej w związku z prowadzonym procesem. Odstępstwo od ujętej w art. 98 § 1 k.p.c. zasady odpowiedzialności za wynik procesu, przewidziane w art. 102 k.p.c., jest uzasadnione, kiedy przemawiają za nim szczególne względy. Ustalenie, czy w danych okolicznościach zachodzą „wypadki szczególnie uzasadnione”, ustawodawca pozostawił swobodnej, choć nie dowolnej ocenie sądu. Sama treść przepisu mówiąca o wypadkach szczególnie uzasadnionych przemawia za tezą, że wyłącza się stosowanie wykładni rozszerzającej (tak też SN w postanowieniach z dnia 16 lutego 1981 r., IV PZ 11/80 i dnia 13 października 1976 r., IV PZ 61/76). Podstawę do zastosowania art. 102 k.p.c. stanowią konkretne okoliczności danej sprawy, przekonujące o tym, że w danym przypadku obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne, niesprawiedliwe. Stanowią je zarówno fakty związane z samym procesem jak i leżące poza nim, a dotyczące sytuacji życiowej, stanu majątkowego stron, które powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (tak SN w postanowieniu z dnia 16 lutego 2011 r., sygn. akt II CZ 203/10, opubl. LEX nr 738399). Zdaniem Sądu Okręgowego przedmiot sporu, jak i pozostałe okoliczności sprawy, w tym sytuacja majątkowa pozwanych w kontekście stosunkowo niewygórowanej kwoty przyznanych powodom kosztów procesu, nie uzasadniają odstąpienia od obciążenia pozwanych wskazanymi kosztami. Wprawdzie na etapie postępowania międzyinstancyjnego pozwani zostali zwolnieni od kosztów sądowych w całości na mocy postanowienia Sądu I instancji z dnia 2 kwietnia 2013 r. (k. 260), lecz okoliczność ta nie przesądza jeszcze o konieczności zwolnienia ich z obowiązku zwrotu kosztów poniesionych przez stronę przeciwną na rzecz tej strony. Wobec powyższego, zdaniem Sądu Okręgowego trafnie Sąd Rejonowy obciążył pozwanych kosztami procesu należnymi stronie powodowej.

Konkludując, słusznie Sąd Rejonowy uwzględnił roszczenie powodów przeciwko pozwanym o opróżnienie przedmiotowego lokalu mieszkalnego. W ocenie Sądu odwoławczego brak jest jednocześnie podstaw do oddalenia rozpatrywanego powództwa w oparciu o zasady współżycia społecznego (art. 5 k.c.).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i nie obciążył pozwanych kosztami postępowania apelacyjnego, uznając, że dalsze obciążanie pozwanych kosztami postępowania byłoby niecelowe i prowadziłoby do pogłębienia ich trudnej sytuacji finansowej.

Zważywszy, że w toku postępowania drugoinstancyjnego pozwani korzystali z przyznanej z urzędu pomocy (...) Sąd Okręgowy na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (j.t. Dz.U. z 2009 r., nr 146, poz. 1188 ze zm.) przyznał i nakazał wypłacić na rzecz ustanowionego z urzędu pełnomocnika ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kutnie kwotę 73,80 zł, obejmującą podatek VAT w wysokości 23% - § 2 i § 10 pkt 1 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 461).