Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2012 r. w Krakowie na rozprawie

sprawę z powództwa POCZTY POLSKIEJ Spółki Akcyjnej w W. przeciwko I..pl (...) w K. i

(...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przy interwencji ubocznej po stronie pozwanych - (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w R.

o nakazanie zaniechania działań niezgodnych z prawem

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Gospodarczego w Krakowie

z dnia 25 stycznia 2012 r. sygn. akt IX GC 674/10

1.  uchyla punkt I zaskarżonego wyroku w części oddalającej powództwo o nakazanie zaniechania działań niezgodnych z prawem i w tym zakresie pozew odrzuca;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanych kwoty po 5400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych), a na rzecz interwenienta ubocznego kwotę 7200 zł (siedem tysięcy dwieście złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 22 listopada 2012 roku

Strona powodowa „Poczta Polska” Spółka Akcyjna w W. domagała się nakazania pozwanym: I..pl (...) w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. zaniechania działań niezgodnych z prawem, tj świadczenia usług pocztowych zwanych „świadczeniami zastrzeżonymi”, polegających na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek z korespondencją, przesyłek reklamowych lub innych przesyłek, nadanych w sposób uniemożliwiający sprawdzenie zawartości, o masie nie przekraczającej 50 g za pobrana opłatą nie niższą niż 2,5 krotność za przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego, oraz zasądzenia od pozwanych, jako dłużników in solidum, kwoty 60.709.144,41 zł stanowiącej zwrot bezpodstawnie uzyskanych przez pozwanych korzyści wraz z odsetkami ustawowymi oraz kosztami procesu.

Uzasadniając powództwo strona powodowa podała, że jest operatorem publicznym świadczącym usługi pocztowe o charakterze powszechnym natomiast pozwani są operatorami pocztowymi wpisanymi do rejestru operatorów pocztowych prowadzonego przez Prezesa (...). Strona powodowa zarzuciła, iż pozwani naruszyli art. 47 ust. 2 ustawy Prawo pocztowe, bowiem świadczą oni usługi polegające na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek z korespondencją, reklamowych lub innych, nadanych w sposób uniemożliwiający sprawdzenie zawartości o masie nie przekraczającej 50 g za pobraniem opłaty niższej niż 2,5 krotność za przesyłkę niższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego, co zostało stwierdzone w toku postępowania administracyjnego prowadzonego przez Prezesa Urzędu (...) Elektronicznej, zakończonego wydaniem decyzji nr (...) z dnia 29 października 2008 r. nakazującej pozwanemu I..pl. S.A. zaprzestania działalności pocztowej niezgodnej z prawem. Pozwani świadczyli bowiem usługi w stosunku do przesyłek o masie nie przekraczającej 50 g (tzw. „usługi zastrzeżone”) za opłatą niższą niż 2,5 krotność za przesyłkę, co spowodowało utratę przez powoda znacznego klienta - (...) S.A., a tym samym przychodów w kwocie 60.709.144,41 zł. Tym samym pozwani na skutek niedozwolonych działań pozostają bezpodstawnie wzbogaceni kosztem strony powodowej i winni są te bezpodstawnie osiągnięte przychody wydać.

W odpowiedzi na pozew pozwani I..pl S.A. w (...) Spółka z o. o. w K. wnieśli o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu na ich rzecz. Pozwani zarzucili nieprzedstawienie przez stronę powodową dowodów potwierdzających ich działanie z naruszeniem art. 47 ust.1 ustawy Pr. pocztowe, zaś decyzja Prezesa (...) jest adresowana wyłącznie do pozwanego I..pl S.A. i dotyczy tylko jej działań, których zaniechała w wyznaczonym jej terminie i zaprzestała przyjmowania od (...) S.A. przesyłek o masie poniżej 50 g. Pozwani zarzucili, iż brak jest w świetle brzmienia przepisów ustawy Prawo pocztowe, jak i jego stosowania przez regulatora rynku pocztowego jakim jest Prezes (...), podstaw dla twierdzenia, iż dociążanie przesyłek metalową plombą w celu zwiększenia jej masy powyżej 50 g tak, aby nie wchodzić w obszar zastrzeżony dla strony powodowej, jest niezgodne z prawem. Pozwani twierdzili nadto, że przesyłki (...) S.A. przyjmowane, przemieszczane i doręczane, w swej ostatecznej formie zawsze miały i mają wagę przekraczającą 50g. Pozwani wnieśli także o oddalenie powództwa w zakresie żądania zasądzenia utraconych korzyści zarzucając brak podstaw prawnych.

Wyrokiem z dnia 25 stycznia 2012r. Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział IX Sąd Gospodarczy oddalił powództwo i zasądził od strony powodowej Poczty Polskiej Spółki Akcyjnej w W. na rzecz stron pozwanych I..pl (...) w (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 10.017 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i motywy wskazane w uzasadnieniu:

Dnia 29 października 2008 r. Prezes Urzędu (...) Elektronicznej wydał wobec strony pozwanej I..pl S.A. w K. decyzję nakazującą jej zaprzestania prowadzenia działalności pocztowej polegającej na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek z korespondencją o masie nie przekraczającej 50 g za pobraną opłatą niższą niż 2,5 – krotność opłaty za przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego, co stanowi naruszenie art. 47 ust 2 ustawy Pr. pocztowe. Według ustaleń Sądu pierwszej instancji, naruszenia te zostały zaprzestane w terminie wyznaczonym decyzją. Sąd podał, że pozwani świadczą na rzecz (...) S.A. usługi pocztowe polegające m.in. przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek krajowych, do których dołączane są blaszki dołączane przez osobą trzecią - (...) spółka z o.o.

Według Sądu Okręgowego nie zostało wykazane w realiach stanu faktycznego, iż sposób prowadzenia działalności przez strony pozwane uzasadnia nakazanie zaniechania działalności w sposób żądany w pozwie oraz zasądzenia na rzecz strony powodowej kwoty ponad 60 mln zł. Sąd przeprowadził analizę prawną możliwości i dopuszczalności prowadzenia działalności w postaci świadczenia przez przedsiębiorcę usług polegających na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu w obrocie krajowym przesyłek zaopatrzonej w metalową blaszkę o łącznej masie powyżej 50 g, przy czym waga przesyłki bez uwzględnienia wagi blaszki wynosi mniej aniżeli 50 g i stwierdził, że jest to działalność naruszająca obowiązujące w Polsce przepisy prawa. Wynika to z faktu, iż przepis art. 47 ustawy Pr.pocztowe konstruuje względny monopol dla strony powodowej polegający na tym, że strona powodowa ma prawo do doręczenia przesyłek o wadze poniżej 50 g, zaś inny przedsiębiorca może świadczyć analogiczne usługi po cenie nie niższej aniżeli 250% ceny stosowanej przez stronę powodową, przy czym przepis ten nie narusza postanowień Konstytucji RP (art. 20) albowiem na stronę powodową nałożone zostały różne obciążenia, które równoważą ten monopol (minimalna ilość placówek pocztowych, regulowane ceny usług pod kontrolą Prezesa (...)). Sąd wskazał, że zgodnie z art. 22 Konstytucji wolność gospodarcza nie ma charakteru bezwzględnego i że jej ograniczanie jest możliwe w drodze ustawy i ze względu na ważny interes publiczny, który w niniejszej sprawie występuje. Według Sądu Okręgowego przedmiotowa regulacja nie narusza także przepisów prawa unijnego. Poza sporem jest, że przesyłka musi uwzględniać również jej opakowanie oraz że waga przesyłki to waga przesyłki w ostatecznej formie. Jednakże zdaniem Sądu, do ostatecznej formy przesyłki nie można doliczać takich elementów, które zostały dołączone do przesyłki tylko po to, aby zwiększyć jej wagę. Innego celu dołączania metalowej blaszki do przesyłki Sąd Okręgowy się nie dopatrzył. Sąd wyraził pogląd, iż dołożenie blaszki i doręczenie takiej przesyłki nie jest wprawdzie czynnością prawną (w relacji pomiędzy zlecającym doręczenie przesyłki i przedsiębiorcą doręczającym przesyłkę), co pozwalałoby poddać tę działalność ocenie w kontekście art. 58 § 1 k.c., zgodnie z którym czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna. Jednakże czynnością prawną zmierzającą do obejścia prawa jest takie porozumienie usługodawcy i usługobiorcy, które pozwala na zorganizowanie usług w sposób umożliwiający obejście przepisów ustawy. Sąd argumentował, że wprawdzie w polskim porządku prawnym nie występuje zakaz wzajemnego przesyłania sobie metalowych blaszek, jednakże działania zmierzające do obejścia prawa lub sprzeczne z ustawą polegają właśnie na tym, iż przy pomocy dopuszczalnych czynności osiąga się cel zabroniony przez ustawę. Dla Sądu Okręgowego nie ulegało więc wątpliwości, iż opisane działanie jest sprzeczne z ustawą, zmierza do obejścia prawa i przez to jest niedopuszczalne jako takie.

Aby jednak uwzględnić roszczenie strony powodowej o nakazanie zaniechania, niezbędne jest nie tylko wykazanie, że tego typu działalność jest obiektywnie niedopuszczalna, ale również, że realizuje się ona w konkretnych relacjach przedstawionych Sądowi do oceny. Tymczasem pozew był lakonicznie sformułowany i nie zawierał wielu zarzutów, które wyłoniły się dopiero z treści stanowiska pozwanych – np. zarzut dołączania do przesyłki blaszki służącej dociążaniu przesyłki, przy czym innych sposobów omijania zakazu z art. 47 ustawy Pr.pocztowe strona powodowa w ogóle nie wymieniła. Sąd uznał to za o tyle istotne, że art. 47 ustawy Pr.pocztowe nie zakazuje bezwzględnie prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie przesyłu i doręczania przesyłek poniżej 50 g. Sąd nie może konstruować czynu zabronionego na podstawie twierdzeń odpowiedzi na pozew, a nie na podstawie pozwu. Brak jest zatem jakichkolwiek możliwości ustalenia, aby działania wskazane w pozwie jako bezprawne miały miejsce. Ponadto strona powodowa nie zajęła stanowiska odnośnie twierdzeń pozwanych zaprezentowanych w odpowiedzi na pozew (m.in. uczestnictwa w odbieraniu i przesyłaniu przesyłek osób trzecich – (...) Sp. z o. o.) i konsekwencji tych twierdzeń dla rozstrzygnięcia. Tym samym powództwo w tym zakresie nie zasługuje na uwzględnienie.

Wreszcie Sąd Okręgowy wskazał na brak odniesienia się przez stronę powodową do stanowiska pozwanych, iż Sąd uwzględniając powództwo w zakresie nakazania zaniechania tak naprawdę zakazałby prowadzenia działalności dozwolonej prawem a to z uwagi na wadliwe sformułowane treści żądania. Prawo pocztowe nie zabrania bowiem prowadzenia inkryminowanej działalności (monopol bezwzględny), a wprost przeciwnie dopuszcza takie działanie pod warunkiem, że pobrana opłata nie będzie niższa aniżeli 2,5 krotność opłaty operatora publicznego (monopol względny). Nie można przy tym wymagać od Sądu, aby zmieniał treść roszczenia gdy pomimo zgłoszonych przez pozwanych zastrzeżeń do sformułowania pozwu i jego konsekwencji, strona powodowa nie sprecyzowała roszczenia.

Sąd Okręgowy zwrócił także uwagę na niewskazanie przez stronę powodową przepisu, który stanowiłby podstawę do nakazania pozwanym zaniechania prowadzenia działalności, za wyjątkiem art. 405 k.c. - zauważając, że strona powodowa w ogóle nie odnosi stanu faktycznego do żadnej regulacji prawnej, która umożliwiałaby Sądowi zakazanie pozwanym prowadzenia określonej działalności.

W rezultacie Sąd pierwszej instancji oddalił roszczenie o nakazanie zaniechania, gdyż pomimo, że Sąd uznał działalność w postaci dociążania przesyłek blaszkami metalowymi za działalność, która zmierza do obejścia prawa, to jednak strona powodowa nie wykazała, że w konkretnych okolicznościach przedstawionego stanu faktycznego roszczenie o nakazanie zaniechania jest uzasadnione, a po wtóre, powództwo sformułowane w sposób wskazany w pozwie jest nieuzasadnione, albowiem jego uwzględnienie prowadziłoby do naruszenia przepisu art. 47 ustawy Pr.pocztowe zezwalającego co do zasady na prowadzenie działalności w postaci przesyłania i doręczania przesyłek o masie do 50 g pod warunkiem pobrania opłaty nie niższej od 2,5 krotności opłaty operatora publicznego.

Sąd Okręgowy stwierdził nadto, iż roszczenie o zapłatę nie zostało przez stronę powodową wykazane – ani co do zasady ani co do wysokości. Strona powodowa poprzestała na wskazaniu, że jej szkoda w związku z działalnością stron pozwanych to kwota rzędu 60 mln zł stanowiąca utracone przychody, co poparła jednostronicowym opracowaniem, w którym wskazano szacowaną ilość utraconych przesyłek i przychodów. Tymczasem strona powodowa domagała się zwrotu bezpodstawnie uzyskanych korzyści , a art.18 ust.1 pkt 5 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji odsyła w przypadku tego roszczenia do zasad ogólnych, czyli do art.405 i nast. k.c. Tymczasem jeżeli pozwani mają zawarte z T.P.S.A. umowy to nie można uznać, że uzyskane przez nich korzyści są bezpodstawne. Ponadto zdaniem Sądu sposobem na zweryfikowanie wskazanych wartości byłby dowód z opinii biegłego księgowego, jednakże strona powodowa takiego wniosku nie złożyła, a zeznania świadków nie okazały się przydatne.

Uzasadniając orzeczenie o kosztach procesu – zastępstwa procesowego – na poziomie około 1,5 stawki minimalnej, Sąd Okręgowy wskazał art.98 § 1 i 3 i art. 99 k.p.c., § 2 pkt 1 i 2 oraz § 6 pkt 7 Rozporządzenia M.S. z 28 września 2002r.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła strona powodowa „Poczta Polska” Spółka Akcyjna z (...) w W., zaskarżając go w części, tj.: w odniesieniu do pkt I sentencji wyroku - w zakresie, w jakim wyrokiem tym nie uwzględniono żądania nakazania pozwanym zaniechania działań niezgodnych z prawem, tj. świadczenia usług pocztowych, zwanych „usługami zastrzeżonymi”, polegających na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek z korespondencją, przesyłek reklamowych lub innych przesyłek, nadanych w sposób uniemożliwiający sprawdzenie zawartości, o masie nieprzekraczającej 50 g, za pobraną opłatą niższą niż 2,5-krotność stawki za przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego, a także w odniesieniu do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, zawartego w pkt II sentencji wyroku, a to w związku z zaskarżeniem wyroku w pkt I - w zakresie, w jakim wyłączną odpowiedzialnością za koszty procesu obciążono Powoda. Zaskarżonemu wyrokowi strona powodowa zarzuciła:

1) nierozpoznanie istoty sprawy poprzez zaniechanie zbadania materialnej podstawy żądania zaniechania działań niezgodnych z prawem w konsekwencji wadliwego ustalenia treści tego żądania Powoda, tj. przyjęcia, że było nim objęte żądanie „nakazania pozwanym zaniechania działań niezgodnych z prawem, tj. świadczenia usług pocztowych, zwanych usługami zastrzeżonymi', polegających na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek z korespondencją, przesyłek reklamowych lub innych przesyłek, nadanych w sposób uniemożliwiający sprawdzenie zawartości, o masie nieprzekraczającej 50 g, za pobraną opłatą nie niższa niż 2,5-krotność stawki za przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego", i orzeczenie w odniesieniu do tak ustalonej treści żądania, podczas gdy z treści pozwu wynikało w sposób niebudzący wątpliwości, że żądanie pozwu dotyczyło nakazania zaniechania działań polegających na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek z korespondencją, przesyłek reklamowych lub innych przesyłek, nadanych w sposób uniemożliwiający sprawdzenie zawartości, o masie nie przekraczającej 50 g, za pobraną opłatą niższa niż 2,5-krotność stawki za przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego, przy równoczesnym ustaleniu, że działania pozwanych są sprzeczne z prawem lub zmierzają do obejścia prawa, tj. art. 47 ust. 2 ustawy - Prawo pocztowe,

2) naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a mianowicie:

2.1) naruszenie art. 321 § 1 k.p.c. w związku z art. 130 § 1, art. 207 § 2, art. 212 k.p.c., poprzez niewyjaśnienie, a następnie niewzięcie pod uwagę i nieuczynienie przedmiotem sądowego rozstrzygnięcia rzeczywistej treści żądania zaniechania działań niezgodnych z prawem zawartego w pozwie (czego skutkiem było rozstrzygnięcie w Wyroku o żądaniu nieobjętym pozwem), która to treść wynikała ze stanowiska prezentowanego przez powoda w toku postępowania i która mogła być przez sąd wyjaśniona i ustalona z wykorzystaniem odpowiednich środków procesu cywilnego;

2.2) naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. i art. 321 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę podstawy faktycznej powództwa, nieuwzględnienie przy orzekaniu stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy oraz poprzez błędne uznanie, że orzekanie na podstawie materiału zebranego w sprawie stanowiłoby orzekanie ponad żądanie przedstawione w pozwie (ponad podstawę faktyczną powództwa),

2.3) naruszenie art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 232 k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 6 k.c. oraz art. 126 § 1 pkt 3 k.p.c., poprzez pominięcie przy rozstrzyganiu sprawy istotnych dla rozstrzygnięcia faktów, istniejących w chwili zamknięcia rozprawy i wynikających ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, z uzasadnieniem odwołującym się do nieznanego procedurze cywilnej obowiązku formułowania przez strony explicite ocen prawnych lub innych ocen generalizujących fakty, podczas gdy obowiązkiem stron w toku procesu jest wskazywanie dowodów dla stwierdzenia faktów mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, z których strony wywodzą skutki prawne, a obowiązkiem sądu jest wzięcie pod rozwagę stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy, niezależnie od pochodzenia faktów i dowodów od poszczególnych stron;

2.4) naruszenie art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 230 k.p.c. przez pominięcie przy rozstrzyganiu sprawy istotnych dla rozstrzygnięcia faktów, istniejących w chwili zamknięcia rozprawy i wynikających ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, z uzasadnieniem odwołującym się do niewypowiedzenia się strony powodowej co do twierdzeń strony pozwanej o faktach, podczas gdy istotne konsekwencje takiego niewypowiedzenia się mogą być wyciągane wyłącznie przy uwzględnieniu wyników całej rozprawy, które w niniejszej sprawie nie pozwalały na przyjęcie za uzasadnione stanowiska strony pozwanej o działaniu zgodnie z prawem,

2.5) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczną z zasadą wszechstronnej i swobodnej oceny dowodów analizę materiału zgromadzonego w sprawie, czego konsekwencją były w szczególności błędne lub bezpodstawne ustalenia, w szczególności:

(i) że pozwani (a co najmniej pozwany ad. 1) zaprzestali naruszeń wytkniętych w decyzji Prezesa Urzędu (...)z 29.10.2008 r., nr (...)

(ii) że nie zostało wykazane, iż sposób prowadzenia działalności przez Pozwanych uzasadnia nakazanie Pozwanym zaniechania działalności w sposób żądany w pozwie (tj. zaniechania działań sprowadzających się do świadczenia usług pocztowych, polegających na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek z korespondencją, przesyłek reklamowych lub innych przesyłek, nadanych w sposób uniemożliwiający sprawdzenie zawartości, o masie nieprzekraczającej 50 g, za pobraną opłatą niższą niż 2,5-krotność stawki za przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego), podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału wynika, że:

- podmioty Grupy InPost, w tym Pozwani, działając w porozumieniu, świadczą usługi pocztowe na rzecz (...) S.A. w sposób stanowiący obejście przepisów art. 47 ustawy Prawo pocztowe, poprzez sztuczne dociążanie przesyłek o wadze poniżej 50 gram przy użyciu metalowych blaszek przez podmiot (...) Logistyka sp. z o.o., w taki sposób, aby waga przesyłki po dociążeniu przekraczała 50 gram, a następnie poprzez przemieszczanie i doręczanie takich sztucznie dociążonych przesyłek przez Pozwanych, oraz

- że Pozwani pobierają z tytułu świadczenia w/w usług pocztowych obejmujących przesyłki o wadze poniżej 50 gram, następnie sztucznie dociążone, wynagrodzenie w wysokości naruszającej art. 47 ust. 2 Prawa pocztowego, tj. w wysokości niższej niż 2,5-krotność stawki za przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku usług pocztowych operatora publicznego.

2.6 naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. polegające na braku należytego uzasadnienia Wyroku, a w szczególności braku dostatecznego wyjaśnienia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, w tym ustalenia faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł. i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, a także na nadaniu uzasadnieniu Wyroku treści wewnętrznie sprzecznej, przez co utrudnione jest zrekonstruowanie sposobu rozumowania Sądu, który doprowadził go do rozstrzygnięcia zawartego w Wyroku,

3) naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

3.1) naruszenie art. 18 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz art. 58 § 1 k.c. i art. 47 ust. 2 ustawy - Prawo pocztowe, poprzez odmowę ich zastosowania w stanie faktycznym sprawy, w którym istnieją podstawy do przyjęcia, że Pozwani (również po zawarciu w dniu 1 grudnia 2008 roku aneksu do umowy nr (...), zawartej pomiędzy pozwanym ad. 1 a (...) S.A.) dopuszczali się i nadal dopuszczają się działań sprzecznych z prawem lub dobrymi obyczajami, prowadzących do naruszenia lub obejścia treści przepisu art. 47 ust. 2 ustawy - Prawo pocztowe, a przy tym zagrażających lub naruszających interes powoda, co uzasadniało uwzględnienie żądania zaniechania tych działań.

W związku z powyższymi zarzutami, strona powodowa wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Krakowie, z pozostawieniem mu orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego, względnie o zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części poprzez nakazanie pozwanym zaniechania działań niezgodnych z prawem, tj. świadczenia usług pocztowych, polegających na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek z korespondencją, przesyłek reklamowych lub innych przesyłek, nadanych w sposób uniemożliwiający sprawdzenie zawartości, o masie nieprzekraczającej 50 g, za pobraną opłatą niższą niż 2,5-krotność stawki za przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego, oraz o orzeczenie o kosztach postępowania w I instancji poprzez wzajemne zniesienie tych kosztów pomiędzy stronami, a także o zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W toku postępowania apelacyjnego po stronie pozwanych do sprawy wstąpił interwenient uboczny (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w R. (karta 507). Postanowieniem wydanym na rozprawie apelacyjnej w dniu 8 listopada 2012 r. Sąd Apelacyjny oddalił opozycję (karta 580) przeciwko wstąpieniu do niniejszej sprawy interwenienta ubocznego, wniesioną przez stronę powodową.

Pozwani wnieśli o oddalenie apelacji strony powodowej podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie. Dodatkowo, na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik pozwanego InPost wniósł o odrzucenie pozwu powołując się na niedopuszczalność drogi sądowej w odniesieniu do żądania zaniechania działań naruszających przepis art. 47 ust. 2 Prawa Pocztowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zaskarżony wyrok w części objętej apelacją nie może się ostać, jednakże z przyczyn nie objętych apelacją.

Należy wskazać, że strona powodowa domagała się w pozwie zaniechania działań niezgodnych z prawem, tj. świadczenia usług pocztowych zwanych „świadczeniami zastrzeżonymi”, polegających na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek z korespondencją, przesyłek reklamowych lub innych przesyłek, nadanych w sposób uniemożliwiający sprawdzenie zawartości, o masie nie przekraczającej 50 g za pobrana opłatą nie niższą niż 2,5 krotność za przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego, natomiast w uzasadnieniu tego żądania powoływała się na Decyzję Prezesa Urzędu (...)z dnia 29 października 2008 r. wydaną wobec strony pozwanej (...).pl S.A. w K., nakazującą jej zaprzestania prowadzenia działalności pocztowej polegającej na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek z korespondencją o masie nie przekraczającej 50 g za pobraną opłatą niższą niż 2,5 – krotność opłaty za przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego, co stanowi naruszenie art. 47 ust 2 ustawy Pr. pocztowe. Treść żądania pozwu jest więc tożsama z treścią nakazu wynikającego z przytoczonej decyzji, za wyjątkiem owego spójnika „nie”, któremu w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji przypisał nadmierną wagę. Z treści żądania pozwu wynika bowiem jednoznacznie, że powód domagał się nakazania pozwanym „zaniechania działań niezgodnych z prawem”, co w powiązaniu z treścią uzasadnienia pozwu wskazuje na objęcie żądaniem stosowania dla przesyłek poniżej 50 g opłat niższych niż 2,5 krotność stawki ustawowej, a nie opłat wyższych („nie niższych”), które są zgodne z prawem. Oczywistość tej kwestii wskazuje na omyłkę powoda przy formułowaniu żądania, a niedokonanie jej poprawy w toku postępowania pomimo zgłoszonych przez pozwanych zastrzeżeń, oceny tej nie podważa. Żądanie przedstawione w punkcie 1 petitum pozwu jest tym samym żądaniem, o którym mowa w jego uzasadnieniu, gdyż odwołuje się do działań opisanych w art. 47 ust. 2 Pr. Pocztowego.

Strona powodowa domagała się zatem ingerencji Sądu w materię objętą regulacją ustawy Prawo Pocztowe i zastrzeżoną dla nadzoru Prezesa Urzędu (...). W pierwszym rzędzie należy zatem rozważyć, czy sformułowanie żądania pozwu w zakresie dotyczącym zakazania naruszania zasady określonej w art. 47 ust. 2 ustawy pozwalało na rozpoznanie sprawy przed Sądem powszechnym. Sąd Odwoławczy ma bowiem obowiązek wydać prawidłowe orzeczenie i nie wiąże go w tym zakresie ocena prawna zawarta we wniosku apelacyjnym. Niezależnie zatem od zarzutów przytoczonych przez skarżącego, sąd jest obowiązany brać pod uwagę z urzędu nieważność postępowania, jakkolwiek w granicach zaskarżenia. (por. wyrok SN z dnia 10 lutego 2012 r. II CSK 314/11 - LEX nr 1130158). Przepis art. 379 k.p.c. jako przyczynę nieważności postępowania na pierwszym miejscu wymienia właśnie niedopuszczalność drogi sądowej.

Przyjmuje się, że droga sądowa jest dopuszczalna, jeżeli powód opiera swoje roszczenia na zdarzeniach i podstawach prawnych, które mogą stanowić źródło stosunków cywilnoprawnych (por. np. post. SN z dnia 10 marca 1999 r., II CKN 340/98, OSNC 1999, nr 9, poz. 161; post. SN z dnia 31 marca 2000 r., II CKN 768/98, nie publ.; wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK Zbiór Urzędowy 2000, nr 5, poz. 143). Spór o działalność polegającą na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek z korespondencją o masie nie przekraczającej 50 g zgodnie z zasadami określonymi w Ustawie Prawo pocztowe i o roszczenia z niej wynikające, należy zakwalifikować jako sprawę cywilną w ujęciu materialnym, jednakże z mocy art. 63 ust. 1 ustawy Prawo Pocztowe, kontrola działalności pocztowej w zakresie naruszania przez innych przedsiębiorców uprawnień zastrzeżonych dla operatora publicznego, w zakresie świadczenia usług pocztowych, należy do Prezesa Urzędu (...). W przypadku naruszenia przepisów, decyzji lub postanowień dotyczących działalności pocztowej, Prezes (...) wydaje decyzję określającą zakres naruszeń oraz termin usunięcia nieprawidłowości, może także określić sposób usunięcia nieprawidłowości (art. 65 ust. 1 Pr. pocztowego). Do postępowania przed Prezesem (...) stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, z tym, że od jego decyzji przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie - sądu ochrony konkurencji i konsumentów, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji.

Jeśli zatem określona kwestia cywilna została przekazana do rozstrzygnięcia w drodze postępowania administracyjnego, to sąd powszechny nie może tej samej kwestii rozstrzygać a pozew wniesiony w tej sprawie podlega odrzuceniu na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2007 r. IV CSK 164/07 LEX nr 487527).

Sądowi Apelacyjnemu rozpoznającemu niniejszą sprawę pozostaje zatem do rozstrzygnięcia, czy żądanie strony powodowej zawarte w pozwie dotyczy innego zagadnienia niż objęte przepisami Prawa Pocztowego. Z całą pewnością do drogi sądowej należy żądanie zapłaty oparte na zarzucie naruszenia art. 47 ust. 2 Prawa Pocztowego, tym bardziej, że poza przypadkami decyzji wydanych przez organ niewłaściwy lub z pominięciem wszelkiej procedury, sąd powszechny jest związany ostateczną decyzją administracyjną niezależnie od charakteru sprawy, w której decyzja zapadła oraz od charakteru samej decyzji (deklaratywnego czy też konstytucyjnego). Natomiast w drugim żądaniu o zaniechanie określonych działań - żądaniu objętym apelacją - dopuszczalność drogi sądowej zależy od twierdzeń faktycznych przytoczonych przez powoda jako podstawa roszczenia, nie jest natomiast warunkowana wykazaniem istnienia tego roszczenia. (post. SN z dnia 22 sierpnia 2000 r. IV CKN 1188/00 OSNC 2001/1/20, Wokanda 2001/1/8, Biul.SN 2000/11/14 lex nr 44015).

Jak wyżej wskazano, strona powodowa ograniczyła swoje żądanie do nakazania pozwanym zaniechania świadczenia usług pocztowych zwanych „świadczeniami zastrzeżonymi”, polegających na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek z korespondencją, przesyłek reklamowych lub innych przesyłek, nadanych w sposób uniemożliwiający sprawdzenie zawartości, o masie nie przekraczającej 50 g za pobraną opłatą nie niższą niż 2,5 krotność za przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego, powołując się na wymienioną wyżej decyzję Prezesa (...) i zarzucając, że pomimo jej wydania pozwani w dalszym ciągu zajmują się przyjmowaniem, przemieszczaniem i doręczaniem przesyłek z korespondencją o masie nie przekraczającej 50 g za opłatą niższą niż 2,5 krotność odpowiedniej stawki określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego. W wyniku działania pozwanych powód utracił kontrahenta – (...) S.A. a tym samym przychody w kwocie 60.709.144,41 zł albowiem to on dotychczas świadczył usługi na rzecz tego podmiotu. Powód zarzucał, że z treści wymienionej decyzji nie wynika jednoznacznie, który z pozwanych podmiotów świadczył usługi pocztowe na rzecz Spółki (...) S. A. i który otrzymywał z tego tytułu wynagrodzenie – umowę ze Spółką (...) S. A. podpisała Spółka (...).pl S.A. a faktury na jej rzecz wystawiała Spółka (...). Zarzucał nadto, iż pozwane Spółki za świadczenie usług tzw. „zastrzeżonych” (przyjmowanie, przemieszczanie i doręczanie przesyłek o masie nie przekraczającej 50g) stosowały ceny niższe niż wynika to z uregulowania ustawowego a skutkiem tego było powstanie po ich stronie bezpodstawnego wzbogacenia kosztem powoda, winny zatem bezpodstawnie osiągnięte przychody powodowi zwrócić.

Przedmiot żądania w zakresie nakazania był zatem identyczny z już orzeczonym zakazem Decyzją Prezesa (...), a jego uwzględnienie oznaczałoby powielenie tej decyzji, co stanowiłoby wkroczenie w materię, dla której ustawa przewiduje inny tryb postępowania.

Gdyby strona powodowa domagała się czegoś więcej, niż wynika to z treści przepisu art. 47 Pr. Pocztowego , np. zakazania dociążania przesyłek metalową blaszką, rozstrzygnięcie mogłoby być inne. Ta bowiem kwestia nie jest objęta dyspozycją wymienionego przepisu i nie była przedmiotem oceny Prezesa (...) przy wydaniu decyzji. Zdaje się rozumieć to strona powodowa bowiem w piśmie procesowym z dnia 22 sierpnia 2012 r . (karta 492) wnosiła „ ewentualnie” o nakazanie pozwanym I..pl S.A. i (...). z o. o. zaniechania świadczenia usług pocztowych polegających na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek z korespondencją, przesyłek reklamowych lub innych przesyłek, nadanych w sposób uniemożliwiający sprawdzenie zawartości, które zostały dodatkowo obciążone metalowymi blaszkami lub innymi obciążnikami, co skutkuje przekroczeniem przez takie przesyłki masy 50 gram w odniesieniu do pojedynczej przesyłki - za pobraną opłatą niższą niż 2,5 krotność stawki za przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego, względnie o nakazanie pozwanym I..pl S.A. i (...). z o. o. zaniechania świadczenia usług pocztowych polegających na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek z korespondencją, przesyłek reklamowych lub innych przesyłek, nadanych w sposób uniemożliwiający sprawdzenie zawartości, które zostały dodatkowo obciążone metalowymi blaszkami, co skutkuje przekroczeniem przez takie przesyłki masy 50 gram w odniesieniu do pojedynczej przesyłki - za pobraną opłatą niższą niż 2,5 krotność stawki za przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego. Tak zgłoszone żądanie jest jednak żądaniem całkowicie nowym, nawet bowiem przy najbardziej korzystnej interpretacji treści pozwu nie można go uznać za to samo żądanie, jedynie sprecyzowane na tle pierwotnych twierdzeń faktycznych. W postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji takie żądanie nie było przedstawiane i Sąd ten nie mógł się w jego sprawie wypowiedzieć. Jak wyżej wskazano, z twierdzeń faktycznych podanych na uzasadnienie żądania (nie mówiąc o samym żądaniu) nie można było wyprowadzić wniosku, iż jego celem jest ochrona konkurencji a nie ochrona względnego monopolu strony powodowej, zastrzeżonego w art. 47 Prawa Pocztowego, jak sam powód wskazał – wprowadzonego w interesie publicznym.

Reasumując, przedmiot żądania pozwu w zakresie objętym zaskarżeniem należy do drogi postępowania administracyjnego a zatem rozpoznanie go przez sąd cywilny jest dotknięte nieważnością. Z tych względów Sąd Apelacyjny uchylił wyrok Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i odrzucił pozew, na podstawie art. 386 § 3 k.p.c. W tej sytuacji odnoszenie się do zarzutów apelacyjnych stało się bezprzedmiotowe.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny zmienił rozstrzygniecie o kosztach procesu za pierwszą instancję obciążając nimi stronę powodową, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i art. 107 k.p.c. oraz § 6 pkt 7, w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. nr 163 poz. 1348 z późn.zm.).