Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 kwietnia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku V Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Rafał Terlecki (spr)

Sędziowie: Hanna Rucińska

Leszek Jantowski

Protokolant: sekretarz sądowy Wioletta Blach

po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2021 roku w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa J. J.

przeciwko J. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 25 sierpnia 2020 r. sygn. akt XV C 588/13

I.  Oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 8100 (osiem tysięcy sto) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego

SSA Hanna Rucińska SSA Leszek Jantowski SSA Rafał Terlecki

Na oryginale właściwe podpisy.

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym przeciwko J. K. i H. B., powód J. J. domagał się zasądzenia od pozwanych kwoty 5.907.561,60 zł tytułem odszkodowania za pozbawienie go możliwości korzystania z nieruchomości i pobierania z niej pożytków oraz kosztami postępowania wraz z odsetkami ustawowymi od kwot:

- 160.576,02 od dnia 1 stycznia 2003 r. do dnia zapłaty;

- 305.448,36 zł od dnia 1 stycznia 2004 r. do dnia zapłaty;

- 457.328,76 zł od dnia 1 stycznia 2005 r. do dnia zapłaty;

- 518.643,44 zł od dnia 1 stycznia 2006 r. do dnia zapłaty;

- 559.426,14 zł od dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia zapłaty;

- 624.397,20 zł od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia zapłaty;

- 578.270,56 od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia zapłaty;

- 536.644,08 od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty;

- 640.710,28 zł od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia zapłaty;

- 763.058,38 od dnia 1 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty;

- 763.058,38 zł od dnia 1 stycznia 2013r. do dnia zapłaty.

W odpowiedzi na pozew pozwana J. K. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W dniu 13 listopada 2007 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku ustalił nieważność umowy z dnia 31 stycznia 2001 roku. Apelacja od powyższego orzeczenia została oddalona. W konsekwencji strony postępowania są obecnie współwłaścicielami nieruchomości w udziałach – pozwana 51/100, powód 49/100. W dniu 9 maja 2008 r. prawomocny stał się wyrok ustalający nieważność umowy zniesienia współwłasności z 2001 r. Pozwana wskazała, że powód nie wykazał jakichkolwiek środków dowodowych na okoliczność wysokości swoich roszczeń.

W dniu 25 lutego 2014 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku pod sygn. akt I ACa 1531/13 odrzucił pozew w części dotyczącej pozwanej J. K. o zapłatę odszkodowania za okres od dnia 15 kwietnia 2002 roku do dnia 31 grudnia 2009 r.

Pismem procesowym z dnia 19 sierpnia 2015 r. powód rozszerzył powództwo w ten sposób, że roszczenie skierował za okres począwszy od dnia 15 kwietnia 2002 roku do dnia 18 sierpnia 2015 roku. Dodatkowo powód rozszerzył pozew w ten sposób, że domagał się ostatecznie zapłaty kwoty 7.840.000 zł.

Postanowieniem z dnia 24 października 2016 r. Sąd Okręgowy wyłączył do odrębnego rozpoznania i rozstrzygnięcia w całości roszczenie kierowane przeciwko pozwanej H. B..

Wyrokiem częściowym wstępnym z dnia 4 listopada 2016r. Sąd Okręgowy w Gdańsku:

I.  uznał roszczenie powoda J. J. przeciwko J. K. o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z udziałów w wysokości 49/100 w nieruchomościach, dla których Sąd Rejonowy w Tczewie prowadzi księgi wieczyste: Kw nr (...), Kw nr (...) i Kw nr (...) za okres od 1 stycznia 2010r. do dnia 30 stycznia 2014r. za usprawiedliwione co do zasady;

II.  oddalił powództwo o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z udziałów w nieruchomości i zwrot pożytków za okres od dnia 31 stycznia 2014 r. do dnia 18 sierpnia 2015 r.

Apelację od przedmiotowego wyroku wywiodła pozwana J. K., zaskarżając wyrok częściowy wstępny w części, wniosła o jego zmianę w pkt. I poprzez oddalenie powództwa o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z udziałów w wysokości 49/100 w nieruchomościach, dla których Sąd Rejonowy w Tczewie prowadzi księgi wieczyste: Kw nr (...), Kw nr (...) i Kw nr (...) za okres od 1 stycznia 2010 r. do dnia 30 stycznia 2014 r. oraz o zasądzenie od powoda J. J. na rzecz pozwanej J. K. zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie.

Wyrokiem z dnia 7 grudnia 2017 r., wydanym w sprawie I ACa 108/17, Sąd Apelacyjny w Gdańsku zmienił zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że uznał roszczenie powoda J. J. przeciwko J. K. o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z udziałów w wysokości 49/100 w nieruchomościach, dla których Sąd Rejonowy w Tczewie prowadzi księgi wieczyste nr (...), nr (...) i nr (...) za usprawiedliwione co do zasady za okres od 13 czerwca 2013 r. do dnia 30 stycznia 2014 r. i oddalił powództwo o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z tych udziałów we wskazanych wyżej nieruchomościach za okres od 1 stycznia 2010 r. do dnia 12 czerwca 2013 r. oraz w pkt II. oddalił apelację w pozostałym zakresie.

Wyrokiem z dnia 25 sierpnia 2020 r., wydanym w sprawie XV C 588/13, Sąd Okręgowy w Gdańsku:

1.  zasądził od pozwanej J. K. na rzecz powoda J. J. kwotę 228.120,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 15 lipca 2013 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

2.  oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

3.  kosztami procesu obciążył powoda w całości, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód J. J. oraz pozwana J. K. pozostawali współwłaścicielami nieruchomości położonych w miejscowości O. – działek gruntu oznaczonych numerami (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...),(...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), dla których Sąd Rejonowy w Tczewie prowadzi księgi wieczyste o nr KW (...), (...), (...). Udział powoda w prawie własności przedmiotowych nieruchomościach wynosił 49/100, zaś pozwanej J. K. 51/100. W 2001 roku strony ustaliły, że zakończą współpracę i dojdzie do wzajemnego rozliczenia.

W dniu 31 stycznia 2001 roku strony postępowania zawarły umowę zniesienia współwłasności nieruchomości w formie aktu notarialnego pod rep. (...) Kancelarii Notarialnej w S..

Powód w okresie od 31 stycznia 2001 roku pozbawiony był posiadania przedmiotowych nieruchomości.

Wyrokiem z dnia 13 listopada 2007 roku wydanym w sprawie IX GC (...) z powództwa J. J. przeciwko J. K. Sąd Okręgowy w Gdańsku stwierdził nieważność umowy zniesienia współwłasności nieruchomości zawartej przez J. J. i J. K. w dniu 31 stycznia 2001 roku z uwagi na wadę oświadczenia woli powoda w trakcie zawierania umowy polegającą na braku świadomości. Apelacja od tego wyroku została przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalona w dniu 9 maja 2008 roku i w tym samym dniu wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku stał się prawomocny.

W okresie, gdy pozwana pozostawała wyłącznym właścicielem nieruchomości stanowiących przedmiot sporu, zawarła z H. B. umowę dzierżawy, a następnie aneks do tej umowy.

Wyrokiem z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie I C (...) Sąd Okręgowy w Gdańsku stwierdził nieważność umowy bezczynszowej dzierżawy z dnia 15 kwietnia 2002 roku oraz aneksu z dnia 17 września 2007r. do tej umowy z uwagi na ich sprzeczność z prawem. Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił apelację od powyższego wyroku Sądu I instancji.

Pomimo unieważnienia umowy H. B. pozostawała w posiadaniu przedmiotowej nieruchomości.

W piśmie z dnia 17 maja 2013 roku ówczesny kurator powoda – L. J., bezskutecznie wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 9.316.924,63 zł z tytułu korzystania ze współwłasności nieruchomości stanowiący przedmiot niniejszego postępowania za okres od 15 kwietnia 2002 roku do 31 grudnia 2012 roku w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania pisma.

W dniu 13 czerwca 2013r. pozwana J. K. zawarła jako „większościowy współwłaściciel” umowę zlecenia zarządu nieruchomością z (...) sp. z o.o. na okres od 13 czerwca 2013r. do 30 stycznia 2014r. Do dnia 13 czerwca 2013r. nieruchomość znajdowała się w posiadaniu H. B.. Powód w okresie od dnia 13 czerwca 2013r. do dnia 30 stycznia 2014r. był wyłączony z posiadania nieruchomości.

Do przedmiotowych nieruchomości w latach 2009-2014 zostały przyznane płatności bezpośrednie do gruntów rolnych. W latach 2009-2014 H. B. deklarowała działki ewidencyjne do płatności bezpośrednich.

Powód w dniu 30 kwietnia 2013r. przesłał pozwanej J. K. notę obciążeniową dotycząca wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Wraz z pismem z dnia 13 maja 2013r. powód przesłał pozwanej kolejne noty obciążeniowe. Pozwana nie zaakceptowała kwot wskazanych w notach oraz roszczeń powoda w tym zakresie.

W dniu 30 stycznia 2014 roku pozwana przeniosła własność udziału wynoszącego 51/100 własności nieruchomości stanowiących przedmiot niniejszego postępowania w drodze darowizny na rzecz H. B.. Umowę zawarto w formie aktu notarialnego przed Notariuszem M. B. pod rep. A nr (...).

Wyrokiem z dnia 6 maja 2015r. Sąd Okręgowy w Gdańsku w sprawie IX GC (...) umorzył postępowanie z powództwa J. J. przeciwko J. K..

dowód: wyrok z dnia 6 maja 2015r. w sprawie IX GC 520/07 wraz z uzasadnieniem k. 418-463.

Powód zlecił sporządzenie opinii prywatnemu rzeczoznawcy majątkowemu, który obliczył, że wartość roszczenia powoda względem pozwanej winna wynosić kwotę 608.639 zł, na którą składa się kwota 275.842 zł tytułem korzystania z gruntów w okresie od dnia 13 czerwca 2013r. do dnia 30 stycznia 2014r.; 88.203 zł tytułem korzystania z budynków, 69.854 zł tytułem korzystania z silosów zbożowych, 82.386 zł tytułem pomniejszenia wartości nieruchomości, 92.354 zł tytułem utraconego zysku.

Wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z udziałów w wysokości 49/100 w nieruchomościach objętych Kw nr (...), Kw (...) i Kw (...) okresie od dnia 13 czerwca 2013r. do dnia 30 stycznia 2014r. wynosi 228.120 zł.

Na nieruchomości znajduje się wiele budynków, w tym budynek agregatu, magazyn-obora, obora, magazyn po byłej oborze, mały budynek wagi, dwa drzewa suche, silosy, magazyn zbożowy, budynek wulkanizacji, sześć garaży, budynek warsztatu, budynek pralni, dawna kuźnia – stolarnia, spichlerze, budynek magazynu paliw, budynek gospodarczy, budynek mieszkalny oraz budynek biurowy.

Na kanwie powyższych ustaleń faktycznych, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że powództwo zasługuje na uwzględnienie jedynie w nieznacznej części, wskazując przy tym, że w toku postępowania wydany został prawomocny częściowy wyrok wstępny, którego ustaleniami faktycznymi i prawnymi Sąd był związany.

Sąd Okręgowy zważył, że wyrokiem z dnia 7 grudnia 2017r., wydanym w sprawie I ACa 108/17 Sąd Apelacyjny w Gdańsku zmienił zaskarżony wyrok wstępny częściowy w pkt. I w ten sposób, że uznał roszczenie powoda J. J. przeciwko J. K. o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z udziałów w wysokości 49/100 w nieruchomościach, dla których Sąd Rejonowy w Tczewie prowadzi księgi wieczyste nr (...) kw nr (...) i nr (...) za usprawiedliwione co do zasady za okres od 13 czerwca 2013r. do dnia 30 stycznia 2014r. i oddalił powództwo o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z tych udziałów we wskazanych wyżej nieruchomościach za okres od 1 stycznia 2010r. do dnia 12 czerwca 2013r.

Wobec powyższego wyjaśnił Sąd, że w przedmiotowym postępowaniu dokonał ustaleń jedynie w zakresie wykazania wysokości roszczeń powoda w toku postępowania w okresie od dnia 13 czerwca 2013 r. do dnia 30 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy miał przy tym na względzie, że ostatecznie rozszerzonym powództwem powód domagał się zasądzenia kwoty 7.840.000 zł. W piśmie procesowym z dnia 5 września 2016 roku powód podniósł, że jego roszczenie obejmuje: wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy (części udziałów w spornej nieruchomości), naprawienie szkody wynikłej z pogorszenia wartości nieruchomości, zwrotu pobranych pożytków a także niedobranych w wyniku złej gospodarki.

Sąd Okręgowy podkreślił, że pomimo, iż pismem datowanym na dzień 7 grudnia 2018r. powód wskazał, że łącznie jego roszczenie opiewa na kwotę 608.639 zł, na którą składa się kwota 275.842,00 zł tytułem korzystania z gruntów w okresie od dnia 13 czerwca 2013 r. do dnia 30 stycznia 2014 r.; 88.203,00 zł tytułem korzystania z budynków, 69.854,00 zł tytułem korzystania z silosów zbożowych, 82.386,00 zł tytułem pomniejszenia wartości nieruchomości, 92.354,00 zł tytułem utraconego zysku, to mieć należało na uwadze, że powód nie cofnął powództwa w pozostałym zakresie, wobec czego Sąd Okręgowy ocenił zasadność wysokości pierwotnie dochodzonej kwoty oraz zgłoszonych żądań.

Sąd Okręgowy podkreślił ponownie, że co do drugiej pozwanej roszczenie powoda zostało wyłączone w całości, a co do pozwanej J. K. – częściowo prawomocnie odrzucone, częściowo wyłączone, a po rozstrzygnięciu Sądu Apelacyjnego w Gdańsku ostało się tylko za okres od 13 czerwca 2013 do dnia 30 stycznia 2014 r. (k. 942).

Powołując się na treść art. 206 k.c., Sąd Okręgowy wskazał, że każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. Rozpoznając niniejszą sprawę, Sąd Okręgowy miał również na uwadze stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale składu 7 sędziów z dnia 19 marca 2013 r., sygn. III CZP 88/12.

Przenosząc rozważania wyrażone w powołanej wyżej uchwale, Sąd Okręgowy stwierdził, iż okoliczność, że powód został pozbawiony ustawowego uprawnienia współwłaściciela do korzystania z rzeczy wspólnej uregulowanego w art. 206 k.c. została przesądzona w prawomocnym wyroku wstępnym Sądu Apelacyjnego w Gdańsku. Ustalenia faktyczne dały podstawę do przyjęcia, że w niniejszej sprawie nastąpiło wykluczenie powoda ze współposiadania rzeczy w okresie od dnia 13 czerwca 2013 r. do dnia 30 stycznia 2014 r., co zresztą nie było kwestionowane w przedmiotowym postępowaniu.

Ustalając wysokość odszkodowania należnego powodowi za bezumowne korzystanie, Sąd Okręgowy oparł się na opinii biegłego sądowego K. L., który ustalił, że wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z udziałów w wysokości 49/100 w nieruchomościach objętych Kw nr (...), Kw (...) i Kw (...) okresie od dnia 13 czerwca 2013 r. do dnia 30 stycznia 2014 r. wynosi 228.120,00 zł. Sąd Okręgowy uznał powyższą opinię za wiarygodną i zasadną.

Pomimo wniosku powoda o ustalenie wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z poszczególnych budynków znajdujących się na nieruchomości, Sąd Okręgowy zważył, że nie było to możliwe w toku przedmiotowego postępowania. Biegły ds. szacowania nieruchomości K. L. wyjaśnił, że trudność w przedmiotowej sprawie sprawił fakt, że biegły nie miał możliwości zapoznać się ze stanem nieruchomości w okresie objętym opinią w sposób bezpośredni, a jedynie na podstawie dokumentacji, bardzo obszernej, ale niestety o niedostatecznej zawartości, opisanej w treści opinii. Biegły wskazał, że zebrana w aktach dokumentacja mimo znacznej objętości nie zawiera treści pozwalającej na precyzyjne ustalenie stanu dla każdego budynku osobno z powodu niedostatecznej zawartości materiału dowodowego. Biegły podniósł, że brak jest możliwości szacowania stawki indywidulanie dla każdego budynku z powodu braku niezbędnych danych o ich stanie. Podzielając stanowisko biegłego, Sąd Okręgowy ustalił wynagrodzenie dla całej nieruchomości.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na mocy art. 206 k.c. w zw. z art. 224 i 225 k.c. zasądził od pozwanej J. K. na rzecz powoda J. J. kwotę 228.120,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 15 lipca 2013 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty. Rozstrzygnięcie o odsetkach Sąd Okręgowy oparł o art. 481 ust. 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c., ustalając początkową datę naliczania odsetek jako datę wniesienia pozwu, tj. od dnia 15 lipca 2013 r.

W pkt. 2. zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy oddalił powództwo ponad kwotę zasądzoną w pkt 1. orzeczenia, nie znajdując dla roszczenia powoda podstaw faktycznych i prawnych uzasadniających jego zasądzenie. Sąd Okręgowy oddalił powództwo również w zakresie roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z pogorszenia wartości nieruchomości, zwrotu pobranych pożytków a także niedobranych w wyniku złej gospodarki.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do roszczenia o naprawienie szkody Sąd Okręgowy wskazał, że jego podstawa faktyczna wpisuje się w katalog roszczeń właściciela przewidzianych w art. 224 § 2 i 225 k.c. jako roszczenie o naprawienie szkody za pogorszenie rzeczy. Występuje ono wtedy, gdy działania lub zaniechania posiadacza prowadzą do obniżenia wartości użytkowej lub ekonomicznej rzeczy. Wspomniane roszczenie o naprawienie szkody zostało ukształtowane w sposób szczególny zarówno co do przesłanek powstania, jak i jego zakresu. Odpowiedzialność posiadacza w złej wierze jest odpowiedzialnością niezależną od winy (za sam skutek) i obejmuje przypadkowe uszkodzenie lub utratę rzeczy. Szczególną uwagę Sąd Okręgowy zwrócił na przesłankę wykazania szkody, jako przesłanki zasądzenia odszkodowania z tytułu utraty wartości rzeczy, której powód w niniejszym postepowaniu nie wykazał, gdyż nie przedłożył żadnego dowodu pozwalającego ustalić czy rzecz uległa pogorszeniu oraz w jakiej wysokości.

Odnosząc się do żądania zasądzenia pożytków, Sąd Okręgowy wskazał, że stosownie do brzmienia art. 207 k.c. pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Z cytowanego przepisu wynika wprost, że rozliczyć można pożytki lub inne korzyści, ale faktycznie pobrane a nie możliwe, potencjalne do pobrania.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w analizowanym stanie faktycznym nie ujawnił się fakt osiągnięcia przez pozwaną jakichkolwiek pożytków z przedmiotu współwłasności. Z ustalonego stanu faktycznego wynika, że jedynie H. B. pobierała bezpośrednie dopłaty z tytułu posiadania upraw rolnych, która jednak nie jest stroną przedmiotowego postępowania.

Z tych też względów Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

W pkt 3. zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy obciążył powoda w całości kosztami procesu, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku. Sąd Okręgowy miał na względzie, że niniejszej sprawie pozwana nieznacznie przegrała proces, bowiem powództwo zostało uwzględnione zaledwie w 3 procentach. Stąd podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu przed Sądem stanowił art. 100 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c.

Apelację (k. 1407 – 1409v) od powyższego wyroku wywiodła pozwana i zaskarżając orzeczenie w części, tj. w zakresie pkt. 1 w całości, zarzuciła mu naruszenie:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. polegającą na dowolnej ocenie dowodu z opinii biegłego K. L., która stanowiła podstawę ustalenia wysokości zasądzonego roszczenia, w sytuacji, gdy ocena ta została oparta w znacznej części jedynie na konkluzji opinii, bez sprawdzenia poprawności poszczególnych elementów opinii, składających się na trafność jej wniosków końcowych, w tym w szczególności bez odniesienia się Sądu I instancji do podniesionych przez stronę pozwaną zarzutów wobec tego dowodu;

2.  art. 157 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 65, dalej także: „u.g.n.”) poprzez niezastosowanie tego przepisu i pomimo istnienia umotywowanych zastrzeżeń co do przyjętej przez biegłego metody wyceny, a także przyjętych nieruchomości do porównania, nieskorzystanie przez Sąd I instancji z możliwości zewnętrznej weryfikacji opinii biegłego w warstwie w jakiej opinia ta zawierała elementy operatu szacunkowego, co w konsekwencji doprowadziło do dokonywania ustaleń faktycznych dotyczących wysokości zasądzonego roszczenia w oparciu o wadliwy dowód.

Wskazując na powyższe zarzuty, pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. 1. I oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego w wysokości 19.506,00 zł, z czego kwota 11.406,00 zł tytułem wpisu sądowego, zaś kwota 8.100,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 11.406,00 zł od dnia uiszczenia opłaty do dnia zapłaty, zaś od kwoty 8.100,00 zł od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

W odpowiedzi na apelację (k. 1426 – 1427) powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według spisu o ile zostanie przedłożony, za obie instancje. Powód sformułował również wniosek o udzielenie zabezpieczenia zasądzonej wyrokiem Sądu pierwszej instancji kwoty 228.120,00 zł poprzez nakazanie komornikowi sądowemu przy Sądzie Rejonowym w Tczewie, prowadzącym egzekucję pod sygn. KM (...) wpłatę kwoty wynikającej z planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji nieruchomości do sprawy I Co (...) (SR Tczew), przypadającej J. K. jako wierzycielowi w sprawie KM (...) na depozyt sądowy.

Postanowieniem z dnia 18 marca 2021 r., wydanym w sprawie V ACa 599/20, Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił wniosek powoda o zabezpieczenie.

Pismem procesowym z dnia 12 kwietnia 2021 r. pozwana wniosła o przeprowadzenie dowodu z dokumentu „Wycena czynszu dzierżawnego, odpowiadającego wynagrodzeniu za bezumowne korzystanie od 13 czerwca 2013 r. do 30 stycznia 2014 r. za mniejszościowy udział należący do Pana J. J. (w wysokości 49/100) w prawie własności towarowego wielkoobszarowego gospodarstwa rolnego – w rozumieniu art. 55 ^{( 3)} k.c. w skład którego wchodzą grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, znajdujące się w gminie (...) (powiat (...), województwo (...)), o łącznej powierzchni 554,0134 ha, objęte księgami wieczystymi KW (...) SR Tczew (obręb geodezyjny (...)), KW (...) SR Tczew (obręb geodezyjny (...)), KW (...) SR Tczew (obręby geodezyjne (...) i (...)) oraz znajdujące się na nich budynki i urządzenia” sporządzonego przez rzeczoznawcę majątkowego A. R. (uprawnienie nr (...)) na okoliczność doboru właściwego podejścia oraz metody i techniki szacowania z uwagi na cel wyceny oraz przedmiot wyceny; wyniku szacowania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Wstępnie odnotować należy, że Sąd pierwszej instancji przeprowadził postępowanie w wymaganym zakresie, w sposób wyczerpujący poddał ocenie wszystkie zgromadzone w sprawie dowody i na ich podstawie dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych. Ustaloną przez Sąd Okręgowy podstawę faktyczną, jak i jej prawną ocenę Sąd Apelacyjny przyjął za własną i czyniąc ją integralną częścią swojego rozstrzygnięcia, uznał za zbędne przytaczanie jej in extenso w motywacyjnej części niniejszego orzeczenia.

Zdaniem Sadu Apelacyjnego nie można przede wszystkim podzielić zarzutu, w ramach którego pozwana kwestionuje sposób dokonania przez Sąd Okręgowy dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości K. L..

Podkreślenia wymaga, że dowód z opinii biegłego, podobnie jak każdy inny środek dowodowy musi być wiarygodny, rzeczowy, poprawny merytorycznie, wyczerpujący, logicznie uzasadniony, a przez to przekonujący przede wszystkim dla Sądu, jako bezstronnego arbitra, a nie dla którejkolwiek ze stron. Sąd powinien przy tym zapewnić stronom możliwość wyjaśnienia ewentualnych wątpliwości, co do treści i wniosków przeprowadzonych dowodów. Z tych względów granicę obowiązku prowadzenia przez Sąd postępowania dowodowego wyznacza - podlegająca kontroli instancyjnej - ocena czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy. Opinia biegłego podlega ocenie według art. 233 § 1 k.p.c., ale odróżniają ją ponadto szczególne dla tego dowodu kryteria oceny, które stanowią: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania wyrażonego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001, Nr 4, poz. 64). Dowód z opinii biegłego pozostaje przedmiotem oceny Sądu, w szczególności z punktu widzenia zakresu wypowiedzi biegłego przez pryzmat granic rzeczowych zleconego w postanowieniu dowodowym zadania, a także poprawności konstrukcyjnej opracowania z punktu widzenia wymogów opisanych przez przepisy prawa formalnego.

Wbrew zarzutom apelacji, przedstawiona przez Sąd Okręgowy ocena dowodu z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości K. L. spełnia wspomniane wyżej założenia i kryteria. Przypomnieć należy, że specyfika oceny tego dowodu wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez Sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia i wiedzy powszechnej. Nadaje to pierwszorzędne znaczenie, przy tej ocenie, kryterium poziomu wiedzy biegłego. Kiedy więc Sąd zleca biegłemu wydanie opinii, musi mieć na względzie to, czy dysponuje on wiadomościami specjalnymi niezbędnymi dla stwierdzenia okoliczności mających istotny wpływ dla rozstrzygnięcia sprawy.

Przez pryzmat powyższego, podniesione przez pozwaną zarzuty dotyczące opinii sporządzonej w sprawie nie mogą zostać uwzględnione. W wykonaniu postanowienia Sądu, w opinii pisemnej biegły K. L. szczegółowo ocenił stan i charakter nieruchomości będącej przedmiotem szacowania, przeprowadził jej oględziny a następnie przeanalizował dokumentację obrazującą stan prawny i faktyczny nieruchomości. Biegły oszacował także wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z udziałów w wysokości 49/100 w nieruchomościach objętych księgami wieczystymi nr (...), (...) i (...) w okresie od dnia 13 czerwca 2013 r. do dnia 30 stycznia 2014 r.

Opinia ta została zakwestionowana przez pozwaną. Do zgłoszonych przez nią zastrzeżeń biegły odniósł się kolejno w opiniach uzupełniających z dnia 15 grudnia 2019 r. i 06 marca 2020 r., w których podtrzymał uprzednio wywiedzione wnioski. Biegły wskazał, że metody szacowania stawek czynszu za dzierżawę, a także wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości nie są objęte regulacją normatywną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, sformułowane w apelacji zarzuty i twierdzenia podważające miarodajność przedmiotowej opinii nie mogą przynieść oczekiwanego przez skarżącą rezultatu. Nie może ujść uwagi, że w zasadzie stanowią one powtórzenie uprzednio zgłoszonych zastrzeżeń, do których biegły odniósł się w opiniach uzupełniających. Skarżąca ponownie koncentruje się na tych samych twierdzeniach. Prezentując takie stanowisko skarżąca traci z pola widzenia wyjaśnienia biegłego, który pomimo ponawianych kolejnych zastrzeżeń ciągle konsekwentnie podtrzymywał stanowisko, że jedyna aktualnie istniejąca możliwość szacowania została wykorzystana w opinii.

W przekonaniu Sądu Apelacyjnego, w obszernych wywodach apelacji nie zostały wskazane tego rodzaju okoliczności, które mogłyby stanowić przejaw nielogiczności, czy dowolności w takim stanowisku biegłego. Złożone przez biegłego opinie: główna i uzupełniające, nie budzą wątpliwości, co do poprawności wywiedzionych w nich wniosków, nie zawierają zarzucanych jej w apelacji błędów. Odnosząc się do zgłoszonego przez pozwaną wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnego biegłego (tj. (...) Towarzystwa (...) w G.), że to wyłącznie do uznania Sądu należy, czy skorzysta z możliwości, jaką daje przepis art. 286 k.p.c. Konieczność taka istnieje natomiast tylko wówczas, gdy występuje rozbieżność, niezupełność lub niejasność opinii albo gdy materiał dowodowy nie daje podstawy do oparcia się wyłącznie na opinii jednego biegłego, bądź tylko na jednej opinii tego samego biegłego ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 6 września 2012 r., I A Ca 756/12, Lex 1217710).

Wobec braku tego rodzaju wątpliwości, nie było zdaniem Sądu Apelacyjnego, niezbędnym wzywanie kolejnych biegłych do złożenia jeszcze jednej opinii w sprawie. Podkreślenia wymaga, że opinia biegłego K. L. jest prawidłowa, zwieńczona kategorycznymi wnioskami, które nie zostały zakwestionowane w wymagany sposób. Pozwana nie postawiła biegłemu uzasadnionych zarzutów, nie wskazała sprzeczności, uchybień, czy niekonsekwencji w wywiedzionych przez nią wnioskach. Jak już wyżej wskazano, biegły odniósł się do zgłoszonych do opinii zarzutów, podtrzymując jej wniosek końcowy. Sąd Apelacyjny nie znajduje żadnych podstaw do podważenia konstatacji biegłego. Tym bardziej, że o ewentualnym dopuszczeniu dowodu z opinii innego biegłego tej samej specjalności nie może decydować wyłącznie wniosek strony, ale zawarte w tym wniosku konkretne uwagi i argumenty podważające miarodajność dotychczasowej opinii lub co najmniej miarodajność tę poddające w wątpliwość. Potrzeba powołania biegłego musi wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 1999 r., I PKN 20/99, OSNP 2000/22/807). Zgłaszając taki wniosek strona powinna wykazać błędy, sprzeczności lub inne wady w złożonej opinii biegłego, które dyskwalifikują tę opinię, uzasadniając tym samym powołanie dodatkowych opinii. Jak już wyżej wskazano, tego rodzaju okoliczności w sprawie nie mają miejsca. Wobec powyższego, wniosek dowodowy pozwaną należało ocenić wyłącznie jako złożony przez stronę niezadowoloną z opinii sporządzonej w sprawie, co w żadnym razie nie uzasadnia dopuszczenia takiego dowodu.

W rezultacie, Sąd Okręgowy w oparciu o przeprowadzoną ocenę dowodów prawidłowo ustalił stan faktyczny i słusznie uznał, że przeprowadzone dowody uzasadniały uznanie, iż wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z udziałów w wysokości 49/100 w nieruchomościach objętych Kw nr (...), Kw (...) i Kw (...) okresie od dnia 13 czerwca 2013r. do dnia 30 stycznia 2014r. wynosi 228.120 zł.

Dlatego też, zdaniem Sądu Apelacyjnego, przedstawiona przez skarżącą argumentacja stanowi wyłącznie polemikę z trafnymi wnioskami Sądu Okręgowego. Pozwana nie wykazała, aby doszło tu do naruszenia przepisu art. 233 k.p.c., a w konsekwencji błędnych ustaleń stanu faktycznego. Strona skarżąca dla uzasadnienia swoich twierdzeń zaprezentowała jedynie własną, korzystną ze swojego punktu widzenia, ocenę dowodów, co nie może stanowić wystarczającej i przekonującej podstawy dla uznania skuteczności zarzutu naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów.

Powyższej oceny nie zmienia treść przedłożonego w toku postępowania apelacyjnego dokumentu „Wycena czynszu dzierżawnego, odpowiadającego wynagrodzeniu za bezumowne korzystanie od 13 czerwca 2013 r. do 30 stycznia 2014 r. za mniejszościowy udział należący do Pana J. J. (w wysokości 49/100) w prawie własności towarowego wielkoobszarowego gospodarstwa rolnego – w rozumieniu art. 55 ^{( 3)} k.c. w skład którego wchodzą grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, znajdujące się w gminie (...) (powiat (...), województwo (...)), o łącznej powierzchni 554,0134 ha, objęte księgami wieczystymi KW (...) SR Tczew (obręb geodezyjny (...)), KW (...) SR Tczew (obręb geodezyjny (...)), KW (...) SR Tczew (obręby geodezyjne (...) i (...)) oraz znajdujące się na nich budynki i urządzenia”.

W płaszczyźnie, w jakiej przedstawiona przez skarżącą prywatna opinia ma służyć podważeniu opinii biegłego sądowego K. L., względnie obejmuje ocenę tego samego zagadnienia wymagającego wiadomości specjalnych, należy ją traktować jako uzupełnienie i rozwinięcie argumentacji faktycznej i prawnej przytaczanej przez stronę ( vide: Wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2008 r., IV CSK 168/08, niepubl., z dnia 2 lutego 2011 r., II CSK 323/10, niepubl., i z dnia 2 lutego 2017 r., I CSK 778/15, niepubl.). Przedstawione przez stronę pozwaną pisemne stanowisko osoby będącej ekspertem w konkretnej dziedzinie wiedzy, podpisane przez tę osobę, stanowi bowiem wyłącznie dokument prywatny i korzysta z domniemania autentyczności określonego w art. 245 k.p.c. Dokument taki nie stanowi natomiast dowodu w zakresie wiadomości specjalnych, których stwierdzeniu służy dowód z opinii biegłego (art. 278 k.p.c.).

Opinia przedkładana przez stronę pozwaną nie mogła więc zastąpić opinii biegłego sądowego ani stanowić wyłącznej podstawy do podzielenia stanowiska strony przedstawiającej taką opinię wbrew opinii biegłego powołanego przez Sąd. Mogła jednak - jak konsekwentnie przyjmuje się w judykaturze - stanowić okoliczność uzasadniającą dopuszczenie przez Sąd dodatkowej opinii ze strony tych samych lub innych biegłych (art. 286 k.p.c.). Wobec rozważań poczynionych powyżej, dość będzie powiedzieć, że taka potrzeba w niniejszej sprawie jednak nie zaistniała.

Na uwzględnienie nie zasługiwał także zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 157 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

Jak wskazano powyżej, Sąd prowadzący postępowanie dowodowe weryfikuje zebrany materiał dowodowy z zachowaniem zasady swobodnej oceny dowodów. Dotyczy to również dowodu z opinii biegłego sądowego. Przepis art. 157 ust. 1 i 3 u.g.n. umożliwia dokonanie weryfikacji opinii w zakresie spełniania przez rzeczoznawcę standardów zawodowych, a także zasad i norm dokonanej przez niego w operacie wyceny, pozwalając na rozstrzygnięcie uzasadnionych wątpliwości w zakresie prawidłowości sporządzenia operatu, w tym związane z zarzutami zgłoszonymi przez strony postępowania. Jednak w braku takich wątpliwości, Sąd władny jest samodzielnie dokonać rzeczowej oceny materiału dowodowego poprzez merytoryczne odniesienie się do poszczególnych zarzutów i tez strony kwestionującej opinię. Zajęte przez Sąd stanowisko o braku podstaw do poddania przeprowadzonej w sprawie opinii biegłego weryfikacji organizacji zawodowej rzeczoznawców majątkowych mieści się w granicach należącej do Sądu oceny tego środka dowodowego. Przepis art. 157 ust. 1 i 3 u.g.n. dopuszcza zatem możliwość sprawdzenia prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego, ale nie w każdej sytuacji, gdy strona jest niezadowolona z jego treści.

O potrzebie zewnętrznej weryfikacji operatu przez sąd, o jakiej mowa w art. 157 ust. 3 u.g.n., decyduje zaś nie żądanie strony, lecz powstanie po stronie Sądu uzasadnionych wątpliwości co do prawidłowości jego sporządzenia. Sąd prowadzący postępowanie dowodowe weryfikuje zebrany materiał dowodowy i musi dokonać jego oceny z zachowaniem zasady swobodnej oceny dowodów. Takiej samej oceny dokonuje również w stosunku do opinii biegłego.

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy zasadnie uznał, że opinia biegłego spełnia zarówno warunki formalne, jak i oparta jest na prawidłowych danych. Operat szacunkowy był tylko elementem treści opinii biegłego, który przekonująco w treści opinii uzupełniających bronił przyjętych przez siebie metod wyceny, dlatego zasadnie też stanowiła podstawę rozstrzygnięcia sprawy. Powyższe wyjaśnienia, uzupełniające opinię podstawową, w ocenie Sądu Apelacyjnego, dały stronom i Sądowi pełną jasność co do przyjętych przez biegłego kryteriów i metod wyceny. Wbrew też zarzutom apelacji, opierały się one na przyjęciu jasno określonych, racjonalnych i uzasadnionych przesłanek, przy uwzględnieniu w szczególności celu wyceny, rodzaju i położenia nieruchomości, jej przeznaczenia, aktualnego stanu oraz dostępnych danych o cenach, dochodach i cechach nieruchomości podobnych. Skarżący nie podważył też skutecznie wyjaśnień biegłego dotyczących niemożności precyzyjnego ustalenia stanu budynków wchodzących w skład nieruchomości, co nakazywało ustalenie wynagrodzenia dla całej nieruchomości.

Oznacza to zarazem, że nie było też podstaw do zweryfikowania kwestionowanego postanowienia Sądu I instancji w przedmiocie oddalenia wniosku dowodowego o zwrócenie się do Komisji (...) (...) Towarzystwa (...) w G. celem oceny prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego z dnia 14 sierpnia 2019 r. przez biegłego sądowego przy Sądzie Okręgowym w Gdańsku K. L.. Zrealizowanie tego wniosku dowodowego niezasadnie przedłużyłoby niniejsze postępowanie.

Ostatecznie więc Sąd Apelacyjny nie podzielił zarzutów apelacji dotyczących naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 § 1 k.p.c. przy ocenie dowodu z opinii biegłego sądowego K. L.. Dowód ten może być uznany za w pełni wiarygodną i wyposażoną w moc dowodową podstawę ustalenia wartości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z udziałów w wysokości 49/100 w nieruchomościach objętych Kw nr (...), Kw (...) i Kw (...) okresie od dnia 13 czerwca 2013r. do dnia 30 stycznia 2014 r. W konsekwencji nie jest też trafny zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 151 ust. 1 i 3 u.g.n.

Mając na uwadze powyższe, a także zważywszy na fakt, że w postępowaniu apelacyjnym nie ujawniono okoliczności, które Sąd drugiej instancji winien wziąć pod uwagę z urzędu, apelacja pozwanej podlegała oddaleniu w oparciu o art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł w pkt. II. wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Mając na względzie, że w postępowaniu apelacyjnym pozwana uległa powodowi w całości, obciążyć należało ją kosztami zastępstwa procesowego powoda w kwocie 8.100,00 zł, ustalonymi w oparciu o § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 265).

Na oryginale właściwe podpisy.