Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 kwietnia 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan-Karasińska

Protokolant: Diana Puczkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2021 r. w Warszawie

sprawy W. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołania W. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 7 października 2019 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującej W. W. prawo do rekompensaty.

Sygn. akt VII U 4611/19

UZASADNIENIE

W dniu 28 października 2019 r. W. W. złożyła za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odwołanie od decyzji z dnia 7 października 2019 r., znak: (...) odmawiającej przyznania prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

W uzasadnieniu odwołania W. W. wskazała, że organ rentowy odmówił jej prawa do rekompensaty ze względu na to, że nie został udowodniony 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wobec nieuwzględnienia okresu zatrudnienia od dnia 1 listopada 1988 r. do dnia 30 czerwca 1994 r. w Państwowych Zakładach (...) w W.. W treści decyzji organ rentowy powołał się na błędne wystawienie świadectwa pracy przez pracodawcę, który w tym zakresie powinien określić stanowisko pracy ściśle według wykazu, działu, pozycji i punktu Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a także zgodnie z zarządzeniem ministra, któremu podlegał zakład pracy. Zdaniem odwołującej, dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Wskazała, że przez cały okres w/w zatrudnienia, wykonywała pracę na stanowisku laborantki, która polegała na obsłudze od strony chemicznej kąpieli do produkcji płytek drukowanych oraz obsłudze kąpieli galwanicznych. Zakres prac faktycznie wykonywanych mieścił się w nazewnictwie podanym w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach. Ubezpieczona podkreśliła, że rozbieżność użytego w w/w dokumentach nazewnictwa jest niedopatrzeniem wystawiających świadectwa uprawnionych osób. W konkluzji odwołania, ubezpieczona wniosła więc o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie na jej rzecz prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych (odwołanie z dnia 28 października 2019 r. k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Uzasadniając swe stanowisko wskazał, że zgodnie z art. 21 ust. 1 i art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1924), rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej; rekompensata przysługuje ubezpieczonemu jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej w wymiarze co najmniej 15 lat. Stosownie zaś do treści § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. nr 8 poz. 43), okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Powyższe okresy pracy stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy. Organ rentowy podkreślił, że zakład pracy wystawiając świadectwo pracy w warunkach szczególnych na podstawie posiadanej dokumentacji ma obowiązek określić rodzaj wykonywanej pracy według wykazu, stanowiącego załącznik do powołanego wyżej rozporządzenia oraz stanowisko pracy zgodnie z działem, pozycją i punktem zarządzenia resortowego. Wskazał, że nie zaliczył do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia odwołującej od dnia 2 listopada 1977 r. do dnia 31 października 1988 r. w (...) S.A. oraz okresu od dnia 1 listopada 1988 r. do dnia 30 czerwca 1994 r. w Państwowych Zakładach (...) w W. z uwagi na błędne wystawienie świadectw pracy przez pracodawców, którzy w tym zakresie powinni określić stanowisko pracy ściśle według wykazu, działu, pozycji i punktu Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., jak również powołać się na zarządzenie ministra, któremu podlegał dany zakład pracy. Dodał że na świadectwie pracy wystawionym przez (...) S.A. wskazane są dwa stanowiska, jakie zajmowała odwołująca na przestrzeni całego okresu zatrudnienia, natomiast na świadectwie pracy wystawionym przez (...) w W. zostało wskazane stanowisko zupełnie inne niż na świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach. Wobec tego, organ rentowy zaskarżoną decyzją z dnia 7 października 2019 r., znak: (...) odmówił W. W. prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych (odpowiedź na odwołanie z dnia 14 listopada 2019 r. k. 4-4v a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W. W., urodzona (...) jest z zawodu chemikiem – laborantem. W okresie od dnia 4 sierpnia 1976 r. do dnia 1 listopada 1988 r. ubezpieczona była zatrudniona w (...) Zakładach (...) w K. na stanowiskach: od dnia 4 sierpnia 1976 r. do dnia 23 października 1977 r. operatora linii przetwórczej oraz od dnia 24 października 1977 r. do dnia 1 listopada 1988 r. laboranta-brakarza. Początkowo świadczyła pracę w ramach praktyk zawodowych, jako uczennica ostatniej klasy Technikum (...) w zawodzie technologia papieru i celulozy, a następnie została zatrudniona na podstawie umowy o pracę, zawartej na czas nieokreślony. Przez cały okres w/w zatrudnienia, ubezpieczona uczestniczyła w procesie produkcji różnego rodzaju papieru, a także kartonów chłonnych z azbestem oraz kartonów do masek przeciwgazowych. Powyższy zakład pracy zajmował się produkcją kartonów chłonnych, papierów do pergaminowania oraz wyrabianiem licznych gatunków papieru o różnej jakości. Asortyment prowadzonej produkcji obejmował poza dominującym papierem stemplowym, także: papier kancelaryjny, ordynaryjny, drukarski, tabelaryczny, pocztowy oraz nowość – niezwykle gładki papier welinowy. Do badania jakości papieru wykorzystywane były chemikalia, takie jak azbest i ksylen. Ubezpieczona wykonywała pracę w narażeniu na powyższe substancje, dlatego była wyposażona w odzież ochronną, czyli fartuch i rękawice. Otrzymywała również posiłki regeneracyjne i mleko. Powyższe obowiązki wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy do dnia 1 listopada 1988 r. Zakład pracy wystawił ubezpieczonej świadectwo pracy, w którym stwierdził, że w okresie od dnia 4 sierpnia 1976 r. do dnia 1 listopada 1988 r. była ona zatrudniona w w/w Zakładach (...), przy czym w okresie od dnia 2 listopada 1977 r. do dnia 31 października 1988 r. wykonywała pracę na stanowisku laborant-brakarz określoną w Dziale XIV pod poz. 24 Wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (legitymacja ubezpieczeniowa k. 43, karty wynagrodzeń, świadectwo pracy z 28 października 1988 r., karta obiegowa zmiany, angaże i przeszeregowania, kwestionariusz osobowy, umowa o praktyki zawodowe, świadectwo dojrzałości k. 59, zeznania odwołującej k. 69-70 a.s.).

W dniu 5 lutego 2020 r. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K., będąca następcą prawnym (...) Zakładów (...) w K. wystawiła ubezpieczonej świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym zaświadczyła, że w okresie od dnia 4 sierpnia 1976 r. do dnia 1 listopada 1988 r. była ona zatrudniona w powyższym zakładzie pracy na stanowiskach: od dnia 4 sierpnia 1976 r. do dnia 23 października 1977 r. operatora linii przetwórczej oraz od dnia 24 października 1977 r. do dnia 1 listopada 1988 r. laboranta-brakarza i w tych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywała pracę przy kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz sprawowała dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w Wykazie A, Dziale XIV pod poz. 24 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz w wykazie, stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 5 lutego 2020 r. k. 59 a.s.).

W okresie od dnia 1 listopada 1988 r. do dnia 30 czerwca 1994 r. ubezpieczona była zatrudniona w Państwowych Zakładach (...) w W.. Do dnia 14 listopada 1988 r. wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę zawartej na okres próbny, a następnie od dnia 15 listopada 1988 r. została zatrudniona na umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony na stanowisku laboranta. Do obowiązków ubezpieczonej w powyższym okresie zatrudnienia należało uczestnictwo w procesie wytwarzania obwodów oraz układów teletransmisyjnych dzięki zjawiskom elektrochemicznym towarzyszącym przepływowi prądu przez kąpiel galwaniczną. Ubezpieczona miała do czynienia z różnego rodzaju roztworami, w tym z kwasami, kąpielami pianowymi, zasadowymi i galwanicznymi. Przygotowywała ona kąpiele według ustalonego z góry składu poprzez rozpuszczenie potrzebnych komponentów w wodzie. W oparciu o wyniki przeprowadzanych pomiarów chemicznych - w razie potrzeby do kąpieli dodawała brakujące składniki. W trakcie tego procesu, ubezpieczona była wyposażona w odzież ochronną. Obowiązki te wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W dniu 30 czerwca 1994 r. w/w zakład pracy wystawił jej świadectwo pracy, w którym zaświadczył, że w okresie od dnia 1 listopada 1988 r. do dnia 30 czerwca 1994 r. była zatrudniona na stanowisku laboranta w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 4.600,00 zł brutto miesięcznie. W tej samej dacie w/w pracodawca wystawił również odwołującej świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którym potwierdził, że w okresie od dnia 1 listopada 1988 r. do dnia 30 czerwca 1994 r. wykonywała ona prace operatora urządzeń do produkcji drukowanych, wymienionych w Wykazie A, Dziale IV poz. 17 pkt 6, stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 33 Ministra Łączności z 16 maja 1983 r. w sprawie wykazu prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy Resortu Łączności (legitymacja ubezpieczeniowa k. 43, karta przyjęcia do pracy, umowa o pracę na okres próbny, umowa o pracę na czas nieokreślony, angaże, świadectwo pracy z 30 czerwca 1994 r., karty wynagrodzeń k. 56, zeznania odwołującej k. 69-70 a.s., świadectwo pracy z dnia 30 czerwca 1994 r. k. 53 tom II a.r.).

W dniu 27 lutego 2017 r. ubezpieczona złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę. Do powyższego wniosku dołączyła informację o okresach składkowych i nieskładkowych wraz z dokumentacją potwierdzającą te okresy. Decyzją z 10 marca 2017 r., znak: (...) organ rentowy przyznał ubezpieczonej emeryturę powszechną od dnia 14 lutego 2017 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Kwota świadczenia do wypłaty wyniosła 2.449,54 zł (wniosek z dnia 27 lutego 2017 r. wraz z załącznikami k. 1-27, decyzja ZUS z dnia 10 marca 2017 r., znak: (...) k. 29 tom (...) a.r.).

W dniu 9 września 2019 r. ubezpieczona złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o przyznanie rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Decyzją z dnia 7 października 2019 r., znak: (...) organ rentowy odmówił jej prawa do ww. świadczenia z uwagi na błędne wystawienie świadectw pracy przez pracodawców, którzy w tym zakresie powinni określić stanowisko pracy ściśle według wykazu, działu, pozycji i punktu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., jak również powołać się na zarządzenie ministra, któremu podlegał ww. zakład pracy. Z kolei na świadectwie pracy wystawionym przez (...) S.A. wskazane są dwa stanowiska, jakie zajmowała odwołująca na przestrzeni całego okresu zatrudnienia, natomiast na świadectwie pracy wystawionym przez(...) w W. zostało wskazane stanowisko zupełnie inne niż na świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach. Na tej podstawie Zakład uznał, że odwołująca nie udowodniła 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych (wniosek z dnia 9 września 2019 r. k. 58, decyzja z dnia 7 października 2019 r. znak: (...) k. 59 tom II a.r.). Od powyższej decyzji W. W. złożyła odwołanie, inicjując niniejsze postępowanie (odwołanie z dnia 28 października 2019 r. k. 3 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych dokumentów, a także zeznań ubezpieczonej W. W.. Wśród dokumentów stanowiących podstawę ustaleń faktycznych Sąd uwzględnił obszerną dokumentację z akt osobowych ubezpieczonej, dotyczącą kwestionowanych okresów jej zatrudnienia: od dnia 2 listopada 1977 r. do dnia 31 października 1988 r. w (...) S.A. oraz od dnia 1 listopada 1988 r. do dnia 30 czerwca 1994 r. w Państwowych Zakładach (...) w W. oraz dokumenty dołączone do akt organu rentowego, których wiarygodność nie budziła wątpliwości Sądu. Wskazane dokumenty zostały sporządzone przez uprawnione podmioty w zakresie ich kompetencji, nie były kwestionowane przez strony, a i Sąd nie znalazł podstaw, aby czynić to z urzędu. Zeznania odwołującej W. W. także zasługiwały na nadanie im przymiotu wiarygodności. Odwołująca w rzeczowy i logiczny sposób opisała przebieg swojej pracy zawodowej, jak również wykonywane czynności na powierzonych jej stanowiskach pracy. Wyjaśniła też, na czym polegały określone procesy chemiczne, w których bezpośrednio uczestniczyła w procesach produkcji oraz opisała specyfikę realizowanych zadań ze wskazaniem w jakich warunkach i przy użyciu jakich pierwiastków chemicznych miało to miejsce. Zeznania odwołującej potwierdziły to co wynika z dokumentów w związku, z czym nie było podstaw do tego, by je kwestionować w jakiejkolwiek części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie W. W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 7 października 2019 r., znak: (...) podlegało uwzględnieniu.

Regulacja dotycząca rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegała się ubezpieczona, została wprowadzona do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. z 2018r., poz. 1924). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób jej obliczenia wskazują art. 21 – 23 zamieszczone w Rozdziale III „Rekompensata”. Art. 23 stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz, że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 21 ust. 1 ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, o której mowa w cytowanych przepisach, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Wskazywane art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej, 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 tej ustawy została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro jednak, zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Przyjąć tym samym należy, że rekompensata nie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym lub rozpoczęli służbę po 31 grudnia 1998 r. Słuszność wskazanej interpretacji potwierdził Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 17 grudnia 2015 r. (III AUa 717/15, Lex nr 1964970). Jeśli chodzi o wskazane powyżej przesłanki pozytywne nabycia prawa do rekompensaty, to analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty będą uwzględnione tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W rozpatrywanej sprawie, zdaniem Sądu Okręgowego, ubezpieczona legitymuje się wymaganym okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy zarówno w treści skarżonej decyzji, jak i w odpowiedzi na odwołanie wskazywał, że nie zaliczył do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia odwołującej od dnia 2 listopada 1977 r. do dnia 31 października 1988 r. w (...) S.A. oraz okresu od dnia 1 listopada 1988 r. do dnia 30 czerwca 1994 r. w Państwowych Zakładach (...) w W. z uwagi na błędne wystawienie świadectw pracy przez pracodawców, którzy w tym zakresie powinni określić stanowisko pracy ściśle według wykazu, działu, pozycji i punktu Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., jak również powołać się na zarządzenie ministra, któremu podlegał dany zakład pracy. Dodał że na świadectwie pracy wystawionym przez (...) S.A. wskazane są dwa stanowiska, jakie zajmowała odwołująca na przestrzeni całego okresu zatrudnienia, natomiast na świadectwie pracy wystawionym przez (...) w W. zostało wskazane stanowisko zupełnie inne niż na świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach. Wymaga jednak podkreślenia, że w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania prawa do rekompensaty, dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo do świadczenia. Wynika to z tego, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych nie ma takich ograniczeń dowodowych jak w postępowaniu przez Zakładem. Okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00). Świadectwo pracy w warunkach szczególnych jest jednak dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 k.p.c. i nie stanowi dowodu tego co zostało w nim odnotowane. Taki walor mają wyłącznie dokumenty urzędowe, do których w myśl stosowanego a contrario art. 244 § 1 k.p.c. nie zalicza się świadectwa pracy, skoro nie zostało sporządzone przez organy władzy publicznej ani inne organy państwowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 grudnia 2013 r., III AUa 783/13, Lex nr 1409118).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43) – zwane dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego, do którego należy się odwołać na podstawie art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazuje w § 2 ust. 1, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W przypadku ubezpieczonej miało miejsce stałe, w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywanie prac, o których mowa w Wykazie A, Dziale XIV pod poz. 24 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie). W oparciu o delegację ustawową zostało wydane przez Ministra Łączności zarządzenie nr 33 z dnia 16 maja 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w warunkach szczególnych w zakładach pracy resortu łączności, którego załącznik nr 1 stanowi wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego, wymienione w Wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Dział IV tego załącznika zatytułowany „W chemii” pod pozycją 17 pkt 6 wymienia operatora urządzeń mechanicznej obróbki gumy i tworzyw sztucznych, natomiast pod poz. 24 wymienia kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji oraz dozór inżynieryjno- techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Sąd Okręgowy podziela w pełni ugruntowaną linię orzeczniczą Sądu Najwyższego, zgodnie z którą objęcie nadzorem lub kontrolą o których mowa w pkt 24 Działu XIV Wykazu A rozporządzenia z 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) także innych niż wymienione w wykazie A prac nie wyłącza zakwalifikowania samego nadzoru lub kontroli jako pracy w szczególnych warunkach, jeżeli te inne (podlegające dozorowi lub kontroli) prace nie są na danym oddziale lub wydziale podstawowe (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2007r. sygn. akt I UK 111/07). Z dokładnego brzmienia pkt 24 Działu XIV Wykazu A do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynika, że warunkiem zakwalifikowania tego rodzaju kontroli i dozoru jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych jest to, aby na oddziałach i wydziałach, na których są one wykonywane, jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w tym wykazie. Oznacza to, że objęcie takim nadzorem lub kontrolą także innych niż wymienione w wykazie prac nie wyłącza zakwalifikowania samego nadzoru lub kontroli jako pracy w szczególnych warunkach, jeżeli te inne (podlegające dozorowi lub kontroli) prace nie są na danym oddziale lub wydziale podstawowe (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r. sygn. akt I UK 360/11).

W realiach rozpatrywanej sprawy nie ulega wątpliwości, że ubezpieczona pracowała w warunkach szkodliwych dla zdrowia, gdyż przez cały okres zatrudnienia narażona był na szkodliwe działanie różnych substancji chemicznych. Jak wynika z zebranego materiału dowodowego, ubezpieczona do badania jakości papieru wykorzystywała chemikalia, takie jak azbest i ksylen oraz wykonywała pracę w narażeniu na powyższe substancje, dlatego była wyposażona w odzież ochronną, czyli fartuch i rękawice. Z kolei w drugim okresie zatrudnienia ubezpieczona miała do czynienia z różnymi roztworami, w tym z kwasami, kąpielami pianowymi, zasadowymi i galwanicznymi. Przygotowywała ona powyższe kąpiele według ustalonego z góry składu chemicznego poprzez rozpuszczenie potrzebnych komponentów w wodzie. Następnie w oparciu o wyniki przeprowadzanych pomiarów chemicznych - w razie potrzeby do kąpieli dodawała brakujące składniki. Z tego powodu, w trakcie tego procesu, ubezpieczona była wyposażona w odzież ochronną. Szkodliwe warunki pracy polegały na tym, że z kąpieli galwanicznych wydzielają się lotne składniki takie jak m.in.: chlorowodór, cyjanowodór, dwutlenek i trójtlenek siarki oraz aerozole odpowiadające składom kąpieli, m.in. kancerogenne (rakotwórcze) jony chromu i niklu czy trującego kadmu. W konsekwencji należy uznać, że odwołująca posiada wymagany okres ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy ocenił, że ubezpieczona spełniła przesłanki pozytywne, by uzyskać prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Jednocześnie nie zaistniały te przesłanki negatywne, które wykluczyłyby możliwość uzyskania rekompensaty. Sąd zatem zmienił zaskarżoną decyzję na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.