Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 maja 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Jarząbek

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 maja 2021 r.

w Warszawie

sprawy H. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wcześniejszą emeryturę (z warunków szczególnych)

na skutek odwołania H. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 4 stycznia 2016r. znak (...)

1.  oddala odwołanie,

2.  przyznaje r. pr. P. J. od Skarbu Państwa – Kasa Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie wynagrodzenie w kwocie 90 (dziewięćdziesiąt) zł za udzielenie ubezpieczonemu nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu.

UZASADNIENIE

W dniu 8 lutego 2016 r. H. L. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 4 stycznia 2016 r.
znak: (...) wnosząc o uznanie okresów pracy w warunkach szczególnych
z dwóch zakładów – Spółdzielni Usług (...) w D. od 22 września 1976 r.
do 31 maja 1984 r. i w Przedsiębiorstwie (...) w D.
od 5 maja 1988 r. do 31 grudnia 1993 r. Dodatkowo, w piśmie procesowym z dnia 18 kwietnia 2016 r. na rozprawie w dniu 15 czerwca 2016 r. pełnomocnik odwołującego z urzędu oświadczył, że popiera odwołanie od ww. decyzji i sprecyzował, że odwołujący wnosi
o przyznanie mu prawa do wcześniejszej emerytury od 28 września 2015 r. z uwzględnieniem okresów wymienionych w odwołaniu oraz okresu sprawowania opieki nad bratem C. L. (odwołanie k. 2 a.s., pismo procesowe z 18.04.2016 r. k. 41 a.s., protokół rozprawy k. 57 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział
w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹³ k.p.c. Organ rentowy powołał się na treść art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazując,
że na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udokumentował 25 lat okresów składkowych
i nieskładkowych oraz 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Za udowodniony organ rentowy uznał staż pracy 21 lat, 7 miesięcy i 22 dni oraz staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 3 lat i 11 miesięcy. Jednocześnie w związku z wpływem odwołania, po ponownym przeanalizowaniu akt rentowych, organ rentowy doliczył do ogólnego stażu pracy okres pracy w gospodarstwie rolnym siostry od 27 października 1971 r. do 27 października 1974 r., ustalając ogólny staż pracy w wymiarze 24 lat, 7 miesięcy i 24 dni. Organ rentowy nie uwzględnił przy tym jako okresów pracy w warunkach szczególnych okresów wskazanych w odwołaniu, ponieważ odwołujący nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, natomiast świadectwa pracy z dnia 30 maja 1984 r. i z dnia 31 grudnia 1993 r. nie zawierają informacji o wykonywaniu tego rodzaju pracy (odpowiedź na odwołanie
k. 68 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. L. urodził się w dniu (...) (bezsporne).

W okresie od 2 września 1976 r. do 31 maja 1984 r. był zatrudniony w Spółdzielni Usług (...) w D.. Od początku zatrudnienia
do 30 czerwca 1982 r. odwołujący pracował na stanowisku kierowcy ciągnikowego. Następnie w okresie od 1 lipca 1982 r. do 31 marca 1984 r. miał powierzone obowiązki kierowcy (...) Od 1 kwietnia 1984 r. do końca zatrudnienia odwołujący pełnił obowiązki kierowcy ciągnikowego. W powyższym okresie odwołujący zawodowo, w zależności od potrzeb, jeździł ciągnikiem, czasem gąsienicowym, oraz kombajnem. Praca odwołującego była zależna od pory roku – w zimie odwołujący odśnieżał drogi bądź przewoził materiały (żwir, ziemię), natomiast od marca do zimy praca odwołującego była związana z uprawą ziemi, w tym orka, kultywacja, bronowanie, siew oraz opryski. W okresie żniw odwołujący obsługiwał kombajn do zbierania zbóż. Transport materiałów odbywał się przeważnie zimą. Zdarzało się, że odwołujący obsługiwał też ciągnik gąsienicowy do odśnieżania bądź jako spych na placu budowy, a także pomagał przy naprawie ciągnika w warsztacie w sytuacji, gdy się zepsuł (umowy o pracę
k. 6 a.o., k. 15 a.o.; świadectwo pracy k. 22 a.o.; informacja o zmianie zaszeregowania
k. 19 a.o.; podanie o rozwiązanie umowy o pracę k. 21 a.o. – akta osobowe odwołującego
z (...) w D.; zeznania odwołującego k. 229 a.s., zeznania świadków: Z. W. k. 275 a.s., C. S. i F. J. k. 318v a.s.; pisemne zeznania świadków k. 4-5 a.s.).

W 1988 roku H. L. podjął zatrudnienie w Przedsiębiorstwie (...)
i (...) w D., gdzie pracował w okresie od 5 maja 1988 r.
do 31 grudnia 1993 r. Początkowo odwołujący został przyjęty na stanowisko operatora mechanicznego sprzętu przeładunkowego w Oddziale (...). Pracując na tym Oddziale odwołujący rozładowywał węgiel z wagonów przy pomocy ciągnika wyposażonego
w ładowacz (dźwig z łyżką). Następnie z dniem 17 października 1988 r. odwołującemu powierzono obowiązki kierowcy ciągnika i od tego czasu odwołujący zajmował się przewozem materiałów między bazami przedsiębiorstwa znajdującymi się w D. i D.
– przewoził m. in. odpady z produkcji ryb, węgiel, materiały budowlane, żwir, piasek, gruz itp. Od 1 stycznia 1989 r. do 31 sierpnia 1993 r. odwołujący pracował w Oddziale (...),
a następnie od 1 września 1993 r. do końca zatrudnienia w Oddziale (...) (podanie
k. 23 a.o.; umowa o pracę k. 6 a.o.; karty przeszeregowania k. 7-18 a.o.; świadectwo pracy
k. 21 a.o. – akta osobowe odwołującego z (...) w D.; zeznania odwołującego k. 229 a.s.; zeznania świadków: W. K. k. 193-194 a.s., F. J.
k. 318v a.s.; pisemne zeznania świadków k. 7-9 a.s.).

W okresie od 2 stycznia 1997 r. do 31 lipca 1997 r. H. L. sprawował opiekę nad swoim bratem C. L.. W tym czasie brat odwołującego był zaliczony
do I grupy inwalidzkiej, poruszał się na wózku inwalidzkim. Odwołujący kilka razy w tygodniu pomagał bratu w przemieszczaniu się poza mieszkaniem – znosił go z 2 piętra na parter
i zawoził do urzędu, lekarza, banku, na zakupy lub na spacer (zeznania świadków C. L. k. 192 a.s., W. K. k. 193-194 a.s., R. K.
k. 195 a.s.).

W dniu 28 września 2015 r. H. L. zwrócił się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z wnioskiem o wcześniejszą emeryturę. Po rozpoznaniu wniosku ZUS (...) Oddział w W. decyzją z dnia 5 listopada 2015 r. (...) odmówił mu prawa do wcześniejszej emerytury, wskazując, że do dnia 1 stycznia 1999 r. nie osiągnął 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz nie został udowodniony wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zakład ustalił ogólny sumaryczny staż pracy odwołującego w wymiarze 21 lat, 7 miesięcy i 22 dni oraz przyjął za udowodniony okres pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 3 lat i 11 miesięcy. Jednocześnie Zakład nie uwzględnił okresów:

‒

zatrudnienia w (...) w D. od 2 września 1976 r. do 31 maja 1984 r., gdyż nie zostało przedłożone świadectwo pracy w warunkach szczególnych wystawione przez pracodawcę lub jego następcę prawnego, a jedynie przez biuro archiwalne, które nie jest upoważnione do wystawiania świadectw pracy;

‒

zatrudnienia w (...) w D. od 5 maja 1988 r. do 31 grudnia 1993 r., ponieważ nie zostało przedłożone świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, ZUS (...) Oddział w W. wydał w dniu
4 stycznia 2016 r. kolejną decyzję znak: (...) na podstawie której uwzględniono do stażu pracy odwołującego okres uzupełniający pracy na roli od 27 października 1971 r.
do 27 października 1974 r. w wymiarze 3 lat i 2 dni, ustalając tym samym staż sumaryczny odwołującego w wymiarze 24 lat, 7 miesięcy i 24 dni. Jednocześnie organ rentowy podtrzymał wcześniejsze stanowisko i ponownie odmówił H. L. prawa
do wcześniejszej emerytury z powodu braku 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach (wniosek z załącznikami k. 1-53 a.r., decyzje ZUS: z 05.11.2015 r. k. 59 a.r., z 04.01.2016 r. k. 65 a.r. - tom III).

W toku postępowania, w dniu 18 lipca 2019 r. ZUS (...) Oddział w W. wydał kolejną decyzję, na podstawie której uwzględnił okres sprawowania przez odwołującego opieki nad bratem, jednocześnie odmawiając odwołującemu prawa do wcześniejszej emerytury
z powodu braku 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach (decyzja ZUS
z 18.07.2019 r. – akta rentowe, karty nienumerowane, tom III).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie wymienionych wyżej dowodów z dokumentów, zeznań świadków i odwołującego się. W zakresie dokumentacji
Sąd uwzględnił przede wszystkim dokumenty załączone do akt osobowych odwołującego
z okresów zatrudnienia w (...) w D. oraz (...) szczegółowo wymienionych powyżej. Wiarygodność tych dokumentów nie budziła zastrzeżeń i pozwoliła Sądowi
na poczynienie ustaleń okoliczności mających istotne znaczenie w sprawie. Ponadto Sąd oparł się na zeznaniach świadków Z. W., W. K., C. S.
i F. J., złożonych celem wykazania faktu pracy odwołującego w okresie zatrudnienia odwołującego w ww. zakładach, uznając je za wiarygodne w całości z uwagi
na fakt, iż świadkowie pracowali z odwołującym. Sąd miał przy tym jednak na względzie,
że zeznania świadków miały stosunkowo ogólny charakter, a część z nich nie pamiętała dokładnie okresów, w których odwołujący pracę miał świadczyć. W zakresie, w jakim zostały potwierdzone zeznaniami ustnymi Sąd dał wiarę również wiarę pisemnym zeznaniom świadków załączonym do odwołania od skarżonej decyzji. W podobnym zakresie
i z podobnych przyczyn Sąd ocenił również dowód z zeznań odwołującego.

W toku postępowania Sąd Okręgowy przeprowadził również dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu BHP A. P. celem ustalenia, czy praca świadczona przez ubezpieczonego w spornych okresach była wykonywana w warunkach szczególnych.
Co do zasady Sąd uznał opinię za sporządzoną fachowo i cechującą się dużym stopniem szczegółowości, przy czym ostatecznie nie podzielił wszystkich formułowanych w niej wniosków z przyczyn, o których będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było niezasadne.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył prawa H. L. do wcześniejszej emerytury w związku z pracą w warunkach szczególnych. Warunki przyznania prawa
do wcześniejszej emerytury w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych zostały określone w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 tej ustawy, w brzmieniu aktualnym
na dzień wydania skarżonej decyzji (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 291), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego
w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku
65 lat - dla mężczyzn oraz

1)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn).

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia
do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Jako przykłady takiej pracy można wymienić: pracę w narażeniu na hałas przekraczający dozwolone normy, w zapyleniu, w oparach chemicznych, w wysokich temperaturach lub zmiennych warunkach atmosferycznych.
Wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Na wykazach prac zawartych we wskazanym rozporządzeniu, nie kończą się jednak ograniczenia dotyczące uprawnień z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Aby daną pracę uznać za wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pracownik musi ją wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 1 ww. rozporządzenia). Dodatkowo, zgodnie z treścią powołanego rozporządzenia, aby mężczyzna mógł nabyć prawo do emerytury powinien:

1)  posiadać 25-letni okres zatrudnienia, liczony łącznie z okresami równorzędnymi
i zaliczanymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia);

2)  wykonywać pracę wymienioną w wykazie A (Prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego), będącym załącznikiem
do rozporządzenia;

3)  osiągnąć wiek emerytalny wynoszący 60 lat (§ 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia) oraz

4)  być zatrudnionym przez co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach (§ 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia).

Na mocy skarżonej decyzji z dnia 4 stycznia 2016 r. ZUS (...) Oddział w W. odmówił H. L. prawa do wcześniejszej emerytury powołując się na okoliczność, że nie udokumentował on posiadania 25-letniego stażu sumarycznego oraz posiadania 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Odwołujący domagał się zaliczenia do stażu pracy nieuwzględnionych przez organ rentowy okresów sprawowania opieki nad bratem C. L. od 2 stycznia 1997 r. do 31 lipca 1997 r., a także okresów pracy w warunkach szczególnych – zatrudnienia w Spółdzielni Usług (...) w D. od 22 września 1976 r. do 31 maja 1984 r. oraz Przedsiębiorstwie (...) w D. od 5 maja 1988 r. do 31 grudnia 1993 r. W odniesieniu do okresu stażu pracy H. L. należy zaznaczyć, że Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe w tym zakresie, przy czym w toku postępowania powołany przez odwołującego okres sprawowania opieki nad bratem został przez organ rentowy uwzględniony na mocy decyzji z dnia 18 lipca 2019 r., co skutkowało ustaleniem sumarycznego stażu pracy odwołującego w wymiarze powyżej 25 lat. Tym samym w toku postępowania bezsporna stała się okoliczność, że odwołujący spełnia wymagany ustawą warunek posiadania 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Istota sporu skupiła się natomiast na rozważeniu, czy wspomniane wyżej okresy zatrudnienia odwołującego w (...) w D. oraz (...) mogły zostać uwzględnione jako okresy pracy odwołującego w warunkach szczególnych. Kwestia ta miała znaczenie z perspektywy przyjęcia przez organ rentowy, iż odwołujący legitymuje się stażem pracy tego rodzaju w wymiarze 3 lat i 11 miesięcy.

Zgodnie ze stanowiskiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wspomniane wyżej okresy zatrudnienia odwołującego nie mogły zostać uwzględnione na poczet stażu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na nieprzedłożenie przez odwołującego świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, wystawionego przez pracodawcę bądź jego następcę prawnego. Jest to zgodnie z treścią § 2 ust. 1 rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r., który stanowi,
że okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Brak świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub jego braki formalne nie świadczy o tym, że ubezpieczony faktycznie takiej pracy nie realizował. W orzecznictwie wielokrotnie wyrażano ugruntowany już pogląd, zgodnie z którym ze względu na powyższe okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach może być dowodzona wszelkimi środkami dowodowymi, przy czym sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. W postępowaniu przed sądem odwoławczym dopuszczalne jest więc dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w sytuacji, gdy wnioskodawca nie jest w stanie wykazać tej okoliczności jedynie w oparciu o dokumenty (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84; z 21 września 1984 r., III UZP 48/84; a także wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97; z 8 kwietnia 1999 r., II UKN 619; z dnia 21 listopada 2001 r., II UKN 598/00; z dnia 21 kwietnia 2004 r., II UK 337/03).

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe
w oparciu o załączone do sprawy i zaoferowane dodatkowo przez stronę dowody
z dokumentów, zeznań świadka i odwołującego oraz opinię biegłego sądowego z zakresu BHP. Analizując sporne okresy zatrudnienia H. L. Sąd uznał, iż zaliczeniu jako praca w warunkach szczególnych podlega jedynie praca, jaką wykonywał w trakcie zatrudnienia w (...) w D. w okresie od 5 maja 1988 r. do 31 grudnia 1993 r. Jak wynika z dokonanych w sprawie ustaleń, w powyższym okresie odwołujący wykonywał prace na stanowiskach kolejno operatora mechanicznego sprzętu przeładunkowego w Oddziale (...). Z zeznań samego odwołującego, jak też przesłuchanych w sprawie świadków, wynika, że praca odwołującego na ww. stanowisku polegała na rozładowywaniu węgla
z wagonów przy pomocy ciągnika wyposażonego w specjalistyczny sprzęt. W okresie późniejszym, od 17 października 1988 r. do końca zatrudnienia, odwołujący pracował na stanowisku kierowcy ciągnika i zajmował się przewożeniem materiałów między bazami Przedsiębiorstwa znajdującymi się w D. oraz pobliskim D.. Świadkowie potwierdzili przy tym, że w całym okresie zatrudnienia odwołujący nie wykonywał innych prac niż wymienione powyżej, co pozwala przyjąć, iż były ona realizowane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Pierwszy z wymienionych wyżej rodzajów pracy wykonywanej przez odwołującego pracy zdaniem Sądu odpowiadał pracy określonej w poz. 1 Działu VIII Wykazu A stanowiącego załącznik do ww. rozporządzenia (tj. ciężkie prace załadunkowe
i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie) oraz zgodna ze stanowiskiem wymienionym w Załączniku nr 1 do zarządzenia nr 24 Ministra – Kierownika Urzędu Gospodarski Morskiej z dnia 15 sierpnia
1983 r., gdzie w Dziale VIII, poz. 1 pkt 3 wskazano stanowisko operatora maszyn, urządzeń i sprzętu przeładunkowego. Szczególne warunki tego rodzaju pracy potwierdził również biegły sądowy z zakresu BHP, wskazując na zgodność charakteru pracy i nazwy stanowiska odwołującego z ww. pozycją zarządzenia resortowego. Sąd miał przy tym na względzie, że oceniając charakter pracy odwołującego w okresie zatrudnienia (...) biegły w opinii zaliczył jedynie wspomniany wyżej okres zatrudnienia na stanowisku operatora sprzętu przeładunkowego; nie odniósł się natomiast w żaden sposób do pozostałego okresu zatrudnienia odwołującego w tym przedsiębiorstwie i nie wyjaśnił przyczyn, z powodu których okres pracy odwołującego na stanowisku kierowcy ciągnika nie mógł zostać zaliczony. Było to uzasadnione o tyle, że zaliczył omawiany wyżej okres pracy jako odpowiadający pracy zgodnej z branżą transportową. W ocenie Sądu również okres pracy odwołującego na stanowisku kierowcy ciągnika podlegał uwzględnieniu jako okres pracy w warunkach szczególnych.
Z przeprowadzonych w sprawie dowodów wynika bowiem, że odwołujący w tym czasie zajmował się wyłącznie przewożeniem materiałów między bazami Przedsiębiorstwa znajdującymi się w D. oraz pobliskim D.. Taki rodzaj pracy w ocenie Sądu można zatem ocenić jako tożsamy pracy w branży transportowej, której dotyczy Dział VIII Wykazu A, w którego poz. 3 wymieniono prace kierowców ciągników.

Jednocześnie w ocenie Sądu brak było podstaw do zakwalifikowania jak okresu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia odwołującego w Spółdzielni Usług (...) w D. od 2 września 1976 r. do 31 maja 1984 r. Wprawdzie z analizy akt osobowych odwołującego wynika jednoznacznie, że w przez cały ww. okres zatrudnienia pracował na stanowisku kierowcy ciągnika, a tego rodzaju praca została przewidziana we wspomnianej wyżej pozycji rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r., niemniej jednak w ocenie Sądu z uwagi na specyfikę branży zakładu pracy, w którym odwołujący był zatrudniony, pozycja ta nie miała w jego przypadku zastosowania. Trzeba w tym miejscu wskazać, iż w orzecznictwie utrwalił się pogląd, że wyodrębnienie poszczególnych prac wymienionych w wykazie A ma charakter stanowiskowo-branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace
w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest przypadkowy. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2009 r., I UK 24/98; dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10; z dnia 19 maja 2011 r., III UK 174/10 i z dnia 19 marca 2012 r., II UK 166/11). W nowszym orzecznictwie wskazuje się wprawdzie, że za wykonywaną w warunkach szczególnych należy uznać również pracę przyporządkowaną w załącznikach do rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 r. do innego działu przemysłu niż ten, w którym jest ona świadczona, jeżeli stopień szkodliwości lub uciążliwości tego rodzaju pracy nie wskazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której pracownik jest zatrudniony (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2014 r., I UK 314/13 i z dnia 25 marca 2014 r., I UK 337/13). Nie oznacza to jednak, iż można swobodnie wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym, gdyż wyjątek od zasady stanowiskowo-branżowego charakteru prac w szczególnych warunkach nie może być bowiem interpretowany rozszerzająco (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2016 r., III UK 132/15). Na tym tle Sąd uznał, że Spółdzielnię Usług (...) w D., w której odwołujący pracował na przełomie lat 1976-1984, należy wiązać z przemysłem rolniczym i rolniczo-spożywczym, nie zaś transportowym, co też rzutuje na ocenę charakteru pracy odwołującego i możliwości przypisania jej cech pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Taka kwalifikacja została trafnie podkreślona w opinii biegłego z zakresu BHP, w szczególności, że prace kierowców ciągników nie zostały przewidziane w załączniku do uchwały nr 24 Zarządu Krajowego Związku (...), (...) z 14 czerwca 1983 r. w dziale poświęconym pracom rolniczym (Dział X), lecz transportowym (Dział VIII). Z zeznań świadków (również pisemnych) wynika przy tym, iż praca odwołującego obejmowała zarówno prace związane z uprawą ziemi – w tym orka, kultywacja, bronowanie, siew czy opryski – jak i transport materiałów, który miał jednak być realizowany przeważnie zimą. Dodatkowo w sezonie zimowym do obowiązków odwołującego należało odśnieżanie ulic, która to czynności, nawet wykonywana przy użyciu ciągnika, nie jest związana z transportowaniem. Świadkowie zeznali również, a dokumentacja znajdująca się
w aktach osobowych częściowo to potwierdza, że odwołujący jeździł nie tylko ciągnikiem,
lecz również kombajnem w czasie żniw czy też ciągnikiem gąsienicowym na placu budowy,
co pozwala związać wykonywane przez odwołującego z innymi branżami niż transportowa. Powyższe znajduje odzwierciedlenie w treści świadectwa pracy z 30 maja 1984 r., gdzie wskazano, że oprócz wynagrodzenia zasadniczego odwołujący otrzymywał premię
w wysokości 35% stawki płacy zasadniczej za godzinę prac polowych i 25% stawki płacy zasadniczej za godzinę prac transportowych. O ile zatem nie można wykluczyć, że odwołujący w trakcie zatrudnienia na stanowisku kierowcy ciągnika zajmował się również transportem,
o tyle materiał dowodowy nie daje wystarczających podstaw do udzielenia odpowiedzi na pytanie w jakim okresie wykonywanie tych czynności miało miejsce, a nadto budzi wątpliwości, czy czynności te były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.
To z kolei nie pozwala na stwierdzenie, by odwołujący pracując w omawianym okresie na stanowisku kierowcy ciągnika był narażony na tożsame (w tym samym stopniu, rodzaju i natężeniu) warunki pracy, jak w przypadku kierowców ciągników realizujących prace w branży transportowej.

Podsumowując powyższe rozważania Sąd Okręgowy stwierdził zatem, iż zaliczeniu na poczet stażu pracy w warunkach szczególnych podlegał jedynie okres zatrudnienia odwołującego w (...) w D. w wymiarze 5 lat, 7 miesięcy i 26 dni pracy. Jednocześnie Sąd nie znalazł natomiast podstaw do podobnej oceny okresu zatrudnienia odwołującego w (...) w D. z uwagi na brak możliwości jednoznacznego przypisania rodzaju wykonywanej przez niego w tym czasie pracy do stosownej pozycji wykazów prac
w warunkach szczególnych określonych w załączniku do rozporządzenia RM z 7 lutego
1983 r. oraz przepisów resortowych. Sąd miał przy tym na względzie, że w sporządzonej na potrzeby niniejszej sprawy opinii biegły z zakresu BHP zaliczył wprawdzie okres zatrudnienia odwołującego w Spółdzielni Usług (...) od 2 września 1976 r. do 31 grudnia 1979 r., niemniej jednak również i w tym przypadku nie wyjaśnił podstaw takiej oceny. Wnioski biegłego w tym zakresie były przy tym niekompatybilne z wcześniejszymi wywodami czynionymi na tle opinii, a dotyczącymi w znacznej mierze omówione wyżej kwestii zgodności pozycji wykazów określających dane rodzaje prac z konkretnymi gałęziami przemysłu (branży).

Uwzględnienie okresu zatrudnienia w (...) w D. (5 lat, 7 miesięcy
i 26 dni) oraz stażu pracy tego rodzaju uznanego przez organ rentowy (3 lata, 11 miesięcy) prowadzi do wniosku, iż H. L. legitymuje się stażem pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 9 lat, 6 miesięcy i 26 dni. Staż ten jest oczywiście niższy niż wymagany ustawowo okres 15-letni, co skutkuje uznaniem, iż odwołujący w dalszym ciągu nie spełnia rzeczonej przesłanki i w konsekwencji nie przysługuje mu prawo do wcześniejszej emerytury. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy nie miał podstaw do zmiany skarżonej decyzji, wobec czego odwołanie H. L. podlegało oddaleniu na podstawie
art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. zgodnie z pkt 1 wyroku.

W pkt 2 wyroku Sąd Okręgowy orzekł o kosztach udzielonej odwołującemu pomocy prawnej, przyznając radcy prawnemu P. J. kwotę 90 zł zgodnie z § 15 ust. 2 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t.j. Dz. U. 2019 r. poz. 68).