Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 października 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Renata Gąsior

Protokolant sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 października 2021 r. w Warszawie

sprawy S. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość kapitału początkowego i wysokość emerytury

na skutek odwołania S. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 28 sierpnia 2019 r. znak: (...) oraz z dnia 29 sierpnia 2019 r. znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 28 sierpnia 2019 r. znak: (...) w ten sposób, że ustala, że kapitał początkowy odwołującej S. P. na dzień 01.01.1999 r. wynosi 47.863,09 zł,

2.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 29 sierpnia 2019 r. znak: (...) w ten sposób, że ustala wysokość emerytury dla odwołującej S. P. na kwotę 752,86 zł od 1 lipca 2019 r.,

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz S. P. kwotę 360,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Renata Gąsior

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 sierpnia 2019 r. znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. ustalił ubezpieczonej S. P. na dzień 1 stycznia 1999 r. kapitał początkowy na kwotę 30.961,26 zł wskazując, że do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględnił okresów: od dnia 7 listopada 1983 r. do dnia 12 listopada 1983 r. z uwagi na błędną datę urodzenia, od dnia 1 września 1984 r. do dnia 1 lutego 1988 r. oraz od dnia 1 marca 1988 r. do dnia 31 marca 1991 r., gdyż okresy te nie zostały wystarczająco udokumentowane, a także okresów od dnia 1 września 1992 r. do dnia 31 lipca 1993 r. i od dnia 1 września 1996 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. z uwagi na fakt, że płatnik nie figuruje w ewidencji ZUS i okresu od dnia 6 października 1993 r. do dnia 31 sierpnia 1996 r., gdyż nie została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne (decyzja ZUS z dnia 28 sierpnia 2019 r. znak: (...)k. 23-25 tom (...) a.r.).

Decyzją z dnia 29 sierpnia 2019 r. znak: (...) Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przeliczył emeryturę S. P. od dnia 1 lipca 2019 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Organ rentowy wskazał również, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne i kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek oraz kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty, będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Do obliczenia wysokości emerytury Zakład uwzględnił kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji – 458,54 zł, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego – 124.473,28 zł oraz średnie dalsze trwanie życia – 256,20 miesięcy. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: (458,54 zł + 124.473,28 zł)/256,20 = 487,63 zł. Wysokość świadczenia do wypłaty wniosła 487,63 zł i nie została podwyższona do kwoty 1.100 zł z uwagi na brak udokumentowania okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze, co najmniej 20 lat (decyzja ZUS z dnia 29 sierpnia 2019 r. znak: (...) k. 79-81 tom (...) a.r.).

S. P. , reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, w dniu 14 października 2019 r. złożyła, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., odwołanie od decyzji z dnia 29 sierpnia 2019 r. znak: (...). Ubezpieczona wniosła o zmianę skarżonej decyzji poprzez zaliczenie do wysokości podstawy wymiaru świadczenia emerytalnego okresu zatrudnienia od dnia 1 września 1984 r. do dnia 31 marca 1991 r. u L. D., będącego ajentem sklepu (...) oraz (...) (...) w W., a także okresu prowadzenia działalności gospodarczej od dnia 1 września 1992 r. do dnia 31 lipca 1993 r. i od dnia 1 września 1996 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. Uzasadniając swe stanowisko zaakcentowała, że ustalenie kapitału początkowego ma istotny wpływ na ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego. Wysokość świadczenia emerytalnego pozostaje funkcją uzyskiwanych niegdyś dochodów, dlatego do jego wyliczenia nieodzownym jest ustalenie rzeczywistych zarobków, jako właściwie decydujących o rozmiarze opłacanej składki na ubezpieczenia społeczne. Ponadto wniosła o zasądzenie od organu rentowego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (odwołanie z dnia 14 października 2019 r. k. 3-4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 13 listopada 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. Uzasadniając swe stanowisko w sprawie, organ rentowy wskazał, że za okres od dnia 1 września 1984 r. do dnia 1 lutego 1988 r. oraz od dnia 1 marca 1988 r do dnia 31 marca 1991 r. płatnik składek L. D. – ajent sklepu (...) i (...) (...) składał deklaracje bezimienne. Z kolei odwołująca na potwierdzenie tych okresów zatrudnienia nie przedłożyła świadectwa pracy, odpowiednich wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej, czy też zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (na druku Rp-7) lub innych dokumentów, a jedynie zeznania świadków. Organ rentowy powołał się na treść art. 117 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.), który stanowi, że okresy składkowe, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2-9 i ust. 2 pkt 1 lit. b-d, pkt 2 lit. d i pkt 4-17, a także okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 mogą być uwzględnione, jeżeli zostały udowodnione dokumentami lub wpisami w legitymacji ubezpieczeniowej bądź uznane orzeczeniem sądu, z uwzględnieniem ust. 3 i 4. Ponadto organ rentowy nie uwzględnił okresu od dnia 1 września 1992 r. do dnia 31 lipca 1993 r. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż z akt sprawy wynika, że odwołująca się podlegała ubezpieczeniu społecznemu z tego tytułu od dnia 1 sierpnia 1993 r. do dnia 31 sierpnia 1996 r., przy czym składki opłaciła za okres od dnia 1 sierpnia 1993 r. do dnia 5 października 1993 r., a za okres od dnia 6 października 1993 r. do dnia 31 sierpnia 1996 r. należności z tytułu składek zostały umorzone. Z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, organ rentowy nie przyjął za udowodniony także okresu od dnia 1 września 1996 r. do dnia 31 grudnia 1998 r., ponieważ w ewidencji nie odnaleziono płatnika składek. W tym zakresie organ rentowy powołał się na treść art. 5 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Na tej podstawie organ rentowy uznał, że zaskarżona decyzja jest prawnie oraz faktycznie uzasadniona (odpowiedź na odwołanie z dnia 13 listopada 2019 r. k. 6 a.s.).

W dniu 14 października 2019 r. S. P. złożyła analogicznej treści odwołanie od decyzji z dnia 28 sierpnia 2019 r. znak: (...), wnosząc o jej zmianę poprzez uwzględnienie do wyliczenia kapitału początkowego zatrudnienia w latach 1984-1991 oraz okresów prowadzenia działalności gospodarczej od dnia 1 września 1992 r. do dnia 31 lipca 1993 r. i od dnia 1 września 1996 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. Powyższa sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt VII U 4657/19. Zarządzeniem z dnia 25 listopada 2019 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie na podstawie art. 219 k.p.c. połączył sprawę o sygn. akt VII U 4657/19 ze sprawną niniejszą celem ich łącznego rozpoznania pod sygn. akt VII U 4656/19 (odwołanie z dnia 14 października 2019 r. k. 2-3, odpowiedź na odwołanie k. 9-9v, zarządzenie z dnia 25 listopada 2019 r. k. 11 – akta sprawy o sygn. VII U 4657/19).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

S. P., urodzona w dniu (...) w okresie od 14 lutego 1975 r. do 6 września 1975 r. była zatrudniona w Zakładzie (...) przy (...) Instytucie (...) w W. w wymiarze pełnego etatu na stanowisku gońca. Jej wynagrodzenie było ustalone na podstawie stawki godzinowej. Następnie w okresie od dnia 15 listopada 1977 r. do dnia 31 sierpnia 1983 r. ubezpieczona pracowała w Poradni (...) w W. w wymiarze ½ etatu na stanowisku woźnej z płacą zasadniczą ustaloną według IV grupy zaszeregowania, tj. ze stawką godzinową 2.153 zł plus 5% dodatku za wysługę lat. W okresie od dnia 7 listopada 1983 r. do dnia 12 listopada 1983 r. ubezpieczona była zatrudniona jako robotnik gospodarczy w (...) (...) Oddział w W. za wynagrodzeniem ustalonym według VIII grupy zaszeregowania w wysokości 7.400 zł miesięcznie plus 10% premii regulaminowej, a w okresie od dnia 13 września 1979 r. do dnia 11 października 1980 r. pracowała na (...) w wymiarze pełnego etatu na stanowisku asystenta w służbie pocztowo-telekomunikacyjnej i z tego tytułu osiągnęła kwoty wynagrodzeń w następującej wysokości: za 1979 r. – 10.500 zł oraz za 1980 r. – 29.876,67 zł (informacja o okresach składkowych i nieskładkowych k. 13-17, świadectwo pracy z dnia 21 marca 2019 r. k. 19, pismo z dnia 1 kwietnia 2019 r. k. 21, świadectwo pracy z dnia 6 września 1983 r. k. 23, świadectwo pracy z dnia 11 listopada 1983 r. k. 25, duplikat świadectwa pracy z dnia 6 marca 2019 r. k. 27, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 29 tom I a.r.).

W okresie od 1 września 1984 r. do 1 lutego 1988 r. ubezpieczona wykonywała pracę na stanowisku ekspedientki-sprzedawcy w sklepie (...) przy ul. (...) w W.. Sklep wielobranżowy był prowadzony przez ajenta L. D. na zasadzie zawartej ze (...) Przedsiębiorstwem Handlu (...) umowy agencyjnej. L. D. zatrudniał w sklepie dwie osoby na stanowiskach ekspedientów, w tym S. P., która odpowiedziała na ogłoszenie w sprawie pracy. Sklep był czynny w godzinach 11:00-19:00 w dni powszednie oraz w godzinach 11:00-15:00 w soboty. Ubezpieczona była zatrudniona na podstawie umowę o pracę, a w trakcie zatrudnienia podlegała ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu, natomiast podstawa wymiaru składki, ustalona była na podstawie dostępnych dokumentów finansowych, tzw. kalkulacji finansowych. Składki na ubezpieczenia społeczne i podatek dochodowy ajenta i pracowników, były obowiązkowo uwzględniane w sporządzanych kalkulacjach finansowych, które składane były do organu rentowego na deklaracjach bezimiennych. Następnie w okresie od dnia 1 marca 1988 r. do dnia 31 marca 1991 r. ubezpieczona świadczyła analogiczną pracę w ramach umowy o pracę zawartej z L. D. w sklepie przy ul. (...) w W.. Sklep ten również był prowadzony na zasadzie umowy agencyjnej zawartej ze (...) Przedsiębiorstwem Handlu (...) i był czynny w tych samych godzinach, co sklep przy ul. (...). W obu sklepach ubezpieczona była zatrudniona na podstawie umów o pracę zawartych na czas nieokreślony w wymiarze pełnego etatu. W związku z likwidacją sklepu przy ul. (...), umowa o pracę uległa rozwiązaniu. W związku z zakończeniem stosunku pracy, ubezpieczona nie otrzymała od ww. pracodawcy formalnego wypowiedzenia umowy o pracę oraz świadectwa pracy (pisemne zeznania świadka L. D. k. 68-71, zeznania odwołującej k. 104-105 a.s., oświadczenia z dnia 21 maja 2019 r. k. 31-33 tom I a.r.).

W okresie od 1 września 1992 r. do 31 grudnia 1998 r. ubezpieczona prowadziła własną pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie pozostałej sprzedaży detalicznej, która była prowadzona w niewyspecjalizowanych sklepach. Z tego tytułu podlegała ubezpieczeniom społecznym w okresie od dnia 1 sierpnia 1993 r. do dnia 31 sierpnia 1996 r., a składki opłaciła za okres od dnia 1 sierpnia 1993 r. do dnia 5 października 1993 r. Z kolei należności z tytułu składek za okres od dnia 6 października 1993 r. do dnia 31 sierpnia 1996 r. zostały przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych umorzone. Po zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej, ubezpieczona nie podejmowała już żadnej aktywności zawodowej (decyzja z dnia 14 marca 1997 r. k. 35, informacja z CEIDG k. 37, wnioski o potwierdzenie ubezpieczenia k. 39-57 tom I a.r.).

Decyzją z dnia 14 czerwca 2019 r. znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przyznał S. P. emeryturę od dnia 1 maja 2019 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej na kwotę 434,21 zł brutto. Świadczenia nie podwyższono do kwoty najniższej emerytury, ponieważ ubezpieczona nie udowodniła łącznie okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 20 lat (decyzja ZUS z dnia 14 czerwca 2019 r. znak: (...) k. 59-63 a.r.).

W dniu 4 lipca 2019 r. ubezpieczona zwróciła się do organu rentowego z wnioskiem o przeliczenie świadczenia emerytalnego i kapitału początkowego, załączając świadectwo pracy z dnia 3 lipca 2019 r. zawierające prawidłowe imię i nazwisko oraz potwierdzające zatrudnienie w okresie od dnia 14 lutego 1975 r. do dnia 6 września 1975 r., a także oświadczenie o braku dokumentów oraz formularz zeznań świadków L. D. i H. D. na okoliczność zatrudnienia w latach 1984-1991 (wniosek z 4 lipca 2019 r. wraz z załącznikami k. 67-77 tom I a.r.).

Decyzją z 28 sierpnia 2019 r. znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. ponownie ustalił ubezpieczonej S. P. na dzień 1 stycznia 1999 r. kapitał początkowy na kwotę 30.961,26 zł wskazując, że do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględnił okresów: od dnia 7 listopada 1983 r. do dnia 12 listopada 1983 r. z uwagi na błędną datę urodzenia, od dnia 1 września 1984 r. do dnia 1 lutego 1988 r. oraz od dnia 1 marca 1988 r. do dnia 31 marca 1991 r., gdyż okresy te nie zostały wystarczająco udokumentowane, a także okresów od dnia 1 września 1992 r. do dnia 31 lipca 1993 r. i od dnia 1 września 1996 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. z uwagi na fakt, że płatnik nie figuruje w ewidencji ZUS i okresu od dnia 6 października 1993 r. do dnia 31 sierpnia 1996 r., gdyż nie została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne (decyzja ZUS z dnia 28 sierpnia 2019 r. znak:(...) k. 23-25 tom II a.r.).

Następnie decyzją z dnia 29 sierpnia 2019 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przeliczył emeryturę S. P. od dnia 1 lipca 2019 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Organ rentowy wskazał również, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne i kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek oraz kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty, będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Do obliczenia wysokości emerytury Zakład uwzględnił kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji – 458,54 zł, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego – 124.473,28 zł oraz średnie dalsze trwanie życia – 256,20 miesięcy. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: (458,54 zł + 124.473,28 zł)/256,20 = 487,63 zł. Wysokość świadczenia do wypłaty wniosła 487,63 zł i nie została podwyższona do kwoty 1.100 zł z uwagi na brak udokumentowania okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze, co najmniej 20 lat (decyzja ZUS z dnia 29 sierpnia 2019 r. znak: (...) k. 79-81 tom (...) a.r.).

Od powyższych decyzji ubezpieczona S. P. złożyła odwołania, inicjując tym samym niniejsze postępowanie (odwołanie z dnia 14 października 2019 r. k. 3-4 a.s., odwołanie z dnia 14 października 2019 r. k. 2-3 – akta sprawy o sygn. VII U 4657/19).

W toku postępowania, Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie zobowiązał pełnomocnika organu rentowego do hipotetycznego przeliczenia dla odwołującej się emerytury na datę wydania decyzji z dnia 29 sierpnia 2019 r. oraz kapitału początkowego na datę decyzji z dnia 28 sierpnia 2019 r., przy uwzględnieniu do wyliczenia okresu zatrudnienia odwołującej od dnia 1 września 1984 r. do dnia 31 marca 1991 r. u L. D., przy przyjęciu do wyliczenia minimalnego wynagrodzenie za pracę za wskazany okres czasu (zarządzenie z dnia 19 lutego 2021 r. k. 73 a.s.).

Wykonując zobowiązanie Sądu w dniu 19 października 2021 r. organ rentowy dokonał hipotetycznego przeliczenia kapitału początkowego odwołującej z uwzględnieniem okresu jej zatrudnienia od dnia 1 września 1984 r. do dnia 31 marca 1991 r., przyjmując do stażu pracy okresy składkowe w wymiarze 13 lat i 13 dni, tj. 156 miesięcy, współczynnik proporcjonalny do osiągniętego wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego 59,63% oraz średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 209 miesięcy. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 47.863,09 zł. Następnie organ rentowy przeliczył emeryturę od dnia 1 sierpnia 2019 r. Organ rentowy, ustalając wysokość świadczenia emerytalnego wskazał, że po korekcie kapitału początkowego, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 192.423,49 zł. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i wyniosła do wypłaty 752,86 zł. Świadczenie nie zostało podwyższone do kwoty 1.100,00 zł z uwagi na brak udokumentowania okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze, co najmniej 20 lat (pismo procesowe z dnia 19 października 2021 r. wraz z załącznikami k. 122-131 a.s.).

Na rozprawie w dniu 21 października 2021 r. pełnomocnik odwołującej oświadczył, że popiera odwołanie i wniósł o zmianę skarżonej decyzji zgodnie z hipotetycznym wyliczeniem ZUS przedstawionym w piśmie procesowym z dnia 19 października 2021 r. Nie zgłosił także wniosków dowodów i nie wniósł o uzupełnienie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie (protokół rozprawy z dnia 21 października 2021 r. k. 132 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dowodów z dokumentów, załączonych do akt sprawy, w tym dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego, które nie były kwestionowane przez strony i nie budziły zastrzeżeń co do ich wiarygodności. Stanowiły więc podstawę ustaleń faktycznych w sprawie. Sąd dał wiarę w pełni pisemnym zeznaniom świadka L. D. oraz zeznaniom odwołującej S. P., gdyż nie budziły one zastrzeżeń, co do ich wiarygodności, a także były spójne ze sobą oraz z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym w postaci dokumentów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania S. P. od decyzji organu rentowego z dnia 28 sierpnia 2019 r. znak: (...) i z dnia 29 sierpnia 2019 r. znak: (...) są zasadne i jako takie zasługują na uwzględnienie.

Z uwagi na przedmiot sporu tytułem wstępu podkreślania wymaga, że S. P., jako osobie urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r., przysługuje prawo do emerytury w myśl art. 24 i następnych ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.), zwanej dalej ustawą emerytalną. Wymieniony przepis art. 24 wskazuje, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego, co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184. Zasady obliczania wysokości emerytury określonej w art. 24 zostały ustalone w art. 25-26 ustawy emerytalnej. W myśl art. 26 emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy poprzez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ustawy. Z kolei z art. 25 ust. 1 ustawy wynika, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

W świetle zacytowanych przepisów jednym z podstawowych elementów obliczenia wysokości przyznanej ubezpieczonemu emerytury jest kapitał początkowy. Zgodnie z art. 173 ust. 1-3 ustawy emerytalnej ustala się go dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat. Jego wartość ustala się na dzień wejścia w życie ustawy. Z kolei w myśl art. 174 ust. 1 i 2 ww. ustawy, wyliczenia kapitału dokonuje się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Ustala się podstawę wymiaru w oparciu o zasady określone w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, to jest z okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych przed dniem 1 stycznia 1999 r. (art. 15 ust. 1) bądź z okresu 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (art. 15 ust. 6). Ponadto, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy: okresy składkowe, o których mowa w art. 6, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt. 5, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt. 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W rozpatrywanej sprawie istota sporu sprowadzała się do ustalenia, czy odwołująca ma prawo do przeliczenia kapitału początkowego i świadczenia emerytalnego przy uwzględnieniu okres zatrudnienia od dnia 1 września 1984 r. do dnia 31 marca 1991 r., kiedy to wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę w sklepach wielobranżowych prowadzonych przez ajenta L. D. na zasadzie umów agencyjnych zawartych z (...) (...) i (...) (...).

W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 6 ust. 2 pkt. 13 lit. a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.), za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne – pracy na obszarze Państwa Polskiego wykonywanej na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu takiej umowy: objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki. Podstawą podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania pracy przez ubezpieczoną były przepisy ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia lub pracowników zatrudnionych przez ajenta realizującego ww. umowę (Dz.U. z 1975r., Nr 45, poz. 232) w brzmieniu obowiązującym w okresie spornym od dnia 1 września 1984 r. do dnia 31 marca 1991 r. W myśl art. 1 ust. 1 powołanej ustawy obowiązkowe ubezpieczenie społeczne określone ustawą, zwane dalej „ubezpieczeniem”, obejmuje osoby wykonujące odpłatnie pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia zawartej oraz ich pracowników na okres co najmniej 15 dni. Z kolei przepis art. 4 powołanej ustawy stanowi, że obowiązek ubezpieczenia powstaje z dniem oznaczonym w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania. Z kolei w myśl art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej, jeżeli po upływie roku kalendarzowego okaże się, że w ciągu tego roku przeciętny miesięczny dochód z wykonywania umowy nie osiągnął połowy najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej składki opłacone za ten rok podlegają zwrotowi, a tego roku nie wlicza się do okresu ubezpieczenia wymaganego do uzyskania świadczeń na podstawie ustawy. Kwotę składek podlegającą zwrotowi pomniejsza się o kwotę pobranych w ciągu tego roku zasiłków przewidzianych w art. 6 ust. 1 pkt. 2 i 3 ustawy.

Ustalony w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego, w szczególności zeznań świadka L. D. stan faktyczny w sposób jednoznaczny wskazuje, że świadek prowadząc oba sklepy wielobranżowe, tj. przy ul. (...) w W. oraz przy ul. (...) w W. rozliczał się ze (...) Przedsiębiorstwem Handlu (...) w W. w oparciu o sporządzane kalkulacje finansowe, które stanowiły założenia w zakresie obrotów sklepów. Ajent sporządzał raport do (...) (...) oraz (...) (...) z informacją o wysokości obrotów. Składki na ubezpieczenia społeczne i podatek dochodowy ajenta i pracowników, były obowiązkowo uwzględniane w sporządzanych kalkulacjach finansowych, które składane były do ZUS na deklaracjach bezimiennych. W tym miejscu wskazać należy, że nie ma rozstrzygającego znaczenia okoliczność, że odwołująca na potwierdzenie faktu podlegania ubezpieczeniu nie przedstawiła zaświadczenia o podleganiu do ubezpieczenia społecznego i opłacaniu składek przez jednostkę gospodarki uspołecznionej, z tytułu umowy o pracę zawartej z ajentem sklepu bądź zaświadczenia o wysokości miesięcznego dochodu z wykonywanej umowy. O ile bowiem należy się zgodzić ze stanowiskiem, że wartość uzyskanego w konkretnym zatrudnieniu wynagrodzenia wymaga dowodów pewnych oraz jednoznacznych i nie ma tu miejsca na domniemania faktyczne, czy ustalania hipotetyczne, a zatem pewnym dowodem mogą być jedynie formalne dokumenty wydane i poświadczone przez pracodawcę, to z kolei okoliczność pozostawania w zatrudnieniu może być dowodzona różnymi środkami, w tym poparta dowodem osobowym. W postępowaniu odwoławczym przed Sądem, nie obowiązują ograniczenia dowodowe, jakie występują w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym, a Sąd może ustalić okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość jak np. uwzględnienie okresu zatrudnienia, za pomocą

wszelkich środków dowodowych, przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego (por. uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984r. III UZP 6/84, uchwała Sądu Najwyższego z 21 września 1984r. III UZP 48/84, wyrok Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2006r., I UK 179/06).

W tym zakresie Sąd przeprowadził dowód z zeznań świadka L. D., który prowadził dwa sklepy wielobranżowe w W. na zasadzie umów agencyjnych zawartych ze (...) Przedsiębiorstwem Handlu (...) w W.. Świadek potwierdził, że w okresie od 1 września 1984 r. do 1 lutego 1988 r. ubezpieczona wykonywała pracę na stanowisku ekspedientki-sprzedawcy w sklepie (...) przy ul. (...) w W., a następnie w okresie od dnia 1 marca 1988 r. do dnia 31 marca 1991 r. taką samą pracę świadczyła w sklepie zlokalizowanym przy ul. (...) w W.. Biorąc pod uwagę zeznania świadka, który w spornym okresie czasu był pracodawcą ubezpieczonej, nie może budzić wątpliwości fakt, że S. P. była zatrudniona w obu sklepach i świadczyła pracę na rzecz L. D.. W związku z tą pracą zakład pracy na rzecz którego realizowała umowę o pracę miał obowiązek odprowadzania składki ZUS. W spornym okresie, płatnik składek rozliczał się deklaracjami bezimiennymi, nie świadczy to jednak o tym, że składek za ubezpieczoną nie odprowadzał. Przypomnieć należy, że dla uznania okresu zatrudnienia wykonywanego przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 tej ustawy, nie jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę opłacania przez pracodawcę składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne. Okresami składkowymi są te okresy zatrudnienia, w których istniał obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, chociażby pracodawca składek tych nie opłacił (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2007 r., sygn. II UK 185/06, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 1995 r., sygn. II UR 3/95).

W związku z powyższym zebrany w sprawie materiał dowodowy daje pełne podstawy do zaliczenia okresu zatrudnienia odwołującej na podstawie umowy o pracę zawartej z ajentem L. D., który wykonywał umowę agencyjną na rzecz jednostki gospodarki uspołecznionej (okres od dnia 1 września 1984 r. do dnia 31 marca 1991 r.) do okresów składkowych na podstawie art. 6 ust.2 pkt 13, a przez to uwzględnienia go przy ponownym ustaleniu kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. oraz przy obliczeniu wysokości świadczenia emerytalnego, przyznanego i przeliczonego zaskarżoną decyzją z dnia 29 sierpnia 2019 r.

Zgodnie z treścią art. 110 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, natomiast wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego. W świetle ust. 3 powołanego przepisu okres ostatnich 20 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1, obejmuje okres przypadający bezpośrednio przed rokiem, w którym zgłoszono wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia, z uwzględnieniem art. 176. Stosownie zaś do treści art. 15 ust. 1 ustawy, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Według art. 15 ust. 2a ustawy, jeżeli nie można ściśle ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia za pracę pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Należy mieć także na uwadze, że zgodnie z przepisem § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

W sprawach o wysokość emerytury rzeczą Sądu jest dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie czasu. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe muszą być ustalone w sposób niebudzący wątpliwości w ściśle określonej kwotowo wysokości. Wykazanie konkretnych zarobków w celu obliczenia wysokości świadczenia z ubezpieczenia społecznego nie może być dokonywane w sposób przybliżony, jedynie na zasadzie uprawdopodobnienia. W rozpatrywanej sprawie odwołująca nie przedłożyła żadnej dokumentacji osobowej, z której wynikałoby jakie zarobki osiągała z tytułu zatrudnienia w latach 1984-1991. Sąd zwrócił się przy tym do odpowiednich archiwów celem uzyskania stosownej dokumentacji, jednak uzyskał informacje, że Archiwum (...) w M. i przechowawca akt (...) w W., nie dysponują w swych zasobach dokumentacją (...) (...) i (...) (...). W związku z tym brak było jakiejkolwiek dokumentacji źródłowej, w oparciu o którą możliwe byłoby ustalenie wynagrodzenia odwołującej się w spornym okresie czasu. Brak jest również kalkulacji finansowych wskazujących na wysokość składek odprowadzanych za ubezpieczoną i na wysokość podstawy ich wymiaru. Skoro jednak ubezpieczona pozostawała w zatrudnieniu, co przesądziło przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe, a więc osiągała co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, to tym samym brak jest podstaw do odmowy uwzględnienia takiego wynagrodzenia jako podstawy wymiaru świadczenia.

W toku postępowania, Sąd Okręgowy zobowiązał pełnomocnika organu rentowego do hipotetycznego przeliczenia dla odwołującej się emerytury na datę wydania decyzji z dnia 29 sierpnia 2019 r. oraz kapitału początkowego na datę decyzji z dnia 28 sierpnia 2019 r., przy uwzględnieniu do wyliczenia okresu zatrudnienia odwołującej od dnia 1 września 1984 r. do dnia 31 marca 1991 r. u L. D., przy przyjęciu do wyliczenia minimalnego wynagrodzenie za pracę za wskazany okres czasu. W wykonaniu zobowiązania, organ rentowy dokonał hipotetycznego przeliczenia kapitału początkowego odwołującej z uwzględnieniem okresu jej zatrudnienia od dnia 1 września 1984 r. do dnia 31 marca 1991 r., przyjmując do stażu pracy okresy składkowe w wymiarze 13 lat i 13 dni, tj. 156 miesięcy, współczynnik proporcjonalny do osiągniętego wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego 59,63% oraz średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 209 miesięcy. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 47.863,09 zł. Następnie organ rentowy przeliczył emeryturę od dnia 1 sierpnia 2019 r. Organ rentowy, ustalając wysokość świadczenia emerytalnego wskazał, że po korekcie kapitału początkowego, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 192.423,49 zł. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i wyniosła do wypłaty 752,86 zł. Świadczenie nie zostało podwyższone do kwoty 1.100,00 zł z uwagi na brak udokumentowania okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze, co najmniej 20 lat. Odwołująca nie zgłosiła zastrzeżeń, co do sposobu, a także wysokości zastosowanego przez organ rentowy wyliczenia kapitału początkowego i emerytury i nie zakwestionowała przyjętych w tych wyliczeniach wartości. Jednocześnie nie zgłosiła nowych wniosków dowodowych oraz wniosła o zmianę skarżonych decyzji zgodnie z hipotetycznym wyliczeniem przedstawionym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w piśmie procesowym z dnia 19 października 2021 r.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone decyzje z dnia 28 sierpnia 2019 r. znak: (...) oraz z dnia 29 sierpnia 2019 r. znak: (...) w ten sposób, że ustalił, że kapitał początkowy odwołującej się S. P. na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 47.863,09 zł, natomiast wysokość emerytury od dnia 1 lipca 2019 r. wynosi 752,86 zł (punkt 1 i 2 wyroku).

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono w punkcie 3 wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c., zasądzając na rzecz odwołującej S. P. od organu rentowego kwotę 360 zł (w sprawach z odwołań od dwóch decyzji), ustaloną w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2017r., poz. 1797).

SSO Renata Gąsior