Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka J. W. prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą Firma Handlowo Usługowa (...) domagała się zasądzenia od pozwanych Z. N. i M. O. kwoty 15.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 27 marca 2012 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że zleciła pozwanym wykonanie projektu lokalizacji dwóch zbiorników ON o poj. 100 m ³ na stacji paliw w D. w gminie O.. Powódka zapłaciła pozwanym zaliczkę na poczet wynagrodzenia w wysokości 15.000,00 zł. Pomimo upływu roku od chwili zaciągnięcia zobowiązania oraz otrzymania zaliczki, pozwani nie przystąpili do wykonania dzieła. W związku z powyższym powódka w dniu 14 marca 2012 r. złożyła pozwanym oświadczenie o odstąpieniu od umowy o wykonanie prac projektowych, wzywając pozwanych do zwrotu wpłaconej zaliczki. Pozwani nie spełnili żądania powódki. Wobec powyższego powódka ponownie wezwała pozwanych do zwrotu zaliczki. W odpowiedzi pozwani oświadczyli, iż wykonali pierwszą cześć umowy w zakresie sporządzenia projektu zagospodarowania terenu, projektu budowlanego, płyty podzbiornikowej oraz projektu drogowego placu manewrowo – dojazdowego. Pozwani odmówili także zwrotu otrzymanej zaliczki wyceniając powyższe prace na kwotę 15.000,00 zł oraz podnieśli, iż w/w dokumenty zostały doręczone powódce w lipcu 2011 r. pocztą elektroniczną do zaakceptowania. Powódka zaprzeczała także, aby przekazana przez pozwanych dokumentacja nie stanowiła wykonania przez pozwanych pierwszej części umowy. Zgodnie z umową, przedmiotem prac pozwanych miało być opracowanie wniosku o wydanie decyzji o warunkach zabudowy, a następnie na podstawie wydanej decyzji opracowanie projektu zagospodarowania działki – architektura, projektu konstrukcyjnego płyty podzbiornikowej, projektu zasilania pompy oraz oświetlenia – instalacja elektryczna, projektu technologii oraz projektu odwadniania terenu oraz zlecenie w imieniu powódki podmiotom trzecim wykonania mapy sytuacyjno – wysokościowej 1;500 dla całej inwestycji. Pozwani nie wykonali umowy, a strony nie dokonały podziału umowy na poszczególne części oraz nie wyceniły niezależnie wartości poszczególnych świadczeń pozwanych wykonywanych podczas realizacji tej umowy. Powódka zaprzeczyła także aby otrzymała od pozwanych wykonane przez nich projekty drogą elektroniczną. Powódka podała, iż strony nie uzgadniały, iż będą prowadzić korespondencję za pośrednictwem poczty elektronicznej.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 16 lipca 2012 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy orzekł zgodnie z żądaniem powódki oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwani wnosili o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu sprzeciwu pozwani przyznali, iż zawarli z powódką umowę na wykonanie projektu lokalizacji dwóch zbiorników ON o poj. 100 m ³ na stacji paliw w D. w gminie O.. Pozwani przystąpili do wykonania umowy i sporządzili dokumentacje projektową dotyczącą zagospodarowania terenu, lokalizacji zbiorników konstrukcji płyty podzbiornikowej oraz układu drogowego placu manewrowo dojazdowego. Pozwany przekazał w/w projekty powódce, która nie kwestionowała faktu, iż otrzymała te projekty drogą elektroniczną. Pozwani podnosili, iż strony nie zastrzegły w umowie formy pisemnej do przekazywania materiałów podczas realizacji umowy. Pozwani zarzucali także, iż opracowanie wniosku o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu musi zostać poprzedzone sporządzeniem koncepcji przedstawiającej formę i cechy planowanego przedsięwzięcia. Pozwani przekazali powódce wykonane projekty i oczekiwali na ich wyraźną akceptację ze strony powódki, czego powódka zaniechała pomimo obowiązku współdziałania w zakresie realizacji umowy. Na skutek biernego zachowania powódki pozwani po przygotowaniu koncepcji planowanego przedsięwzięcia nie mogli opracować wniosku o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Dopiero w dniu 14 marca 2012 r. powódka skontaktowała się z pozwanymi odstępując od zawartej umowy. Pozwani podali, iż wpłacona przez powódkę zaliczka odpowiadała nakładowi prac wykonanych przez nich. Ponadto pozwani zarzucali, iż złożony charakter zleconych prac wymuszał ich etapową realizację. Brak zatwierdzenia części wykonanych prac mógł spowodować negatywne skutki dla pozwanych na dalszym etapie prowadzenia prac, dlatego pozwani oczekiwali na zatwierdzenie projektów.

W piśmie procesowym z dnia 16 sierpnia 2012 r. powódka podtrzymała swoje stanowisko w sprawie. Powódka podała, iż wartość wszystkich prac, które mieli wykonać pozwani po uzyskaniu decyzji o warunkach zabudowy wynosiła 40.000 zł. Tymczasem pozwani wykonali jedynie plan zagospodarowania terenu (lokalizacja zbiornika), projekt budowlany płyty podzbiornikowej oraz projekt (przekroju) placu manewrowo – dojazdowego. Powyższe projekty nie są wystarczające do złożenia wniosku o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i tym samym z uwagi na cel umowy i jej zakres są całkowicie bezprzedmiotowy.

W piśmie procesowym z dnia 11 kwietnia 2013 r. pozwani podtrzymywali swoje stanowisko w sprawie. Pozwani kwestionowali opinię biegłej.

Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 7 czerwca 2013 r. zasadził od pozwanych na rzecz powódki kwotę 12.200 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 27 marca 2012 r. do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie oddalił powództwo, ponadto Sąd zasądził od pozwanych na rzecz powódki kwotę 3.312 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, iż w dniu 17 marca 2011 r. strony zwarły umowę na podstawie której powódka zleciła pozwanym wykonanie projektu lokalizacji dwóch zbiorników ON o poj. 100 m ³ na stacji paliw w D. w gminie O. obejmujących: projekt zagospodarowania działki – architektura, projekt konstrukcyjny płyty podzbiornikowej, projekt zasilania pomp i oświetlenia – instalacje elektryczne, projekt technologii, projekt odwodnienia terenu. Strony ustaliły, iż powyższe projekty zostaną wykonane zgodnie z treścią decyzji o warunkach zabudowy, którą przedłoży powódka w oparciu o wniosek o wydanie tej decyzji przygotowany przez pozwanych. Powódka upoważniła także pozwanych do zlecenia w jej imieniu podmiotowi trzeciemu wykonania mapy sytuacyjno – wysokościowej 1:500 dla całej inwestycji, raportu ochrony środowiska, operatu wodno – prawnego. Strony ustaliły także, iż powyższe projekty zostaną wykonane w terminie miesiąca od daty otrzymania decyzji o warunkach zabudowy. Za wykonanie zleconych prac projektowych oraz przygotowanie powyższego wniosku powódka zobowiązała się zapłacić pozwanym wynagrodzenie w wysokości 40.000,00 zł netto wraz z podatkiem VAT. Powódka zastrzegła sobie prawo odstąpienia od umowy jeżeli pozwani będą pozostawać w zwłoce z wykonaniem przedmiotu umowy dłużej niż 30 dni. Ponadto, po odstąpieniu od umowy powódka była zobowiązana zapłacić pozwanym za wykonane prace, po sporządzeniu protokołu inwentaryzacji wykonanych prac (dowód: umowa o wykonanie prac projektowych – k. 6 – 8 akt). Zgodnie z § 5 umowy „wszelkie oświadczenia woli stron dotyczące umowy będą przedstawiane na piśmie za potwierdzeniem doręczenia albo przesłane faksem na adres stron, a w ślad za nim listem poleconym” . Powódka zapłaciła pozwanym kwotę 15.000,00 zł tytułem zaliczki na poczet wynagrodzenia. W dniu 5 lipca 2011 r. pozwani przy pomocy poczty elektronicznej wysłali powódce na adres: jarkaz84@wp.pl projekt koncepcji lokalizacji zbiorników, koncepcję architektoniczną płyty podzbiornikowej oraz szereg rysunków obrazujących przekroje placu manewrowo-dojazdowego. W dniu 14 marca 2012 r. powódka odstąpiła od umowy zawartej przez strony. Powódka wezwała także pozwanych do zwrotu zaliczki w kwocie 15.000,00 zł w terminie 7 dni od dnia otrzymania niniejszego oświadczenia, które pozwani otrzymali w dniu 19 marca 2012 r.. Ponieważ pozwani nie zwrócili powódce otrzymanej zaliczki, więc w dniu 10 kwietnia 2012 r. powódka wezwała pozwanych do zapłaty kwoty 15.000,00 zł. W dniu 29 maja 2012 r. pozwani poinformowali powódkę, iż wykonali pierwszą część umowy, tj. projekt planu zagospodarowania terenu (lokalizacji zbiorników), projekt płyty podzbiornikowej oraz projekt drogowy (przekrój) placu manewrowo – dojazdowego. Pozwani podali, iż w/w projekty doręczyli powódce pocztą elektroniczną w dniu 5 lipca 2011 r. Pozwani nie otrzymali od powódki informacji, iż akceptuje sporządzone projekty, więc wstrzymali wykonywanie dalszych prac projektowych. Pozwani poinformowali powódkę, iż za wykonane prace należy im się wynagrodzenie, a wartość wykonanej pracy pozwani ocenili na kwotę 15.000,00 zł. Pozwani wraz z w/w pismem przesłali powódce także wykonaną dokumentację projektową. Sąd Rejonowy ustalił, iż wykonane przez pozwanych prace ograniczały się do koncepcji lokalizacji zbiorników ON oraz wysepki zlewowej z dystrybutorem wyrysowanym na mapie w skali 1:500 w sposób mało czytelny. Projekt nie zawierał części opisowej oraz rysunkowej, więc w istocie stanowił nie plan zagospodarowania działki, lecz ogólną koncepcję lokalizacji zbiorników ON i wysepki zlewowej z dystrybutorem. Przedstawiony przez pozwanych „projekt budowlany płyty podzbiornikowej” nie był w istocie projektem budowlanym, gdyż nie zawierał rysunków konstrukcyjnych oraz nie został opracowany przez osoby z uprawnieniami do projektowania konstrukcji budowlanych. Natomiast przedstawiony przez pozwanych „projekt drogowy (przekroje) placu manewrowo – dojazdowego” przedstawiał szereg rysunków nie składających się absolutnie na projekt drogowy. Powyższe dokumenty były nie wystarczające do złożenia przez powódkę wniosku o ustalenie treści zabudowy. Wartość rynkowa prac wykonanych przez pozwanych wyniosła 2.800,00 zł.

Powyższy stan faktyczny sprawy Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o przedłożone przez strony w niniejszej w sprawie dokumenty prywatne, które nie budziły wątpliwości, co do swej autentyczności i nie były kwestionowane przez powoda oraz na podstawie opinii biegłej J. G.. Sąd Rejonowy zaaprobował opinię biegłej jako pełną i logiczną w której biegła odpowiedziała na wszystkie postawione przez Sąd pytania. Zdaniem Sądu Rejonowego biegły w sposób wszechstronny wyjaśniła zagadnienia dotyczące zasad wykonywania projektów budowlanych oraz wartości rynkowej prac wykonanych przez pozwanych. Biegła podtrzymała także swoje ustalenia składając wyjaśnienia na rozprawie.

Sąd pierwszej instancji w oparciu o art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z 286 k.p.c. oddalił wniosek pozwanego o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego, wskazując, iż nie ma obowiązku dopuszczania dowodu z dalszej opinii biegłego, gdyż sporządzona opinia jest tak kategoryczna i tak przekonywająca, że sąd określoną okoliczność uznaje za wyjaśnioną. Sąd Rejonowy opierając się na orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazał, iż samo niezadowolenie strony z opinii, która nie odpowiada jej oczekiwaniom, nie stanowi wystarczającej podstawy do przeprowadzenia dowodu z opinii kolejnego biegłego. Ponadto na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. Sąd Rejonowy pominął wniosek dowodowy pozwanych o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron oraz o wystąpienie do (...) S.A. o udostępnienie danych umożliwiających weryfikację otrzymania przez powódkę elektronicznej korespondencji od pozwanych, albowiem powódka nie kwestionowała, iż otrzymała od pozwanych wiadomości za pośrednictwem poczty elektronicznej.

Przechodząc do oceny stanu faktycznego Sąd pierwszej instancji wskazał, iż powódka zleciła pozwanym wykonanie projektu lokalizacji dwóch zbiorników ON o poj. 100 m ³ na stacji paliw w D. w gminie O. oraz przygotowanie wniosku o wydanie decyzji o ustaleniu warunków zabudowy. Pozwani nie kwestionowali odstąpienia od umowy, wskazując jednak na to, że wartość wykonanych prace odpowiada wypłaconej zaliczce. Sporne było także wręczenie wykonanych przez pozwanych prac powódce, to zaś w związku ze sposobem doręczenia zastrzeżonym postanowieniem § 5 pkt. 1 umowy. W związku z tym Sąd zważył przede wszystkim, że to postanowienie, cytowane już powyżej odnosi się wyłączenie do oświadczeń woli dotyczących umowy; strony nie wyłączyły natomiast zastosowania drogi elektronicznej dla przekazywania wykonanej dokumentacji, która w żadnym wypadku nie jest tożsama z oświadczeniem woli. W tej sytuacji zakwestionowanie przekazania prac z uwagi na zastosowany przez pozwanych sposób komunikacji nie mogło odnieść zamierzonego przez powódkę skutku, istotne natomiast w związku z porozumieniem stron stawało się ustalenie waloru przekazanych prac i ich rynkowej wartości.

Sąd Rejonowy wskazał, iż na podstawie umowy zawartej przez strony pozwani mieli obowiązek przygotować wniosek o wydanie decyzji o ustaleniu warunków zabudowy, w tym także przygotować dokumentację projektową konieczną do sporządzenia tego wniosku (§ ust. 2 umowy). Zgodnie z art. 52 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego następuje na wniosek inwestora. Wniosek o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego powinien zawierać: określenie granic terenu objętego wnioskiem, przedstawionych na kopii mapy zasadniczej lub, w przypadku jej braku, na kopii mapy katastralnej, przyjętych do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, obejmujących teren, którego wniosek dotyczy, i obszaru, na który ta inwestycja będzie oddziaływać, w skali 1:500 lub 1:1000, a w stosunku do inwestycji liniowych również w skali 1:2000; charakterystykę inwestycji, obejmującą: określenie zapotrzebowania na wodę, energię oraz sposobu odprowadzania lub oczyszczania ścieków, a także innych potrzeb w zakresie infrastruktury technicznej, a w razie potrzeby również sposobu unieszkodliwiania odpadów, określenie planowanego sposobu zagospodarowania terenu oraz charakterystyki zabudowy i zagospodarowania terenu, w tym przeznaczenia i gabarytów projektowanych obiektów budowlanych oraz powierzchni terenu podlegającej przekształceniu, przedstawione w formie opisowej i graficznej, określenie charakterystycznych parametrów technicznych inwestycji oraz dane charakteryzujące jej wpływ na środowisko.

Tymczasem wykonane przez pozwanych projekty: planu zagospodarowania terenu (lokalizacja zbiorników), budowlany płyty podzbiornikowej” oraz drogowy (przekroje) placu manewrowo – dojazdowego były w istocie projektami koncepcyjnymi dotyczącymi zagospodarowania terenu, a nie projektami budowlanymi. Powyższe projekty były nie wystarczające do złożenia przez powódkę wniosku o ustalenie treści zabudowy, wartość jednak prac wykonanych wynosiła 2.800,00 zł, co było istotne skoro w § 4 ust. 4 umowy strony ustaliły, iż po odstąpieniu od umowy powódka zapłaci jednak wartość wykonanych prac.

Sąd Rejonowy wskazał, iż w myśl art. 494 k.c. strona która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy; może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Odstąpienie od umowy kształtuje nowy stan prawny między stronami w ten sposób, że od chwili jego złożenia umowa wzajemna przestaje je wiązać, strony nie są już obustronnie wobec siebie zobowiązane do świadczeń przewidzianych w umowie, a to co ewentualnie świadczyły już wcześniej, podlega zwrotowi (wyrok SA w Warszawie z dnia 7 marca 2001 r., I ACa 512/00, Pr. Gosp. 2002, nr 5, s. 50, OSA 2002, z. 6, s. 34).

Wobec powyższych okoliczności Sąd Rejonowy uznał, iż roszczenie powódki jest zasadne i na podstawie art. 494 k.c. zasadził od pozwanych na rzecz powódki kwotę 12.200,00 zł. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. (pkt. I wyroku). W podstawie prawnej orzeczenia o kosztach Sąd odwołał się do art. 100 k.p.c. stosując zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów Sąd uznał, iż pozwani przegrali sprawę w 80 %, a powódka uległa pozwanym w 20 %. Wobec powyższego orzekł, iż pozwani powinni zwrócić powódce koszty procesu w kwocie 3.312,00

Apelację od powyższego orzeczenia wnieśli pozwani zaskarżając wyrok w całości. Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na ich rzecz kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Na wypadek nie uwzględnienia wniosków apelacji na podstawie naruszenia zarzutu z art. 644 k.c. pozwani wnieśli o rozpoznanie postanowień Sądu Pierwszej instancji dotyczących dowodu z opinii biegłego i tym samym uchylenie postanowienia dopuszczającego tą opinię ewentualnie o przeprowadzenie przez Sąd Drugiej instancji dowodu z opinii biegłego posiadającego wiedzę potwierdzoną uprawnieniami wymaganymi przepisami prawa budowlanego w dziedzinie projektowania robót i obiektów budowlanych, a ponadto wnieśli o zwrot pisma procesowego powódki z dnia 16 sierpnia 2012 r.

Pozwani zarzucili wydanemu orzeczeniu naruszenie art. 494 k.c. i art. 644 k.c. poprzez błędne zastosowanie tego pierwszego i błędne niezastosowanie tego drugiego przepisu i uznanie, iż pozwanej nie pozwana ma obowiązek zwrotu wynagrodzenia równego wartości wydanych do dnia odstąpienia od umowy projektów, podczas gdy w myśl szczególnego przepisu art.. 644 k.c. pozwani zachowują prawo do wynagrodzenia, pomniejszonego oszczędności, których doznali pozwani z powodu niewykonania dzieła. Ponadto pozwani wnieśli o zwrot pisma procesowego powódki z dnia 16 sierpnia 2012 r.

Na wypadek nie uwzględnienia powyższych argumentów skarżący oparli apelację na dalszych zarzutach:



naruszenia art. 217 § 2 oraz art. 207 § 3; 6 i 7 k.p.c. poprzez niezwrócenie pisma pozwanej z dnia 16 sierpnia złożonego z naruszeniem art. 207 § 3 i uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i wniosków dowodowych wbrew art. 217 § 2 i 207 § 6 k.p.c.,



naruszenia art. 227, art. 233 § 1, art. 278 § 1 i art. 286 k.p.c. poprzez oparcie rozstrzygnięcia na podstawie opinii biegłego określającej jedynie wartość projektów złożonych do akt sprawy przez powódkę, a nie w wysokości oszczędności pozwanych, opinii biegłego nie posiadającego wiedzy, kompetencji, a nawet uprawnień formalnych dla dokonywania oceny prac projektowych przy odmowie zasięgnięcia opinii biegłemu który posiadałby wiedzę, kompetencję i uprawnienia do projektowania.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwani wskazali, iż w niniejszej sprawie poza bezspornymi kwestiami dotyczącymi zawarcia przez strony umowy, uiszczenia przez pozwaną zaliczki w kwocie 15.000 zł oraz odstąpienia przez powódkę od umowy, co zostało objęte ustaleniami zaskarżonego wyroku – Sąd pierwszej instancji nie dostrzegł istoty sprawy i zignorował szczególną regulację prawną umowy o dzieło wynikającą z art. 644 k.c. podnoszoną w sprzeciwie od nakazu zapłaty przez pozwanych. Powołując się na stanowisko doktryny pozwani wskazali, iż błędem jest uznanie jakoby pozwanym (wykonawcy dzieła) przysługiwało jedynie wynagrodzenie równe wartości projektów, które przekazaliby powódce do dnia odstąpienia przez nią od umowy. Zdaniem skarżących przysługuje im pełne umówione wynagrodzenie, podlegające pomniejszeniu jedynie o wartość oszczędności doznanych z powodu braku konieczności kończenia dzieła, a żaden dowód zebrany w sprawie nie określa wartości oszczędności doznanych przez pozwanych. Wskazano, iż w toku postępowania nie przeprowadzono nawet dokumentu z przesłuchania stron na okoliczność jakie prace i jakie koszty ponieśli w związku z przygotowywaniem dzieła, jakich czynności i prac zaniechali wskutek odstąpienia, czy oprócz projektów przekazanych powódce rozpoczynali wykonywanie innych prac projektowych.

Natomiast w odniesieniu do opinii biegłego sporządzonej w niniejszej sprawie wskazano, iż określa ona jedynie wartość projektów przekazanych powódce, co zdaniem skarżących nie jest wystarczające i z całą pewnością nie może być tożsame z oszczędnościami pozwanych. Zdaniem skarżących mając na względzie rozkład ciężaru dowodowego, to nie pozwani byli zobowiązani wykazywać w tym zakresie inicjatywę dowodową, a braki materiału dowodowego w tym zakresie powinny skutkować oddaleniem powództwa.

Pozwani wskazali na różnice pomiędzy wynagrodzeniem umówionym i pomniejszonym o oszczędności pozwanych, a wynagrodzeniem równym wartości projektów przekazanych powódce. Zdaniem skarżących wynagrodzenie ich jest kalkulowane nie tylko, a nawet nie głównie na podstawie kosztów, które ponoszą w związku z wykonaniem projektu (materiały, wynagrodzenie pracowników, narzędzia, programy) ale także uwzględnia zarobek, zysk, tantiemy autorskie. Zdaniem pozwanych nie utracili oni uprawnienia do zachowania tej części wynagrodzenia, która odpowiada tej kategorii wielkości uwzględnionych w kalkulacji wynagrodzenia. Ponadto wskazano, iż powódka w swoim wniosku dowodowym z dnia 16 sierpnia 2012 r. przyjęła błędne założenie, że ustalenie zakresu oszczędności jest tożsame z ustaleniem wartości rynkowej projektów przekazanych powódce – a w konsekwencji tego błędu ustalenia opinii w ogóle nie mogą być podstawą rozstrzygnięcia o wysokości oszczędności.

Skarżący powołali się także na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 maja 2005 r. (V CK 659/04, LEX nr 180821), zgodnie z którym zaakceptowane przez Sąd rozstrzygnięcia opartego na pozaustawowych przesłankach, będącego wynikiem wadliwego sformułowania pytania kierowanego do biegłych, stanowi naruszenie przepisu prawa materialnego który w sprawie powinien zostać zaakceptowany.

Ponadto pozwani wskazali na prekluzję dowodową wynikającą z art. 207 k.p.c. W konkluzji powyższego pozwani wskazali, iż roszczenie powódki nie uwzględniało regulacji zawartej w art. 644 k.c. i faktu, że pozwani wcale nie utracili prawa do zatrzymania wynagrodzenia w części już otrzymanej, zdaniem pozwanych powódka nie wykonała ciążącego na niej obowiązku podania twierdzeń i okoliczności uzasadniającej roszczenie, nie wspominając już o wnioskach dowodowych. Skarżący wskazali, iż twierdzenia i wnioski dotyczące oszczędności pozwanych powódka zgłosiła dopiero w piśmie z dnia 16 sierpnia 2012 r., a Sąd powinien zwrócić to pismo na podstawie art. 207 § 7 k.p.c., albowiem powódka nie uprawdopodobniła dlaczego ewentualnie nie mogła tychże twierdzeń i wniosków przedstawić w pozwie. Zdaniem pozwanych Sąd pierwszej instancji na podstawie przywołanego powyżej przepisu powinien zwrócić powódce przedmiotowe pismo, a skoro tego nie dokonano to koniecznym jest naprawienie tego uchybienia przez Sąd drugiej instancji.

Ponadto skarżący kwestionując wydaną w sprawie opinię biegłego wskazali, iż jak potwierdziła na rozprawie sam biegły - nie posiada on uprawnień do projektowania obiektów, których dotyczy przedmiotowa sprawa, a nadto biegły nie posiada żadnego wykształcenia w zakresie projektowania i nie jest rzeczoznawcą budowlanym w rozumieniu art. 15 prawa budowlanego, a posiada uprawnienia do kierowania robotami. W związku z powyższym zdaniem skarżących Sąd nie mógł oprzeć ustaleń wymagających wiedzy z zakresu projektowania, a nie wykonania robót na podstawie sporządzonej w sprawie opinii, nadto zdaniem skarżących jeśli Sąd uznał, że okoliczność oszczędności i jej wysokość pomimo spóźnionego zgłoszenia, może być ustalana w procesie powinien był uwzględnić wniosek pozwanych o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego posiadającego wiedzę, kompetencję i uprawnienia z zakresu projektowania spełniającego wymogi z art. 12 ust. 1 i 2 i art. 13 prawa budowlanego.

W końcowej części uzasadnienia zarzutów apelacyjnych pozwani wskazali, iż ustalając zakres prac, którym odpowiada 100% umówionej kwoty 40.000 zł biegła oparła się na wskaźnikach udziału poszczególnych faz opracowań, obejmujących łącznie wykonanie projektu koncepcyjnego, budowlanego i wykonawczego. Natomiast w okolicznościach sprawy przedmiot świadczenia umówionego między stronami w ogóle nie obejmował projektu wykonawczego, ani nawet całości projektu budowlanego, ograniczając się do ściśle określonych elementów dokumentacji. Zdaniem skarżących w rezultacie zastosowane wskaźniki powinny ulec korekcie, gdyż nie ulega wątpliwości, iż wskaźnik 7-15% fazy koncepcji właściwy może być co najwyżej dla ustalenia udziału w projektowaniu wszystkich faz. Dlatego zdaniem pozwanych Sąd oceniając wartość opinii powinien był uwzględnić także ten błąd logiczny opinii.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie od pozwanych na rzecz powódki kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska powódka wskazała, iż w oparciu o dyspozycję art. 644 k.c. sąd pierwszej instancji w sposób całkowicie prawidłowy zasądził na jej rzecz dochodzoną niniejszym pozwem wartość zaliczki uiszczonej na poczet wykonania prac projektowych objętych przedmiotem umowy, a pomniejszoną kwotę o oszczędności poczynione przez pozwanych z powodu nie wykonania dzieła, wskazaną w treści opinii biegłego sądowego. Powódka odniosła się do opinii sporządzonej w toku postępowania, w której wartość oszczędności poczynionych przez pozwanych ustalona została w oparciu o rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie określenia metod i podstaw sporządzenia kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac projektowych oraz planowania kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno – użytkowym. Zdaniem powódki powyższe rozporządzenie będące podstawą do ustalenia wartości oszczędności poczynionych przez pozwanych odzwierciedla nie tylko wartość kosztów poniesionych w związku z wykonaniem projektu, ale także wyrażone w pieniądzu zużycie środków produkcji i siły roboczej niezbędne do wykonania usługi i poczynione przez pozwanych oszczędności. Ponadto zwrócono również uwagę, iż w treści analizy zakresu prac projektowych wykonanych przez stronę pozwaną biegły sądowy w sposób jednoznaczny i nie budzący wątpliwości wskazał, iż na podstawie materiałów znajdujących się w aktach sprawy nie można stwierdzić aby którykolwiek z wymienionych dokumentów był kompletnym projektem a tym bardziej stanowił jakikolwiek punkt z zakresu wymienionego w § 1 umowy. Zdaniem powódki biegły w sposób wyczerpujący odniósł się do każdego z projektów przekazanych przez stronę wskazując pozwaną wskazując bądź na ich kompletność bądź nie przydatność do wykonania przedmiotu umowy. Powódka wskazała nadto, iż biegły sądowy zaprzeczył jakoby przekazana koncepcja planowanego przedsięwzięcia była wystarczająca do opracowania wniosku o wydanie decyzji o warunkach zabudowy podkreślając przy tym brak należytych uprawnień projektowych po stronie pozwanych oraz niski stopień skomplikowania wykonanych prac – w ocenie biegłego czas ich realizacji nie przekraczał 8 godzin.

W odniesieniu zaś do kwestionowanych w apelacji przez stronę przeciwną kompetencji biegłego sądowego – powódka zaprzeczyła twierdzeniom strony przeciwnej wskazując, iż biegły posiada uprawnienia wykonawcze o specjalności konstrukcyjno – wykonawczej oraz uprawnienia do projektowania – tj. niezbędne do określenia zakresu oszczędności poczynionych przez pozwanych z uwagi na fakt odstąpienia od umowy o dzieło przez powódkę.

W końcowej części pisma stanowiącego odpowiedź na apelację powódka odnosząc się do zarzutu naruszenia przez Sąd art. 217 § 2 k.p.c. poprzez dopuszczenie wniosku dowodowego o przeprowadzenie opinii biegłego sądowego powódka wskazała, iż wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego złożyła w odpowiedzi na sprzeciw i został on doręczony sądowi pierwszej instancji na dwa miesiące przed terminem pierwszej rozprawy. Dlatego też biorąc pod uwagę dyspozycję w/w przepisu – uwzględnienie wniosku dowodowego nie spowodowało zwłoki w rozpoznaniu sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych była zasadna.

W myśl art. 382 k.p.c., sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Z unormowania tego wynika, że sąd drugiej instancji jako sąd apelacyjny nie ogranicza się do kontroli zaskarżonego wyroku, lecz rozpoznaje sprawę merytorycznie, to znaczy samoistnie ocenia zebrany w niej materiał. Analiza orzecznictwa Sądu Najwyższego nie pozostawia wątpliwości co do tego, że sąd drugiej instancji może zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wydania wyroku sądu pierwszej instancji bez przeprowadzenia postępowania dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia, chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego postępowania. Oznacza to, że sąd drugiej instancji ma nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych w postępowaniu przed sądami obu instancji dowodów czy naprawienia naruszeń prawa materialnego (zob.: uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98, OSNC z 1999 r., Nr 7-8, poz. 124; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2002 r., II CKN 615/00, nie publ., LEX nr 55097; por. też uzasadnienie postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1998 r., I CKN 529/98, OSNC z 1999 r., Nr 4, poz. 74).

W pierwszej kolejności zważyć należy, iż w świetle postanowień umowy zawartej przez strony nie ulega wątpliwości, że w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z umową o dzieło.

Odstąpienie zaś od umowy o dzieło jest możliwe w następujących sytuacjach określonych przepisami kodeksu cywilnego; art. 635 k.c., gdy wykonawca opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła, art. 636 k.c., gdy wykonawca wykonuje dzieło wadliwie, art. 637 § 2 k.c., gdy obiekt ma wady, art. 644 k.c. gdy nie ukończono dzieła. Prócz określonych powyżej wypadków strony mogą w ramach swobody umów zastrzec jednej lub obu stronom prawo odstąpienia od umowy.

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić trzeba, iż umowa o dzieło zawarta przez strony zawiera prawo odstąpienia od niej przez zamawiającego jeżeli wykonawca pozostaje w zwłoce w stosunku do terminu określonego w umowie dłużej niż 30 dni.( § 4 pkt. 1 umowy) .

Cytowany zapis jednak w sprawie nie będzie miał zastosowania ponieważ nie można mówić o zwłoce w sytuacji gdy nie otrzymano decyzji o warunkach zabudowy a strony nie ustaliły w umowie konkretnego oznaczonego terminu oddania dzieła. Termin dla oddania dzieła został określony bowiem jako termin 1 miesiąca od daty otrzymania m.in. decyzji o warunkach zabudowy ( § 2 pkt.1)

Zatem w tym stanie faktycznym nie będą miały także zastosowania przepisy art. 635 k.c., 636 k.c., 637 k.c. także - między innymi z powodu niedochowania aktów staranności .

Wobec powyższego przesądzić trzeba ,iż zastosowanie znajdzie przepis art. 644 k.c., co przyznała także powódka w odpowiedzi na apelacje pozwanych.

W tym miejscu podzielić należy zarzut apelacji , iż Sąd I instancji naruszył art. 644 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie , że pozwanym przysługuje jedynie wynagrodzenie równe wartości projektów, które przekazali powódce do dnia odstąpienia przez nią od umowy.

W związku z odstąpieniem od umowy na podstawie art. 644 k.c. wykonawcy przysługuje bowiem wynagrodzenie przewidziane w umowie.

Od wskazanego wynagrodzenia zamawiający może odliczyć to , co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła. Oszczędnością może być w tym wypadku w szczególności wartość majątkowa wszystkiego, co przyjmujący zamówienie musiałby zużyć do wykonania dzieła, a co wskutek zaniechania wykonania dzieła może wykorzystać zarobkowo w inny sposób. Ciężar dowodu powstania oszczędności przyjmującego zamówienie spoczywa w tej sytuacji na zamawiającym ( art. 6 k.c.) tj. w niniejszej sprawie na powódce.

Dowodu na tą okoliczność powódka w sprawie nie przeprowadziła, bowiem przeprowadzony dowód z opinii biegłego dowodził jedynie wartości wykonanych prac przez pozwanych a nie wartości powstałych oszczędności na skutek niewykonania dzieła.

Przechodząc do kwestii ostatniej zważyć trzeba, iż w zakresie skutków odstąpienia od umowy przez zamawiającego przepis art. 644 k.c. jest przepisem bezwzględnie obowiązującym ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2003 r., sygn akt IVCK 294/02, wyrok Sadu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 11 kwietnia 2013 r., sygn. akt I ACa 75/13). W konsekwencji strony nie mogły inaczej uregulować wysokości wynagrodzenia na wypadek skorzystania przez zamawiającego z prawa odstąpienia na podstawie art. 644 k.c. Tym samym Sąd I instancji błędnie ustalił, iż zastosowanie w sprawie znajdzie w tym zakresie § 4 ust. 4 umowy, który przewidywał, iż po odstąpieniu od umowy zamawiający zapłaci wykonawcy za wykonane przez wykonawcę prace.

Przepisy ustawy o charakterze iuris cogentis bowiem mają zastosowanie do stosunku zobowiązaniowego niezależnie od woli stron umowy.

Mając na względzie wskazane wyżej okoliczności faktyczne i prawne Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że powództwo oddalił (pkt I.1.) Rozstrzygnięcie to znajduje oparcie w przepisie art. 644 k.c. Ponadto Sąd obciążył powódkę obowiązkiem zwrócenia pozwanym solidarnie kosztów procesu w kwocie 2.417 zł. O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na mocy przepisów art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Złożyły się na nie wynagrodzenie pełnomocnika pozwanych będącego radcą prawnym – 2.400 zł (§ 2 w zw. z § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu - Dz.U.2013.461 j.t.) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa - 17 zł.

Koszty postępowania odwoławczego w kwocie 1.810 zł zasądzone w punkcie II stanowi opłata sądowa od apelacji 610 zł - oraz wynagrodzenie pełnomocnika pozwanych w kwocie 1.200 zł (§ 2 w zw. z § 6 pkt 5 w zw. z art. 12 ust. 1 pkt 1 w/w Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.).