Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan-Karasińska

Protokolant:       sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 grudnia 2021 r. w Warszawie

sprawy I. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rekompensatę

na skutek odwołania I. A.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 3 lutego 2021 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującemu I. A. prawo do rekompensaty.

Sygn. akt VII U 540/21

UZASADNIENIE

I. A. w dniu 15 marca 2021 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 3 lutego 2021 r. znak (...). W uzasadnieniu swojego stanowiska odwołujący wskazał, że od 21 czerwca 1978 r. do 10 lutego 1994 r. pracował nieprzerwanie w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie Transportowo – Handlowo – Usługowym „(...)” Sp. z o.o. na stanowisku kierowcy samochodu dostawczego wykonując jednocześnie obowiązki ładowacza w wymiarze pełnego etatu tj. kierowcy-ładowacza. W ramach tego zatrudnienia dostarczał duży sprzęt agd. Załoga samochodu składa się z dwóch osób, tj. kierowcy – ładowacza i ładowacza. W związku z tym zdaniem odwołującego praca ta powinna zostać zaliczona jako praca w warunkach szczególnych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Handlu Wewnetrznego i Usług (odwołanie, k. 3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 31 marca 2021r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania I. A. na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy wyjaśnił, że zaskarżoną decyzją odmówił odwołującemu prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat. Organ rentowy nie uwzględnił do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Transportowo – Handlowo – Usługowym „(...)” Sp. z o.o. od 21 czerwca 1978 r. do 10 lutego 1994 r. z uwagi na rozbieżności pomiędzy wskazanym stanowiskiem pracy a występującym w zarządzeniu resortowym. Organ rentowy podniósł, że pracodawca w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach wskazał, że ubezpieczony wykonywał pracę kierowcy samochodu dostawczego pełniąc jednocześnie obowiązki ładowacza, a w wykazie A, dziale VIII poz. 1 pkt 3 załącznika do zarządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z dnia 17 czerwca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu handlu wewnętrznego i usług wskazane jest stanowisko ładowacz (odpowiedź na odwołanie, k. 4-4v. a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

I. A., urodzony (...), w okresie od dnia 21 czerwca 1978 r. do 11 lipca 1994 r. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w Przedsiębiorstwie Transportowo – Handlowo – Usługowym „(...)” Sp. z o.o. w W. w wymiarze pełnego etatu na stanowisku kierowcy samochodu dostawczego, pełniąc jednocześnie obowiązki ładowacza. W okresie od 11 lutego 1994 r. do 11 lipca 1994 r. ubezpieczony przebywał na zwolnieniu lekarskim (świadectwo pracy z 12 lipca 1994 r., k. 17-18 a.r.). W dniu 12 lipca 1994 r. pracodawca Przedsiębiorstwo (...) (...)” Sp. z o.o. w W. wystawiło świadectwo prac w szczególnych warunkach zaświadczając, że I. A. był zatrudniony w ww. zakładzie pracy od 21 czerwca 1978 r. do 11 lipca 1994 r. i w tym okresie od 21 czerwca 1978 r. do 10 lutego 1994 r. sale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace kierowcy samochodu dostawczego, pełniąc jednocześnie obowiązki ładowacza. Stanowisko wymienione w Dziale VIII poz. 1 pkt 2 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z dnia 17 czerwca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu handlu wewnętrznego i usług (świadectwo prac w szczególnych warunkach z 12 lipca 1994 r., k. 19 a.r.).

Na powierzonym stanowisku kierowcy samochodu dostawczego-ładowacza I. A. zajmował się kierowaniem samochodu dostawczego marki Ż. i dostarczaniem sprzętu RTV AGD: telewizorów, pralek, lodówek, zamrażarek, piecy gazowych i piecy akumulacyjnych. Odwołujący pracował razem z ładowaczem, ponieważ z uwagi na duże gabaryty dostarczanych sprzętów, jedna osoba nie była w stanie zrealizować dostawy z przedsiębiorstwa pod wskazany adres odbiorcy. Sprzęt był dostarczany o rozładowywany przez ubezpieczonego kierowcę – ładowacza i drugą osobę, która była ładowaczem. Praca była wykonywana przez co najmniej 8 godzin dziennie, czasami przez 13 godzin dziennie. Odwołujący posiadał nienormowany czas pracy (zeznania I. A., k. 41 a.s.).

W dniu 4 stycznia 2021 r. I. A. złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę. Do wniosku dołączył legitymację ubezpieczeniową dotyczącą okresów składkowych i nieskładkowych (wniosek o emeryturę 4 stycznia 2021 r. wraz z załącznikami, k. 1-8 a.r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 3 lutego 2021 r. wydał dwie decyzje znak (...), o przyznaniu emerytury od dnia 3 lutego 2021 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego w kwocie 1.450,74 zł oraz o odmowie prawa do rekompensaty. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie spełnia warunku posiadania 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Do okresu pracy w szczególnych warunkach organ rentowy nie uwzględnił zatrudnienia od 21 czerwca 1978 r. do 10 lutego 1994 r. w Przedsiębiorstwie Transportowo – Handlowo – Usługowym „(...)” Sp. z o.o. w W. ponieważ przedłożone świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie spełnia wymogów formalnych określonych przepisami tj. nazwa stanowiska pracy podanego przez pracodawcę w świadectwach pracy kierowca samochodu dostawczego, pełniący jednocześnie obowiązki ładowacza nie odpowiada ściśle treści powołanego przez pracodawcę wykazu A, działu VIII poz. 1 pkt 2 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z dnia 17 czerwca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu handlu wewnętrznego i usług, pracodawca nie podał też charakteru wykonywanej pracy (decyzje ZUS z 3 lutego 2021 r., k. 23 -25 a.r.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie zgromadzonych w toku postępowania dowodów obejmujących wymienione dokumenty oraz dowód z przesłuchania ubezpieczonego.

Dokumentom Sąd w pełni dał wiarę, tym bardziej że strony sporu ich nie kwestionowały. Odnośnie świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę organ rentowy zgłaszał zastrzeżenia, wskazując na rozbieżności w oznaczeniu stanowiska pracy z wynikającego tego świadectwa oraz z zarządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z dnia 17 czerwca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu handlu wewnętrznego i usług, Sąd jednak ten dokument ocenił jako wiarygodny, a zarazem potwierdzający to, co z niego wynika, z powodów, o których dalej będzie mowa.

Sąd dał również wiarę zeznaniom ubezpieczonego odnośnie przebiegu zatrudnienia u w Przedsiębiorstwie Transportowo – Handlowo – Usługowym „(...)” Sp. z o.o. w W. oraz rodzaju i charakteru wykonywanej przez niego pracy, które zostały ocienione jako spójne i nie budzące wątpliwości co do ich wiarygodności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie I. A. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
(...) Oddział w W. z dnia 3 lutego 2021 r. podlegało uwzględnieniu.

Regulacja dotycząca prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegał się I. A. została wprowadzona do ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. z 2018r., poz. 1924). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób jej obliczenia wskazują art. 21 – 23 zamieszczone w Rozdziale III (...). Art. 23 stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz, że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 21 ust. 1 ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, o której mowa w cytowanych przepisach, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Wskazywane art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej oraz 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 tej ustawy została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Do prawidłowej interpretacji tego przepisu konieczne jest jednak zastosowanie wykładni systemowej, która prowadzi do przepisu art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, zgodnie z którym rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego. Z kolei z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej wynika, że kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, za których były opłacane składki na ubezpieczanie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 roku. W tych okolicznościach warunek sformułowany w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na prace w warunkach szczególnych, obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia . Nabycie prawa do takiego tylko świadczenia stanowi przesłankę negatywną przyznania prawa do rekompensaty. Natomiast nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty (wyrok Sadu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 5 maja 2017r., III AUa 2047/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 grudnia 2015r., III AUa 1070/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 września 2017r., III AUa 529/16).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpatrywanej sprawy należy wskazać, że nie zachodzi negatywna przesłanka przyznania I. A. prawa do rekompensaty. Ubezpieczony nie miał przyznanego prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na prace w warunkach szczególnych. Decyzją z dnia 3 lutego 2021 r. przyznano mu prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym.

Wobec powyższego, celem ustalenia, czy ubezpieczonemu przysługuje prawo do rekompensaty należało zbadać spełnienie przesłanek pozytywnych, o których była mowa. Analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948r., które przed 1 stycznia 2009r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty będą uwzględnione tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Zdaniem Sądu, I. A. spełnił przesłanki pozytywne konieczne do tego, by uzyskać prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony nie nabył prawa do emerytury pomostowej i legitymuje się okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, przypadającym przed 1 stycznia 2009r.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43) – zwane dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego, do którego należy się odwołać na podstawie art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazuje w § 2 ust. 1, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W przypadku ubezpieczonego, któremu ZUS nie uwzględnił do stażu pracy w warunkach szczególnych żadnego okresu zatrudnienia, należało uwzględnić okres pracy od 21 czerwca 1978 r. do 10 lutego 1994 r. w Przedsiębiorstwie Transportowo – Handlowo – Usługowym „(...)” Sp. z o.o. w W.. Według organu rentowego okresu tego nie można było uwzględnić z uwagi na rozbieżności między oznaczeniem zajmowanego stanowiska w świadectwie pracy w warunkach szczególnych, a między tym wynikającym z oznaczenia stanowisk pracy w zarządzeniu Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z dnia 17 czerwca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu handlu wewnętrznego i usług, Odnosząc się do wskazanej okoliczności należy podnieść, że w sprawie o prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na wykonywanie pracy szczególnych warunkach – analogicznie w sprawie o prawo do rekompensaty - należy ustalić faktyczny rodzaj i zakres powierzonych do wykonywania czynności (obowiązków) pracowniczych i to one podlegają każdorazowo ocenie, a nie rodzaj stanowiska, jaki w dokumentach podał pracodawca. Ponadto, choć wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00), to dokumenty te podlegają każdorazowo weryfikacji. Wynika to z tego, że są to dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c. i nie stanowią dowodu tego co zostało w nim odnotowane. Taki walor mają wyłącznie dokumenty urzędowe, do których w myśl stosowanego a contrario art. 244 § 1 k.p.c. nie zalicza się świadectwa pracy, skoro nie zostało sporządzone przez organy władzy publicznej ani inne organy państwowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 grudnia 2013r., III AUa 783/13, Lex nr 1409118). To zatem oznacza, że nawet jeśli pracodawca ww. dokument pracownikowi wystawił, to i tak podlega on kontroli ZUS i Sądu i nie oznacza automatycznie, że praca w danym okresie była wykonywana w warunkach szczególnych. Z drugiej zaś strony, brak takiego dokumentu bądź jego wadliwości nie przesądzają o tym, że praca nie była wykonywana w warunkach szczególnych. Kwestia ta każdorazowo podlega badaniu przy uwzględnieniu tego, jakie czynności i rodzaj prac faktycznie wykonywał wnioskodawca i co ważne, w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania uprawnień do emerytury w wieku obniżonym (także w sprawie o rekompensatę), dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo do świadczenia. Wynika to z tego, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, a nie tylko świadectwem pracy w warunkach szczególnych.

W rozpatrywanej sprawie z przeprowadzonych przez Sąd dowodów jednoznacznie wynika, że I. A. w spornym okresie pracował jako kierowca samochodów dostawczych, a także jako ładowacz, a jego podstawowym obowiązkiem było rozwożenie towarów do miejsc wskazywanych przez pracodawcę, a także ich załadunek i rozładunek. Przy tym przez cały okres zatrudnienia do wykonywania takich obowiązków ubezpieczony wykorzystywał samochód dostawczy Ż.. Ponadto praca była przez niego wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy i ubezpieczony nie jeździł innymi pojazdami. Powyższe potwierdził pracodawca w świadectwie pracy, a także ubezpieczony, z którego zeznań wynika taki zakres obowiązków, jaki Sąd ustalił.

Praca, o której mowa, może zostać zakwalifikowana jako odpowiadająca pozycji 1 i 2 Działu VIII (w transporcie i łączności) Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Wymieniono tam m.in. ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe w transporcie. Ponadto praca ładowacza, która odwołujący niewątpliwie wykonywał została wymieniona w Dziale VIII poz. 1 pkt 2 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z dnia 17 czerwca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu handlu wewnętrznego i usług.

Z powyższych względów Sąd uznał sporny okres zatrudnienia ubezpieczonego
jako okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Zatrudnienie to trwało od 21 czerwca 1978 r. do 10 lutego 1994 r., a zatem okres tego zatrudnienia był na tyle długi, by przyjąć, że I. A. legitymuje się okresem pracy w warunkach szczególnych ponad 15 lat, a więc więcej niż minimalny próg, o którym mowa w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych.

W tych okolicznościach należało stwierdzić, że ubezpieczony spełnia przesłanki
do uzyskania dochodzonego od organu rentowego prawa do rekompensaty. W konsekwencji odwołanie podlegało uwzględnieniu poprzez zmianę zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.