Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 15 października 2020 roku o sygnaturze akt I C 706/19, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi I Wydział Cywilny oddalił powództwo (pkt. 1.) oraz zasądził od powódki D. M. na rzecz pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...) z siedzibą w W. kwotę 3600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt. 2.).

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła strona powodowa, zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie art. 819 § 4 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, iż doszło do przedawnienia roszczenia powódki. W uzasadnieniu do apelacji wskazano, iż nie doszło do przedawnienia roszczenia z tytułu umowy ubezpieczenia. Ponowienie zgłoszenia roszczenia pozwanemu, mimo uprzedniej negatywnej decyzji wydanej w postępowaniu likwidacyjnym, w ocenie skarżącej, prowadziło do przerwania biegu terminu przedawnienia.

Powołując się na powyższe zarzuty, wniesiono o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości.

Apelacja powódki jest zasadna, z tym, że doprowadziła do rozstrzygnięcia kasatoryjnego, a nie reformatoryjnego, jakiego żądała apelująca.

W ocenie Sądu Okręgowego zasadny jest zarzut naruszenia art. 819 § 4 k.c. Zgodnie z treścią art. 819 § 1 k.c. roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem lat trzech. Natomiast stosownie do treści art. 819 § 4 zd. 1 k.c., bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela przerywa się także przez zgłoszenie ubezpieczycielowi tego roszczenia lub przez zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem.

Ostatnia regulacja przewiduje szczególną podstawę do przerwania biegu przedawnienia roszczenia o świadczenie ubezpieczyciela. Termin ten, oprócz wypadków wskazanych w art. 123 k.c., przerywa się także przez zgłoszenie ubezpieczycielowi tego roszczenia lub przez zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem, co zasadniczo daje podstawy do wyznaczenia terminu płatności świadczenia ubezpieczyciela. Ponadto zawarte w art. 819 k.c. postanowienie odnosi się do biegu wszystkich terminów określonych w tym przepisie, a nie tylko do terminu ogólnego z art. 819 § 1 k.c. i przerwa biegu przedawnienia dotyczy wszelkich określonych w tym przepisie roszczeń kierowanych do ubezpieczyciela, a nie tylko roszczeń wynikających z umowy ubezpieczenia (zob. szerzej wyrok Sądu Najwyższego z 6.10.2017 r., V CSK 685/16).

W przedmiotowej sprawie miało istotne znaczenie głownie to, czy zgodnie z treścią art. 819 § 4 k.c., przerwanie biegu przedawnienia może nastąpić tylko raz, czy też wielokrotnie, na skutek kolejnych zgłoszeń.

W zakresie odpowiedzi na powyższe pytanie ukształtowały się dwie linie orzecznicze. Zgodnie z pierwszą z nich, aprobowaną przez Sąd I instancji, terminu przedawnienia nie przerywa ponowne zgłoszenie zdarzenia, co do którego ubezpieczyciel już się wypowiedział (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 23.2.2018 r., I ACa 871/17, L.). Podobne stanowisko zajął Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie w wyroku z dnia 11 lutego 2020 r., który uznał, że nie zasługuje na akceptację odmienny wniosek wyciągnięty z odwołaniem się do wykładni językowej. Właśnie z tej wykładni wynika, że zgłosić roszczenie lub zdarzenie objęte ubezpieczeniem można tylko raz. Ponowne oświadczenie o tej samej treści nie będzie zgłoszeniem, bo to zostało już dokonane. Inne założenie prowadziłoby w konsekwencji do rezultatu, w którym uprawniony do świadczenia mógłby w nieskończoność zapobiegać przedawnieniu, dokonując sukcesywnych zgłoszeń. Z kolei Sąd Rejonowy w Gdyni w orzeczeniu z dnia 3 lipca 2019 r., I C 149/19, wprost przyjął za właściwy pogląd prezentowany w cytowanym orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Białymstoku.

Zgodnie z druga linią orzeczniczą, którą Sąd Okręgowy w całości aprobuje, termin przedawnienia przerywa się przez ponowne zgłoszenie zdarzenia, co do którego ubezpieczyciel się już wypowiedział. Sąd Apelacyjny w Łodzi, w wyroku z dnia 25 czerwca 2015 r., I ACa 104/15 z dnia 25 czerwca 2015 r., uznał, że nigdy nie była kwestionowana w orzecznictwie możliwość wielokrotnego przerywania biegu przedawnienia w postępowaniu likwidacyjnym: ponowienie wezwania ubezpieczyciela do zapłaty świadczenia, nawet w zakresie tych samych roszczeń, co do których ubezpieczyciel w toku postępowania likwidacyjnego już się wypowiedział, rodzi skutek w postaci przerwania biegu przedawnienia (por. także wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi, II C 591/15 z dnia 22 września 2020 r.). Z kolei Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2019, III Ca 1651/18, stwierdził, iż należy uznać, że na gruncie art. 819 § 4 k.c. ponowienie wezwania do zapłaty, nawet w zakresie tych samych roszczeń, co do których ubezpieczyciel w toku postępowania likwidacyjnego już się wypowiedział, co do zasady rodzi skutek w postaci przerwania biegu przedawnienia (por. także wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z 8 listopada 2018 r., II Ca 649/18).

Podsumowując powyższe wywody należy wskazać, że art. 819 § 4 k.c. nie zawiera żadnego sformułowania, z którego można byłoby wywieść wniosek o braku możliwości wielokrotnego przerywania biegu przedawnienia w sposób przewidziany w tym przepisie. Wykładnia literalna omawianego przepisu przemawia zatem za powiązaniem skutku w postaci przerwania biegu przedawnienia z każdorazowym zgłoszeniem szkody przez poszkodowanego. Wykładnię językową wspomaga wykładnia celowościowa, biorąc przede wszystkim pod uwagę, że przepis ten został wprowadzony do k.c. z myślą o zabezpieczeniu interesów ubezpieczonych, a nie ubezpieczycieli.

Nie ma również podstaw do uznania, że zgłaszając po raz kolejny roszczenie ubezpieczycielowi, powódka nadużywała swojego prawa w rozumieniu przyjętym w art. 5 k.c. Ze stanu faktycznego wynika, że 10 stycznia 2014 r. D. M. zgłosiła szkodę Ubezpieczycielowi z tytułu zawartej umowy (...). Pozwany odmówił wypłaty odszkodowania decyzją z 16 stycznia 2014 r. Dnia 25 października 2016 r., ponowiono zgłoszenie tej szkody. Z kolei 13 grudnia 2016 r. ponownie odmówiono wypłaty odszkodowania. Dnia 17 czerwca 2019 r. wniesiono do Sądu I instancji pozew. Te działania powódki nie mieszczą się w dyspozycji art. 5 k.c. i stanowiły tylko przejaw korzystania ze swoich praw jako podmiotu słabszego względem silniejszego, mając oparcie na przepisach prawa (art. 819 § 4 k.c.). W szczególności na uwagę zasługuje, że strona nie zgłaszała roszczeń z wysoką częstotliwością, tylko uczyniła to dwukrotnie, w odstępie około dwuletnim.

Powyższy stan rzeczy prowadzi do oceny, że w niniejszej sprawie doszło do nierozpoznania istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. Poczynienie w tym przedmiocie ustaleń i dokonanie ocen prawnych przez Sąd Okręgowy przeniosłoby do postępowania apelacyjnego całość merytorycznej oceny zasadności roszczenia dochodzonego przez stronę powodową w niniejszym postępowaniu. Przeniesienie ciężaru całkowitego rozpoznania merytorycznego sprawy na Sąd II instancji można oceniać negatywnie z punktu widzenia konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego, podczas gdy zasadę tę, wyrażoną w art. 176 ust. 1 Konstytucji, należy traktować jako ważną regułę interpretacyjną przy wykładni pojęcia nierozpoznania istoty sprawy. Ponadto skorzystanie z rozstrzygnięcia kasatoryjnego jest w zgodzie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, zgodnie z którym, brak zbadania merytorycznej podstawy roszczenia na skutek błędnego uznania roszczenia za przedawnione oznacza, że nie rozpoznano istoty sprawy (wyrok z 14.5.2002 r., V CKN 857/00, OSNC 2003, Nr 7-8, poz. 108). W przedmiotowej sprawie, Sąd Rejonowy nie zbadał merytorycznie sprawy, pominął dowody z opinii biegłych, oparł swoje rozstrzygnięcie wyłącznie na instytucji przedawnienia.

Rozpoznając ponownie sprawę, Sąd Rejonowy weźmie pod uwagę stanowisko Sądu Okręgowego co do braku podstaw uznania roszczenia powódki za przedawnione i dokona ustalenia i rozważenia okoliczności i przesłanek warunkujących ustalenie odpowiedzialności pozwanego co do zasady i wysokości.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji wyroku na zasadzie art. 386 § 4 k.p.c. oraz o kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 108 § 2 k.p.c.