Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

WYROKU W CAŁOŚCI

Decyzją z 8.06.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., w oparciu o art. 138 ust. 3 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.) oraz art. 13 ustawy z 21 stycznia 2021 r. o kolejnym w 2021 r. dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (Dz.U. z 2021 r., poz. 432), zobowiązał T. S. do zwrotu, nienależnie pobranego świadczenia, za okres od 1 do 30.04.2021 r. w kwocie 3.122,05 zł., z tytułu emerytury, przysługującej jej zmarłej siostrze E. K.. W uzasadnieniu, organ rentowy wskazał, że obowiązek zwrotu tych należności obciąża wnioskodawczynię, gdyż nie pobrała świadczenie po miesiącu, w którym nastąpił zgon świadczeniobiorcy.

(decyzja k.46 akt ZUS)

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła ubezpieczona, domagając się jej unieważnienia. Wskazała, iż nie była świadoma, że świadczenie to było nienależne. Organ rentowy został poinformowany o śmierci jej siostry E. K., albowiem złożyła w dn. 25.03.2021 r. wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego wraz z aktem zgonu zmarłej siostry, wobec czego ZUS miał możliwość wstrzymania wypłaty nienależnego świadczenia, czego jednak nie dokonał. Argumentowała też, że nie została właściwie pouczona przez pozwanego o braku prawa do pobierania przedmiotowego świadczenia. Podniosła też, że pozwany nieprawidłowo uwzględnia w skarżonej decyzji dodatkowe świadczenie roczne w ramach świadczenia za okres od 1 do 30.04.2021 r. Ubezpieczona wskazała również, iż nie mając świadomości, że przedmiotowe świadczenie jest nienależne podjęła decyzję o zakupie dodatkowych usług związanych z pogrzebem i pochówkiem siostry na kwotę 3000 zł, jakie znajdowały się na wspólnym koncie bankowym jakie odwołująca posiadała ze zmarłą siostrą, przez co w przypadku konieczności zwrotu świadczeń nie będzie miała z czego pokryć tych wydatków. W konkluzji stwierdziła, że w tych okolicznościach zaszły szczególnie uzasadnione okoliczności przewidziane w art. 138 ust. 6 ustawy emerytalnej zatem ZUS możliwość odstąpienia od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych w części lub w całości, gdyż odwołująca została przez pozwanego wprowadzona w błąd skutkiem czego było zaciągnięcie przez wnioskodawczynię zobowiązań związanych z usługami pogrzebowymi jej zmarłej siostry, których teraz skarżąca nie ma jak pokryć.

(odwołanie k. 3-5)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując dotychczasowe stanowisko, podnosząc dodatkowo, że ZUS przed przekazaniem na wspólny rachunek bankowy wnioskodawczyni i jej zmarłej siostry świadczenia przysługującej zmarłej za kwiecień 2021 r. nie miał informacji o zgonie świadczeniobiorczyni, która zmarła 23.03.2021 r., gdyż akt zgonu wystawiony 25.03.2021 r. z informacją o tym fakcie wpłynął do ZUS w dn. 30.03.2021 r. już po przekazaniu na konto bankowe świadczeń przysługujących za kwiecień 2021 r.

(odpowiedź na odwołanie k. 7)

W piśmie procesowym z 22.11.2021 r. odwołująca poparła w całości odwołanie wnosząc o jej zmianę poprzez odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, do którego dodatkowo dołączyła dowody na wysokość kosztów jakie poniosła w związku z pogrzebem zmarłej siostry E. K., podkreślając, że koszty te przewyższały wysokość zasiłku pogrzebowego.

(pismo procesowe wnioskodawczyni z 22.11.2021 r. k. 11-12)

W piśmie procesowym z 7.12.2021 r. pozwany podtrzymał zajęte stanowisko i przytoczoną na jego poparcie argumentację, a dodatkowo podniósł, że odwołująca pobierając świadczenie należnej zmarłej miała świadomość, że jest to świadczenie nienależne, gdyż E. K. już wówczas nie żyła, konkludując, że w takiej sytuacji skarżąca nie powinna była pobierać tych środków ze wspólnego rachunku bankowego, a jedynie wystąpić do ZUS z wniosek o zasiłek pogrzebowy (w przypadku pokrycia kosztów pogrzebu), co jak wynika z oświadczenia odwołującej się uczyniła i taki zasiłek w dn. 22.04.2021 r. otrzymała (z umocowania skarżącej) firma pogrzebowa.

(pismo procesowe organy rentowego z 7.12.2021 r. k. 20)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawczyni - T. S. jest siostrą E. K., która zmarła w dniu 23.03.2021 r. Akt zgonu E. K. został wystawiony w dniu 25.03.2021 r. (okoliczności niesporne, a nadto akt zgonu k. 50 akt ZUS)

T. S. i jej zmarła siostra E. K. były współposiadaczkami tego samego konta bankowego, na które ZUS przelewał świadczenia dla E. K.. (okoliczności niesporne, a nadto informacja z Banku (...) k. 35 akt ZUS)

E. K. pobierała rentę rodzinną po zmarłym mężu przyznaną od 29.04.2000 r. na stałe wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym. Organ rentowy przyznał także E. K. dodatkowe świadczenie pieniężne w 2021 r. Termin wypłaty świadczenia rentowego wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym dla E. K. był określony na „1” dzień miesiąca i w związku z tym pozwany dokonał przelewu na konto bankowe tytułem świadczenia rentowego wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym za kwiecień 2021 r. razem z dodatkowym rocznym świadczeniem pieniężnym w łącznej kwocie 3122,05 zł. Pozwany uzyskał informację o śmierci E. K. w dn. 30.03.2021 r. już po wykonaniu w/w przelewu, kiedy do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wpłynęła kopia odpisu aktu zgonu.

(okoliczności niesporne, a nadto decyzja z 23.05.2000 r. k. 5 akt ZUS, data prezentaty na kopii aktu zgonu k. 50 akt ZUS)

Po powzięciu przez organ rentowy wiadomości o zgonie E. K., organ wystąpił do banku o zwrot wypłaconego na jej rzecz świadczenia za kwiecień 2021 r.

(pismo ZUS k. 43 akt ZUS)

Bank powiadomił organ rentowy, że rachunek był wspólnym rachunkiem zmarłej E. K. oraz odwołującej się T. S..

(pismo z Banku (...) S.A. k. 45 akt ZUS)

Wnioskodawczyni pokryła koszty pogrzebu zmarłej siostry E. K.. Z upoważnienia odwołującej zasiłek pogrzebowy, o który skarżąca wystąpiła do ZUS, otrzymała w dn. 22.04.2021 r. firma pogrzebowa.

(okoliczności niesporne, a nadto poświadczenia k. 13 -14, paragon fiskalny k. 14, potwierdzenie dokonania przelewu k. 16 )

Powyższy stan faktyczny został odtworzony na podstawie powołanych dokumentów, których autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd nie znalazł żadnych powodów, by czynić to z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlega oddaleniu.

W n/n sprawie wyrok został wydany, na podstawie art. 148 ¹§1 k.p.c., na posiedzeniu niejawnym. Sąd Okręgowy uznał bowiem, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, albowiem materiał dowodowy pozwala na ustalenie wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia sporu okoliczności, a stanowiska stron zostały jasno sformułowane. W rozpoznawanej sprawie strony nie wnosiły o rozpoznanie sprawy na rozprawie w pierwszym piśmie procesowym, a złożone dotychczas pisma procesowe przez każdą ze stron dawały podstawę do przyjęcia, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Zdaniem Sądu w przypadku, gdyby głosy stron miałyby się ograniczyć tylko do powtórzenia argumentacji zawartej w złożonych do akt sprawy pismach procesowych, to wyznaczanie rozprawy tylko w tym celu nie byłoby uzasadnione (tak wyrok SA w Gdańsku z 26.06.2018, III AUa 1815/17). Sprawa nie miała zresztą charakteru wielowątkowego, ani wymagającego wyjaśnienia twierdzeń stron, czy odniesienia się do złożonych wniosków dowodowych. Sąd Okręgowy uznał, że w tym stanie rzeczy n/n sprawa w świetle jednoznacznych stanowisk stron i zebranych dokumentów nie budziła żadnych wątpliwości (por. wyrok SA w Warszawie z 26.04.2018 r., VI ACa 1694/17).

Zgodnie z treścią art. 138 ust. 1 ustawy z dn. 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 53) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

W myśl ust. 3 powołanego przepisu, za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu.

Z powyższego wynika, że osoba, która pobrała nienależne jej świadczenie, obowiązana jest do jego zwrotu. Za nienależnie pobrane uważa się zaś m.in. świadczenie wypłacone (a zatem także przelane na konto osoby innej niż wskazana w decyzji tego organu) z przyczyn niezależnych od organu rentowego.

W myśl art. 130 ust. 1 cytowanej ustawy, świadczenia wypłaca się za miesiące kalendarzowe w dniu ustalonym w decyzji organu rentowego jako termin płatności świadczeń, z uwzględnieniem ust. 4 i 5, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

W ust. 2 art. 130 w/w ustawy postanowiono, że świadczenia wypłaca się osobom uprawnionym, za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie doręczania świadczeń, albo na wniosek tej osoby na jej rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, z uwzględnieniem ust. 3.

Stosownie, zaś, do treści art. 101 pkt 2 powołanego aktu, prawo do renty bądź emerytury ustaje wraz ze śmiercią osoby uprawnionej.

W przedmiotowej sprawie, przedmiotem sporu jest zwrot nienależnie pobranego świadczenia przysługujących E. K. za okres od 1 do 30.04.2021 r. z tytułu renty rodzinnej, dodatku pielęgnacyjnego oraz dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego w łącznej wysokości 3.122,05 zł, w oparciu o przepis art. 138 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Analiza akt sprawy wskazuje, że w przedmiotowej sprawie zachodzi sytuacja wskazana w art. 138 ust. 3 ww. ustawy.

Siostra skarżącej, która przed śmiercią była uprawniona do świadczenia rentowego wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym oraz dodatkowego świadczenia rocznego, zmarła 23.03.2021 r. Natomiast organ rentowy w marcu 2021 r. przekazał świadczenie za kwiecień 2021 r. razem z dodatkowym świadczeniem rocznym, na wspólny rachunek bankowy zmarłej i wnioskodawczyni. A zatem odwołująca pobrała, już po śmierci swojej siostry, jako osoba niewskazana w decyzji ZUS nienależne świadczenie przesłane przez Zakład na rzecz E. K. w łącznej kwocie 3.122,05 zł.

Z treści art. 51a pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1876 ze zm.) wynika, że każdy ze współposiadaczy rachunku może dysponować samodzielnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku, a więc nie wyłączając kwot wpłaconych na ten rachunek przez organ rentowy za okres następujący po śmierci jednego ze współposiadaczy rachunku.

Zasady zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w takiej sytuacji reguluje przepis art. 138 ust. 3 w zw. z art. 138 ust. 1 cyt. wyżej ustawy emerytalnej, stanowiąc, że obowiązek zwrotu ciąży na osobie, której świadczenie wypłacono, a zatem na współposiadaczu rachunku (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 2 sierpnia 2017 r., III AUa 34/17, L.).

W przedmiotowej sprawie zobowiązaną do zwrotu nienależnego po śmierci E. K. świadczenia, jest wnioskodawczyni, bowiem, to ona jest współposiadaczem konta.

Prawidłowe jest zatem stanowisko ZUS, że w świetle powołanych wyżej przepisów skarżąca obowiązana jest do zwrotu przedmiotowego świadczenia.

Podkreślić w tym miejscu należy, że bez znaczenia dla oceny prawidłowości decyzji organu rentowego jest, podnoszony przez odwołującą się, fakt jej trudnej sytuacji finansowej oraz rozdysponowanie pobranych środków na wydatki, związane z pogrzebem zmarłej siostry E. K.. Argumenty te mogą być brane pod uwagę przy rozpoznawaniu wniosku o umorzenie lub rozłożenie nienależnie pobranych świadczeń na raty. W sprawie dotyczącej obowiązku zwrotu i przesądzenia czy świadczenie było pobrane nienależnie nie mają żadnego znaczenia. Przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu pracy i ubezpieczeń społecznych wyznacza bowiem treść decyzji, od której wniesiono odwołanie. Treścią skarżonej decyzji było zaś ustalenie kwot nienależnie pobranych przez odwołującą się świadczeń, które jest ona zobowiązany zwrócić. Kwestia odstąpienia od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń, o której mowa w art. 138 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, może stać się przedmiotem rozpoznania przed organem rentowym dopiero po prawomocnym zakończeniu niniejszego sporu sądowego dotyczącego prawidłowości uznania tych świadczeń z pobrane nienależnie (por. wyrok SN z 15.07.2011 r., I UK 39/11, LEX nr 1043985). W tym zakresie, nic nie stoi na przeszkodzie, aby odwołująca złożyła do organu rentowego stosowny wniosek o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranej łącznie kwoty 3122,05 zł., wypłaconej po śmierci jej zmarłej siostry E. K., tytułem renty wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym, za kwiecień 2021 r., razem dodatkowym rocznym świadczeniem pieniężnym.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy, działając na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie wnioskodawczyni, uznając je za bezzasadne.

A.P.