Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 grudnia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy, VIII Wydział Gospodarczy

w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Elżbieta Kala

sędzia Sylwia Durczak-Żochowska

sędzia Marcin Winczewski

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2021 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy upadłościowej M. S. (1) nieprowadzącego działalności gospodarczej

w przedmiocie ustalenia planu spłaty albo umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli

na skutek zażalenia wierzyciela –B. M. (1) na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 19 sierpnia 2021r., sygn. akt XV GUp 258/20

p o s t a n a w i a:

oddalić zażalenie.

Sylwia Durczak-Żochowska Elżbieta Kala Marcin Winczewski

Sygn. akt VIII Gz 214/21

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ustalił plan spłaty wierzycieli upadłego M. S. (1) w ten sposób, że upadły przeznaczy na zaspokojenie swoich wierzycieli łączną kwotę 600 zł miesięcznie uiszczając raty miesięczne do 15 – tego dnia każdego miesiąca przez okres 36 miesięcy, począwszy od miesiąca następnego po uprawomocnieniu się niniejszego postanowienia w następujący sposób:

1/ raty od pierwszej do szóstej na rzecz wierzyciela – Skarbu Państwa – (...)w kwocie 600 zł,

2/ rata siódma:

a/ na rzecz wierzyciela – Skarbu Państwa – (...) w kwocie 490,60 zł,

b/ na rzecz wierzyciela (...) w W. w kwocie 4,76 zł,

c/ na rzecz wierzyciela (...) w K. w kwocie 0,46 zł,

d/ na rzecz wierzyciela B. M. (1) w kwocie 35,13 zł,

e/ na rzecz wierzyciela (...) we W. w kwocie 61,71 zł,

f) na rzecz wierzyciela – Skarbu Państwa – (...) w B. w kwocie 0,45 zł,

g/ na rzecz (...) w W. w kwocie 6,89 zł,

3/ raty od ósmej do trzydziestej szóstej:

a/ na rzecz wierzyciela (...) w W. w kwocie 26,08 zł,

b/ na rzecz wierzyciela (...) w K. w kwocie 2,51 zł,

c/ na rzecz wierzyciela B. M. (1) w kwocie 192,69 zł,

d/ na rzecz wierzyciela (...) we W. w kwocie 338,45 zł,

e/ na rzecz wierzyciela – Skarbu Państwa – (...) w B. w kwocie 2,46 zł,

f/ na rzecz (...) w W. w kwocie 37,80 zł.

Ponadto decyzją Sądu Rejonowego, po wykonaniu przez upadłego planu spłaty, pozostałe zobowiązania powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości, tj. przed dniem 2 lipca 2020 r., zostaną w pozostałej części umorzone.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie.

Postanowieniem z dnia 2 lipca 2020 r. Sąd ogłosił upadłość M. S. (1) nieprowadzącego działalności gospodarczej. Postanowieniem z dnia 24 marca 2021 r. sędzia- komisarz zatwierdził listę wierzytelności. Środki pieniężne zgromadzone w masie upadłości nie wystarczyły na całkowite pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Wynagrodzenie syndyka w zakresie kwoty 4.090,60 zł zostało wypłacone tymczasowo ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy. Brak środków pieniężnych w masie uniemożliwił sporządzenie ostatecznego planu podziału. Wpływy do masy ze strony upadłego wynosiły 300 zł miesięcznie. Postanowieniem z dnia 7 kwietnia 2021 r. sędzia - komisarz zatwierdził ostateczne sprawozdanie rachunkowe syndyka (dowód: postanowienie o ogłoszeniu upadłości- k. 2, akta sprawy XV GU 49/20, postanowienie z dnia 24 marca 2021 r.- k. 72, postanowienie z dnia 07 kwietnia 2021 r.- k. 87, postanowienie z dnia 09 kwietnia 2021 r.- k. 90).

Upadły M. S. (1) ma 37 lat, mieszka w B., nie posiada nieruchomości oraz wartościowych ruchomości. Upadły z wykształcenia jest magistrem turystyki. Upadły prowadzi gospodarstwo domowe z żoną i dwójką dzieci w wieku jedenastu lat. W małżeństwie upadłego panuje ustrój rozdzielności majątkowej. Upadły z rodziną mieszka w mieszkaniu należącym do żony. Upadły pracuje w firmie ojca, który prowadzi działalność gospodarczą. Ojciec upadłego jest osobą niepełnosprawną, nie ma jednej nogi. Firma zajmuje się instalacjami gazowymi, upadły załatwia roboty budowlane. Firma nie zatrudnia innych pracowników. Oficjalnie upadły pracuje na ¼ etatu, gdyż opiekuje się chorą matką. Upadły zarabia 587,61 zł. Ojciec wspomaga upadłego finansowo, płaci za upadłego rachunki. Upadły nie otrzymuje żadnych pieniędzy od matki za opiekę. Żona upadłego prowadzi działalność gospodarczą, zajmuje się instalacjami wodno - kanalizacyjnymi. Upadły nie wie ile zarabia żona. Żona płaci za mieszkanie, utrzymuje dzieci, kupuje żywność po połowie z upadłym. W oświadczeniu o przychodach i wydatkach upadły wskazał, że żona zarabia od 0 do 5.000 zł. Dodatkowo małżonkowie otrzymują zasiłek wychowawczy - 1000+ na dzieci. Upadły wskazał miesięczne wydatki rodziny: czynsz za mieszkanie - 753,80 zł, prąd - ok. 200 zł, media - 100 zł, telefon - 150 zł, internet- 100 zł, dojazdy żony w ramach prowadzonej działalności gospodarczej- 1.000 - 2.500 zł, żywność- 2.000 zł, leki - 800-1.200 zł, środki czystości- 200-400 zł, odzież, obuwie- 400-500 zł, wydatki związane z edukacją dzieci - 300-500 zł, zajęcia dodatkowe dzieci- szkoła pływania 800 zł na semestr, wizyty lekarskie- 500-700 zł. Upadły choruje na cukrzycę. Na leki wydaje 600 zł miesięcznie. (dowód: oświadczenie o przychodach i wydatkach- k. 116-117, umowa rozdzielności majątkowej- k. 172, dokumentacja medyczna- k. 56-62 akt XV GU 49/20, k. 127- 130, imienny raport miesięczny o należnych składkach i wypłaconych świadczeniach.- k. 118, wysokość opłat za mieszkanie- k. 120, faktury za leki- k. 121-126, 136-139, faktury za usługi stomatologiczne- k. 132-135, zeznania upadłego- k. 174-175).

Powyższy stan faktyczny Sąd pierwszej instancji ustalił na podstawie wyżej powołanych dowodów z dokumentów, których autentyczność i wiarygodność nie budziła wątpliwości. Podstawą ustaleń faktycznych były również częściowo zeznania upadłego.

Sąd Rejonowy zważył, że zgodnie z art. 491 ¹⁴ ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe, obowiązującym na dzień ogłoszenia upadłości, po wykonaniu ostatecznego planu podziału, a gdy z uwagi na brak majątku upadłego plan podziału nie został sporządzony - po zatwierdzeniu listy wierzytelności, i po wysłuchaniu upadłego, syndyka i wierzycieli, sąd ustala plan spłaty wierzycieli albo w przypadkach, o których mowa w art. 491 ¹⁶ , umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Na podstawie art. 2 ust. 2 Prawa upadłościowego postępowanie uregulowane ustawą wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a jeśli jest to możliwe - zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Zgodnie z dyspozycją art. 491 ¹⁶ Prawa upadłościowego, Sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeżeli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.

Z powyższych przepisów wynika, że zasadą w postępowaniu upadłościowym prowadzonym wobec osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej powinno być ustalenie planu spłaty w tych przypadkach, w których sytuacja upadłego wskazuje, że będzie zdolny do dokonania, choćby minimalnej spłaty wierzycieli. Zgodnie z art. 491 ¹⁵ Prawa upadłościowego, w postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli. Zobowiązania powstałe po ogłoszeniu upadłości i niewykonane w toku postępowania uwzględnia się w planie spłaty wierzycieli w pełnej wysokości, przy czym ich spłata może być rozłożona na raty na czas nie dłuższy niż przewidziany na wykonanie planu spłaty wierzycieli. Sąd nie jest związany stanowiskiem upadłego co do treści planu spłaty wierzycieli. Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości.

Kierując się powyższymi kryteriami, po rozważeniu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, Sąd Rejonowy uznał, że upadły jest w stanie miesięcznie przeznaczyć na spłatę wierzycieli kwotę 600 zł.

Przede wszystkim Sąd ten ustalił, że upadły nie wykorzystuje swoich możliwości zarobkowych. Upadły zeznał, że pracuje w firmie ojca na ¼ etatu i nie ma możliwości pracy w większym wymiarze czasu pracy, gdyż musi opiekować się chorą matką. Z taką argumentacją upadłego nie sposób, w ocenie Sądu Rejonowego, się zgodzić. Nie kwestionując samego faktu, że matka upadłego jest chora, Sąd Rejonowy nie uznał wyjaśnień upadłego, że jako jedyny w rodzinie musi się opiekować chorą matka. Po pierwsze, fakt ten nie został w żaden sposób udowodniony. Po drugie, matka upadłego ma, zdaniem Sądu Rejonowego, możliwość wynajęcia opiekunki, skoro jej mąż (ojciec upadłego) oprócz emerytury uzyskuje dochody z prowadzonej działalności gospodarczej (jak zeznał upadły jest to kwota około 8.000 zł).

W ocenie Sądu pierwszej instancji, upadły jest w stanie znaleźć pracę z co najmniej minimalnym wynagrodzeniem, gdyż takie wynagrodzenie (około 2.000 zł) pozwoli jemu na pokrycie miesięcznych koniecznych wydatków (leki- 600 zł, żywność około 600 zł, pozostałe wydatki na środki czystości, odzież i obuwie- 200 zł) i wygospodarowanie kwoty 600 zł na spłatę wierzycieli. Sąd uwzględnił wyjaśnienia upadłego i przyjął, że ciężar finansowego utrzymania domu i dzieci spoczywa na żonie upadłego. Upadły dzieli się z żoną wydatkami na żywność. Upadły nie podał jaki dochód uzyskuje jego żona z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, jednakże w oświadczeniu o przychodach i wydatkach (k. 116-117 akt) wskazał, że od 0 do 5.000 zł. Skoro upadły nie partycypuje w kosztach utrzymania mieszkania i dzieci, to w ocenie Sądu pierwszej instancji, mógłby znaczną część pieniędzy pochodzących z co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę przeznaczyć na spłatę wierzycieli.

W ten sposób Sąd Rejonowy ustalił wysokość miesięcznej raty na kwotę 600 zł. W ocenie tego Sądu, aktualne zachowanie upadłego polegające na zatrudnieniu się na ¼ etatu i pobieraniu comiesięcznych pieniężnych darowizn od ojca (na wydatki, których nie może upadły zaspokoić z otrzymywanego wynagrodzenia) jest zachowaniem mającym na celu ukrycie prawdziwej wysokości swojego dochodu, który faktycznie oscyluje na poziomie minimalnego wynagrodzenia (600 zł wynagrodzenie za pracę, pomoc finansowa od ojca - do 1.500 zł miesięcznie). Tym samym Sąd Rejonowy nie uwzględnił wniosku upadłego o ustalenie planu spłaty z miesięczną ratą w wysokości 300 zł, albowiem sytuacja zarobowa upadłego umożliwia ustalenie tej raty na poziomie dwukrotnie wyższym.

Sporządzając plan spłaty wierzycieli Sąd pierwszej instancji miał na uwadze w pierwszej kolejności wysokość tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa - Sąd Rejonowy w Bydgoszczy kosztów związanych z częściową wypłatą wynagrodzenia dla syndyka (4.090,60 zł).

Zgodnie z art. 491 ¹⁵ ust. 3 Prawa upadłościowego, tymczasowo pokrytymi przez Skarb Państwa kosztami postępowania sąd obciąża upadłego. Koszty te uwzględnia się w planie spłaty wierzycieli w pełnej wysokości, przy czym ich spłata może być rozłożona na raty na czas nie dłuższy niż przewidziany na wykonanie planu spłaty wierzycieli. Maksymalny czas na wykonanie planu spłaty wynosi, zgodnie z ust. 1 tego przepisu, 36 miesięcy. Sąd Rejonowy wyjaśnił, że powyższy przepis oznacza, że przygotowując projekt planu spłaty wierzycieli Sąd, w pierwszej kolejności, uwzględnia spłatę wierzyciela - Skarbu Państwa - i to w pełnej wysokości, a następnie, po pokryciu w całości tej kwoty przez upadłego, pozostałe raty dzieli proporcjonalnie wśród pozostałych wierzycieli w stosunku do wielkości przysługujących im wierzytelności.

Podkreślono, że zgodnie z wyżej cytowanym przepisem Skarb Państwa korzysta z ustawowego uprzywilejowania w zakresie spłaty jego wierzytelności przez upadłego. Z tego powodu Sąd Rejonowy ustalił, że raty od 1 do 6 i częściowo 7 będą uiszczone na rzecz wierzyciela - Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy (pkt 1 i 2 sentencji postanowienia), tak, aby upadły spłacił całe koszty postępowania upadłościowego. Pozostała część raty 7 i pozostałe raty (od 8 do 36) upadły przeznaczy na spłatę wierzycieli, proporcjonalnie do wielkości przypadających im wierzytelności uznanych na liście wierzytelności.

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy postanowił, że po wykonaniu planu spłaty, wierzytelności uznane na liście zostaną zaspokojone w zakresie wskazanym w postanowieniu, zaś w pozostałej części umorzone. W ocenie Sądu pierwszej instancji, w ten sposób zostanie zrealizowany zasadniczy cel postępowania upadłościowego prowadzonego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, to jest oddłużenie upadłego, zaś roszczenia wierzycieli zaspokojone w najwyższym możliwym stopniu.

Odnosząc się do pisma wierzyciela - B. M. (1), Sąd Rejonowy wskazał, że wierzyciel powołuje treść art. 491 ^14a Prawa upadłościowego obecnie obowiązującego, który nie ma zastosowania w rozpoznawanej sprawie. Niniejsza sprawa jest prowadzona na podstawie przepisów obowiązujących sprzed nowelizacji, która weszła w życie 24 marca 2020 r., a podstawą ustalenia planu spłaty jest art. 491 ¹⁵ Prawa upadłościowego w brzmieniu obowiązującym na dzień ogłoszenia upadłości. Zgodnie z poprzednią regulacją nie była możliwa odmowa ustalenia planu spłaty wierzycieli. Nadto, z przyczyn podanych powyżej Sąd Rejonowy nie mógł uwzględnić wniosku wierzyciela o ustalenie planu spłaty z miesięczną ratą 1.929,74 zł tylko na rzecz tego wierzyciela. W pierwszej kolejności Sąd ustala bowiem wysokość miesięcznej raty, którą upadły może płacić stosownie do swoich możliwości zarobkowych i wysokości koniecznych wydatków. Następnie zaś kwota ta jest dzielona pomiędzy wierzycieli - proporcjonalnie do wysokości uznanych wierzytelności.

W toku postępowania upadłościowego syndyk uzyskał informację z Ministerstwa Sprawiedliwości w W., że upadły widnieje jako prokurent w spółce (...), ale z tego tytułu nie otrzymuje wynagrodzenia, a ponadto spółka nie prowadzi żadnej działalności (sprawozdanie syndyka – k. 31).

Z kolei fakt uprzedniego skazania upadłego, o którym pisze wierzyciel, nie mógł – w ocenie Sądu Rejonowego, zostać wzięty pod uwagę, albowiem z karty karnej dołączonej z urzędu do akt o ogłoszenie upadłości (XV GU 49/20, k. 135) wynika, że upadły nie figuruje w kartotece karnej KRK, zatem skazanie, które opisuje wierzyciel, uległo zatarciu.

Na koniec Sąd Rejonowy wskazał, że upadły przedłożył dokumentację medyczną, z której wynika, że rozpoznano u niego cukrzycę typu 2, hipercholesterolemię, otyłość (k. 127). Sąd podzielił w tym przypadku stanowisko wierzyciela, zgodnie z którym okoliczność ta nie wyklucza podjęcia zatrudnienia. Upadły nie legitymuje się bowiem orzeczeniem o niezdolności do pracy.

Zażalenie na powyższe rozstrzygnięcie złożyła wierzycielka – B. M. (1), zarzucając:

1/ naruszenie art. 491 ¹⁴ i 491 ¹⁵ Prawa upadłościowego w brzmieniu obowiązującym na dzień ogłoszenia upadłości na skutek niewłaściwego zastosowania tych przepisów, polegające na ustaleniu planu spłaty części zobowiązań upadłego w wyniku wadliwej oceny możliwości zarobkowych upadłego oraz umorzeniu pozostałych zobowiązań upadłego nieobjętych planem spłaty, w tym zobowiązań wynikających z przestępstwa stwierdzonego prawomocnym wyrokiem,

2/ niezastosowanie przepisu art. 491 ²¹ ust. 2 Prawa upadłościowego w brzmieniu obowiązującym na dzień ogłoszenia upadłości wyłączającego zobowiązanie do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem z kategorii zobowiązań podlegających umorzeniu (w całości, jak i w części),

3/ naruszenie art. 233 § 1 kpc w związku z art. 229 Prawa upadłościowego w wyniku błędnego ustalenia stanu faktycznego sprawy przyjętego za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść orzeczenia, polegającego na zaniechaniu zbadania rzeczywistych źródeł utrzymania upadłego, w tym udokumentowanych przychodów żony (partnerki) upadłego – J. S., stanowiących także źródło utrzymania upadłego oraz wysokości przychodów uzyskiwanych z działalności gospodarczej prowadzonej przez upadłego pod firmą ojca – A. S., całkowicie niezdolnego do pracy, a także pominięcie uczestnictwa upadłego, jako osoby fizycznej w równolegle prowadzonej działalności gospodarczej pod rodzinną firmą (...)w B., KRS Nr (...) z siedzibą w miejscu zamieszkania upadłego i przychodów możliwych do uzyskania z tego źródła w efekcie stwierdzenia rzekomego braku przychodów tej firmy i nieodpłatnego świadczenia usług przez upadłego na rzecz tej spółki, opartych na oświadczeniu syndyka, a przez to dokonanie wadliwej oceny, że zdolności zarobkowe upadłego są ograniczone do kwoty 600 zł miesięcznie.

Skarżąca wniosła o:

1/ uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania lub zmianę zaskarżonego postanowienia i odmowę ustalenia planu spłaty lub umorzenie postępowania,

2/ zasądzenie od upadłego na swoją rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie B. M. (1) nie zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, że zgodnie z treścią art. 9 ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U z 2019 r. poz. 1802), które weszła w życie 24 marca 2020 r. - w sprawach, w których przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy wpłynął wniosek o ogłoszenie upadłości, stosuje się przepisy dotychczasowe, z wyjątkiem art. 315, art. 317, art. 320, art. 330a i art. 334 ustawy zmienianej w art. 1, które stosuje się w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Wniosek o ogłoszenie upadłości M. S. wpłynął do sądu w styczniu 2020 r., a zatem zastosowanie miały w niniejszej sprawie przepisy dotychczasowe.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszym postępowaniu.

Nie był uzasadniony zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Skuteczne postawienie takiego zarzutu wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego; jedynie tego rodzaju uchybienie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej, niż przyjął Sąd, wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu (zob. wyrok SN z dnia 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05, Lex nr 172176; wyrok SA w Poznaniu z dnia 27 kwietnia 2006 r., sygn. akt I ACa 1303/05, LEX nr 214251). Należy podkreślić, że nawet, jeżeli na podstawie zebranego materiału dowodowego, można wywnioskować inną wersję wydarzeń, zgodną z twierdzeniami skarżącego, ale jednocześnie wersji przyjętej przez Sąd I instancji nie można zarzucić rażącego naruszenia szeroko pojętych reguł inferencyjnych, to stanowisko skarżącego stanowić będzie tylko i wyłącznie polemikę ze słusznymi i prawidłowymi ustaleniami sądu.

W przedmiotowej sprawie ocena dowodów w zakresie ustalenia sytuacji majątkowej upadłego i jego możliwości spłaty wierzycieli w ramach ustalonego planu spłaty, dokonana przez Sąd I instancji była zgodna z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Zawarta w zażaleniu argumentacja wierzyciela, który domagał się zwiększenia wysokości kwoty przeznaczanej na spłatę zadłużenia przez M. S. (1), jest w istocie jedynie nieuzasadnioną polemiką z argumentacją Sądu Rejonowego zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia w zakresie oceny sytuacji materialnej i osobistej upadłego, która została szczegółowo omówiona przez Sąd pierwszej instancji.

Zdaniem Sądu Okręgowego, słusznie ocenił Sąd upadłościowy, że aktualna sytuacja osobista i majątkowa upadłego świadczy o tym, że w ramach planu spłaty będzie on mógł przeznaczyć na zaspokojenie wierzycieli maksymalnie kwotę 600 zł i to bez ryzyka ponownego popadnięcia w stan zadłużenia.

Za Sądem Rejonowym należało bowiem podkreślić, że upadły prowadzi gospodarstwo domowe wspólnie z żoną, której dochody z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej wynoszą - w zależności od danego miesiąca - od 0 zł do 5 000 zł. W szczególności, jak wynika z załączonego do akt dokumentu w postaci wydruku z księgi przychodów J. S., w marcu 2021 r., pomimo osiągnięcia przychodów przewyższających kwotę 100 tys. zł, ostatecznie poniosła ona wówczas stratę (dowód: wydruk z księgi przychodów, k. 119 akt). Skarżąca nie wykazała zaś przed Sądem Rejonowym, że dochody małżonki upadłego w 2021 r. są wyższe niż to wynika z dokumentu przedłożonego przez upadłego, natomiast analizowanie tych dochodów zgodnie z wnioskiem wierzycielki zawartym w jej piśmie z dn. 9.06.2021 r. z okresu ostatnich pięciu lat poprzedzających ogłoszenie upadłości, pozostawało bez znaczenia dla oceny sytuacji majątkowej upadłego w chwili orzekania o ustaleniu planu spłaty.

W myśl art. 23 i 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, małżonek upadłego obowiązany jest - niezależnie od panującego w tym małżeństwie, najpóźniej od daty ogłoszenia upadłości jednego z małżonków, ustroju rozdzielności majątkowej (art. 53 § 1 k.r.o.) - do udzielania jemu pomocy i zaspakajania potrzeb rodziny. Z samego zaś charakteru świadczeń alimentacyjnych, w tym także świadczeń pomiędzy małżonkami z art. 27 k.r.o., wynika, że ich celem jest dostarczenie uprawnionemu środków do zaspokojenia jego bieżących potrzeb (zob.m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2000 r., III CKN 1015/00, LEX nr 51875).

W związku z powyższym nie sposób było pominąć, że z oświadczenia upadłego, a także jego zeznań, jednoznacznie wynika, że na jego żonie spoczywa praktycznie cały ciężar finansowy związany z utrzymaniem dwójki ich dzieci, które – jako urodzone przedwcześnie – wymagają dodatkowej opieki medycznej oraz pedagogiczno – psychologicznej. Żona upadłego opłaca również koszty związane z mieszkaniem oraz kupuje żywność po połowie z upadłym, których to okoliczności wierzyciel nie zakwestionował.

Na gruncie sprawy rozpoznawanej nie ma podstaw, aby zarzucić Sądowi Rejonowemu bezrefleksyjne podejście do oceny sytuacji finansowej upadłego. Zwrócić uwagę należy bowiem na fakt, że Sąd ten wyraźnie stwierdził, że upadły, będąc zatrudnionym u ojca jedynie na ¼ etatu, nie wykorzystuje w pełni swoich możliwości zarobkowych, które – uwzględniając wykształcenie i wiek upadłego - powinny znajdować się przynajmniej na poziomie minimalnego wynagrodzenia. W konsekwencji, Sąd Rejonowy uznał, że upadły będzie na rzecz swoich wierzycieli przeznaczał kwotę 600 zł, tj. kwotę dwukrotnie wyższą niż ta, o którą wnioskował sam upadły oraz syndyk (zob. pismo syndyka, k. 93 akt).

Z kolei podniesiony w zażaleniu zarzut dotyczący zaniechania zbadania wysokości przychodów uzyskiwanych przez upadłego z działalności gospodarczej prowadzonej przez niego „pod firmą ojca” również nie zasługiwał na uwzględnienie, gdyż fakt ten nie został przez skarżącą wykazany.

Kryteria, które Sąd upadłościowy obowiązany był wziąć pod uwagę ustalając plan spłaty, określa w sposób autonomiczny art. 491 ¹⁵ ust. 4 Prawa upadłościowego. Są to wymienione w tym przepisie: możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości.

Skoro podstawowym celem upadłości konsumenckiej jest umożliwienie dłużnikowi powrotu do normalnego życia w społeczeństwie, to nie można przyjąć za uzasadnionego ustalenia planu spłaty wierzycieli w sposób, który prowadziłby do nędzy upadłego, odbierania mu podstaw ekonomicznych codziennego bytu. Ustalenie planu spłaty wierzycieli nie może pozbawiać dłużnika finansowych podstaw jego codziennego życia. Prawidłowo zatem Sąd Rejonowy, ustalając wysokość rat i ich ilość, odniósł się do sytuacji osobistej, zdrowotnej, rodzinnej, majątkowej dłużnika, wziął pod uwagę jego wiek, brak majątku, wydatki na utrzymanie i źródła dochodu, w tym uzyskiwane od ojca upadłego wsparcie finansowe i wyprowadził z niej właściwe wnioski. Należy zauważyć przy tym, że skarżąca nie kwestionowała wydatków upadłego. Uwzględnienie natomiast stanowiska skarżącej, zgodnie z którym upadły miałby na nią samą przeznaczać miesięcznie kwotę 1929,74 zł tytułem spłaty (zob. pismo B. M., k. 163 akt), byłoby w przedmiotowej sprawie zupełnie oderwane od realiów współczesnego życia, a przede wszystkim sprzeczne z zasadą proporcjonalnego spłacania wierzycieli, obowiązującą w prawie upadłościowym.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 491 ²¹ ust. 2 prawa upadłościowego, to przede wszystkim stwierdzić należy, że zgodnie z treścią art. 491 ¹⁵ p.u (w brzmieniu sprzed nowelizacji, która weszła w życie od 24 marca 2020 r.), w postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli. Sąd Rejonowy w pkt-cie 2 zaskarżonego postanowienia stwierdził, że po wykonaniu planu spłaty, pozostałe zobowiązania upadłego powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości , tj. przed dniem 2 lipca 2020 r. zostaną w pozostałej części umorzone. Sąd Rejonowy nie zastrzegł przy tym, że umorzenie to nie dotyczy tzw. wierzytelności nieumarzalnych, o których mowa w art. 491 ²¹ ust. 2 prawa upadłościowego, co mogłoby sugerować, iż wszystkie pozostałe zobowiązania upadłego powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości będą podlegały umorzeniu beż żadnego wyjątku. Należy jednak zauważyć, że wobec treści art. art. 491 ²¹ ust. 2 p.u, zgodnie z którą nie podlegają umorzeniu (z mocy prawa) zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, zobowiązania wynikające z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie, jak również zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem oraz zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu - taka interpretacja byłaby nieuzasadniona.

Ponadto, z pkt-u II zaskarżonego postanowienia Sądu Rejonowego nie wynika, że Sąd Rejonowy umorzył wymienione w nim pozostałe zobowiązania, ale że zostaną one umorzone dopiero po wykonaniu planu spłaty. Zgodnie bowiem z treścią art. 491 ²¹ ust. 1 p.u po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli, sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli. Jak już wyżej wskazano, wierzytelności wymienione w art. 491 ²¹ ust. 2 p.u z mocy prawa nie podlegają umorzeniu. Przepis art. 491 ¹⁵ p.u pozostaje w związku z treścią art. 491 ²¹ p.u jako, że postanowienie o ustaleniu planu spłaty wierzycieli nie skutkuje automatycznym umorzeniem zobowiązań, które zgodnie z treścią planu spłaty nie podlegają spłacie.

Należy zatem stwierdzić, że rozważanie w chwili obecnej, czy zobowiązanie wierzycielki B. M. jest zobowiązaniem o którym mowa w art. 491 ²¹ ust. 2 p.u , a także czy kwestia przedawnienia ma istotne znaczenia dla oceny prawnej tego zobowiązania, staje się bezprzedmiotowe dla oceny zarzutu niezastosowania przepisu art. 491 ²¹ ust. 2 p.u. Jak już bowiem wcześniej wskazano, Sąd Rejonowy w zaskarżonym postanowieniu stwierdził jedynie, że część zobowiązań zostanie umorzona dopiero po wykonaniu przez upadłego planu spłaty, a o ewentualnym umorzeniu zobowiązań upadłego i określeniu zakresu tego umorzenia, a tym samym o ewentualnym zastosowaniu art. 491 ²¹ ust. 2 p.u sąd upadłościowy orzeknie zgodnie z treścią art. 491 ²¹ ust. 1 p.u, po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli.

Na marginesie jedynie można wskazać, że w literaturze wyrażane jest m.in. stanowisko, zgodnie z którym wymienione w art. 491 ²¹ ust. 2 pr. upadłościowego „zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem” to zobowiązania do naprawienia szkody orzeczone na podstawie art. 46 § 1 k.k , art. 67 § 3 k.k, art. 39 § 4 k.w (tak zob. Filipiak Patryk, Hrycaj Anna – Upadłość konsumencka. Komentarz do art. 491(21) pr. upadłościowego, stan prawny na 1 maja 2020 r., https://sip.lex.pl). W przypadku wierzycielki, sąd karny takiego obowiązku wobec upadłego nie orzekł.

Należy też zauważyć, że skoro wierzytelności, o jakich mowa w art. 491 ²¹ ust. 2 pr. upadłościowego nie podlegają umorzeniu z mocy prawa, w praktyce więc problem wyłączenia określonych wierzytelności spod umorzenia będzie rozstrzygany w postępowaniach rozpoznawczych o zapłatę kwoty, która wedle wierzyciela nie podlegała umorzeniu, jak i na etapie egzekucji, dlatego też nawet jeżeli sąd w sentencji postanowienia o umorzeniu zobowiązań nie będzie wymieniał poszczególnych zobowiązań, to i tak nie ma ryzyka, że sąd popełni błąd i umorzy zobowiązania, które z mocy prawa nie podlegają umorzeniu (tak zob. Filipiak Patryk, Hrycaj Anna – Upadłość konsumencka. Komentarz do art. 491(21) pr. upadłościowego, stan prawny na 1 maja 2020 r., https://sip.lex.pl).

W konsekwencji podniesione w zażaleniu zarzuty naruszenia art. 491 ¹⁴ ust. 1, art. 491 ¹⁵ oraz art. 491 ²¹ ust. 2 Prawa upadłościowego są, w ocenie Sądu Okręgowego, bezzasadne, a zażalenie podlegało oddaleniu w oparciu o art. 385 w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. w zw. z art. 35 Prawa upadłościowego.

Sylwia Durczak-Żochowska Elżbieta Kala Marcin Winczewski