Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 813/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 14 września 2021 roku w sprawie II K 1108/20.

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Z uwagi na treść i związek zarzutów podniesionych:

w apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego:

1. naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, art. 7 k.p.k., poprzez dowolną w miejsce swobodnej oceny materiału dowodowego polegającej na uznaniu, że w ustalonym stanie faktycznym sprawy nie zaistniało nawet pośrednio niebezpieczeństwo, że nie dojdzie do zapewnienia podstawowych potrzeb życiowych uprawnionego w przypadku, gdy okoliczność tą należy badać i rozstrzygać w szerokim kontekście zachowania samego oskarżonego jak i oskarżyciela posiłkowego i przy przyjęciu również pośredniej możliwości narażenia uprawnionego na niebezpieczeństwo niekorzystnych dla niego skutków należy, przyjąć, że jedynym buforem bezpieczeństwa dla uprawnionej do alimentów była jej ciotka — oskarżycielka posiłkowa — która swym ponad przeciętnym zaangażowaniem w sprawę uchylała znamiona bezpośredniej możliwości narażenia małoletniej E. K. natomiast w przypadku braku osoby oskarżyciela posiłkowego zachodziłaby pośrednia możliwość narażenia małoletniej na niezaspokojenie podstawowych potrzeb, a to z uwagi na to, że oskarżony uporczywie nie łożył na utrzymanie córki i nie było innej osoby, która mogłaby zaopiekować się małoletnią E. K. i w tym stanie rzeczy potrzeby małoletniego dziecka nie zostałyby zaspokojone co skutkowałoby jego pokrzywdzeniem;

2. błąd w ustaleniach faktycznych sprawy polegający na uznaniu, że oskarżony M. L. nie spełnił przesłanki narażenia osoby pokrzywdzonej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych w przypadku, gdy tylko i wyłącznie osoba oskarżycielki posiłkowej swoim ponad przeciętnym zaangażowaniem w sprawę małoletniej E. K. uchroniła ją od grożącego jej niebezpieczeństwa zaś w przypadku jej braku spełniłaby się pośrednia możliwość niebezpieczeństwa na narażenie małoletniej na niemożność zaspokojenia jej podstawowych potrzeb a to z uwagi na fakt, iż nie było innych osób które mogły zająć się małoletnią zaś sam oskarżony alimentów nie łożył na utrzymanie córki przez kilka lat;

3. naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 209 S 1 k.k. - poprzez jego błędną wykładnie i uznanie, iż oskarżony swym zachowaniem nie wyczerpał wszystkich przesłanek w przypadku, gdy przesłanka narażenia osoby na niemożność zaspokojenia jej podstawowych potrzeb życiowych winna być rozstrzygana również w kontekście pośredniego niebezpieczeństwa, co tym samym skutkowałoby koniecznością uznania oskarżonego winnym zarzucanego mu czynu;

w apelacji oskarżyciela publicznego:

1. obrazę przepisów prawa materialnego w innym przypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1a k.p.k., a mianowicie art. 4 § 1 k.k., poprzez odstąpienie od prymarnej zasady stosowania ustawy aktualnie obowiązującej w czasie orzekania i wadliwe przyjęcie, że należało wobec oskarżonego (w zakresie zarzuconego mu przestępstwa niealimentacji) zastosować stan prawny obowiązujący poprzednio - do dnia 30 maja 2017 roku, wedle którego nie można pociągnąć go odpowiedzialności karnej z art. 209 § 1 k.k. z uwagi na brak realizacji znamienia skutku narażenia na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych uprawnionego, podczas gdy okoliczności rozpatrywanej sprawy, oceniane na gruncie zarówno nowej, jak i uprzednio obowiązującej ustawy wskazują, że oskarżony swym zachowaniem wyczerpał znamiona występku nie alimentacji;

2. obrazę prawa procesowego tj.

- art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów, polegającą na wybiórczej, sprzecznej z zasadami prawidłowego rozumowania ocenie dowodów w postaci depozycji B. K., M. C., M. Z., protokołu ugody z dnia 9 marca 2009 roku, zawartej przed Sądem Rejonowym Katowice- Zachód w Katowicach w sprawie V RC 6/09/ Z, informacji uzyskanych od Powiatowego Urzędu Pracy w T., Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, dokumentacji z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w R., Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w T., komorniczej, w konsekwencji prowadzącą do uniewinnienia oskarżonego od zarzucanego mu czynu,

- art. 414 § 1 k.p.k. poprzez wydanie względem oskarżonego wyroku uniewinniającego na skutek nieprawidłowej oceny zachowania oskarżonego przez pryzmat ustawowych znamion czynu zabronionego niealimentacji według stanu prawnego w czasie jego popełnienia

3. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść wyroku, polegający na wadliwej ocenie zgromadzonego w toku postępowania karnego materiału dowodowego, co w konsekwencji doprowadziło do uniewinnienia oskarżonego od zarzucanego mu czynu z art. 209 § 1 k.k. wobec braku realizacji znamienia skutku narażenia na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych uprawnionej, podczas gdy prawidłowe wartościowanie zarówno osobowych (depozycji B. K., M. C., M. Z.) jak i nieosobowych źródeł dowodowych, a w szczególności protokołu ugody z dnia 9 marca 2009 roku, zawartej przed Sądem Rejonowym Katowice - Zachód w Katowicach w sprawie V RC 6/09/Z, informacji uzyskanych od Powiatowego Urzędu Pracy w T., Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, dokumentacji z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w R., Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w T., komorniczej daje podstawę do uznania, iż wskazane zachowanie oskarżonego wyczerpywało znamiona przestępstwa nie alimentacji, tym samym uznania sprawstwa w zakresie zarzucanego mu czynu

zostaną one rozpoznane łącznie.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Przede wszystkim, odnosząc się do powyższych zarzutów - w ocenie sądu odwoławczego sprowadzających się do zanegowania ustaleń sądu I instancji i co istotne niezasadnych - na wstępie dla jasności konkluzji, nakreślić trzeba, że podnoszenie przez skarżących błędu w ustaleniach faktycznych nie może polegać wyłącznie na polemice z ustaleniami faktycznymi poczynionymi przez sąd, wyrażonymi w uzasadnieniu wyroku, lecz do wykazania, jakich mianowicie konkretnie uchybień w zakresie zasad logicznego rozumowania dopuścił się sąd w ocenie zebranego materiału dowodowego, a co więcej, wskazywać musi na merytoryczną niesłuszność wniosków sądu I instancji wyprowadzonych z określonego materiału dowodowego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 .09.2019 r., I DO 39/19, opubl. Legalis). Skarżący nie może więc ograniczyć się do wskazania rozbieżności pomiędzy stanem faktycznym ustalonym przez sąd a postulowanym przez niego, ale powinien wykazać, na czym polega błąd w ustaleniu stanu faktycznego. Może być on słuszny tylko wówczas, gdy zasadność ocen i wniosków, wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego, nie odpowiada prawidłowości logicznego rozumowania. Zarzut ten nie jest uzasadniony, gdy (jak w tym wypadku) sprowadza się do zakwestionowania stanowiska sądu czy do polemiki z jego ustaleniami. Sama możliwość przeciwstawienia ustaleniom sądu odmiennego poglądu nie wystarcza do wniosku o popełnieniu przez sąd istotnego błędu ustaleń. Zarzut taki powinien wskazywać nieprawidłowości w rozumowaniu sądu w zakresie istotnych ustaleń, czego skarżący skutecznie nie czyni (tak też w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie, z dnia 14.11.2019 r., II AKa 143/19, Legalis; podobnie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie, z dnia 07.11.2019 r., II AKa 173/19, Legalis). A zatem, zestawiając powyższe postulaty z wywodami apelantów nie można zgodzić się z sugestią, jakoby Sąd Rejonowy poczynił błędne ustalenia faktyczne - w opisanym w skargach apelacyjnych zakresie - które rzekomo miały wpływ na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Podobnie ma się rzecz w odniesieniu do podniesionych przez skarżących zarzutów obrazy przepisów postępowania generalnie sprowadzających się do zanegowania oceny materiału dowodowego przeprowadzonej przez Sąd Rejonowy, które okazały się niezasadne. Bowiem przekonanie sądu o wiarygodności określonych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną prawa procesowego, a więc mieści się w ramach swobodnej oceny dowodów jedynie wtedy, gdy jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy całokształtu okoliczności i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy, stanowi wynik rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego, jest wyczerpująco i logicznie – z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego – argumentowane w uzasadnieniu (zobacz: OSNKW 7-9/1991, poz.41). Pamiętać należy, iż konsekwencją zasady prawdy (art. 2 § 2 k.p.k.) jest wymóg, aby ustalenia faktyczne, w oparciu o które następuje orzekanie, były udowodnione, tylko wówczas można przyjąć, że są one prawdziwe, czyli zgodne z rzeczywistością. Zobowiązuje ona organy procesowe do dołożenia – niezależnie od woli stron – maksymalnych starań i wyczerpania wszelkich dostępnych środków poznania prawdy. Organy procesowe w ramach swobodnej oceny dowodów są ustawowo zobligowane do ukształtowania przekonania dopiero na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów ocenianych według zasad prawidłowego rozumowania z pełnym wykorzystaniem dostępnej wiedzy i doświadczenia życiowego (art. 7 k.p.k.). Kodeks nie narzuca żadnych dyrektyw, które nakazywałyby określone ustosunkowanie się do konkretnych dowodów i nie wprowadza różnic co do wartości poszczególnych dowodów. Zasada prawdy materialnej jest adresowana do wszelkich organów procesowych. W toku prowadzonych czynności uprawnione organy mają obowiązek wnikliwego zbadania i uwzględnienia wszystkich okoliczności zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego (art. 4 k.p.k.). Wyrok musi być wynikiem analizy całokształtu ujawnionych okoliczności, a więc i tych które go podważają. Pominięcie istotnych dla sprawy okoliczności, mogących mieć wpływ na rozstrzygnięcie w kwestii winy, stanowi oczywistą obrazę przepisu art. 410 k.p.k. Podzielić też należy konsekwentne poglądy orzecznictwa, że przekonanie Sądu o wiarygodności jednych dowodów i jej braku w przypadku innych, pozostaje pod ochroną przepisu art. 7 k.p.k., jeżeli zostało poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy, rozważeniem okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego, pozostaje zgodne ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego oraz zostało wyczerpująco i logicznie uargumentowane w uzasadnieniu wyroku (tak np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11.04.2018 r., IV KK 104/18, opubl. Legalis).

W aspekcie powyższego podniesione przez skarżących zarzuty oraz przytaczane na ich poparcie argumenty są nietrafne i nie mogą prowadzić do zmiany wyroku i skazania oskarżonego, ani też do ponownego przeprowadzenia postępowania.

Analiza podejmowanych przez sąd czynności w toku przeprowadzonego postępowania, jak i analiza dowodów zebranych w niniejszej sprawie oraz rozważań sądu orzekającego, zawartych w pisemnych motywach rozstrzygnięcia, doprowadziły sąd odwoławczy do przekonania, iż sąd pierwszej instancji w pełni zastosował dyrektywy przewidziane w art. 7 k.p.k. - samodzielnie rozstrzygnął zagadnienia faktyczne i prawne oraz wnikliwie ocenił wszystkie dowody, wyciągając następnie logiczne wnioski według swego przekonania, co pozostaje pod ochroną art. 7 k.p.k. Zakwestionowanie ustaleń opartych na tak podjętej ocenie dowodów mogłoby być skuteczne jedynie w razie wykazania, że swoboda w orzekaniu przeszła w dowolność, co ma miejsce wówczas, gdy wnioski o wiarygodności konkretnego dowodu nie uwzględniają wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego lub naruszają reguły logicznego rozumowania, o czym w niniejszej sprawie mowy być nie może. Tok rozumowania sądu pierwszej instancji został bowiem wyczerpująco i logicznie przedstawiony w obszernym uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, gdzie jasno podano jakie fakty i dlaczego sąd a quo uznał za udowodnione i dlaczego wyjaśnieniom oskarżonego w ich kluczowej dla ustalenia odpowiedzialności części odmówił wiarygodności.

Konieczne jest w tym miejscu uczynienie spostrzeżenia, iż czyn oskarżonego miał zostać popełniony - wedle skargi oskarżyciela publicznego - w okresie od dnia 22 lutego 2012 roku do dnia 09 kwietnia 2017 roku. Istotnie zatem należało uwzględnić zmiany, które miały miejsce w zakresie dyspozycji normy prawnej zawartej w przepisie art. 209 k.k., w tym mającej miejsce po dniu 31 maja 2017 roku. Bowiem w czasie (wskazanym powyżej), gdy oskarżony miał zaniechać realizowania wykonywania zobowiązania alimentacyjnego względem małoletniej córki, karalne było, zgodnie z obowiązującym wówczas art. 209 § 1 k.k., "uporczywe uchylanie się od wykonania ciążącego na sprawcy z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby, co narażało ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych". A zatem, aby przypisać konkretnej osobie popełnienie tego czynu, konieczne było wykazanie nie tylko, że uporczywie nie wykonywała obowiązku opieki (przez niełożenie na utrzymanie osoby uprawnionej), ale też, że jej zaniechanie przyniosło skutek w postaci narażenia pokrzywdzonego na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb. Tymczasem, na skutek nowelizacji cytowanego przepisu dokonanych z dniem 31 maja 2017 r. (wówczas weszła w życie ustawa o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów - Dz. U. 2017.952), przestępstwo niealimentacji przyjęło dwojaką formę. Pierwszy jej typ polega już tylko na tym, że sprawca " uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące" (art. 209 § 1 k.k.), zaś drugi - opisany w § 1a wspomnianego przepisu - to typ kwalifikowany dodatkowym znamieniem "narażenia osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych". Innymi słowy, do dnia 30 maja 2017 roku koniecznym było łączne spełnienie znamion uchylania się od płacenia alimentów oraz narażenia tym uprawnionego na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, po tej dacie - nawet bez ryzyka niemożności ich zaspokojenia, sprawca długotrwałego wstrzymywania się z płatnościami wypełniał znamiona typu podstawowego występku niealimentacji.

Z uwagi na zmianę brzmienia art. 209 k.k., niewątpliwie obowiązkiem Sądu było przeprowadzenie stosownej analizy przepisów w tym zakresie – obowiązujących uprzednio (w dacie inkryminowanego czynu) i aktualnie (w dacie orzekania) - stosownie do treści art. 4 § 1 k.k. Zgodnie bowiem z treścią tegoż przepisu, jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna, niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. Warunkiem dokonania wyboru właściwej ustawy, spełniającego w/w wymóg, jest zatem przeprowadzenie przez sąd orzekający swoistego testu polegającego na podjęciu rozstrzygnięcia w sprawie, odrębnie na podstawie jednej i drugiej ustawy, a następnie na porównaniu obu rezultatów według kryterium korzystności dla oskarżonego (tak też w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2008 r., V KK 15/08, LEX nr 398529).

Jeżeli porównać brzmienie przepisu art. 209 k.k. w okresie wskazanym w zarzucie oraz w momencie wyrokowania przez Sąd Rejonowy (ale też uwzględniwszy analizę przepisów z punktu widzenia konsekwencji prawnokarnych związanych z ewentualnym skazaniem), okazuje się zatem, że najbardziej korzystne dla oskarżonego jest zastosowanie przepisów obowiązujących do dnia 30 maja 2017 roku, gdyż samo zachowanie polegające na nieregulowaniu alimentów, bez narażenia na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb, nie wyczerpywało znamion przestępstwa niealimentacji. Natomiast po dniu 30 maja 2017 roku - nawet bez ryzyka niemożności ich zaspokojenia - sprawca długotrwałego wstrzymywania się z płatnościami wypełniał znamiona typu podstawowego występku niealimentacji. Już tylko z tego względu zgodnie z art. 4 § 1 k.k. jako względniejszy należało więc zastosować stan prawny obowiązujący poprzednio do dnia 30 maja 2017 r., wedle którego oskarżonego nie można pociągnąć do odpowiedzialności karnej z art. 209 § 1 k.k. z uwagi na brak realizacji znamienia skutku oraz niemożność popełnienia w tym przepisie stypizowanego przestępstwa w formie stadialnej karalnego usiłowania, nawet jeśli istniały warunki do przypisania oskarżonemu uporczywego uchylania się od obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie dziecka. Jedynie bowiem w aktualnym stanie prawnym wciąż aktualizowałaby się odpowiedzialność oskarżonego z art. 209 § 1 k.k.za uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości w orzeczeniu sądowym i ugodzie sądowej, gdy łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowiła równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych.

W niniejszej sprawie bezspornym jest, że na oskarżonym ciążył obowiązek alimentacyjny wobec córki E. K., a to że w sposób uporczywy uchylał się on w przypisanym mu okresie od wykonywania tegoż obowiązku wynika z zeznań świadków B. K. i M. C. oraz M. Z. (niewątpliwie tak też ocenił wymowę tych dowodów Sąd I instancji). Depozycje świadków wzajemnie się uzupełniały, były spójne i przekonujące. W swoich relacjach zgodnie potwierdzali, że matka małoletniej E. A. K. żaliła się do nich, że oskarżony nie przekazywał jej alimentów na rzecz córki. Poza tym oskarżony sam podczas rozprawy alimentacyjnej przyznał przed sądem, że nie płacił alimentów na rzecz córki, dlatego, że po śmierci A. K., nie został poinformowany komu ma je przekazywać. W dodatku uznał, że potrzeby wymienionej w pełni zaspokojone zostaną z pieniędzy jakie otrzymywać miała od państwa rodzina zastępcza, do której trafiła jego córka jak i świadczenia wychowawczego wypłacanego na dziecko w ramach programu 500 + ( vide k. 16). Podnieść przy tym należy, iż podsądny posiadał możliwości finansowe, by uiszczać alimenty w okresie ujętym w zarzucie, wszak do marca 2017 roku – jak sam przekazał - pracował jako mechanik w firmie (...) osiągając wynagrodzenie w wysokości 1500 złotych, w dodatku mieszkał u rodziców i nie miał żadnych zobowiązań. Tym samym nie mogło budzić wątpliwości, że bierna postawa oskarżonego wyrażająca się kompletnym zaniechaniem łożenia na utrzymanie córki, z którą w zasadzie też nie utrzymywał żadnych kontaktów, stanowiła uzewnętrznienie jego złej woli i lekceważenia ciążącego na nim ustawowego obowiązku alimentacyjnego. Stąd jak najbardziej prawidłowo ustalonym zostało, że oskarżony uchylał się od wynikającego z ustawy obowiązku łożenia na utrzymanie córki E. K.. Niemniej jednak faktem jest również, że oskarżony nie regulując alimentów w zarzucanym mu aktem oskarżenia okresie nie naraził córki na niemożność zaspokojenia jej podstawowych potrzeb życiowych.

Zeznania świadka B. K. wskazywały wszak, że w okresie od dnia 22 lutego 2012 roku do dnia 09 kwietnia 2017 roku zaspokajała ona wszelkie (nie tylko te podstawowe) potrzeby córki oskarżonego E. K., która to pozostawała pod jej opieką. W tym okresie wymieniona pracowała zarobkowo jako adiunkt na Uniwersytecie w K. osiągając stałe wynagrodzenie w wysokości 4000 złotych oraz prowadziła własną działalność gospodarczą w zakresie psychoedukacji i szkoleń uzyskując regularny dochód w wysokości 10 000 złotych. Z racji osiągania tak wysokich dochodów stać ją było zatem - jak sama podkreślała – nie tylko na zapewnienie utrzymania dziewczynce ale również na regularne organizowanie jej wakacji jak i opłacanie dodatkowych zajęć plastycznych oraz językowych. W takim stanie rzeczy nie można wiec stwierdzić, aby z powodu niewywiązywania się przez oskarżonego z obowiązku alimentacyjnego względem córki jej podstawowe potrzeby życiowe ucierpiały w jakikolwiek sposób, lub ich zaspokojenie było zagrożone. Bowiem w realiach przedmiotowej sprawy zważyć należy, iż stan zagrożenia wywołany niepłaceniem alimentów został usunięty poprzez fakt, że potrzeby uprawnionego dziecka zaspokajała ciotka córki oskarżonego, przy czym, niewątpliwie nie czyniła tego z uszczerbkiem dla swego zdrowia lub własnych potrzeb. Wszak jak zostało wykazane powyżej, z zeznań B. K. nie wynikało wcale, że w okresie od dnia 22 lutego 2012 roku do dnia 09 kwietnia 2017 roku istniało kiedykolwiek rzeczywiste ryzyko, że podstawowe potrzeby życiowe małoletniej E. K. mogłyby zostać niezaspokojone, a tylko wtedy z niewywiązywaniem się przez oskarżonego z obowiązku alimentacyjnego można byłoby łączyć skutek w postaci narażenia na niemożność zaspokojenia tych potrzeb, które musi być przecież konkretnym, choć niekoniecznie bezpośrednim (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2014 r., III KK 388/14, Legalis). A zatem, gdyby zapewnienie potrzeb odbyło się kosztem jej znacznego wysiłku, to należałoby uznać, że faktycznie wystąpił stan „narażenia” na ich niezaspokojenie. Istniałoby bowiem wówczas prawdopodobieństwo, że do zapewniania podstawowych potrzeb uprawnionego w rzeczywistości by nie doszlo (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1976 r., VI KZP 13/75, Legalis). Ten znaczny wysiłek musi być jednak wykazany. Jeśli natomiast zostanie stwierdzone, że nawet mimo braku tych znacznych, dodatkowych wysiłków podstawowe potrzeby uprawnionego i tak zostałyby zaspokojone, nie ma mowy o narażeniu na niezaspokojenie podstawowych potrzeb (zob. J. Lachowski (w:) Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, WKP 2018, t. 7). Kiedy więc osoba uprawniona pozostaje pod pieczą osoby, która bez większego trudu i wysiłku, systematycznie łożyła na utrzymanie małoletniej pokrzywdzonej, to nie mogło być mowy o spełnieniu kryterium „narażenia na niebezpieczeństwo”. To niebezpieczeństwo w tym konkretnym przypadku nigdy nie stało się bowiem aktualne. Jednocześnie oskarżony nie mógłby odpowiadać za zmierzanie do takiego stanu rzeczy, kiedy skutek w postaci narażenia pokrzywdzonego na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych nie zaistniał, bowiem nie mógł zaistnieć, gdyż inna osoba w pełni bez większego wysiłku zapewniła ich zaspokojenie, czyli za usiłowanie nieudolne. Na gruncie art. 13 § 2 k.k. prawnie relewantne jest, czy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego. Tymczasem oskarżony nie mógł pozostawać w błędzie co do przedmiotu czynności wykonawczej, skoro orientował się, że jest zobowiązany z mocy ustawy do alimentacji względem córki, co więcej wiedział, w jakiej wysokości alimenty ma płacić. Z oczywistych względów nie mogło być również mowy o błędzie co do środka. Natomiast usiłowanie nieudolne ze względu na użycie niewłaściwego sposobu było i jest na gruncie art. 13 § 2 k.k. bezkarne, choć wartym odnotowania jest, że musiał przecież oskarżony zdawać sobie również sprawę, że nie płacąc alimentów w kwocie od niego wymaganej potencjalnie może narazić córkę na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Realizacja znamion usiłowania nieudolnego, które – decyzją ustawodawcy – zawężone zostało wyłącznie do błędu sprawcy, który to błąd dotyczy środka, jakim sprawca się posługuje, lub przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego, w tym przypadku nie może więc nastąpić. Tym samym doszło do dekompletacji znamion przestępstwa stypizowanego w art. 209 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym do 30 maja 2017 r., a więc w czasie, w którym wedle oskarżyciela publicznego oskarżony miał popełnić przestępstwo niealimentacji w typie kwalifikowanym określone w aktualnym stanie prawnym w art. 209 § 1a k.k., a zatem również znamienne skutkiem narażenia uprawnionego do alimentacji na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

Uwzględniając zatem niniejsze okoliczności uznać należało, że zachowanie oskarżonego nie wypełniało kompletu znamion przepisu art. 209 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 maja 2017 roku oraz, że samo nieregulowanie alimentów, bez narażenia na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb, nie wyczerpywało znamion niniejszego przestępstwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2012 roku, II KK 106/12, Legalis nr 492192; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2014 roku, III KK 388/14, Legalis nr 1180446).

Wniosek

Wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku i skazanie oskarżonego M. L. za zarzucany mu czyn tudzież jego uchylenie i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

W efekcie wszechstronnej i wnikliwej analizy, jak również kompleksowej oceny całokształtu okoliczności sprawy prawidłowo ustalonym zostało, że oskarżony we względniejszym dla niego stanie prawnym nie zrealizował kompletu znamion przestępstwa niealimentacji.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Utrzymanie w mocy wszystkich rozstrzygnięć zawartych w wyroku Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 14 września 2021 roku w sprawie II K 1108/20.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Wyrok jest słuszny i sprawiedliwy, zaś apelacje pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej oraz prokuratora bezzasadne. Sąd I instancji przeprowadził w przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe w sposób wszechstronny i wyczerpujący, a następnie zgromadzony materiał dowodowy poddał rzetelnej, skrupulatnej analizie i na tej podstawie wyprowadził całkowicie słuszne wnioski w zakresie niemożności przypisania oskarżonemu sprawstwa inkryminowanego mu czynu. Przedmiotem rozważań zaprezentowanych przez Sąd Rejonowy w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku były nie tylko dowody obciążające oskarżonego, ale i dowody przeciwne, zostały one ocenione w zgodzie z zasadami logicznego rozumowania, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

Na podstawie art. z art. 636 § 1 kpk, 618 § 1 pkt 11 kpk w zw. z art. 634 kpk Sąd Okręgowy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy z urzędu oskarżonego M. L. kwotę 516,60 złotych – adwokata M. B. tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu w postępowaniu odwoławczym z urzędu, a wysokość tej należności ustalono w oparciu o przepisy § 17 ust. 1 pkt 4, § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U.z 2019 r., poz. 18).

3

Na podstawie art. z art. 636 § 1 kpk i art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych (Dz.U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 z póź. zm.) oraz § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2003 r. w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym (Dz.U. 2013.663 j.t.) Sąd Odwoławczy zasądził od oskarżycielki posiłkowej B. K. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 60 złotych tytułem opłaty za postępowanie odwoławcze oraz kwotę 10 złotych tytułem zwrotu wydatków poniesionych w postępowaniu odwoławczym.

4

Zgodnie z treścią art. 636 § 1 k.p.k. i art. 9 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych (t.j. Dz. U. z 1983 r., Nr 49 poz. 223 ze zm.) w związku z nieuwzględnieniem środka odwoławczego wniesionego przez oskarżyciela publicznego, Sąd Odwoławczy wydatkami poniesionymi w postępowaniu odwoławczym obciążył Skarb Państwa.

7.  PODPIS

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej B. K..

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 14 września 2021 roku w sprawie II K 1108/20

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

1.12.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

2

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator Prokuratury Rejonowej w Radomsku.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 14 września 2021 roku w sprawie II K 1108/20.

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana