Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

23 grudnia 2019 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie Wydział III Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu 10 grudnia 2019 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa R. D.

przeciwko M. D.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

1.  pozbawić wykonalności tytuł wykonawczy w postaci wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z 4 kwietnia 2013 r., II C 844/10, zmienionego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 18 marca 2014 r., I ACa 1029/13 w zakresie zasądzonego świadczenia w kwocie 150000 (sto pięćdziesiąt tysięcy) złotych,

2.  oddala powództwo w pozostałej części,

3.  zasądza od M. D. na rzecz R. D. kwotę 8459 (osiem tysięcy czterysta pięćdziesiąt dziewięć) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

4.  nakazuje pobrać od M. D. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie kwotę 7500 (siedem tysięcy pięćset) złotych tytułem części opłaty od pozwu, od której częściowo została zwolniona powódka

III C 751/19

UZASADNIENIE

R. D. domagała się pozbawienia wymagalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z 4 kwietnia 2013 r., II C 844/10 w części dotyczącej kwoty 212499,07 zł oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych. Jako podstawę faktyczną swojego żądania wskazała zarzut potrącenia kwoty 62499,07 zł w związku ze spłatą kredytu zaciągniętą przez strony oraz fakt wypłacenia na rzecz pozwanego kwoty 150000 zł z depozytu sądowego.

W odpowiedzi na pozew M. D. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego (k.100). Pozwany podniósł, że w związku z wypłaceniem depozytu sądowego nie otrzymał jakiejkolwiek kwoty oraz, że zmodyfikował wniosek egzekucyjny uwzględniając wypłatę przez Sąd z depozytu sądowego kwoty 150000 zł

Na rozprawie 10 grudnia 2019 r. strony podtrzymały swoje stanowiska (k.138). Strony zgodnie przyznały, że kredyt który został zaciągnięty przez strony został spłacony przez powódkę w 2011 r. Strona powodowa wskazała, że w sprawie II C 844/10 Sąd uwzględnił, że pozwany spłacił część wspólnie zaciągniętego kredytu w kwocie około 32 tys. zł, zaś sam fakt spłaty kredytu na który powołuje się w niniejszej sprawie nie był podnoszony w tamtym postępowaniu i nie stanowił podstawy wyrokowania. Pozwany przyznał, że kwota 150000 zł została przeznaczona na zaspokojenie roszczenia dochodzonego w egzekucji, przy czym zastrzegł, że jego oświadczenia nie należy rozumieć jako uznania powództwa.

Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny.

5 września 1996 r. E. D. dokonała darowizny na rzecz swojego wnuka M. D. nieruchomości stanowiącej lokal przy ul. (...) w W. wraz z przynależnym do niego udziałem wynoszącym 0,0197 części ułamkowej prawa użytkowania wieczystego w tych samych częściach prawem współwłasności wszelkich części budynku i innych urządzeń, służących do wspólnego użytku mieszkańców (akt notarialny Rep. A nr (...), k.17 - 18, sygn. II C 844/10).

8 października 2004 r. małżonkowie R. D. i M. D. zawarli umowę o wyłączeniu wspólności ustawowej małżeńskiej (akt notarialny Rep. A (...) k.25-28, II C 844/10). Tego dnia R. D. zawarła również umowę przedwstępną sprzedaży lokalu mieszkalnego położonego w W. przy ul. (...) o powierzchni 75,47 m ² z (...) (...) S.A. w Z. (umowa nr OB. – (...) k. 29 – 33)

12 października 2004 r. M. D. sprzedał G. G. lokal mieszkalny darowany mu na podstawie darowizny z 5 września 1996 r. za kwotę 180000 zł, przy czym został wpłacony zadatek w wysokości 10000 zł. Strony w umowie wskazały, że kwota 150000 zł ma zostać uiszczona przez G. G. na rachunek bankowy (...) (...) S.A. a pozostała kwota 20000 zł miała zostać przekazana M. D. do dnia 31 października 2004 r. (akt notarialny rep. A nr (...) k. 20 - 24, sygn. akt II C 844/10

Małżonkowie R. D. i M. D. w dniu 29 października 2004 r. zawarli umowę kredytu z Bankiem (...) S.A. w W. w kwocie 140704,10 zł z przeznaczeniem na nabycie nieruchomości od (...) (...) S.A. w Z.. Na poczet spłaty kredytu M. D. wpłacił kwotę 33466,77 zł (umowa kredytu k. 292, akta II C 844/10).

30 września 2005 r. (...) (...) S.A. w Z. sprzedał R. D. lokal mieszkalny nr (...) położony w W. przy ul. (...) o powierzchni 75,47 m ². Cena sprzedaży opiewała na kwotę 268229,27 zł (akt notarialny rep. A nr (...) k.34-44, akta II C 844/10).

28 marca 2011 r. R. D. sprzedała lokal położony w W. przy ul. (...) o powierzchni 75,47 m ². Nabywcy zobowiązali się do zapłaty na rzecz M. D. uiścić 150000 zł celem upadku zabezpieczenia hipoteki przymusowej kaucyjnej (akt notarialny rep. A (...) k.23 – 30, potwierdzenie przelewu k. 20).

5 kwietnia 2011 r. M. D. złożył oświadczenie o dyspozycji wcześniejszej spłaty zobowiązania kredytowego przez R. D. (dyspozycja wcześniejszej wpłaty k.33).

W związku z całkowitą spłatą kredytu hipotecznego Bank (...) S.A. zezwolił na wykreślenie hipoteki umownej kaucyjnej w wysokości 281408,20 zł (zezwolenie na wykreślenie hipoteki k.21, oświadczenie o potrąceniu k.41, zaświadczenie o całkowitej spłacie kredytu hipotecznego k.50).

Wyrokiem z 4 kwietnia 2013 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie zasądził od R. D. na rzecz M. D. kwotę 244412,07 zł z ustawowymi odsetkami od 12 kwietnia 2011 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz postanowił o kosztach procesu i kosztach sądowych (k.158 akt II C 844/10). Wyrokiem z 18 maca 2014 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie w ten sposób, że oddalił powództwo o zapłatę odsetek ustawowych od zasądzonej kwoty od 12 kwietnia 2011 r. do 4 kwietnia 2013 r. (k.434 akt II C 844/10). Podstawę zasądzenia powyższej kwoty stanowiło bezpodstawne wzbogacenie R. D. kosztem M. D. wynikającego z nakładów z jego majątku na majątek R. D.. Wśród tych nakładów została uwzględniona splata części kredytu zaciągniętego na nabycie lokalu przez R. D. ze środków pochodzących z majątku osobistego M. D.. Stronami tego kredytu były obydwie strony, niemniej jednak wyłącznym beneficjentem była R. D. (uzasadnienie wyroków Sądu I i II instancji: k.372-380 i k.472-484 akt II C 844/10).

8 lipca 2016 r. Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie postanowił wypłacić na rzecz M. D. kwotę 150000 zł z sum depozytowych Skarbu Państwa (akta II C 844/10 – k.570). Wierzytelność dotycząca wypłaty niniejszej kwoty została zajęta przez komornika, a następnie wypłacona wierzycielowi M. D..

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o przywołane dowody, zgromadzone w aktach sprawy, których prawdziwości, autentyczności i zgodności z oryginałem żadna ze stron procesu nie kwestionowała.

Zgodnie z art. 299 k.p.c. jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, sąd dla wyjaśnienia tych faktów może dopuścić dowód z przesłuchania stron. Z istoty zeznania stron mają charakter subsydiarny, a więc pomocniczy i nie służą one umożliwieniu stronie ustosunkowania się do zebranego wcześniej materiału dowodowego. Dowód ten ma pozwolić na wyjaśnienie okoliczności, które nie zostały jeszcze wyjaśnione w toku postępowania dowodowego. Co istotne, ustosunkowanie się stron do zebranego materiału dowodowego następuje przez wypowiedzi stron – ich oświadczenia procesowe. W ocenie Sądu, zebrany w sprawie materiał dowodowy w postaci załączonych do akt dokumentów, pozwalał w sposób wystarczający na poczynienie ustaleń faktycznych istotnych w niniejszej sprawie, w związku z tym Sąd nie przeprowadzał dowodu z zeznań stron. Wskazać przy tym należy, że wniosek o dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron zawarty w odpowiedzi na pozew (k.101) został cofnięty na rozprawie 10 grudnia 2019 r. (k.138).

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Zgodnie z treścią art. 840 § 1 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie.

W przypadku, gdy tytuł egzekucyjny jest orzeczeniem sądowym korzysta on bowiem z powagi rzeczy osądzonej. Przedmiotem rozpoznania w sprawie wszczętej powództwem opozycyjnym nie mogą być zdarzenia istniejące przed powstaniem tytułu korzystającego z powagi rzeczy osądzonej, gdyż wówczas jego uwzględnienie prowadziłoby do zanegowania tej powagi i zakwestionowania prawomocnych orzeczeń, co jest niedopuszczalne. Sąd rozpoznający powództwo opozycyjne jest bezwzględnie związany wyrokiem wydanym w sprawie między wierzycielem a dłużnikiem co do ustalonego w sentencji obowiązku świadczenia. Z tego względu – przy orzekaniu na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., gdy tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie sądu – uwzględnia wyłącznie zdarzenia, które nastąpiły po wydaniu tego wyroku (zob. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi 20 lutego 2013r., I ACa 1168/12, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 18 grudnia 2012r., I ACa 1215/12,). Powództwo opozycyjne nie może prowadzić do naruszenia prawomocności orzeczenia ani do zmiany prawa podmiotowego tym tytułem określonego.

Sąd podziela pogląd wyrażony w orzecznictwie pogląd, że podstawowym celem mocy wiążącej wyroków sądowych oraz powagi rzeczy osądzonej jest zapewnienie orzeczeniom prawomocnym formalnie cech niewzruszalności i stabilności w celu uniemożliwienia ich wzruszenia i zapewnienia należytej ochrony prawnej zawartym w nich rozstrzygnięciom. Jak trafnie wskazuje się w literaturze, ochrona taka nie byłaby zapewniona, gdyby możliwe było kwestionowanie przez dowolne osoby, organy państwa i instytucje stanu prawnego ukształtowanego korzystnie dla ubiegającego się o ochronę prawną przez prawomocne orzeczenie sądowe. Regulacje przewidziane w art. 365 § 1 i art. 366 k.p.c. gwarantują stabilność określonej orzeczeniem sądowym sytuacji prawnej, uniemożliwiając jej podważenie przez stronę niezadowoloną z rozstrzygnięcia i zobowiązując do jej respektowania inne sądy oraz inne organy państwa w określonych przez ustawę granicach. Należy podkreślić, że tym samym regulacje te realizują jedną z najistotniejszych gwarancji konstytucyjnych jaką jest prawo do rozstrzygnięcia sprawy przez niezawisły sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji), która nie byłaby możliwa do osiągnięcia bez stabilności, pewności i niewzruszalności rozstrzygnięć sądowych. Są także jedną z gwarancji powagi wymiaru sprawiedliwości (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 6 marca 2014 r., V CSK 203/13). kwestia prawna, która była już przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie przez niego rozpoznawanej, kształtuje się tak, jak przyjęto w prawomocnym wcześniejszym wyroku. W realiach niniejszej sprawy powódka jako podstawę swojego powództwa wskazała zarzut potrącenia w związku ze spłatą kredytu, do którego spłaty była zobowiązana solidarnie. Jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych (art. 376 § 1 k.c.). Pozwany dłużnik może bronić się zarzutami wynikającymi ze stosunku, który go łączy z żądającym zwrotu. Taki sposób obrony przyjął w niniejszej sprawie pozwany, powołując się na to, że sposób rozliczeń między stronami z tytułu kredytu został ustalony w prawomocnym wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z 4 kwietnia 2013 r. Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie było to, że spłata przedmiotowego kredytu przez M. D. stanowiła bezpodstawne wzbogacenie po stronie R. D.. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie prawomocnie rozstrzygnął o sposobie rozliczeń pomiędzy stronami w związku ze spłatą tego kredytu. Uwzględnienie zarzutu potrącenia w związku ze spłatą przez R. D. kredytu stałoby w sprzeczności z wyrokiem z 4 kwietnia 2013 r. i godziłoby w prawomocność materialną tamtego wyroku. Celem art. 365 § 1 k.p.c. jest zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego, tj. respektowanie wyniku sprawy, która została wcześniej rozstrzygnięta przez sąd. Uwzględnienie zarzutu potrącenia w tym zakresie prowadziło do podważenia zaufania strony postępowania do państwa, co stanowi fundament państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). Powyższe jest tym bardziej istotne w niniejszej sprawie. Powódka domagała się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego stanowiącego prawomocny wyrok sądowy, w którym rozstrzygnięte zostały pewne kwestie prawne. Powoływanie się na zarzut potrącenia w związku ze spłatą kredytu zaciągniętego przez strony podważałoby podstawy rozstrzygnięcia na których opierał się prawomocny wyrok z 4 kwietnia 2013 r.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części dotyczącej kwoty 150000 zł. Powódka wprawdzie błędnie sformułowała podstawę pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego, wskazując, że jest to zarzut potrącenia. Zwrócić jednakże należy uwagę, że do wygaśnięcia zobowiązania wynikającego z wyroku z 4 kwietnia 2013 r. doszło na skutek wydania przez Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie postanowienia o wypłacie z depozytu sądowego kwoty 150000 zł. Pozwany podnosił, że nie uzyskał żadnej kwoty z tytułu wypłaty tego depozytu. Dostrzec jednakże należy, że wierzytelności przysługująca w związku z wypłatą powyższej kwoty z depozytu sądowego została zajęta przez komornika i w toku egzekucji został zaspokojony dług M. D. z innego tytułu. W ten sposób, mimo, że M. D. nie otrzymał fizycznie żadnego świadczenia, jego zobowiązanie wygasło, albowiem R. D. spełniła swoje świadczenie.

O kosztach procesu Sąd postanowił art. 100 k.p.c. Roszczenie powódki zostało uwzględnione w 71 %, zaś pozwanego w 29 %. Obydwie strony były reprezentowane przez pełnomocników będących adwokatami i obydwie poniosły koszty związane z wynagrodzeniem pełnomocników w wysokości 10800 zł, które Sąd ustalił w oparciu o treść § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z 22 października 2015 r. Stosownie do wyniku procesu Sąd powinien zasądzić od pozwanego na rzecz powódki kwotę 4536 zł., natomiast zasądził 8459 zł. Wymieniona w punkcie trzecim kwota stanowi wynik błędu rachunkowego, który może zostać skorygowany na skutek zaskarżenia tej części wyroku lub sprostowania oczywistego błędu rachunkowego w przypadku niezaskarżenia wyroku.

O kosztach sądowych Sąd postanowił na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w związku z art. 100 k.p.c. Pozwany przegrał sprawę co do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w zakresie świadczenia dotyczącego zapłaty 150000 zł, zaś obliczona opłata, od której zwolniona była powódka wynosi 7500 zł (art. 13 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

Z powyższych względów Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.