Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2021 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie XI Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący Sędzia Mariusz Jaroszyński

Protokolant Katarzyna Wójcik

po rozpoznaniu dnia 30 listopada 2021 roku

sprawy R. A. O. córki Z. i E. z domu M., urodzonej (...) w L.

obwinionej z art. 116 § 1a kw

na skutek apelacji wniesionej przez obwinioną

od wyroku Sądu Rejonowego Lublin - Zachód w Lublinie z dnia 17 sierpnia 2021 roku sygn. akt IV W 440/21

I. zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

II. zasądza od obwinionej na rzecz Skarbu Państwa za postępowanie odwoławcze
30 (trzydzieści) złotych opłaty oraz 50 (pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu wydatków.

XI Ka 881/21

UZASADNIENIE

R. O. została obwiniona o to, że w dniu 31 marca 2021 roku około godziny 8:30 w L. przy ul. (...) w poczekalni Komisariatu IV Policji w L. nie posiadała zasłoniętych ust i nosa maseczką, czym nie przestrzegała obowiązku określonego w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi,

to jest o wykroczenie z art. 116 § 1a k.w.

Wyrokiem zaocznym wydanym w sprawie o sygn. akt IV W 440/21 w dniu 17 sierpnia 2021 roku Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie uznał R. A. O. za winną zarzucanego jej czynu wyczerpującego dyspozycję art. 116 § 1a k.w. w zw. z § 25 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 marca 2021 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii i za to na podstawie art. 116 § 1a k.w. wymierzył jej 200 złotych grzywny. Nadto, zwolnił obwinioną od kosztów postępowania, z których poniesione wydatki przejął na rachunek Skarbu Państwa.

Apelację od powyższego wyroku zaocznego wniosła obwiniona, zaskarżając go w całości, zarzuciła:

1. naruszenie art. 116 § 1a k.w. w zw. z § 75 ust. 1 i 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 roku w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz.U. 2016.283), przez jego błędną wykładnię jako przepisu karnego wyczerpująco określającego znamiona czynu zabronionego i stanowiącego samodzielną podstawę wymierzenia kary, podczas gdy jest przepisem blankietowym, który odsyła do przepisów karnych innej ustawy,

2. naruszenie art. 116 § 1a k.w. w zw. z § 75 ust. 1 i 2 powyższego rozporządzenia, przez jego niewłaściwe zastosowanie do wszystkich zakazów, nakazów, ograniczeń i obowiązków określonych w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, podczas gdy dotyczy on jedynie nieprzestrzegania zakazów, nakazów, ograniczeń i obowiązków, które zostały zebrane w rozdziale „Przepisy karne”,

3. naruszenie art. 116 § 1a k.w. w zw. z § 75 ust. 1 i 2 powołanego rozporządzenia z dnia 20 czerwca 2002 roku, przez jego niewłaściwe zastosowanie do nakazu ustanowionego w akcie podustawowym, podczas gdy dotyczy jedynie zakazów, nakazów, ograniczeń i obowiązków określonych w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi,

4. obrazę art. 42 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 78.483) oraz art. 1 § 1 k.w. przez wymierzenie kary na podstawie przepisu blankietowego odsyłającego do innych przepisów karnych, podczas gdy nie istnieje przepis karny określający znamiona popełnionego czynu (popełniony czyn nie jest zabroniony przez ustawę),

5. obrazę art. 31 ust. 3 Konstytucji przez uznanie ustanowionego w rozporządzeniu nakazu zakrywania ust i nosa (nakazu stosowania środków profilaktycznych przez osoby zdrowe) przez organ wykonawczy, któremu nadano upoważnienie fakultatywne, za powszechnie obowiązujący,

6. obrazę art. 178 ust. 1 Konstytucji przez zaniechanie kontroli zgodności rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 marca 2021 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. 2021.512) z Konstytucją i poprzestanie na stwierdzeniu jego zgodności z ustawą,

7. obrazę art. 51 ust. 1 Konstytucji oraz art. 9 ust. 1 i 2 RODO w zw. z § 25 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 marca 2021 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii przez uznanie, że upoważnienie nadane rozporządzeniem jest wystarczające do żądania wglądu w dane wrażliwe przez funkcjonariuszy Policji,

8. naruszenie § 25 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 marca 2021 roku w zw. z art. 51 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 9 ust. 1 i 2 RODO przez jego błędną wykładnię uznającą za „inny dokument” jedynie dokument urzędowy,

9. obrazę § 25 ust. 3 pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 marca 2021 roku w sprawie ustanowienia okresowych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii w zw. z § 25 ust. 6 tego samego rozporządzenia w zw. z art. 51 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 9 ust. 1 i 2 RODO, przez odrzucenie dokumentu prywatnego potwierdzającego trudności w samodzielnym zakryciu lub odkryciu ust lub nosa,

10. obrazę § 25 ust. 3 pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 marca 2021 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii w zw. z § 25 ust. 6 tego samego rozporządzenia, przez uznanie, że wyłączenie spod nakazu zakrywania ust i nosa następuje na podstawie okazania dokumentu, podczas gdy następuje na podstawie istnienia trudności w samodzielnym zakryciu lub odkryciu ust lub nosa.

Podnosząc powyższe zarzuty, apelująca wniosła o zmianę wyroku i umorzenie postępowania, ewentualnie o uniewinnienie od zarzucanego jej czynu.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja obwinionej okazała się bezzasadna.

Stan prawny na dzień zaistnienia czynu opisanego we wniosku o ukaranie, kwalifikowanego jako wykroczenie z art. 116 § 1a k.w. stanowi, iż kto nie przestrzega zakazów, nakazów, ograniczeń lub obowiązków określonych w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, podlega karze grzywny albo karze nagany. Omawiany przepis pojawił się w Kodeksie wykroczeń od dnia 29 listopada 2020 roku, a dodany został przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 października 2020 roku o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID-19 (Dz. U. 2020.2112).

Artykuł ten, jak słusznie zauważył sąd meriti – wbrew tezie apelującej, ma charakter blankietowy, co oznacza, że sam nie określa znamion zabronionego zachowania, lecz odsyła do innych przepisów, które wprowadzają określone nakazy i zakazy. Stanowi zatem normę sankcjonującą w stosunku do tych wszystkich przypadków, w których przepisy wprowadzające nakazy i zakazy związane z zapobieganiem oraz zwalczaniem zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, stanowią normę niezabezpieczoną sankcją.

Sąd Rejonowy nie naruszył art. 116 § 1a k.w. w zw. z § 75 ust. 1 i 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 roku w sprawie „Zasad techniki prawotwórczej”, bowiem konstrukcja omawianej normy zawiera odesłanie do przepisów ustawy z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń oraz chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. 2020.1845), który to akt prawny w dacie czynu zawierał upoważnienie Rady Ministrów do wydania rozporządzenia w przypadku wystąpienia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego o charakterze i w rozmiarach przekraczających możliwości działania właściwych organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego i, w którym to akcie, przewidziany jest nakaz zakrywania ust i nosa, w określonych okolicznościach, miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach, wraz ze sposobem realizacji tego nakazu.

Wskazać w tym miejscu należy, iż obowiązek zakrywania ust i nosa ustanowiony w związku z wystąpieniem stanu epidemii COVID-19 w odbiorze społecznym budzi kontrowersje, w przeszłości również poważne zastrzeżenia prawne z punktu widzenia zasady legalizmu. W analizowaniu słuszności karania za brak maseczki, kluczowy jest przede wszystkim jeden czynnik, który należy brać pod uwagę, a mianowicie jest to termin. Przez wiele miesięcy podstawa prawna, która regulowała kwestię noszenia maseczki była wadliwa. Obowiązek ten początkowo uregulowano rozporządzeniem, a nie ustawą, przez co odbyło się to z przekroczeniem granic upoważnienia ustawowego. Tak było jednak do dnia 28 listopada 2020 roku, gdyż później sytuacja uległa całkowitej zmianie. Stało się to właśnie za sprawą przyjętej przez Sejm i wspomnianej już powyżej - ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z wystąpieniem COVID-19. Dodano wówczas do art. 46b ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. 2021.2069) - pkt 13, który stanowi, że w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 46a, można ustanowić między innymi - nakaz zakrywania ust i nosa, w określonych okolicznościach, miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach, wraz ze sposobem realizacji tego nakazu. Art. 46a powołanej ustawy stanowi natomiast, że w przypadku wystąpienia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego o charakterze i w rozmiarach przekraczających możliwości działania właściwych organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego, Rada Ministrów może określić w drodze rozporządzenia, na podstawie danych przekazanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, ministra właściwego do spraw administracji publicznej, Głównego Inspektora Sanitarnego oraz wojewodów:

1) zagrożony obszar wraz ze wskazaniem rodzaju strefy, na którym wystąpił stan epidemii lub stan zagrożenia epidemicznego,

2) rodzaj stosowanych rozwiązań - w zakresie określonym w art. 46b,

- mając na względzie zakres stosowanych rozwiązań oraz uwzględniając bieżące możliwości budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Dokonana zmiana upoważniła zatem Radę Ministrów do regulowania w drodze rozporządzenia kwestii zakrywania ust i nosa. Z uprawnień tych skorzystano, efekt czego stanowią wydawane od tego czasu rozporządzenia w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Oznacza to, że od dnia 29 listopada 2020 roku obowiązek zakrywania ust i nosa w sposób w tych rozporządzeniach wskazywany ma swoje umocowanie w ustawie i może być egzekwowany w drodze przymusu prawnego, to jest na podstawie art. 116 § 1a k.w.

W dacie czynu przypisanego obwinionej obwiązywało rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 marca 2021 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Przepis § 25 ust. 1 tego rozporządzenia nałożył obowiązek zakrywania ust i nosa przy pomocy maseczki, między innymi w miejscach ogólnodostępnych, w tym w budynkach użyteczności publicznej.

Sąd Okręgowy nie podziela więc zapatrywań prawnych zawartych w apelacji obwinionej. W dacie czynu istniały bowiem podstawy prawne, aby nałożyć powszechne ograniczenia określone tak, jak w przywoływanym powyżej rozporządzeniu Rady Ministrów, a wszelkie zarzuty apelującej w tym przedmiocie, uznać należy wobec powyższych wywodów za bezzasadne.

W ocenie Sądu odwoławczego brak jest także podstaw, aby podważyć zgodność przedmiotowych unormowań z Konstytucją. Nakaz zakrywania ust i nosa nie godzi w podstawowe prawa gwarantowane przez ustawę zasadniczą, wręcz przeciwnie – to zdrowie publiczne ustawodawca umieścił stosunkowo wysoko w hierarchii dóbr, pod względem rodzajowym, zapewniając mu ochronę konstytucyjną.

Sąd I instancji zauważył, że obwiniona w dacie czynu posiadała własne pisemne oświadczenie, iż ma trudności w samodzielnym zakrywaniu ust i nosa, jednakże nie chciała pomocy od funkcjonariusza w założeniu maseczki. Z obowiązku zakrywania przy pomocy maseczki ust i nosa między innymi w budynku użyteczności publicznej zwolnione są osoby, które nie mogą zakrywać ust lub nosa z powodu trudności w samodzielnym ich zakryciu (§ 25 ust. 3 pkt 4 lit. b rozporządzenia z dnia 19 marca 2021 roku). Jednakże w takim przypadku wymagane jest przedstawienie na żądanie – w tym wypadku – Policji, zaświadczenia lekarskiego lub innego dokumentu potwierdzającego wystąpienie owych trudności (§ 25 ust. 6 rozporządzenia).

Powołany przepis nadaje zatem odpowiednie uprawnienie do żądania przez wymienione w nim organy przedstawienia zaświadczenia, czy dokumentu, o którym w nim mowa. Sąd meriti nie dopuścił się w żadnej mierze naruszenia, czy też obrazy przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 roku w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz.U. UE.L.2016.119.1), bowiem art. 9 w ustępie 4 daje państwom członkowskim możliwość zachowania lub wprowadzenia dalszych warunków, w tym ograniczenia w odniesieniu do przetwarzania danych genetycznych, biometrycznych lub dotyczących zdrowia.

Prawidłowo uznał nadto sąd I instancji, że oświadczenie obwinionej stanowi dokument prywatny, świadczący jedynie o tym, iż osoba, która go sporządziła złożyła zawarte w nim oświadczenie. Jego treść nie stanowi natomiast dowodu na okoliczność, do której się odnosi.

Twierdzenia i argumenty zaprezentowane przez R. A. O. w wywiedzionej apelacji mają charakter czysto polemiczny i prezentują subiektywny punkt widzenia obwinionej, która wyraźnie nie chce uwzględnić obowiązujących przepisów oraz reguł odpowiedzialności za popełnione wykroczenie. Podzielając zatem argumenty Sądu Rejonowego i wobec bezzasadności środka odwoławczego przyjąć należy, że sąd ten w pełni zasadnie uznał jej winę.

Z uwagi na fakt, że apelacja kwestionuje winę obwinionej, należało zgodnie z treścią art. 447 § 1 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k.p.w. skontrolować zaskarżony wyrok również w zakresie rozstrzygnięcia o karze, która zdaniem Sądu Okręgowego jest sprawiedliwa, a w żadnym razie nie można jej uznać za rażąco surową w rozumieniu art. 438 pkt 4 k.p.k.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 8 w zw. z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych oraz § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2003 roku w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym oraz art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 121 § 1 k.p.w.

Mariusz Jaroszyński