Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2020 r. w Gdańsku

sprawyJ. K.

z udziałem M. K. i A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do renty rodzinnej

na skutek apelacji J. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 kwietnia 2019 r., sygn. akt VI U 1592/18

1.  oddala apelację;

2.  przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Gdańsku na rzecz radcy prawnego D. F. kwotę 120,00 (sto dwadzieścia 00/100) złotych powiększoną o podatek od towarów i usług tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym;

3.  odstępuje od obciążenia ubezpieczonej J. K. obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego pozwanego za postępowanie apelacyjne.

SSO del. Beata Golba-Kilian SSA Daria Stanek SSA Małgorzata Gerszewska

Sygn. akt III AUa 985/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 czerwca 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił wnioskodawczyni J. K.prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 16 października 2015 r. W. K.. Odwołanie od tej decyzji wniosła J. K., domagając się zmiany tej decyzji i przyznanie jej renty rodzinnej po mężu W. K..

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania, powołując argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, dodatkowo powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2011r. (III UK 84/10) i uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011r. (III CZP 39/11).

Wyrokiem z dnia 20 czerwca 2017r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy oddalił wniesione odwołanie. W uzasadnieniu orzeczenia Sąd I instancji wskazał, że po przeprowadzeniu postępowania dowodowego i mając na względzie regulacje prawne wskazane w art. 27 i art. 60 § 1 i § 3 k.r.o oraz art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2018. 1270 ze zm.) uznał, że na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie ubezpieczonej należy oddalić. O kosztach Sąd Okręgowy orzekł na mocy § 14 ust. 2 w związku z § 4 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu - Dz. U. z 2015r., poz. 1805).

Na skutek wniesionej przezJ. K.apelacji wyrokiem z dnia 12 czerwca 2018r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku uchylił zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Bydgoszczy, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Uzasadniając wyrok Sąd II instancji podał, że uchylenie zaskarżonego wyroku jest skutkiem nieważności postępowania spowodowanej brakiem powiadomienia zainteresowanej - Y. K.o toczącym się postępowaniu.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2019r. w sprawie VU U 1592/18 oddalił odwołanie w punkcie 1 i zasądził od Skarbu Państwa na rzecz radcy prawnego D. F. kwotę 495 zł. powiększoną o podatek VAT tytułem pomocy prawnej udzielonej z urzędu w I i II instancji (punkt 2).

W uzasadnieniu orzeczenia Sąd I instancji wskazał, że postanowieniem z dnia 31 lipca 2018r. zawiadomił Y. K. o toczącym się postępowaniu i pouczył o możliwości przystąpienia do sprawy w ciągu dwóch tygodni od doręczenia zaświadczenia. Pomimo upływu wyznaczonego terminu Y. K. nie przystąpiła do sprawy. Ustalenia i rozważania poczynione przez Sąd przy ponownym rozpoznaniu sprawy były identyczne z poczynionymi już w sprawie, a znajdującymi swoje odzwierciedlenie w sporządzonym uzasadnieniu uchylonego wyroku.

Apelację od wyroku wywiodła ubezpieczona zaskarżając go w części co do pkt. 1 i zarzuciła mu: naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. przepisu art. 70 ust. 3 w zw. z art. 70 ust. 1 pkt 2 i art. 70 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych polegające na jego niezastosowaniu, wskutek którego Sąd nieprawidłowo przyjął, iż skarżąca nie spełniła przesłanek warunkujących przyznanie renty rodzinnej po zmarłym byłym małżonku - W. K..

Uzasadniając swoje stanowisko skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie zaskarżenia objętym niniejszą apelacją poprzez zmianę zaskarżonej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. Wydziału (...) w G. z dnia 29 czerwca 2016 r. (znak decyzji: (...)) przez przyznanie skarżącej prawa do renty rodzinnej po zmarłym byłym małżonku W. K., zgodnie z wnioskiem skarżącej z dnia 30 listopada 2015 r., ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia przez Sąd II instancji ww. wniosku - o uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie pkt 1 i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Wniosła również o przyznanie na rzecz pełnomocnika skarżącej kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tj. kosztów zastępstwa procesowego) za postępowanie przed Sądem II instancji, według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalanie apelacji oraz o zasądzenie od ubezpieczonej obowiązku zwrotu na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja J. K. , jako nieuzasadniona, podlegała oddaleniu.

Wbrew stanowisku skarżącej, sąd I instancji nie naruszył norm prawa materialnego wskazanych w petitum apelacji i poczynił właściwe ustalenia faktyczne w sprawie, istotne dla jej kategorycznego rozstrzygnięcia. Z akt sprawy rozwodowej jednoznacznie wynikało - z twierdzeń samej ubezpieczonej, iż jej mąż opuścił kraj, wyjechał do pracy jako spawacz za granicę, nie utrzymywał kontaktu z żoną i dziećmi od 6 lat, a od stycznia 2009r. również zaprzestał przysyłania pieniędzy na utrzymanie dzieci i rodziny. To stało się przyczyną dla wystąpienia ubezpieczonej na drogę sądową przeciwko mężowi. Nie budzi wątpliwości sądu apelacyjnego w sprawie, iż właśnie na mocy dwóch odrębnych wyroków zaocznych z dnia 25 listopada 2009r. ubezpieczona miała zasądzone alimenty od męża na rzecz dwóch synów oraz - jak to określił Sąd Rejonowy w Szubinie w sprawie III RC 262/09 – rentę alimentacyjną na jej rzecz w kwocie 1.000 złotych miesięcznie. Już sama ta okoliczność konieczności występowania przez J. K.do sądu o zasądzenie na jej rzecz alimentów od męża wskazuje na fakt, iż dobrowolnie W. K. nie płacił na utrzymanie żony i rodziny. Należy w tym miejscu zauważyć, iż powyższe orzeczenie sądu rejonowego oparcie mogło znajdować wyłącznie w treści art. 27 k.r. i op., albowiem jeszcze wówczas państwo K. w 2009r. byli małżeństwem. A zatem zgodnie ze wskazanym przepisem prawnym kodeksu rodzinnego i opiekuńczego W. K. został zobowiązany przez sąd do przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. Przedmiot unormowania określony art. 27 k.r. i op. jest pokrewny z przedmiotem uregulowań alimentacyjnych określonych przepisami art. 128-140, jednak nie oznacza tożsamości względem obowiązku przewidzianego w art.27 k. r. i op. Jego celem jest uzyskanie od obojga małżonków środków materialnych dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rodziny jako całości oraz zaspokajania uzasadnionych potrzeb jej poszczególnych członków przy zachowaniu zasad równej stopy życiowej. Toteż obowiązek alimentacyjny z art. 27 k.r. i op. ma szerszą treść od zwykłego obowiązku alimentacyjnego. Orzeczenie takie może nadto zostać wydane tylko, kiedy formalnie małżeństwo jeszcze istnieje. Ten obowiązek wygasa z mocy prawa z chwilą orzeczenia prawomocnie rozwodu. Wówczas istnieje prawna możliwość orzeczenia alimentów na rzecz byłego małżonka określona w przepisach art. 60 k.r. i op. Taka sytuacja jednak w sprawie nie zachodziła, albowiem W. K. nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego ( §2 art. 60), aJ. K. nie występowała o zasądzenie na jej rzecz alimentów, jako osoba będąca w niedostatku, na mocy art. 60§1 k.r. i op., który i tak co do zasady wygasałby z upływem lat 5 - §3 art. 60.

Porzucenie rodziny stało się dalej okolicznością wystąpienia przez J. K. z pozwem o rozwód w 2010r., wydaniem wyroku rozwodowego 18 lutego 2011r., na mocy którego sąd okręgowy nie zasadził już na rzecz ubezpieczonej alimentów, wobec zaniechania orzekania o winie stron. Orzeczenie raty alimentacyjnej, oparte o przepis art. 27 ustawy kodeks rodzinny i opiekuńczy, wbrew stanowisku apelującej, wygasło z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Wbrew zatem stanowisku skarżącej jej były mąż nie miał już żadnych obowiązków alimentacyjnych względem niej po rozwodzie. Stanowisko prawne w tym względzie skarżącej należy uznać za nieuprawnione i błędne, na co wprost wskazuje orzeczenie SN wydane w sprawie III CZP 39/11. Stan faktyczny sprawy nie pozwolił na przyjęcie, aby zmarły były już małżonek ubezpieczonej dobrowolnie płacił jakiekolwiek kwoty na jej rzecz, co i tak w świetle jednoznacznego brzmienia przepisu art. 70 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 1998r o emeryturach i rentach z FUS nie ma znaczenia. Należy bowiem w tym miejscu przywołać uchwałę 7 sędziów SN z 25 maja 2017r. w sprawie III UZP 2/17.

Przywołany przepis art. 70 ust 3 FUS wymaga dla nabycia prawa do renty rodzinnej spełnienia przez skarżącą oprócz warunku osiągnięcia 50 lat, który to warunek spełnia ( pkt 1 ust.1art 70 FUS) spełnienia warunku legitymowania się w chwili śmierci byłego męża ustalonym sądownie prawem do alimentów. J. K. w niekwestionowany sposób tego warunku nie spełniła. Zmarły były mąż zawarł kolejny związek małżeński z Y. K., która będąc wdową i uprawnioną do renty rodzinnej po zmarłym mężu, nie przystąpiła do niniejszego postępowania. Sąd I instancji wykonał wytyczne sądu apelacyjnego wynikające z wyroku z dnia 12 czerwca 2018r.

Wbrew stanowisku sądu I instancji, wyrażonemu w pisemnych motywach uzasadnienia wyroku małżonka rozwiedziona musi spełniać warunki określone w ust.1 lub 2 art. 70 FUS, co wprost wynika z treści ustępu 3 tego przepisu, co nie było jednakże w sprawie kwestionowane przez organ rentowy.

Reasumując, podzielając pozostałe ustalania i rozważania sądu I instancji sąd apelacyjny oddalił apelację ubezpieczonej - jako bezzasadną - o czym orzekł w pkt 1 wyroku na mocy art. 385 kpc.

W pkt 2 wyroku sąd orzekł o kosztach udzielonej ubezpieczonej pomocy prawnej z urzędu zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu - §16 ust.1pkt 2.

W pkt 3 sąd apelacyjny skorzystał z dyspozycji normy art. 102 kpc mając na względzie trudną sytuację finansową i brak środków utrzymania ubezpieczonej.

SSA Daria Stanek SSA Małgorzata Gerszewska SSO deleg. Beata Golba-Kilian