Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2014 r. w Lublinie

sprawy (...) Spółki Akcyjnej w Ś. z udziałem P. A. P. J., K. S. i G. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o wydanie decyzji interpretacyjnej

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 9 grudnia 2013 r. sygn. akt VI U 235/13

oddala apelację.

III AUa 165/14

UZASADNIENIE

Organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z dnia 4 stycznia 2013 r. uznał za nieprawidłowe stanowisko wnioskodawcy w sprawie ustalenia obowiązku opłacania przez spółkę składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zawartej z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą umowy kontraktu menadżerskiego

Od tej decyzji odwołanie do Sądu Okręgowego w Radomiu wniósł wnioskodawca - (...) Spółka Akcyjna w Ś. zarzucając naruszenie prawa materialnego, w szczególności poprzez błędną wykładnię:

- art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. polegającą na uznaniu, iż pojęciem „umowy” o której mowa w tym przepisie objęte są również umowy o zarządzanie (kontrakty menadżerskie) zawierane przez osoby świadczące usługi zarządzania w ramach działalności gospodarczej (w oparciu o wpis do ewidencji działalności gospodarczej),

- art. 13 pkt 9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, wskutek przyjęcia, iż zgodnie z dyspozycją tego przepisu umowy o zarządzanie (kontrakty menadżerskie) zawierane przez osoby świadczące usługi zarządzenie w ramach działalności gospodarczej (w oparciu o wpis do ewidencji działalności gospodarczej) powinny być traktowane jak umowy, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,

- art. 9 ust. 2a ustawy systemowej, polegającą na przyjęciu, że w sprawie doszło do zbiegu tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych z tytułu kontraktu menadżerskiego oraz z tytułu prowadzenia odrębnie pozarolniczej działalności gospodarczej, gdyż nie można przyjąć aby umowa menadżerska w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej menadżera stanowiła odrębny, dodatkowy tytuł do ubezpieczenia.

Postanowieniem z dnia 9 grudnia 2013 r., Sąd Okręgowy w Radomiu dopuścił do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanych P. A. G. S., P. J. oraz K. S..

Sąd Okręgowy w Radomiu wyrokiem z dnia 9 grudnia 2013 roku zmienił zaskarżoną decyzję ustalając, że w stanie faktycznym przedstawionym we wniosku z dnia 27 października 2011 roku złożonym przez (...) SA. w Ś. uznaje za prawidłowe stanowisko wnioskodawcy w sprawie ustalenia obowiązku opłacania przez spółkę składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zawartej z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą umowy kontraktu menadżerskiego oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzecz (...) S.A. w Ś. kwotę 120 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Elektrownia (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ś. zawarła z członkami zarządu - K. S. – Prezesem Zarządu, G. S. – członkiem zarządu, P. A. – członkiem zarządu, oraz P. J., umowy kontraktu menadżerskiego. Członkowie zarządu wykonują swoje usługi jako osoby prowadzące działalność gospodarczą. Usługi zarządcze i menadżerskie są objęte wpisem do ewidencji działalności gospodarczej. Członkowie zarządu otrzymują wynagrodzenie z tego tytułu w wysokości wyższej od obowiązującej te osoby najniższe podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.

W dniu 27 października 2011 r. odwołujący złożył wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. o wydanie interpretacji na podstawie art. 10 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, podając następujący stan faktyczny: Elektrownia (...) S.A. zawarła z członkiem zarządu umowę kontraktu menadżerskiego. Na takich samych zasadach umowę kontraktu menadżerskiego zawarła spółka dominująca. W obu przypadkach członek zarządu wykonał swoje usługi jako osoba prowadząca działalność gospodarczą. Usługi zarządcze i menadżerskie objęte są wpisem do ewidencji działalności gospodarczej. W ramach tej umowy menadżer ponosi odpowiedzialność za swoje działania na zasadach ogólnych. Menadżer prowadzi jednocześnie własną pozarolniczą działalność gospodarczą, jest wpisany di ewidencji przedsiębiorców, jak również jest zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT. W związku z wykonywaniem usług menadżerskich, nie została zawieszona ww. działalność gospodarcza, w ramach której są świadczone również usługi na rzecz innych podmiotów. Składki z tytułu ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego menadżer odprowadza we własnym zakresie, w związku z prowadzoną dotychczas i nie zawieszoną działalnością gospodarczą”. Skarżący określając zagadnienie będące przedmiotem interpretacji podał: „Czy w opisanym stanie faktycznym członek zarządu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a ubezpieczeniu zdrowotnemu na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. C ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, a więc jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność?”, wskazując własne stanowisko w sprawie, iż „w jego ocenie członek zarządu podlega ubezpieczeniu społecznemu w oparciu o przepis art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej”.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. w dniu 4 stycznia 2013 r. wydał sporną decyzję, w której w stanie faktycznym przedstawionym we wniosku z dnia 27.10.2011 r. złożonym przez wnioskodawcę, uznaje za nieprawidłowe jego stanowisko w sprawie ustalenia obowiązku opłacania przez spółkę składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zawartej z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą umowy kontraktu menadżerskiego.

W ocenie Sądu Okręgowego istota sporu sprowadzała się do oceny tego, czy odwołująca się spółka dokonała prawidłowej interpretacji przepisu art. 6 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, i czy w związku z tym członek zarządu, prowadzący działalność gospodarczą w zakresie czynności zarządczych i menadżerskich, który zawarł umowę kontraktu menedżerskiego z odwołującą, podlega ubezpieczeniu społecznemu na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej, czy też na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy systemowej. Zgodnie z art. 6 ust. 1 wymienionej ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej "zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4 (pkt 4) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi (pkt 5).

Organ rentowy wskazał, że kontrakt menadżerski jest umową nienazwaną, dotychczas nie uregulowaną w przepisach prawa cywilnego. Umowa kontraktu menadżerskiego może mieć charakter umowy o pracę lub umowy zlecenia. Organ podniósł, że w praktyce kontrakt menadżerski występuje częściej jako umowa o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o umowie zlecenia (art. 734 kc), a tym samym osoby wykonujące takie umowy podlegają ubezpieczeniom społecznym na zasadach przewidzianych dla zleceniobiorców.

W ocenie organu rentowego zastosowanie w niniejszej sprawie znajduje art. 13 pkt 9 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, którego treść ma zdaniem pozwanego decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia w sprawie, a stanowi, że za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej - z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7. W rezultacie powyższego, zdaniem ZUS, dla menadżera który ma wpis do ewidencji działalności gospodarczej w zakresie zarządzania i jednocześnie ma zawartą umowę kontraktu menedżerskiego na zarządzanie przychód uzyskiwany z tej umowy – dla potrzeb opłacania podatku dochodowego od osób fizycznych – jest przychodem z działalności wykonywanej osobiście. Skoro według ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychody z działalności wykonywanej osobiście nie stanowią przychodów z działalności gospodarczej, to wykonywanie umowy, powoduje powstanie przychodu z działalności wykonywanej osobiście w rozumieniu powołanej ustawy i nie jest wykonywaniem działalności gospodarczej. Tym samym umowa kontraktu menadżerskiego jest traktowana jako odrębny tytuł do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych, a nie jako umowa wykonywana w ramach działalności gospodarczej.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie ma podstaw, aby działalność zarządcza i menadżerska nie mogła być przedmiotem działalności gospodarczej i musiała być prowadzona tylko osobiście. Oceniając zasadność zastosowania przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy uznał, iż kwalifikacja podatkowa danej działalności nie powinna być przenoszona na kwalifikację działalności w zakresie określenia podstawy ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy w pełni podzielił argumentację przedstawioną przez Sąd Najwyższy w wyroku z 9 grudnia 2008 r., w sprawie I UK. 138/08. W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy podkreślił, iż obie ustawy, z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych i z 13 października 1991 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zajmują się odrębnymi przedmiotami regulacji. Wspólną podstawą do zastosowania ich w tej sprawie jest prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Działalność ta stanowi podstawę podlegania ubezpieczeniom społecznym a z drugiej strony dochód osoby fizycznej podlega ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawie podatkowej). Nie określa ona jednak co stanowi podstawę podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, gdyż samodzielnie reguluje to ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (ustawa systemowa).

Przepis art. 13 pkt 9 ustawy podatkowej nie ingeruje w ustrojowe podstawy działalności gospodarczej, a dotyczy wyłącznie opodatkowania i taka tylko jest przedmiotowa granica jego regulacji. Sąd Najwyższy zauważył także, iż sam literalnie stwierdza, że umowy menedżerskie mogą być zawierane w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej (verba legis - "w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej").

Kwalifikacja dochodów z kontraktów menadżerskich jako dochodów osobistych a nie z działalności gospodarczej, została podjęta przez ustawodawcę i miała znaczenie tylko w sferze podatkowej. Ustawodawca nie wyłączył jednak z działalności gospodarczej umów menedżerskich (zarządzania przedsiębiorstwem spółki).

Powyższe wywody prowadzą zdaniem Sądu do wniosku, iż, po pierwsze, w ramach zarejestrowanej działalności gospodarczej osoba fizyczna może realizować wyłącznie kontrakt menadżerski i nie świadczyć żadnych innych usługi a po drugie, z tego tytułu podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w oparciu o art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W ocenie Sądu interpretacja przepisów art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej nie wymaga w niniejszej sprawie zastosowania wykładni innej niż gramatyczna. W przepisie tym mowa o osobach prowadzących pozarolniczą działalność. Stosownie do art. 8 ust. 6 pkt 1 cyt. ustawy za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. W myśl art. 4 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą, czyli zarobkową działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że definicja pozarolniczej działalności gospodarczej sprecyzowana w art. 5a pkt 6 i art. 5b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest decydująca, jeżeli chodzi o kwalifikację podatkową przychodów z tej działalności, ma charakter swoisty i jest wiążąca w obszarze regulowanym tą ustawą, a więc w zakresie opodatkowania podatkiem dochodowym dochodów osób fizycznych. Definicja ta ma charakter definicji legalnej, toteż wskazane terminy, zastosowane w przepisach tej ustawy podatkowej, należy odczytywać w tym swoistym znaczeniu, jakie nadał im ustawodawca na potrzeby tejże ustawy. Natomiast ustalenie, kiedy określoną osobę fizyczną można uznać za prowadzącą działalność gospodarczą na gruncie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a tym samym objętą również obowiązkiem ubezpieczenia społecznego osób prowadzących taką działalność, powinno następować na podstawie przepisów ustawy - prawo działalności gospodarczej. Ustawa ta nie uzależnia uznania osoby fizycznej za prowadzącą działalność gospodarczą od osobistego dokonywania przez nią wszystkich czynności związanych bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą, obejmuje zatem wymienioną osobę zarówno wtedy, gdy wykonuje ona zatrudnienie zarobkowe, jak i wtedy, gdy prowadzi przedsiębiorstwo.

Od tego wyroku apelację wniósł organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi zarzucał naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności:

- art.6 ust.1 pkt.4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 roku poprzez błędną wykładnię i uznanie, że kontrakt menedżerski nie stanowi samodzielnego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznych, a przychody z tego tytułu nie stanowią podstawy wymiaru składek,

- art.6 ust.1 pkt.5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędną wykładnię i uznanie, że osoba wykonująca umowę kontraktu menedżerskiego prowadząca działalność gospodarcza, która nie wykonuje innych czynności w ramach zarejestrowanej działalności gospodarczej podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Wnosił o zmianę wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji celem ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, przy bezspornym stanie faktycznym, ocena prawna dokonana przez Sąd Okręgowy w zaskarżonym wyroku jest prawidłowa. Sąd Apelacyjny podziela też przytoczony pogląd Sądu Najwyższego zawarty w wyroku z dnia 9 grudnia 2008 r., I UK 138/08 (OSNP 2010/11 - 12/144), że umowa o zarządzanie przedsiębiorstwem (spółką) lub kontrakt menedżerski wskazane w art. 13 pkt 9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: z 2000 r., nr. 14, poz. 176 z późn. zm.) jako źródła przychodu z działalności wykonywanej osobiście, nie stanowią samodzielnej postawy podlegania ubezpieczeniom społecznym z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), jeżeli są realizowane w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że obie wskazane ustawy zajmują się odrębnymi przedmiotami regulacji, przy czym wspólną podstawą do zastosowania ich w sprawie jest prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Działalność ta stanowi podstawę podlegania ubezpieczeniom społecznym, a z drugiej strony dochód osoby fizycznej podlega ustawie podatkowej, która jednak nie określa co stanowi podstawę podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, ponieważ reguluję to samodzielnie ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Wszak przepis art. 13 pkt. 9 ustawy podatkowej nie ingeruje w ustrojowe podstawy działalności gospodarczej, a dotyczy wyłącznie opodatkowania i tylko taka jest przedmiotowa granica jego regulacji (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 lipca 2007 r., K 11/06). Za przychody z działalności wykonywanej osobiście ustawodawca uznał przychody uzyskane na podstawie wskazanych w nim umów (umów menedżerskich), w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej.

Sąd Apelacyjny uznaje, że Sąd Okręgowy trafnie orzekł, że stanowisko wnioskodawcy zawarte we wniosku z dnia 27 października 2011 r. w sprawie podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej jest prawidłowe. Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i ocen prawnych, tak więc zaskarżony wyrok nie narusza przepisów prawa materialnego. Podnoszone w apelacji argumenty w istocie stanowią polemikę interpretacyjną powołanych przepisów i nie zasługują na uwzględnienie.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny uznał, że apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu, dlatego też na podstawie art. 385 KPC orzekł jak w sentencji.