Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

23 lutego 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Małgorzata Kosicka

po rozpoznaniu 23 lutego 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w Warszawie

odwołania Z. M. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

z 30 kwietnia 2021 r., znak (...)

z udziałem D. W. (1)

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

I.  oddala odwołanie;

II.  zasądza od Z. M. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

sygn. akt VII U 960/21

UZASADNIENIE

Z. M. (1) złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 30 kwietnia 2021 r., nr: (...), której zarzuciła błędy w zakresie ustaleń faktycznych polegające na:

- pominięciu faktu, że pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy o pracę i tym samym D. W. (1) w spornym okresie powinna podlegać ubezpieczeniom społecznym jako pracownik;

- uznaniu, że kwoty wskazane w decyzji za okres od 23 grudnia 2019 r. powinny stanowić podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe, chorobowe
i zdrowotne z tytułu wykonywania umowy zlecenia, w sytuacji gdy są one przychodami ze stosunku pracy;

- uznaniu, że z pisma z Urzędu Skarbowego z 21 kwietnia 2021 r. wynika, że pracodawca
w zeznaniu rocznym za 2019 r. wykazał za ubezpieczoną wyłącznie przychody z umowy zlecenia, co świadczy o tym, że strony nie pozostawały w stosunku pracy, w sytuacji gdy wynagrodzenie wypłacone za grudzień 2019 r. w styczniu 2020 r. powoduje, że przychód ten podatkowo rozliczany jest w deklaracji podatkowej za 2020 r.;

- uznaniu, że zawarcie umowy o pracę miało na celu wyłącznie uzyskanie przez ubezpieczoną prawa do świadczeń, a nie faktyczne wykonywanie zatrudnienia, w sytuacji gdy nie składała żadnego zwolnienia lekarskiego i nie występowała o przyznanie prawa do zasiłku;

- bezpodstawnym uznaniu, że błąd płatnika polegający na przekazaniu zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z racji umowy o pracę z opóźnieniem powoduje, że pracownik nie podlega ubezpieczeniom społecznym, w sytuacji gdy obowiązek ubezpieczeń dla pracowników powstaje z mocy ustawy i nieterminowe zgłoszenie nie ma wpływu na datę objęcia danej osoby ubezpieczeniami z racji zatrudnienia.

W konsekwencji powyższego odwołująca zarzuciła również naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej ,,ustawą systemową” poprzez niezastosowanie tego przepisu w stanie faktycznym sprawy i uznanie, że zainteresowana nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu wykonywania umowy o pracę, pomimo że od 23 grudnia 2020 r. strony łączyła umowa o pracę;

- art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej poprzez bezpodstawne zastosowanie tego przepisu do umowy o pracę zawartej od 23 grudnia 2019 r. i uznaniu, że zainteresowana powinna podlegać ubezpieczeniom jako zleceniobiorca, pomimo że strony od tej daty nie były związane umową zlecenia, tylko umową o pracę;

- art. 18 ust. 1 ustawy systemowej poprzez niezastosowanie tego przepisu w stanie faktycznym sprawy i uznanie, że wynagrodzenie wypłacone za okres od 23 grudnia 2019 r. nie jest przychodem z umowy o pracę.

W związku z tym odwołująca wniosła o zmianę punktu 2 decyzji poprzez uznanie, że D. W. (1) od 23 grudnia 2020 r. podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik, a podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia stanowi wynagrodzenie wypłacone z umowy o pracę oraz o zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych ( odwołanie z 7 czerwca 2021 r., k. 3-6 a. s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oraz o zasądzenie od odwołującej się na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska organ rentowy wskazał, że płatnik składek dokonał zgłoszenia pracownika do ubezpieczeń społecznym po obowiązującym terminie. Z pisma otrzymanego z Urzędu Skarbowego w P. wynika, że płatnik składek w zeznaniu podatkowym za 2019 r. wykazał za zainteresowaną jedynie przychód z tytułu umowy zlecenia. W ocenie organu rentowy strony nie przedstawiły dowodu faktycznego świadczenia pracy przez D. W. (1) na podstawie umowy o pracę z 23 grudnia 2019 r. Podniósł również, że nielogiczne i sprzeczne z doświadczeniem życiowym jest brak zorientowania od grudnia 2019 r. osoby prowadzącej sprawy kadrowo-płacowe u płatnika składek, że D. W. (1) od prawie pół roku nie była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z tytułu zawartej umowy o pracę. Płatnik składek nie wyjaśnił w jakich okolicznościach okazało się, że zainteresowana faktycznie nie była zgłoszona do ubezpieczeń z tytułu umowy o pracę oraz jakie okoliczności spowodowały zmianę jej zatrudnienia. ZUS stwierdził, że płatnik składek w maju 2020 r. złożył za D. W. (1) korekty dokumentów rozliczeniowych ZUS RCA za okres od grudnia 2019 r. do kwietnia 2020 r. wykazujące kwotę 0,00 zł na ubezpieczenie społeczne z tytułu wykonywania umowy zlecenia. a następnie za wskazane miesiące płatnik składek złożył imienne raporty kwotowe z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.
W związku z tym, jego zdaniem, wątpliwe jest, aby ubezpieczona faktycznie świadczyła pracę w spornym czasie na podstawie stosunku pracy. W konsekwencji organ rentowy podniósł, że działania stron stanowią jedynie środek uwiarygodnienia ze względu na fakt otrzymania przez płatnika składek pomocy z (...) Funduszu (...) w wysokości 467.824,89 zł, której warunkiem było zatrudnianie co najmniej jednego pracownika ( odpowiedź na odwołanie z 13 lipca 2021 r., k. 8-9 a. s.).

Sąd ustalił, co następuje:

D. W. (1) ukończyła liczne kursy, w tym w szczególności zorganizowany
w okresie od 10 grudnia 1991 r. do 10 marca 1992 r. kurs z zakresu ,,samodzielny księgowy”
z wynikiem pozytywnym ( zaświadczenie z 10 marca 1992 r., akta ZUS).

Z. M. (1) rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej pod (...) ((...))” z siedzibą w W. od 1 września 2009 r. Przedmiotem prowadzenia działalności gospodarczej było oferowanie usług w zakresie nauki języków obcych ( wydruk z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej, akta ZUS).

12 września 2016 r. Szkoła (...) zawarła z D. W. (1) umowę zlecenia na czas nieokreślony z wynagrodzeniem w wysokości zgodnej z przedstawionymi rachunkami w kwocie brutto. Ubezpieczona zobowiązała się względem zleceniodawcy do wykonania czynności w zakresie księgowości ( umowa zlecenia z 12 września 2016 r., akta ZUS).

Szkoła (...) reprezentowana przez Z. M. (2) 23 grudnia 2019 r. zawarła z D. W. (1) umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku samodzielnej księgowej wymiarze ¾ czasu pracy z wynagrodzeniem w wysokości ¾ najniższego wynagrodzenia ( umowa o pracę z 23 grudnia 2019 r., akta ZUS).

D. W. (1) została zgłoszona przez płatnika składek wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia
w okresach od 12 września 2016 r. do 31 października 2016 r. oraz od 1 czerwca 2017 r. do 28 lutego 2018 r. Natomiast w okresach od 1 listopada 2016 r. do 31 maja 2017 r. oraz od 1 marca 2018 r. do 31 grudnia 2019 r. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego również z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia. Następnie, 23 grudnia 2019 r. została zgłoszona do ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Dokumenty zgłoszeniowe ZUS ZUA wpłynęły odpowiednio: 18 listopada 2016 r. za okres od 1 listopada 2016 r., 11 kwietnia 2018 r. za okres od 1 marca 2018 r. oraz 18 maja 2020 r. za okres od 23 grudnia 2019 r. Płatnik składek w maju 2020 r. złożył za D. W. (1) korekty dokumentów rozliczeniowych ZUS RCA za okres od grudnia 2019 r. do kwietnia 2020 r. wykazujące kwotę 0,00 złotych na ubezpieczenie społeczne z tytułu wykonywania umowy zlecenia a następnie za wskazane miesiące płatnik składek złożył imienne raporty kwotowe z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę ( dokumenty ZUS P ZZA, ZUS P ZWUA i ZUS P ZUA, akta ZUS).

W grudniu 2019 r. płatnik składek zatrudniał tylko jednego pracownika, jakim była D. W. (1) ( zeznania odwołującej, k. 60 a. s.).

Ubezpieczona świadczyła usługi księgowe na rzecz płatnika składek ( zeznania ubezpieczonej, k. 61 a. s.).

12 lutego 2020 r. zainteresowana została uznana za zdolną do podjęcia pracy na stanowisku samodzielnej księgowej ( orzeczenie lekarskie nr (...), akta ZUS).

D. W. (1) uzyskała przychód w 2019 r. z tytułu umowy zlecenia w wysokości 20 468,60 zł, zaś w 2020 r. z tytułu umowy o pracę w wysokości 29 634 zł ( informacja o przychodach z innych źródeł oraz o dochodach i pobranych zaliczkach na podatek dochodowy za lata 2019-2020, akta ZUS).

D. W. (1) otrzymywała należne jej wynagrodzenie od płatnika składek przelewem na jej rachunek bankowy ( potwierdzenia wykonania operacji, akta ZUS).

Jednocześnie ubezpieczona zawierała z (...) S.A. z siedzibą
w W., zwany dalej (...) umowy subwencji finansowych 5, 6, 7, 8, 12, 13 i 20 maja 2020 r. oraz 18, 19 i 20 stycznia 2021 r., które były załatwiane odmownie.
W odniesieniu do wniosków z maja 2020 r. (...) decyzjami wydanymi w tych samych dniach wskazał, że odmawia wypłaty wnioskowanej kwoty subwencji finansowej z uwagi na brak pracowników na koniec 2019 r. Dodatkowo w decyzji z 20 maja 2020 r. podkreślono, że należało odmówić wypłaty subwencji, ponieważ w odniesieniu do pola dotyczącego wielkości obrotów gospodarczych w 2019 r. przedsiębiorca oświadczył, że wartość ta wynosiła 1 992 589,24 zł, podczas gdy na podstawie pozyskanych danych (...) ustalił, że wartość ta wyniosła 1 964 444 zł. W stosunku zaś do wniosków ze stycznia 2021 r. przyczyną odmowy wypłaty subwencji finansowej w wydanych decyzjach z 19, 20 i 21 stycznia 2021 r. przez (...) było zweryfikowanie (...) firmy jako niekwalifikujące się do udziału w programie ( umowy subwencji finansowych i decyzji z 5, 6, 7, 8, 12, 13 i 20 maja 2020 r., umowy subwencji finansowych z 18, 19 i 20 stycznia 2021 r. oraz decyzje z 19, 20 i 21 stycznia 2021 r., k. 73
a. s.).

22 maja 2020 r. i 27 stycznia 2021 r. (...) zawarł z płatnikiem składek kolejne umowy subwencji finansowej. Odwołująca wnioskowała o subwencję finansową w kwotach 108 000 zł i 324 000 zł. Na mocy decyzji z 22 maja 2020 r. i 27 stycznia 2021 r. (...) wypłacił płatnikowi składek dwie subwencje finansowe w wysokościach odpowiednio 108 000 zł i 324 000 zł ( umowy i decyzje z 22 maja 2020 r. i 27 stycznia 2021 r., k. 33-48 a. s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. 4 marca 2021 r. zawiadomił D. W. (1) i Z. M. (1) na podstawie art. 61 § 1 i § 4 i art. 50 § 1 k.p.a.
w związku z art. 123 ustawy systemowej o wszczęciu z urzędu postępowania wyjaśniającego w sprawie ustalenia prawidłowości zgłoszenia zainteresowanej do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia oraz z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek. Po zakończeniu postępowania organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję z 30 kwietnia 2021 r., nr: (...) na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 58 § 2 i art. 83 § 1 k.c. oraz art. 22 § 1 i art. 300 k.p. ZUS stwierdził, że D. W. (1), jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek Z. M. (1), podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od 1 listopada 2016 r. do 31 maja 2017 r. i od 1 marca 2018 r. oraz jako pracownik u płatnika składek Z. M. (1), nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu
i wypadkowemu od 23 grudnia 2019 r. Dodatkowo ustalił podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne emerytalne, rentowe i wypadkowe dla D. W. (1) z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek Z. M. (1). Ponadto co wskazano w odpowiedzi na odwołanie organ rentowy stwierdził, że strony postępowania nie przedstawiły zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. W zaskarżonej decyzji uznał, że brak jest dowodów wskazujących na faktyczne świadczenie pracy zainteresowanej na rzecz płatnika składek.
W konsekwencji, zdaniem ZUS, dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń miało na celu wyłącznie uzyskanie prawa przez odwołującą do wypłaty świadczeń ( zawiadomienia z 4 marca 2021 r.
i decyzja z dnia 30 kwietnia 2021 r., akta ZUS).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego zawartego w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych oraz w części w oparciu o zeznania stron stosunku pracy.

Sąd uznał za wiarygodne dokumenty związane z nawiązaniem stosunku pracy jedynie w zakresie ich faktycznego wytworzenia na potrzeby uzyskania przez odwołującą subwencji finansowych. Z dokumentacji wynika, że płatnik składek wielokrotnie zwracał się z wnioskami o udzielenie subwencji przez (...) Fundusz (...). W szczególności w maju 2020 r. (...) systematycznie odrzucał wnioski, ponieważ odwołująca nie spełniała jednego z warunków pomocy, jakim jest zatrudnienie co najmniej jednego pracownika w ramach umowy o pracę.
Z dokumentacji, a w szczególności tej przekazanej do organu rentowego wynika, że do tego okresu płatnik składek zatrudniał D. W. (1) w ramach umowy zlecenie. Dopiero
z uwagi na odmowy (...), Z. M. (2) zgłosiła zatrudnienie D. W. (1)
z datą wsteczną. Taką ocenę materiału dowodowego uzasadnia zgłoszenie D. W. do ubezpieczeń społecznych 18 maja 2020 r. od 23 grudnia 2019 r., a więc po upływie blisko pięciu miesięcy. Ponadto płatnik składek w maju 2020 r. złożył za D. W. (1) korekty dokumentów rozliczeniowych ZUS RCA za okres od grudnia 2019 r. do kwietnia 2020 r. wykazujące kwotę 0,00 złotych na ubezpieczenie społeczne z tytułu wykonywania umowy zlecenia, a następnie za wskazane miesiące złożył imienne raporty kwotowe z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. W oceni sądu, świadczy to o tym, że do chwili składania wniosków o subwencję odwołująca nie miała woli, aby zatrudnić D. W. (1) na podstawie umowy o pracę. Z logicznego punktu widzenia, jeżeli płatnik składek podjął decyzję o nawiązaniu z zainteresowaną stosunku pracy, wówczas z pewnością spełniłby wszystkie warunki formalne pod koniec 2019 r., albo na początku 2020 r. Wobec powyższego nie zasługują na wiarę zeznania zarówno odwołującej, jak i zainteresowanej w zakresie podanych okoliczności związanych z przyczynami zatrudnienia nowego pracownika, jak i co do przyczyn naruszenia ustawowych terminów określających możliwość zgłoszenia nowo zatrudnionej osoby do ubezpieczeń społecznych. Sąd nie dał wiary Z. M. (2), jakoby D. W. (1) wyszła z inicjatywą zatrudnienia z uwagi na zamiar złożenia wniosku o kredyt w banku oraz pozyskanie stałego zatrudnienia celu podwyższenia świadczenia emerytalnego. Płatnik składek współpracuje z ubezpieczoną od 2016 r. w ramach umowy zlecenia. Przez okres kilku lat nie zaszły żadne okoliczności wskazujące, aby zmienić treść i rodzaj tego stosunku prawnego. Ponadto strony procesu nie przedstawiły żadnego dokumentu potwierdzającego, aby rzeczywiście doszło do udzielenia ubezpieczonej kredytu, lub chociażby podjęcia starań w tym zakresie.

Sąd uznał za niewiarygodne zeznania Z. M. (2), że opóźnienie zgłoszenia nowego pracownika do ubezpieczeń społecznych było związane zwykłym niedopatrzeniem. Ujawnione okoliczności wskazują, że zgłoszenie do ubezpieczeń zbiegło się w czasie ze złożonymi przez płatnika składek wnioskami o udzielenie subwencji finansowej przez (...), co też zdaniem sądu było jedyną przyczyną zmiany umowy. Zeznania D. W. (1) stoją w oczywistej sprzeczności z tym, co wskazał jej pracodawca. Zainteresowana podniosła, że rzekomo zrezygnowała z ubiegania się o kredyt, co utwierdza sąd w przekonaniu, że nie zaszły żadne racjonalne względy, które z punktu widzenia płatnika składek czy samej ubezpieczonej powodowały konieczności zmiany umowy cywilno-prawnej na umowę o pracę.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie Z. M. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 30 kwietnia 2021 r., nr: (...) było nieuzasadnione.

Spór koncentrował się wokół rozważenia czy D. W. (1), jako pracownik
płatnika składek Z. M. (1), podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 23 grudnia 2019 r. Strona odwołująca nie kwestionowała bowiem ustalenia organu rentowego, że ubezpieczona, jako zleceniobiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od 1 listopada 2016 r.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. z 2020 r., poz. 266) zwanej dalej ,,ustawą” obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, tj. pracownicy – od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Stosownie do zawartej w art. 2 k.p. definicji – pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie m.in. umowy o pracę. W myśl art. 22 § 1 k. p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy wskazywał, że zmiana formy zatrudnienia z umowy zlecenia na umowę o pracę w rzeczywistości nie miała miejsca, bowiem umowa o pracę z 23 grudnia 2019 r. została zawarta wyłącznie w celu spełnienia warunków do otrzymania przez płatnika składek subwencji z (...) Funduszu (...), gdyż brak wśród osób zgłoszonych do ubezpieczeń przez spółkę osoby zatrudnionej na umowę o pracę według stanu na 31 grudnia 2019 r. uniemożliwiał ubieganie się o to wsparcie. Organ rentowy podkreślił, że z tej przyczyny nastąpiło również opóźnienie w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych zainteresowanej, bowiem dokonano tej czynności z uchybieniem ustawowego terminu dopiero 18 maja 2020 r.

Sąd rozważał czy powyższe okoliczności zasadnie wskazują, że umowa
o pracę z 23 grudnia 2019 r. powinna zostać uznana jednocześnie za nieważną i pozorną, ponieważ w zaskarżonej decyzji organ rentowy powołał zarówno przepisy art. 58 § 2, jak i art. 83 § 1 k.c.

Jak wynika z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Przy czym należy odróżnić nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcie obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie, czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej ( uchwała Sądu Najwyższego z 8 marca 1995 r., I PZP 7/95 i wyrok Sądu Najwyższego z 23 września 1997 r., I PKN 276/97). Czynność prawna może być również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe ( por. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240
i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

Sąd przyjął, że okoliczności sprawy wskazują, że doszło do zawarcia pozornej czynności prawnej. W myśl art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Pozorność umowy o pracę zachodzi tylko wówczas, gdy strony formalnie łączą się więzią pracowniczą, jednak od samego początku nie mają one zamiaru jej realizować albo gdy deklarują, że łączy je umowa o pracę, a faktycznie realizują inny wzorzec umowny (np. umowę zlecenia). Reasumując, znaczenie ma faktyczne niewykonywanie pracy albo jej wykonywanie jednak w realiach nie korespondujących z właściwościami pracowniczymi. W rezultacie oczywiste jest to, że realizowanie innej pracy niż umówiona oraz wypłacanie wynagrodzenia według umowy, a nie odpowiadające pracy wykonanej nie świadczą o pozorności umowy
o pracę. Pozorność w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. inaczej można określić jako maskaradę. Strony już na etapie umawiania się wiedzą i godzą się, że nie będą realizować umowy o pracę (praca nie będzie wykonywana albo wprawdzie będzie realizowana, ale faktycznie w ramach innej więzi prawnej), a mimo to deklarują przez zawarcie stosunku pracy i głoszą na zewnątrz, że występują jako pracownik i pracodawca. W przypadku różnic między rodzajem pracy umówionej i realizowanej maskarada tego rodzaju nie występuje. Strony realizując model pracowniczy mogą zmieniać przedmiot postanowień umownych – również co do rodzaju pracy i wynagrodzenia, a zamiany te nie zmieniają oceny, że dochodzi do realizacji zobowiązania według wzorca z art. 22 § 1 k.p. ( postanowienie Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2021 r., III USK 23/21). Złożenie oświadczenia woli dla pozoru w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. oznacza, że osoba oświadczająca wolę nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym oświadczeniem. Natomiast czynność prawna mająca na celu obejście ustawy w ujęciu art. 58 § 1 k.c. polega na takim ukształtowaniu jego treści, która z punktu widzenia formalnego nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu ustawowo zakazanego. Czynność zmierzająca do obejścia prawa nie może więc być jednocześnie czynnością pozorną, gdyż pierwsza zostaje rzeczywiście dokonana, zaś druga jest jedynie symulowana. Umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy. Zakładając, że nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę
i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował wskazuje się na dopuszczalność rozważania, czy w danym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa, zwłaszcza jeżeli jedynym celem umowy było umożliwienie pracownikowi skorzystania ze świadczeń
z ubezpieczeń społecznych ( postanowienie Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2020 r., III UK 437/19).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4.

Ponadto w myśl art. 11 ust. 2 ustawy osoby wykonujące pracę nakładczą oraz zleceniobiorcy podlegają ubezpieczeniu od dnia oznaczonego w umowie, jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

D. W. (1) od 2016 r. była związana z płatnikiem składek umową zlecenie. Zgodnie bowiem z art. 734 § 1 k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Wykonanie określonej czynności (szeregu powtarzających się czynności), bez względu na to, jaki rezultat czynność ta przyniesie, jest cechą charakterystyczną tak dla umów zlecenia (gdy chodzi o czynności prawne - art. 734 § 1 k.c.), jak i dla umów o świadczenie usług nieuregulowanych innymi przepisami (gdy chodzi o czynności faktyczne - art. 750 k.c.). Przyjmujący zamówienie w umowie zlecenia (umowie o świadczenie usług) nie bierze więc na siebie ryzyka pomyślnego wyniku spełnianej czynności. Jego odpowiedzialność za właściwe wykonanie umowy oparta jest na zasadzie starannego działania ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 23 czerwca 2015 r., sygn. akt III AUa 833/14).

Powołane wyżej przepisy, jak i orzecznictwo wskazuje jednoznacznie na cechy charakterystyczne dla umów zlecenia. Zleceniobiorca ma za zadanie wykonywać swoje obowiązki na zasadzie starannego działania i nie jest osobą odpowiedzialną za końcowy wynik jego pracy. Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowego postępowania, przede wszystkim sąd zważył, że na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego niewątpliwie można było ustalić zakres prac, wykonywanych przez zainteresowaną
w ramach zawartej umowy zlecenia w spornym czasie. Żadne nowe okoliczności nie zaszły
w rozpatrywanej sprawie, a zatem zainteresowana mogła być nadal związana z odwołującą zawartą kilka lat wcześniej umową zlecenia.

Sąd zważył, że celem czynności prawnej jest wykreowanie, zmiana lub zakończenie stosunku prawnego, czyli stworzenie nowych albo zmiana praw i obowiązków dla podmiotów prawa cywilnego. Pod pojęciem celu czynności prawnej rozumieć należy stan prawny, jaki powstanie po dokonaniu czynności, czyli prawa i obowiązki dla podmiotów prawa cywilnego, jakie wykreować ma czynność prawna w postaci tzw. dalszego skutku czynności. Niewątpliwie w rozpatrywanej sprawie została dokonana czynność prawna mająca na celu stworzenie pozoru umowy. Analiza akt sprawy w sposób jednoznaczny wykazała, że zawarcie umowy o pracę
z zainteresowaną służyć miało jedynie pozyskaniu przez płatnika składek subwencji finansowanej oferowanej przez (...) Fundusz (...). Na taką ocenę wskazuje kilka niezależnych od siebie okoliczności.

Po pierwsze, z akt sprawy wynika, że płatnik składek zgłosił nowego pracownika do ubezpieczeń społecznych po prawie pięciu miesiącach zwłoki. Strony stosunku pracy nie potrafiły logicznie wyjaśnić z jakich powodów nastąpiło formalne zaniedbanie. Sąd nie dał wiary twierdzeniom, jakoby doszło w tym względzie do zaniedbania ubezpieczonej, bowiem nie wskazują na to żadne inne okoliczności sprawy. W ocenie sądu, gdyby od początku celem ubezpieczonej byłoby nawiązanie umowy o pracę z płatnikiem składek, to z pewnością uregulowałaby to na przełomie lat 2019-2020. Również okoliczności faktyczne, po stronie ubezpieczonej, jak i pracodawcy z punktu widzenia prowadzonej działalności gospodarczej, nie uzasadniały potrzeby wprowadzenia takiej zmiany. D. W. (1) współpracowała z odwołującą w ramach umowy zlecenia od 2016 r. Dodatkowo nie wykazano, by po stronie ubezpieczonej zaistniała okoliczność wskazująca na konieczność zmiany rodzaju umowy. Jak wynika z jej zeznań, nie złożyła ona wniosku do banku o udzielenie kredytu, co miało być rzekomym powodem jej inicjatywy co do zmiany rodzaju umowy. Również firma (...) nie skorzystała w żaden sposób, a w szczególności w zakresie możliwości dalszego rozwoju, na zatrudnieniu na umowę o pracę D. W. (1) – poza podniesioną przez organ rentowy okolicznością związaną z uzyskaniem przez płatnika składek dotacji z (...) Funduszu (...), który uzależniał przyznanie odpowiedniej sumy pieniężnej, m.in. od liczby osób zatrudnionych w ramach umowy o pracę u danego przedsiębiorcy. W ocenie sądu strony nie przedstawiły wiarygodnych dowodów świadczących o realnej potrzebie gospodarczej zatrudnienia ubezpieczonej pod koniec 2019 r. D. W. realizowała postanowienia wynikające z umowy zlecenia. Zdaniem sądu, do zmiany umowy nie doszłoby, gdyby nie warunki subwencji udzielanej przez (...) Fundusz (...). Te czynniki wskazują, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru.

Okolicznością czyniącą sporną umowę o pracę za pozorną jest wystąpienie przez płatnika składek z wnioskiem o subwencję z (...) Funduszu (...). Wymogiem do otrzymania ww. subwencji było między innymi posiadanie co najmniej jednego pracownika zatrudnionego na 31 grudnia 2019 r. W związku z tym zgłoszono zainteresowaną do ubezpieczeń społecznych ze skutkiem na koniec roku 2019, tak aby uzyskać subwencję finansową przez (...). Zdaniem sądu, za pozornością zawartej umowy przemawia również fakt opóźnienia w zgłoszeniu D. W. (1) do ubezpieczeń społecznych. Pracodawca uchybił obowiązkom terminowego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, na co wskazuje sekwencja wydarzeń. W ocenie sądu, zamiarem stron pod koniec 2019 r., jak
i w pierwszych miesiącach 2020 r. nie było zatrudnienie ubezpieczonej w ramach umowy
o pracę. Wobec tego należy podzielić stanowisko ZUS, że zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych po terminie świadczy o zamiarze stron nawiązania stosunku pracy w celu uzyskania subwencji z (...) Funduszu (...).

Istotną w sprawie okolicznością jest, że ubezpieczona przez długi okres wykonywała na podstawie umowy cywilnoprawnej i nie zostały ujawnione żadne powody, dla których należało zmienić rodzaj jej umowy. Płatnik składek nie wykazał, że zatrudnienie pracownika będzie korzystne dla prowadzonej działalności w jakimkolwiek zakresie. Z uwagi na powyższe sąd doszedł do przekonania, że nie zaszły żadne podstawy uzasadniające nawiązanie z D. W. (1) umową o pracę. W konsekwencji należało uznać, że czynność ta została dokonana dla pozoru w celu osiągnięcia korzyści majątkowych przez płatnika składek.

W związku z tym sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w punkcie 1 wyroku. O kosztach procesu sąd orzekł w punkcie 2 wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. z 2018 r., poz. 265) zasądzając od Z. M. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.