Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 09 maja 2022 r.

Sąd Rejonowy w Szczytnie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 09 maja 2022 r. w Szczytnie na rozprawie

sprawy z wniosku J. S., G. S.

z udziałem (...) S.A w G. Oddział w O.

o ustanowienie służebności przesyłu

I.  oddala wniosek;

II.  zasądza od wnioskodawców G. S. i J. S. na rzecz (...) S.A. w G. Oddział
w O., tytułem zwrotu kosztów postępowania, kwotę 1.980 (tysiąc dziewięćset osiemdziesiąt) złotych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty;

III.  nakazuje ściągnąć od wnioskodawców łącznie na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Szczytnie kwotę 1.840,99 (tysiąc osiemset czterdzieści 99/100) złotych, tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

  Sygn. akt I Ns 106/21

postanowienia z dnia 09 maja 2022r.

Wnioskodawcy G. S. i J. S. wystąpili o ustanowienie służebności przesyłu na ich nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) w T., dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą nr (...). Wnieśli o zasądzenie z tego tytułu na swoją rzecz kwoty 67.503,00 złotych tytułem wynagrodzenia. Nadto domagali się zwrotu kosztów postępowania od uczestnika – (...) S.A. w G..

W uzasadnieniu wniosku podnieśli, że na wskazanej nieruchomości znajduje się stacja transformatorowa 0,4 kV/15 kV oraz linia elektroenergetyczna średniego napięcia. Całość pasów służebności ze strefą powierzchni wokół stacji transformatorowej wynosi około 1.572 m ², w tym obszar 7 m ² powierzchni całkowicie wyłączonej z użytkowania.

Uczestnik postępowania w odpowiedzi na wniosek wniósł o oddalenie wniosku oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu swego stanowiska potwierdził, iż na nieruchomości wnioskodawcy znajdują się urządzenia energetyczne, będące własnością (...) S.A. w G.. Trasa obu linii od momentu ich wybudowania, tj. 1975 r., nie uległa zmianie. W związku z tym uczestnik postępowania podniósł zarzut zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Twierdził, że bieg terminu zasiedzenia rozpoczął się 4 marca 1983 roku. Dla uzasadnienia tej właśnie daty wskazał, że wówczas dokonano odbioru prac modernizacyjnych, a przy przyjęciu złej wiary posiadacza, do zasiedzenia doszło z upływem 30 lat.

Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia:

Nieruchomość stanowiąca działkę o nr (...), położona w miejscowości T., gm. S., o pow. 0,51 ha, pierwotnie stanowiła część nieruchomości objętej księgą wieczystą (...), założoną w 1959 roku, w oparciu o akt nadania ziemi na rzecz J. W. i A. W.. W drodze umowy sprzedaży z 28 czerwca 2013 roku rep. A nr (...)notariusza M. H., nieruchomość stanowiącą działkę nr (...) nabyli G. S. i J. S., na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej.

(fakty powszechnie dostępne – odpis zupełny księgi wieczystej (...), odpis aktualny księgi wieczystej (...))

Przez działkę nr (...) przebiega linia elektroenergetyczna średniego napięcia 15kV, a ponadto posadowiona jest na niej stacja transformatorowa 0,4 kV/15 kV. Urządzenia elektroenergetyczne były posadowione na tym terenie od 1945 roku. W 1975 r. dokonano prac remontowych polegających na wymianie żerdzi z drewnianych na betonowe. W 1975 roku podjęto decyzję o modernizacji linii, a w dniu 4 sierpnia 1980 roku została wydana decyzja lokalizacyjna. Ostatecznie w 1983 r. dokonano kapitalnego remontu linii S.-D.-O., z odgałęzieniem zasilającym T.. Modernizacja została zakończona w dniu 04 marca 1983 roku.

(dowód: opinia biegłego z zakresu elektroenergetyki R. J., k. 221-233, 139-153, mapa przebiegu linii elektroenergetycznej, k.64, protokół odbioru linii po remoncie z 04.03.1983 r., k. 68)

Na podstawie zarządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 19 sierpnia 1948 roku utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zjednoczenie (...) – przedsiębiorstwo państwowe wyodrębnione, które postanowieniem z dnia 11 stycznia 1949 roku zostało wpisane do Rejestru Handlowego. Zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki nr 233 z dnia 25 listopada 1958 roku powstało przedsiębiorstwo państwowe Zakłady (...) z siedzibą w B., w skład którego wszedł Zakład (...) z siedzibą w O. utworzony zarządzeniem nr o/113 Ministra Energetyki z dnia 31 grudnia 1952 roku zmienionym zarządzeniem nr 23 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 28 lutego 1958 roku. Zarządzeniem nr 48/ORG/89 Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 roku utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) w O., które na podstawie postanowienia z dnia 7 lipca 1989 roku zostało wpisane do rejestru przedsiębiorstw. Postanowieniem z dnia 26 czerwca 1990 roku wykreślono z rejestru przedsiębiorstw (...) w B.. Zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu Nr 203/O./93 z dnia 9 lipca 1993 roku przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) w O. zostało przekształcone w (...) Spółkę Akcyjną Skarbu Państwa – Zakład (...) Spółka Akcyjna w O., którą na podstawie postanowienia z dnia 31 lipca 1993 roku wpisano do rejestru handlowego. W 2004 roku Zakład (...) Spółka Akcyjna w O. połączył się ze spółką (...) S.A. w G., w wyniku czego powstał (...) S.A. w G. – Oddział Zakład (...) w O.. W lipcu 2007 roku nastąpiła zmiana nazwy na (...) S.A. w G..

(fakty niezaprzeczone, które dodatkowo potwierdzają dokumenty złożone z odpowiedzią na wniosek)

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się przede wszystkim na opinii biegłego R. J., z której treści wynika że przedmiotowe urządzenia przesyłowe były posadowione na nieruchomości wnioskodawców już w 1945 roku, a następnie zostały odbudowane ze zniszczeń powojennych. Biegły jednocześnie potwierdził okres modernizacji linii energetycznej, wskazując że została ona zakończona 04 marca 1983 roku. Do zarzutów sformułowanych wobec opinii biegłego Sąd odniesie się w dalszej części niniejszego uzasadnienia.

Pełnomocnik wnioskodawców zakwestionował złożone z odpowiedzią na wniosek kserokopie dokumentów, jednakże uczynił to dopiero w ramach głosu końcowego, po zakończeniu postępowania dowodowego. Nie sformułował przy tym konkretnych zarzutów wobec przedmiotowych kserokopii, a jedynie próbował podważyć ich moc dowodową.

Jedynie dla porządku wskazać należy, że w stanie prawnym od dnia 8 września 2016 roku, w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2015.1311 z dnia 2015.09.07), ustawodawca w art. 77[3] k.c. wprowadził definicję, zgodnie z którą dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią. Z kolei na gruncie ustawy procesowej dokonano podziału dokumentów na zawierające tekst i umożliwiające przy tym ustalenie ich wystawców (art. 243[1] k.p.c.), oraz dowody z dokumentów niespełniających tych wymogów, które sąd przeprowadza, stosując odpowiednio przepisy o dowodzie z oględzin oraz o dowodzie z dokumentów. W świetle powyższego nie budzi wątpliwości, że kserokopia, zawierająca odwzorowanie podpisów określonych osób, jest dokumentem należącym do pierwszej z omawianych grup.

Dokonując ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie Sąd oparł się zatem na dokumentach złożonych przez uczestnika, których treść i autentyczność nie budziła wątpliwości.

Wyjaśnienie podstawy prawnej postanowienia:

Wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie.

Przepisy o służebności przesyłu zostały wprowadzone do kodeksu cywilnego ustawą z dnia 30 maja 2008 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz.731). Ustawodawca zadecydował wtedy o wyodrębnieniu służebności przesyłu od służebności gruntowej i przyjął, że polega ona na obciążeniu nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy prawem korzystania w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (art. 305 ¹ k.c.). Służebność ta trwa na nieruchomości tak długo, jak długo istnieje przedsiębiorstwo wykorzystujące urządzenia przesyłowe. Ustanowienie służebności przesyłu jest możliwe tylko na rzecz takiego przedsiębiorcy, który jest właścicielem urządzeń, służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz innych urządzeń podobnych lub który zamierza wybudować takie urządzenia. Służebność przesyłu może mieć zastosowanie zarówno do takich stanów faktycznych, gdy urządzenia przesyłowe już istnieją, jak również, gdy przedsiębiorca urządzenia te zamierza dopiero wybudować w przyszłości. W warunkach niniejszej sprawy mamy do czynienia z tym pierwszym przypadkiem, tj. przez nieruchomość stanowiącą obecnie własność wnioskodawcy przebiega linia przesyłowa relacji S.-D., odgałęzienie T..

Uczestnik podniósł zarzut zasiedzenia służebności przesyłu w stosunku do przedmiotowej linii i stacji transformatorowej.

Zgodnie z art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio. Jak wynika z art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). W tej ostatniej sytuacji termin zasiedzenia wynosi 30 lat (art. 172 § 2 k.c.).

Przesłankami zasiedzenia służebności przesyłu zgodnie z powołanymi przepisami są: posiadanie służebności, polegające na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia w zakresie odpowiadającym treści określonej służebności; upływ oznaczonego w ustawie czasu, czyli 20 lub 30 lat, w zależności od tego, czy posiadacz służebności był w dobrej, czy w złej wierze. Nabycie służebności następuje z mocy prawa, a jej treść odpowiada dotychczasowemu sposobowi i zakresowi korzystania z nieruchomości obciążonej przez przedsiębiorstwo przesyłowe.

Regulacja ustawowa znajduje istotne uzupełnienie w utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego, w którym stwierdzono m. in., że przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu (tj. przed 3 sierpnia 2008 r.) dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 r., III CZP 89/08). Właścicielowi nieruchomości, na której urządzenia przesyłowe zostały umieszczone bez tytułu prawnego, można bowiem po odpowiednio długim czasie korzystania w określony sposób z jego nieruchomości postawić zarzut, że pozostawał bierny wobec tych aktów, co doprowadziło do obciążenia nieruchomości służebnością gruntową.

Pogląd ten należy uznać za utrwalony w orzecznictwie, a przy tym takie rozumienie przepisów prawa nie zostało zakwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny (postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 października 2018 r., P 7/17).

Korzystanie z napowietrznych linii energetycznych i stacji transformatorowej jest klasycznym przykładem prowadzącym do zasiedzenia służebności przesyłu. Przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej chodzi o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność.

Sąd za niezasadne uznał zarzuty wnioskodawców, formułowane wobec opinii biegłego z zakresu elektroenergetyki.

Wnioskodawcy podjęli próbę zakwestionowania tego, by dokonanie końcowego odbioru robót w dniu 04 marca 1983 r. było równoznaczne z przystąpieniem do eksploatacji linii przesyłowej. Zasadnie jednak podniósł biegły, że skoro dokonywano wówczas modernizacji, to linia była eksploatowana już we wcześniejszym okresie. Nie było zatem potrzeby wykazywania faktycznego wykorzystywania linii energetycznej, np. protokołem przyłączenia do sieci, jak miałoby to miejsce przy posadowieniu nowych urządzeń. Z nieodpartej logiki zdarzeń wynika bowiem, że faktycznie służebność na dzień 04 marca 1983 r. była wykonywana. W tym zakresie zachodzi domniemanie faktyczne o którym mowa w art. 231 k.p.c., którego podstawą jest fakt zakończenia prac na linii oraz fakt istnienia już wcześniej w tym samym miejscu linii energetycznej. W skład uprawnień składających się na służebność przesyłu wchodzi przy tym nie tylko eksploatowanie urządzeń, ale także prawo wejścia na grunt w celu ich modernizowania.

Zupełnie niezrozumiały był zarzut wnioskodawców, jakoby uczestnik nie wykazał tego, że szereg prac związanych z linią elektroenergetyczną, w tym modernizacja linii w 1983 r., dotyczył działki będącej ich własnością. Biegły z zakresu elektroenergetyki był obecny na nieruchomości wnioskodawców, i po dokonaniu oględzin stwierdził zgodność przebiegu linii z dokumentacją złożoną wraz z odpowiedzią na wniosek. W szczególności biegły nie stwierdził, aby stan odcinka linii na nieruchomości wnioskodawców wskazywał, że nie był on modernizowany w 1983 roku, razem z pozostałą częścią odgałęzienia T.. Biegły zażądał też archiwalnej dokumentacji źródłowej z zakładu energetycznego, na której oparł się sporządzając opinię, a płynące z niej wnioski należycie uwzględnił w treści opinii.

Skoro nie budzi wątpliwości okoliczność korzystania przez uczestnika z trwałych, widocznych dla właściciela nieruchomości urządzeń infrastruktury przesyłowej, w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu, rozważenia wymaga czy doszło do upływu ustawowego okresu wymaganego do zasiedzenia służebności gruntowej.

Wnioskodawcy próbowali podważyć fakt, że przedmiotowa linia istniała już w 1945 r., oraz wskazywali, że dokonywane w kolejnych latach modernizacje prowadziły do przerwania biegu zasiedzenia. W niniejszej sprawie Sąd nie rozpoznawał jednak żądania stwierdzenia zasiedzenia, wobec czego nie był obowiązany do poczynienia precyzyjnych ustaleń co do daty, w której doszło do zasiedzenia. Dla rozpoznania zgłoszonego przez uczestnika zarzutu wystarczające było zbadanie, czy od daty 03 marca 1983 r. (jako daty pewnej, w której doszło do ostatniego zmodernizowania linii przesyłowej), nastąpiło jakiekolwiek zdarzenie, które wykluczałoby nabycie służebności zgodnie z art. 292 k.c.

Podkreślić przy tym należy, że zgodnie z art. 340 k.c. domniemywa się ciągłość posiadania. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania. Przedmiotowe domniemanie jest zastrzeżone na korzyść posiadacza urządzeń przesyłowych w zakresie służebności, a zatem to wnioskodawcy powinni przedstawić dowody ewentualnych zdarzeń, które powodowałyby przerwanie biegu zasiedzenia po 1983 roku. Takich dowodów nie przedstawiono, w szczególności wnioskodawcy nie wykazali aby występowali o ustanowienie służebności na drodze sądowej przed zainicjowaniem niniejszej sprawy, lub by wnieśli powództwo o opróżnienie nieruchomości ze znajdujących się na niej naniesień.

Z powyższych względów należy uznać, że 30-letni termin zastrzeżony dla posiadacza w złej wierze, określony w art. 172 § 2 k.c., upłynął w dniu 05 marca 2013 r., a podniesiony przez uczestnika zarzut zasiedzenia jest zasadny. W związku z tym orzeczono, jak w pkt I sentencji postanowienia.

W pkt II Sąd zasądził od wnioskodawców na rzecz uczestnika kwotę 1980 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania, tj. 480 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego przez profesjonalnego pełnomocnika będącego radcą prawnym (§ 5 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 t.j. z dnia 2018.01.30), oraz 1500 złotych tytułem wydatków związanych ze sporządzeniem opinii przez biegłego.

Podstawę rozstrzygnięcia w tym przedmiocie stanowi art. 520 § 3 k.p.c., zgodnie z którym jeżeli interesy uczestników są sprzeczne, sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika. Wnioskodawca pomimo podniesienia zarzutu zasiedzenia wszedł w spór z uczestnikiem, co w pełni uzasadnia obciążenie go obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania.

W pkt III na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd obciążył wnioskodawców nieuiszczonymi kosztami sądowymi, tj. częścią wydatków na opinię biegłego, którą tymczasowo wyłożył w niniejszej sprawie Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Szczytnie (k. 156, 243).

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

  2. (...)

  3. (...)

S., (...)