Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 marca 2021 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Matusiak

Protokolant: st. sekr. sąd. Beata Krysiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 marca 2021 roku w Sieradzu

odwołania J. A.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

z dnia 12.01.2021 r. Nr (...)

w sprawie J. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

o wysokość emerytury

oddala odwołanie.

Sygn.akt IV U 89/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12.01.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. powołując się na ustawę z dnia 19.06.2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1222) z urzędu ponownie ustalił wysokość emerytury J. A. przyznanej na podstawie 24 ustawy emerytalnej od dnia 29.10.2013 r., tj. od dnia jej przyznania. W decyzji wskazano, że podstawa obliczenia emerytury nie podlega pomniejszeniu o kwoty pobranych wcześniejszych emerytur, przez co wysokość emerytury obliczona została od podstawy obliczenia niepomniejszonej o kwoty pobranych wcześniejszych emerytur. Podstawa obliczenia emerytury wyniosła 519.805,10 zł (388.878,11 zł + 130.926,99 zł). Podstawa przeliczenia emerytury po przeliczeniu od 01.05.2015 r. wyniosła 528.827,49 zł (397.900,50 zł+ 130.926,99 zł). Wysokość emerytury od 29.10.2013 r. wyniosła 2.054,57 zł. Przy ustalaniu emerytury Zakład uwzględnił wszystkie zmiany w wysokości świadczenia, jakie miały miejsce od dnia przyznania do dnia 31.12.2020 r., w tym zmiany wynikające z waloryzacji, jakimi emerytura była objęta oraz zmiany wynikające z załatwienia zgłoszonych wniosków. Wysokość emerytury od dnia 01.01.2021 r. wyniosła 2.391,88 zł. Emerytura ustalona w tej decyzji nadal jest świadczeniem mniej korzystnym od dotychczas pobieranej wcześniejszej emerytury przyznanej decyzją z dnia 18.01.2010 r. , wobec czego Zakład będzie kontynuował wypłatę tej emerytury.

Odwołanie od decyzji organu rentowego złożyła J. A., podnosząc zarzuty:
- naruszenia przepisu art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że ubezpieczona „przeszła na emeryturę” w 2013 r., choć stało się to dopiero w 2021 r., co miało wpływ na wysokość obliczonej emerytury w wieku powszechnym;

- naruszenie przepisu art. 194j ust.1, ust.2 i ust.3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez ich błędne zastosowanie wobec przyjęcia, że podstawa obliczenia emerytury ubezpieczonej przyjęta przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji została poprawnie obliczona i nie podlega przeliczeniu, co skutkowało nieuwzględnieniem wniosku ubezpieczonej, choć decyzja z 27.11.2013 r. została uchylona i brak jest w szczególności wskaźnika średniego dalszego trwania życia, który zostałby przyjęty w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury w rozumieniu art. 194j ust.3 ustawy;

- naruszenie prawa materialnego - art. 8 ust.2 w zw. z art.32 ust.1 w zw. z art. 67 ust.1 i art. 190 ust. Konstytucji co doprowadziło do wykładni przepisów ustawy a następnie jej zastosowania w sposób, który narusza Konstytucję RP i prowadzi do nierównego traktowania ubezpieczonej w szczególności w zakresie chronionego konstytucyjnie prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego, którego to prawa nie można różnicować w oparciu o dyskryminujące i nierelatywne kryteria.

Wnosząc o „umorzenie” decyzji z dnia 27..11.2013 r. wnioskodawczyni podniosła, że organ rentowy błędnie obliczył wysokość emerytury ponieważ przy jej obliczaniu posłużył się danymi i wskaźnikami, takimi jak kwota składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego, wskaźnik średniego dalszego trwania życia z 2013 r. , podczas gdy powinien to zrobić według stanu na dzień ponownego przeliczenia emerytury, ,tj. 12.01.2021 r., z uwzględnieniem aktualnego wieku ubezpieczonej.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z 18.01.2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przyznał J. A., ur. (...), emeryturę w wieku obniżonym od 01.12.2010 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

W dniu 30.10.2013 r. J. A. złożyła w organie rentowym wniosek o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym.

Decyzją z 27.11.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przyznał ubezpieczonej emeryturę z powszechnego wieku emerytalnego, której wysokość obliczono z zastosowaniem art. 25 ust 1b ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, skutkiem czego podstawa obliczenia emerytury została pomniejszona o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur, w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Emerytura została ustalona jako równowartość kwoty, będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 130.926,99 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 388.878,11 zł, suma kwot pobranych emerytur wyniosła 93.246,03 zł, średnie dalsze trwanie życia wyniosło 253 miesiące. Emerytura obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej wyniosła: [(130.926,99+388.878,11)-93.246,03]/253 =1.686 zł

Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych zawiesił emeryturę ustaloną tą decyzją ponieważ był ona świadczeniem mniej korzystnym, kontynuując wypłacanie dotychczasowej emerytury.

Wyrokiem z 6.03.2019r. w sprawie P 20/16, opublikowanym 21.03.2019r., Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 oraz z 2019r. poz. 39), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r. w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w 1953r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W dniu 15.04.2019 r. do ZUS wpłynęła skarga ubezpieczonej o wznowienie postępowania w sprawie.

Postanowieniem wydanym w dnu 17.04.2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. na podstawie art. 149 § 1 k.p.a. wznowił postępowanie administracyjne w sprawie zakończonej ostateczną decyzją z 27.11.2013 r. Organ zaznaczył, że stosownie do art. 145a k.p.a. można żądać wznowienia postepowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. W przedmiotowej sprawie podstawę wznowienia postępowania stanowił wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019 r. sygn. akt P 20/16 w którym orzeczono, że art.25 ust.1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 oraz z 2019 r. poz.39) w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r. w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w 1953 r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Decyzją z 17.04.2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. w związku ze skargą o wznowienie postępowania złożoną w dniu 15.04.2019 r. na podstawie art. 151 § 2 w zw. z art. 146 § 1 k.p.a. odmówił uchylenia decyzji z 27.11.2013 r. i stwierdził jej wydanie z naruszeniem prawa. W uzasadnieniu organ wskazał, że zgodnie z art. 146 k.p.a. uchylenie decyzji z powodu orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, na podstawie którego została wydana decyzja nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia decyzji upłynęło 5 lat. W takim przypadku, zgodnie z art. 151 § 2 k.p.a. organ administracji publicznej ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazuje okoliczności, z powodu których nie uchylił zaskarżonej decyzji. Zakład Ubezpieczeń Społecznych podniósł, że ponieważ od dnia doręczenia decyzji określonej w postanowieniu o podjęciu postępowania administracyjnego upłynęło 5 lat, to nie jest możliwe jej uchylenie.

W wyniku odwołania, wniesionego przez J. A., Sąd Okręgowy w Sieradzu wyrokiem z dnia 17.09.2019 r. zmienił decyzję ZUS z 17.04. 2019 r. i zobowiązał organ rentowy do obliczenia emerytury powszechnej J. A., przyznanej decyzją z 27.11.2013 r. bez pomniejszania podstawy jej obliczenia o kwotę pobranych emerytur, poczynając od dnia jej przyznania. Na skutek apelacji wniesionej przez organ rentowy Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 24.01.2020 r. w sprawie III AUa 1032/19 zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego i oddalił odwołanie, przekazując do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych wniosek J. A. z dnia 15.04.2019 r. o przeliczenie emerytury bez pomniejszania jej wysokości o kwotę stanowiąca sumę kwot pobranych emerytur.

Decyzją z dnia 12.01.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. z urzędu ponownie ustalił wysokość emerytury J. A., przyznanej na podstawie 24 ustawy emerytalnej od dnia 29.10.2013 r.

(wnioski, decyzje, postanowienie, odpisy orzeczeń w aktach ZUS).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ^{( 9)} i art. 477 ^{( 14)} k.p.c.) i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności. Postępowanie sądowe zmierza do kontroli prawidłowości lub zasadności zaskarżonej decyzji. Od momentu wniesienia do sądu odwołania od decyzji organu rentowego rozpoznawana sprawa staje się sprawą cywilną, podlegającą rozstrzygnięciu według zasad właściwych dla tej kategorii. Odwołanie pełni rolę pozwu, a jego zasadność ocenia się na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego. Postępowanie sądowe skupia się na wadach wynikających z naruszenia przez organ rentowy prawa materialnego. Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNAPiUS 2000 Nr 15, poz. 601 oraz z dnia 25 maja 1999 r. II UKN 622/99, OSNAPiUS 2000 Nr 15, poz. 591). Stąd też Sąd Okręgowy w ramach odwołana od decyzji z dnia 12.01.2021 r. nie był władny w żadnej mierze odnosić się do decyzji z dnia 27.11.2013 r. Decyzja ta jest prawomocna i jest wiążąca także dla sądu ubezpieczeń społecznych. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29.01.2008 r. I UK 173/07 OSNP 2009/5-6/78 sąd ubezpieczeń społecznych jest związany ostateczną decyzją, od której strona nie wniosła odwołania w trybie art. 477 ^{( 9)} k.p.c. ani nie podważyła jej skuteczności w inny, prawem przewidziany, sposób. W ocenie Sądu Okręgowego jako bezpodstawny należy uznać podniesiony w odwołaniu zarzut niezastosowania wprost przez organ rentowy przepisów Konstytucji w sytuacji, kiedy podstawę prawną ponownego ustalenia emerytury ubezpieczonej stanowiły przepisy znowelizowanej ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu, nadanym ustawą z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2020 r. poz. 1222). Zgodnie z art. 194i. do ustalenia podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ubezpieczonego urodzonego w 1953 r., nie stosuje się przepisu art. 25 ust. 1b, jeżeli wniosek o przyznanie tej emerytury zgłosi w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. poz. 1222), pod warunkiem że prawo do emerytury przed osiągnięciem wieku emerytalnego ma ustalone na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r. W myśl art. 194j.: 1. Kwotę emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ubezpieczonemu urodzonemu w 1953 r., który wcześniej pobierał emeryturę wymienioną w art. 25 ust. 1b na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r., ustala się ponownie od podstawy ustalonej z zastosowaniem art. 194i.

2. Przeliczeniu podlega podstawa obliczenia emerytury przyjęta w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury.

3. Do ustalenia nowej kwoty emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia przyjęte w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, a następnie uwzględnia się kolejne zmiany wysokości świadczenia.

4. Emerytura w ponownie ustalonej wysokości przysługuje od dnia, od którego podjęto wypłatę emerytury przyznanej na podstawie art. 24, a w przypadku gdy prawo do tej emerytury było zawieszone - od dnia, od którego mogłaby być podjęta jej wypłata.

5. Jeżeli ponownie ustalona wysokość emerytury przyznanej na podstawie art. 24 jest wyższa od wypłacanej dotychczas, emerytowi wypłaca się wyrównanie. Kwotę wyrównania stanowi różnica między sumą kwot emerytur, jakie przysługiwałyby w okresie od dnia, o którym mowa w ust. 4, do dnia wydania decyzji, o której mowa w ust. 1, z uwzględnieniem ich waloryzacji, a sumą kwot wypłaconych w tym okresie.

Zastosowanie powołanych przepisów w konkretnych stanach faktycznych z pewnością nie wymaga uzupełnienia o jakikolwiek normy konstytucyjne. Przeliczenie świadczenia emerytalnego w oparciu o powołane wyżej normy nie polega również – tak jak sugeruje się to w odwołaniu – na przyjęciu swego rodzaju fikcji, iż świadczenie emerytalne jest ustalane po raz pierwszy, z zastosowaniem wszystkich zasad, przewidzianych dla pierwszorazowego ustalenia prawa do emerytury. Wręcz przeciwnie – art. 194j ustawy określający zasady ponownego ustalenia wysokości emerytury bezpośrednio odnosi się do uprzedniej decyzji, przyznającej emeryturę w wieku powszechnym z zastosowaniem zasady, uwzględniającej przepis art. 25 ust. 1b. Ust. 1 art. 194 j odnosi się do kwoty emerytury (już wcześniej) przyznanej na podstawie art. 24, ust.2 wprost odnosi się do przeliczenia podstawy obliczenia emerytury przyjętej w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, ust. 3 zakłada przyjęcie średniego dalszego trwania życia przyjętego w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, a następnie nakazuje uwzględniać kolejne zmiany wysokości świadczenia. Powyższe uregulowanie respektuje obowiązującą w prawie ubezpieczeń społecznych zasadę, wedle której prawo do emerytury jest ustalane według przepisów obowiązujących w dniu złożenia wniosku, a więc też według parametrów wówczas obowiązujących. Stąd też emerytura w ponownie ustalonej wysokości przysługuje od dnia, od którego podjęto wypłatę emerytury przyznanej na podstawie art. 24, a w przypadku, gdy prawo do tej emerytury było zawieszone –od dnia, od którego mogłaby być podjęta jej wypłata (art. 194j ust. 4). W świetle powołanych przepisów stanowisko odwołującej, iż jej sytuację należy traktować tak, jakby po raz pierwszy występowała z wnioskiem o emeryturę, należy uznać za całkowicie bezpodstawne. W konsekwencji należało przyjąć, że wnioskodawczyni zarówno we wniesionym odwołaniu jak i w toku postępowania nie podniosła żadnych merytorycznie uzasadnionych zarzutów mogących podważyć zaskarżoną decyzję, która w ocenie Sądu odpowiada prawu. Mając powyższe na względzie, Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w związku z powołanymi wyżej przepisami, orzekł jak wyroku.