Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

18 czerwca 2021 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Matusiak

Protokolant: st. sekr. sąd. Beata Krysiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 czerwca 2021 roku w Sieradzu

odwołania L. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

z 23 kwietnia 2021 r. Nr (...)

w sprawie L. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

o rekompensatę

oddala odwołanie.

Sygn.akt IV U 283/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23.04.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił L. P. ponownego ustalenia wysokości emerytury. Organ wskazał, że zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszący co najmniej 15 lat. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił przyznania rekompensaty, ponieważ nie został udowodniony wymagany 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy do dnia 31.12.2008 r. Zaznaczono, że zgodnie ze świadectwem z 31.03.2021 r., ubezpieczona wykonywała prace na stanowisku operatora urządzeń przetwarzania danych, zaś w świadectwie z 27.07.2018 r. wskazano, że ubezpieczona zajmowała takie stanowiska jak operator przetwarzania danych i specjalista ds. rozliczeń. Nadto w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z 31.03.2021 r. brak jest powołania się na zarządzenie resortowe.

W odwołaniu od decyzji organu rentowego L. P. podniosła, że w całym okresie zatrudnienia w Spółdzielni (...) w W. zajmując stanowiska operatora urządzeń przetwarzana danych i specjalisty ds. rozliczeń wykonywała ten sam rodzaj pracy, polegający na obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

L. P., ur. (...), w dniu 31.03.2021 r. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wniosek o rekompensatę do emerytury. Do wniosku zostało załączone świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wydane w dniu 31.03.2021 r. przez Spółdzielnię (...) w W. stwierdzające, że L. P. w okresie zatrudnienia w Spółdzielni (...) w W. od 01.02.1991 r. do 31.12.2008 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych na stanowisku operator urządzeń przetwarzania danych, określonym w pkt 5 działu XIV wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Decyzją z dnia 23.04.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił L. P. ponownego ustalenia wysokości emerytury poprzez przyznanie dodatku z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

(wniosek, świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, decyzja w aktach ZUS).

W dniu 1 lutego 1991 r. L. P. zawarła ze Spółdzielnią (...) w W. umowę o pracę na czas nieokreślony. L. P. została zatrudniona w ośrodku obliczeniowym jako operator urządzeń przetwarzania danych. Zgodnie z zakresem czynności i obowiązków do zadań pracownicy należało wprowadzanie danych do minikomputera, sprawdzanie poprawności wprowadzonych danych zgodnie z działającym oprogramowaniem jak również z materiałami źródłowymi, współpraca z kierownikiem ośrodka w zakresie organizacji pracy, przygotowania danych do przetwarzania, wykonywanie innych poleceń i czynności zleconych przez kierownika ośrodka. Z dniem 01.10.2003 r. nazwa zajmowanego przez L. P. stanowiska pracy została zmieniona z operatora urządzeń przetwarzania danych na specjalistę ds. rozliczeń; wszystkie dotychczasowe warunki pracy i płacy pozostały bez zmian. Zgodnie z opracowaną w dniu 18.10.2005 r. charakterystyką stanowiska, pracownik podczas pracy z komputerem wprowadza do jego pamięci dane jak również korzysta i internetu. Obserwacja ekranu przez pracownika jest stała i jednoczesna z wykonywaniem tzw. czynności manipulacyjnych (np. posługiwanie się myszką, klawiaturą). W dokumencie wskazano, że praca przy komputerze trwa średnio 4 godziny dziennie. Łącząca strony umowa o pracę została rozwiązana na mocy porozumienia stron z dniem 27.07.2018 r.

W okresie zatrudnienia w Spółdzielni (...) do 31.12.2008 r. L. P. wykonywała prace w ośrodku obliczeniowym zakładu pracy. Do obowiązków wnioskodawczyni należało wprowadzanie danych do systemu komputerowego. Były to przed wszystkim dane, obejmujące rolników - dostawców mleka, spółdzielców, dotyczące ilości dostarczonego mleka, jego klasy, wartości mikrobiologicznych, potrąceń związanych z wzajemnymi rozliczeniami dostawców oraz spółdzielni. Materiałami źródłowymi, na podstawie których wprowadzano dane do komputera były papierowe kartoteki, przekazywane z innych działów spółdzielni. Osoba, która wprowadzała dane, na bieżąco weryfikowała ich prawidłowość, kiedy jeszcze były one w postaci zapisu na dysku komputera jak również po dokonaniu wydruku danych, porównując je z dokumentami źródłowymi. L. P. miała swoje stanowisko pracy przy komputerze, wyposażonym w monitor ekranowy.

(umowa o pracę, zakres czynności i obowiązków, zmiana stanowiska pracy, informacja o ryzyku zawodowym - charakterystyka stanowiska, świadectwo pracy w aktach osobowych, zeznania z dnia 16.06.2021 r.: H. C. od 00:05:44 do 00:18:49 minuty, J. G. od 00:18:49 do 00:25:19 minuty, M. M. od 00:25:19 do 00:35:56 minuty, L. P. 00:06;31 do 00:44:24 minuty).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy w tym w aktach ZUS, w szczególności na podstawie dokumentacji osobowej zatrudnienia ubezpieczonej oraz zeznań samej wnioskodawczyni i świadków. Zgromadzone dokumenty nie budziły wątpliwości, co do ich wiarygodności, stanowiąc tym samym wiarygodne źródło dowodowe. Odnośnie zeznań świadków oraz ubezpieczonej Sąd zakwestionował ich wiarygodność w tej części, w jakiej opisano ilość czasu spędzanego przed monitorem komputera w ciągu dnia roboczego. Jak wynika z informacji o ryzyku zawodowym na stanowisku pracy (dokument k. 38 akt osobowych) praca wnioskodawczyni przy komputerze trwała średnio 4 godziny dziennie, nie można zatem przyjąć założenia, iż L. P. przed monitorem ekranowym spędzała niemal cały dzień pracy.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie. Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tj. Dz.U.2018.1924 ze zm.), rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 21 ust. 2). Przy czym rozchodzi się tu wyłącznie o emeryturę wcześniejszą, a nie w powszechnym wieku emerytalnym.

Przepis art. 23 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 23 ust. 2).

W przedmiotowej sprawie spór sprowadzał się do ustalenia, czy skarżąca legitymuje się 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Pojęcie pracy w szczególnych warunkach zostało scharakteryzowane w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Z treści § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. wyrok SN z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272). Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Co warte podkreślenia, z powołanego § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy co do wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego. Zatem mimo że wnioskodawczyni dysponowała świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach, to jednak spoczywał na niej procesowy ciężar wykazania, że taką pracę rzeczywiście wykonywała w spornym okresie od 01.02. 1991 r, do 31.12.2008 r. W toku postepowania rozpoznawczego ustalono, że w całym spornym okresie wnioskodawczyni wykonywała obowiązki operatora urządzeń przetwarzania danych, pracując przez większą część dnia roboczego przy monitorze kineskopowym komputera, co niewątpliwie obciążało wzrok. W ocenie odorującej pracę tę należy zakwalifikować jako pracę w szczególnych warunkach wymienioną w wykazie A w dziale XIV, poz. 5 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku. Pod tą pozycją wymienione są prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia - w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych. Z przepisu tego wynika, że praca przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych tylko wówczas będzie pracą w warunkach szczególnych, gdy jest zarówno pracą szczególnie obciążającą narząd wzroku jak i zarazem wymagającą precyzyjnego widzenia. Wynika to z użycia spójnika „i” przez prawodawcę pomiędzy zwrotem „prace szczególnie obciążające narząd wzroku” oraz zwrotem „wymagające precyzyjnego widzenia". Obie te cechy powinny wystąpić kumulatywnie oraz w stopniu kwalifikowanym, na co wskazuje z kolei zwrot „szczególnie obciążające”. Oznacza to, że prawodawca wartościuje prace obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia. W konkretnym stanie faktycznym zachodzi zatem konieczność przesądzenia, czy wykonywana praca szczególnie obciążała narząd wzroku i wymagała precyzyjnego widzenia, czy też cechy te wystąpiły, jednak nie w natężeniu „szczególnym”. W konsekwencji uprawnienie do rekompensaty nabywa tylko osoba wykonująca prace szczególnie obciążające wzrok i wymagające precyzyjnego widzenia, wykonywane w enumeratywnie wymienionych dziedzinach: w kartografii, montażu mikroelementów wymagających posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych. Charakteryzując wymienione w powołanym przepisie prace przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych judykatura wskazuje, że nie chodzi o samo posługiwanie się komputerem na stanowisku pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 września 2007 r., III UK 38 07, OSNP 2008 nr 21 - 22. poz. 329; z dnia 8 marca 2010 r., II UK 236/09. z dnia 13 czerwca 2012 r.. 11 UK 319/11. z dnia 18 listopada 2014 r., 11 UK 45/14. z dnia 17 grudnia 2014 r., I UK 171/14. z dnia 13 czerwca 2017 r., 111 UK 160/16). Brak jest bowiem pozytywnej regulacji normatywnej, która ex definitione pozwalałaby przyjąć, że każda praca w pełnym wymiarze czasu na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy jest pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu powołanego przepisu. Takiej kwalifikacji prawnej podlega jedynie praca przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, jeżeli oddziaływa na wzrok pracownika i wymaga precyzyjnego wadzenia, bo z tej przyczyny została ujęta w wykazie prac szczególnie szkodliwych na podstawie dotychczasowych przepisów. Chodzi zatem o pracę o znacznej szkodliwości i uciążliwości, co powinno pozostawać w związku z określoną czynnością polegającą na obsłudze, a nie tylko na posługiwaniu się w pracy elektronicznym monitorem ekranowym. Przy powszechnym posługiwaniu się komputerami w pracy na wielu różnych stanowiskach, odmienna interpretacja tego przepisu prowadziłoby do zatarcia różnic między pracą w szczególnych warunkach i pracą, w której pracownik posługuje się komputerem. W okresie zatrudnienia w Spółdzielni (...) w W. wnioskodawczyni na stanowisku operatora urządzeń przetwarzania danych jedynie posługiwała się komputerem, co wyklucza szczególne warunki takiej pracy. Nadto praca przy monitorze nie wymagała precyzyjnego widzenia, co wyklucza jej zakwalifikowanie do wykazu A dział XIV poz.5. Wnioskodawczyni w rzeczywistości nie pracowała przy obsłudze monitora ekranowego, a jedynie przy użyciu monitora ekranowego, zaś w świetle przepisów powołanego rozporządzenia są to dwa zupełnie odmienne pojęcia. Wprowadzanie danych liczbowych do systemu informatycznego przy użyciu komputera nie stanowi pracy wymienionej w wykazie A dział XIV poz. 5. Nieustannej obserwacji i precyzyjnego widzenia wymaga np. praca w wieży kontroli lotów, monitoringu obiektów i ulic, gdyż obraz na monitorze nie jest wytwarzany przez osobę, która monitor ten obsługuje. Tymczasem praca biurowa polega na tworzeniu obrazu przez osobę obsługującą monitor i tylko od niej a nie od czynników zewnętrznych, na które nie ma wpływu, zależne są zmiany obrazu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2013 r. II UK. 236/12). Dlatego precyzyjne widzenie nie jest konieczne. Nadto skarżąca wprowadzała dane z dokumentów sporządzanych w formie papierowej, a zatem nie pracowała bezustannie z monitorem. Praca z użyciem komputera nie może być niejako a priori uznawana jako wykonywana w szczególnych warunkach, gdyż mogłoby to prowadzić do nieuprawnionego twierdzenia, że każdy pracownik korzystający w pracy z komputera jest zatrudniony w szczególnych warunkach. Tymczasem podstawowym ustawowym założeniem i zarazem zasadniczym kryterium ustalania uprawnień z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach pracy mogą być tylko okresy zatrudnienia przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Nie można zatem zaakceptować zawartego w odwołaniu stanowiska, że jakiekolwiek posługiwanie się w pracy komputerem zaopatrzonym w monitor ekranowy wystarczy do zaliczenia „pracy z komputerem" jako kwalifikowanego zatrudnienia o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub o znacznym stopniu uciążliwości, uwzględnianego przy ustalaniu prawa do rekompensaty. W efekcie Sąd Okręgowy uznał, że praca biurowa na stanowisku operatora urządzeń przetwarzania danych przy użyciu komputera z monitorem kineskopowym nie jest pracą w warunkach szczególnych wymienioną w wykazie A dział XIV poz. 5 załącznika do rozporządzenia Rady ministrów z 7 lutego 1983 roku. Dodatkowo należy zaznaczyć, że zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy wprawdzie wskazuje, że wnioskodawczyni w spornym okresie wykonywała prace przy użyciu komputera, co wiązało się koniecznością obserwacji monitora ekranowego, to jednak praca przy komputerze nie była przez nią wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy a tylko spełnienie tego warunku uprawniałoby wnioskodawczynię do uzyskania prawa do rekompensaty.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił wniesione odwołanie.